Mszaki i paprotniki

Mszaki – grupa roślin, w której występuje wyraźna przewaga gametofitu
nad sporofitem, co u roślin jest wyjątkiem. Są samożywne i należą do
tkankowców. Występują na torfowiskach, w miejscach wilgotnych i
zacienionych. Można je spotkać w każdej strefie klimatycznej.
Mam trzy klasy : mchy, wątrobowce i glewiki.
Gametofit – haploidalne (1n) stadium przemiany pokoleń roślin.
Wytwarza gamety poprzez mitozę. U mszaków stosunkowo duży, zielony i
zdolny do samodzielnego istnienia (samożywne – fotosynteza)
Sporofit – diploidalne (2n) stadium przemiany pokoleń roślin. Zarodniki
wytwarzane poprzez mejozę. Rozwija się na gametoficie, obumiera po
wytworzeniu zarodników. Całkowicie zależny od gametofitu.
Budowa gametofitu.
Mchy – złożona budowa.
Nierozgałęziona łodyżka,
pokryta dość dużymi, ułożonymi
skrętolegle listkami. W łodyżce
możemy wyróżnić skórkę.
Prymitywna wiązka przewodząca
(martwe komórki przewodzące
wodę, podobnie jak drewno)
otoczona drobnymi, żywymi, o
wydłużonym kształcie
(przewodzą sub. odżywcze,
podobnie jak łyko).
Wielowarstwowe listki posiadają
blaszki – funkcja asymilacyjna i
zatrzymywania wody. BRAK
KORZENIA – jedno lub
wielokomórkowe chwytniki,
które utrzymują roślinę w
podłożu i pobierają wodę z solami mineralnymi.
Budowa sporofitu.
Podobna u wszystkich rodzajów mszaków. Nie jest samodzielny, wrasta w
gametofit tzw. stopką. Sporofit składa się ponadto z długiej sety
zakończonej zarodnią. Zarodnia mieści zarodniki, jest chroniona przez
wieczko i czepek.
Cykl rozwojowy.
Ma miejsce regularna przemiana pokoleń. Gametofit może być
jednopienny (męskie i żeńskie organy rozrodcze w jednym osobniku) lub
dwupienny (organy występują osobno). Męskie organy – plemnie, żeńskie
– rodnie. Plemnik, aby dostać się do kom. jajowej w rodni potrzebuje
środowiska wodnego (deszcz, rosa). Po zapłodnieniu na gametoficie

wyrasta sporofit, który, gdy dojrzeją zarodniki i zostaną rozsypane,
obumiera. Z zarodników powstaje splątek (młoda forma gametofitu), a z
niego wyrastają łodyżki nowych gametofitów i tak cykl się powtarza.
Rozmnażanie wegetatywne – przez oderwanie fragmentu rośliny, z
którego wyrasta nowa. Niektóre rośliny tworzą rozmnóżki, które właśnie
do tego służą.

Znaczenie mchów – gromadzą wodę, stanowią swoisty filtr wody w
przyrodzie, schronienie i pożywienie dla wielu gatunków zwierząt, tworzą
torfowiska. Torf reguluje bilans wodny wielu środowisk, zatrzymuje wodę i
magazynuje ją. Jest też wykorzystywany przez człowieka (dodatek do
ziemi ogrodowej, ściółka dla zwierząt hodowlanych, w kosmetyce i
farmacji).

Paprotniki

–

są roślinami lądowymi(poza paroma wyjątkami np. Salwinia

pływająca, Marsylia czterolistna).Ich cykl życiowy cechuje przemiana pokoleń,
gdzie pokoleniem dominującym jest sporofit, co daje możliwość większego

wzrostu i wykształcenia większych organów. Sporofit dominuje w paprotnikach,
ponieważ to za jego pomocą, paprotniki utrzymują się w podłożu, pobierają

substancje odżywcze, rozmnażają się itd. Paprotniki to typowe organowce(można
u nich wyróżnić: korzeń, łodygę, liście)

