Składniki mineralne, nazywa się te pierwiastki, które pozostają po spaleniu tkanek w postaci popiołu.

1. Makroelementy, których zawartość w organizmie człowieka jest większa niż 0,01%, a zapotrzebowanie dzienne przekracza 100 mg/osobę, są to: wapń, fosfor, magnez, potas, sód, chlor i siarka.

2. Mikroelementy, zwane też pierwiastkami slajdowymi, występują w organizmie w ilość mniejszej niż 0,01 mg/osobę/dzień, do tej grupy zaliczamy: żelazo, cynk, mangan, fluor, selen, chrom.

63. Fizjologiczna rola wapnia-źródła, objawy niedoboru. Ca

Rola fizjologiczna:

• podstawowy składnik kości i zębów,

• bierze udział w kurczliwości mięśni,

• opóźnia występowanie zmiękczenia mięśni,

• stanowi budulec układu kostnego,

• bierze udział w przewodnictwie bodźców nerwowych,

Źródła:

• mleko i jego przetwory,

• orzechy, sezam, drożdże i niektóre gatunki zbóż.

Objawy niedoboru:

• bóle w okolicy krzyżowo-lędźwiowej,

• pobudliwość synaps, co objawia się drgawkami i kurczami mięsni,

• u dzieci i młodzieży ograniczenie modelacji kości, zmniejszenie ogólnej masy kostnej i krzywica,

• u ludzi starszych, zwłaszcza u kobiet dochodzi do osteomalacji (rozmiękczenie kości) i osteoporozy (częste złamania kręgosłupa i innych kości) zniekształcenie kręgosłupa prowadzące do garbu.

64. Fizjologiczna rola magnezu-źródła, objawy niedoboru. Mg

Rola fizjologiczna:

• najważniejszy kation wewnątrzkomórkowy,

• składnik kości i zębów,

• działa jako aktywator ok. 300 enzymów,

• niezbędny do syntezy ATP,

• wywiera ochronny wpływ na serce,

• ma wpływ na kurczliwość mięśni poprzecznie prążkowane.

Źródła:

• kasza gryczana,

• orzechy,

• kakao,

• sery,

• ryby,

• warzywa i owoce.

Objawy niedoboru:

• sercowo-naczyniowe-zaburzenia rytmu serca, przedwczesne skurcze komorowe, częstoskurcz,

• nerwowo-mięśniowe-drżenie kończyn i języka, skurcze mięśni, tężyczka,

• ośrodkowego układu nerwowego-apatia, depresja, majaczenie, drgawki, oczopląs, zawroty głowy lub śpiączka,

• inne-zwiąkszona częstotliwość występowania kamicy nerkowej, skurcz przełyku, jadłowstręt.

65. Fizjologiczna rola fosforu-źródła, objawy niedoboru. P

Rola fizjologiczna:

• składnik kości i zębów,

• występuje w przestrzeni zewnątrz- i wewnątrzkomórkowej,

• w połączeniu z białkami, lipidami tworzy fosforoproteiny i fosfolipidy, które są składnikiem budulcowym błon komórkowych,

• wchodzą w skład kw. nukleinowych i nukleotydów,

• odpowiedzialny za przenoszenie cech dziedzicznych.

Źródła:

• mięso,

• ryby,

• sery, jaja,

• jogurt,

• ciemne pieczywo.

Objawy niedoboru:

• rzadko są niedobory, bo jest w dużych ilościach w pokarmach,

• utrata łaknienia,

• bóle kości, osłabienie organizmu,, kruchość kości,

• u dzieci w połączeniu z niedoborem wit. D prowadzi do krzywicy.

66. Fizjologiczna rola fluoru-źródła, objawy niedoboru. F

Rola fizjologiczna:

• składnik kości i zębów,

• przeciw działa próchnicy,

• zwiększa gęstość i twardość kości,

• korzystny wpływ na gospodarkę lipidami ustroju, obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego, triacylogliceroli,

• łagodzi objawy osteoporozy.

Źródła:

• w produktach spożywczych występuje w niewielkich ilościach, jedynie ryby mogą zawierać go więcej oraz herbata i produkty zbożowe, sery podpuszczkowe, również woda pitna ale szczególnie lecznicza.

Objawy niedoboru:

• dochodzi do fluorozy-białe plamki na zębach,

• uszkodzone szkliwo u osób dorosłych,

• zaburzenia w wiązaniu wapnia, magnezu, fosforu w tkance kostnej.

67. Fizjologiczna rola siarki-źródła, objawy niedoboru. S

Rola fizjologiczna:

• wchodzi w skład biologicznych związków: tiamina, biotyna, glutation, tauryna, tkanki kostnej,

• w organiźmie występuje w formie organicznej,

• należy do stałych składników ustroju, występuje we wszystkich komórkach przede wszystkim białku-w postaci AA zawierających siarkę-cysteiny, cystyny, metioniny,

• cysteina jest głównym składnikiem białek włosów i paznokci oraz kreatyny skóry,

• bierze udział w syntezie koenzymu-A,

• jest prekursorem tauryny, która łączy się z kw. cholowym i innymi kw. żółciowymi, tworząc kw. taurocholowy,

• siarka ma zdolności odtruwające (ok. 75-80% zatrzymanej w organiźmie siarki organicznej zostaje utleniony do siarczanów).

Źródła:

• w białku, w którym znajduje się ona w ilości ok.1%

• ryby, sery, kurczak, wątroba, orzechy, nasiona roślin strączkowych.

Objawy niedoboru:

• deficyt siarki jest ściśle związany z deficytem białka,

• degradacja kolagenu, chrząstek, wiązadeł i ścięgien,

• wypadanie i łamliwość włosów, skłonność do łupieżu, miękkość paznokci.

68. Fizjologiczna rola żelaza-źródła, objawy niedoboru. Fe

Rola fizjologiczna:

• niezbędny dla wszystkich organizmów żywych,

• bierze udział w procesie oddychania komórkowego i wspomaga reakcje, w których występuje transport elektronów,

• warunkuje prawidłową biosyntezę kw. deoksyrybonukleinowego,

• niezbędny do syntezy i utrzymania prawidłowych ilości receptorów dopaminowych,

• niezbędny do zachowania integralności i prawidłowej przepuszczalności bariery krew-mózg,

• prawie cała ilość żelaza znajdująca się w ustroju ludzkim i zwierzęcym występuje w formie związanej z kompleksami białkowymi.

Źródła:

• w pożywieniu występuje w formie hemowej (pochodzenia zwierzęcego) lub niehemowej (pochodzenia roślinnego)

• wątroba, serce, śledziony, jaja, mięso, szpinak, ziarna zbóż.

Objawy niedoboru:

• zmniejszenie syntezy i aktywności enzymów hemowych i niehemowych istotnych dla procesu oddychania,

• zaburzenia ze strony układu nerwowego (zawroty głowy, trudności w koncentracji),

• zmniejszenie syntezy DNA, ograniczenie podziału komórek,

• ogólne zaburzenia w niedokrwistości na tle niedoboru żelaza związana ze zmniejszeniem koncentracji hemoglobiny i krwinek czerwonych,

69. Fizjologiczna rola miedzi-źródła, objawy niedoboru. Cu

Rola fizjologiczna:

• niezbędny do syntezy noradrenaliny i adrenaliny, oraz degradacji niektórych neurohormonów,

• składnik wielu enzymów,

• łatwo tworzy połączenia z różnymi białkami zwłaszcza drobnocząsteczkowymi oraz zawierającymi siarkę,

• niezbędny do syntezy barwnika skóry i włosów-melaniny oraz białka skóry i włosów-kreatyny,

• warunkuje biosyntezę oraz prawidłowe usieciowienie włókien kolagenu i elastyny.

Źródła:

• orzechy, niektóre skorupiaki, wątroba, nerki, suszone warzywa i owoce.

Objawy niedoboru:

• zaburzenia w usieciowieniu kolagenu i elastyny,

• upośledzenie pigmentacji skóry i włosów oraz przedwczesne siwienie,

• niedokrwistość,

• nadmierne pękanie naczynek krwionośnych,

• utrudnia uwalnianie żelaza do osocza krwi przez komórki błony śluzowej jelita, w konsekwencji czego zmniejsza się synteza hemu oraz wytwarzanie i dojrzewanie krwinek czerwonych.

70. Fizjologiczna rola kobaltu-źródła, objawy niedoboru. Co

Rola fizjologiczna:

• wchodzi w skład wszystkich tkanek, najwięcej w narządach miąższowych tj. wątroba, nerki, trzustka,

• wbudowany w wit B₁₂ bierze udział w biosyntezie białek i przemian kw. nukleinowych,

• być może jest aktywatorem enzymów,

• niezbędny w przemianie pirogronianów w bursztyniany w cyklu Krebsa,

• niezbędny do prawidłowej czynności szpiku kostnego i procesu tworzenia krwi.

Źródła:

• we wszystkich roślinach (głównie w zielonych motylkowych),

• w produktach pochodzenia zwierzęcego (mleko, surowce pochodzenia morskiego).