Gametofit (przedrośle) – powstaje z haploidalnego zarodnika i jest drobną
rośliną, może być zbudowana nawet z kilku komórek. Przedrośle jest raczej

autotroficzne. Są jedno- i dwupienne.
Sporofit – rozwijający się sporofit wrasta w przedrośle i początkowo odżywia się

jego kosztem, lecz bardzo szybko wytwarza korzeń i liścia przez co się
usamodzielnia. Gametofit zwykle zamiera. W sporoficie wyróżniamy:



korzeń



łodygę(tzw. kłącze)



liście

○

część zarodnionośną

○

część asymilującą

Korzeń – za jego pomocą sporofit jest przymocowany do podłoża. Ich głównym

zadaniem jest pobieranie z gleby wody i soli mineralnych. Zazwyczaj są cienkie,
krótkie wyrastające z podziemnej łodygi w postaci wiązek. Korzeń pokryty jest

skórką, pod którą jest miękisz spichrzowy oraz wiązki przewodzące.
Łodyga – pokryta jest skórką zawierająca aparaty szparkowe. Pod nią znajduje

się kora pierwotna. W środkowej części łodygi przebiegają wiązki przewodzące i
otaczające je komórki miękiszowe. Umacnia roślinę w ziemi i pełni funkcję

spichrzową.
Liście – rosną pierzasto(listki są osadzona po dwóch stronach osi liścia). Mezofil

może być zróżnicowany na miękisz palisadowy i gąbczasty, w wielu obecne są
chloroplasty. Wyróżnia się liście zarodnionośne(sporofile), liście

asymilujące(trofile). Jednak czasami jeden liść bywa podzielony na te dwa typy
(np. Długosz królewski). Zarodnia obecna na liści przechowuje zarodniki

Podział paprotników:

 widłakowe

 skrzypowe

 paprociowe

Paprocie – budowa

Gametofit – do 1cm średnicy, zielony, cienkie płaskie serduszko,
jednopienne(jednocześnie plemnie i rodnie).
Sporofit – łodyga bez zdolności przyrostu na grubość i liście o charakterze
makrofili. Łodyga jest podziemnym kłączem, z której na całej długości wyrastają
korzenie przybyszowe. Liście najczęściej wyrastają na końcu łodygi tworząc
pióropusz.

Zarodnia – znajduje się zwykle na spodniej części liścia, nigdy nie tworzy kłosów
zarodnionośnych.

Paprocie wodne

Paproć, która rośnie w wodzie bądź na terenie podmokłym. Zazwyczaj posiadają
one owalne liście, które pływają po powierzchni wody. Niektóre liście paproci
wodnej, podczas rozrostu, przekształcają się w podwodne organy, które
wyglądają jak korzenie. Paprocie wodne porastają jeziora oraz wody stojące.
Przykładem takiej paproci jest salwinia pływająca. Salwinia pływająca występuje
w Eurazji oraz Ameryce Północnej oraz na Jawa, półwyspie Malajskim, Chinach i
Japonii. W Polsce występuje w stanie dzikim oraz jest rośliną chronioną.

Występowanie i zastosowanie

Paprotniki są roślinami lądowymi, tylko niektóre z nich przystosowane są wtórnie

do życia w wodzie. Występują we wszystkich strefach kuli ziemskiej, najobficiej
zasiedlając jednak strefę międzyzwrotnikowa. Żyją najczęściej w miejscach

wilgotnych i cienistych. Dzisiaj odgrywają niewielką role w przyrodzie, wchodzą w
skład roślinności lakowej i bagiennej(skrzypy), a także występują w runie

leśnym. Tylko w ciepłych strefach klimatycznych udział ich w zbiorowiskach
roślinnych jest większy, zwłaszcza gdy jako rośliny drzewiaste wchodzą w skład

drzewostanu(paprocie drzewiaste). W dawnych epokach geologicznych , głównie
karbonie , paprotniki były zasadniczym elementem ówczesnej roślinności i

zasiedlały wielkie obszary kuli ziemskiej. Obecnie służą ludziom jako rośliny
ozdobne, a kilka gatunków to rośliny lecznicze. W Polsce występuje ponad 60

gatunków paprotników, 45-paprocie, 9-skrzypy, 9-widłaków.

Gatunki paprotników

(

*

oznaczone są rośliny będące pod ochroną)

Widłaki:



Widłak goździsty

*



Widłak jałowcowaty

*

Skrzypy:



Skrzyp polny



Skrzyp olbrzymi

*

Paproci:



Narecznica samcza



Zanokcica skalna



Orlica pospolita



Pióropusznik strusi

*



Paprotka zwyczajna

*

Paprocie pływające:



Salwinia pływająca

*



Marsylia czterolistna

*

Budowa morfologiczna paprotników

Cykl życiowy