Objawy niedoboru:

• uniemożliwia dojrzewanie jądra komórkowego i rozmnażanie komórek,

• zaburzenia związane z niedoborem wit B₁₂,

• niedokrwistość,

• zaburzenia metabolizmu zasad pirymidowych i purynowych.

71. Fizjologiczna rola jodu-źródła, objawy niedoboru. J

Rola fizjologiczna:

• związana ściśle z jego udziałem w połączeniach organicznych przede wszystkim w hormonach tarczycy,

• jest zaangażowany w przemianach białek, węglowodanów i składników mineralnych, regulując natężenie procesów przemiany materii, zużywanie tlenu, produkcji ciepła,

• działa pobudzająco na układ nerwowy, mięśniowy, krążenia i na gruczoły wydzielania wewnętrznego,

• pobudza wzrost, dojrzewanie i różnicowanie komórek,

• potrzebny do rozwoju systemu nerwowego w życiu płodowym.

Źródła:

• ryby morskie, warzywa, owoce, miso, mleko, produkty zbożowe, sól kuchenna.

Objawy niedoboru:

• wole (związane z przerostem nabłonka gruczołowego tarczycy),

• osłabienie różnych funkcji metabolicznych organizmu,

• spadek przemiany materii, w tym obniżenie ciepła,

• u dzieci prowadzi do zahamowania wzrostu i rozwoju,

• zwiększona wrażliwość nabłonka pęcherzyków tarczycy na działanie TSH.

72. Fizjologiczna rola cynku-źródła, objawy niedoboru. Zn

Rola fizjologiczna:

• składnik lub aktywator różnych enzymów,

• bierze udział w metaboliźmie białek, węglowodanów i tłuszczy,

• bierze udział w syntezie i degradacji kw. nukleinowych,

• niezbędny do prawidłowej regeneracji naskórka i pracy mózgu,

• bierze udział w odczuwaniu smaku, zapachu oraz w procesie widzenia.

Źródła:

- rośliny strączkowe, kasza gryczana, mięso, ryby, pełne zboża.

Objawy niedoboru:

• powoduje zaburzenia w rozwoju układu kostnego,

• osłabiają zdolności rozrodcze ustroju,

• wywołują stany zapalne skóry i łysienie,

• zaburzenia smaku u osób starszych.

73. Gospodarka wodno-mineralna Na, K, Cl, H₂O.

W zależności od wieku procentowa zawartość H₂O zmienia się. U noworodków 75%wody, a ludzie starsi 45-54%.

Wodę tracimy z moczem, kałem, w okresie laktacji wydzielana z mlekiem.

Bilans wodny ilość wody dostarczany do organizmu musi być równa ilości jaką tracimy.

Narządem regulującym ilość H₂O są nerki, mogą one zagęszczać lub rozcieńczać mocz.

Gospodarką wodno-mineralną rządzą II prawa:

I-ciśnienie osmotyczne poszczególnych płynów ustrojowych powinno być stałe,

II-w obrębie każdej przestrzeni płynowej naszego organizmu suma anionów musi być równa sumie kationów.

Prawa te powinny być zachowane aby zachowana była równowaga naszego ustroju.

Regulacja objętości i składu płynów ustrojowych dotyczy:

• utrzymania stałego stężenia jonów K⁺, Na⁺, Cl^- w płynach ustrojowych,

• utrzymania stałego stężenia jonów wodorowych,

• utrzymania stałego ciśnienia osmotycznego,

• utrzymania stałej ilości wody i odpowiedniego jej rozcieńczenia.

Hormony gospodarki wodno-mineralnej:

• ALDOSTERON-stymuluje resorpcję Na⁺ i H₂O w nerkach,

• ANGIOTENSYNA II-reguluje przepływ krwi przez kłębki nerwowe i stymuluje wydzielanie aldosteronu i wazopresyny,

• WAZOPRESYNA-zwiększa resorpcję wody w kanalikach dystalnych i zbiorczych w nerkach.

Skład i objętość płynów ustrojowych regulują hormony:

• parathormon,

• tyroksyna,

• trijodotyronina,

• kortyzol,

• adrenalina i noradrenalina,

• przedsionkowe czynniki natriuretyczne,

• progesteron,

• a także układ nerwowy, który wpływa na przepływ krwi przez nerki oraz na resorpcję sodu w kanalikach nerkowych.

Zapotrzebowanie na wodę związane jest z wiekiem, stanem fizjologicznym, aktywnością ruchową, temperaturą otoczenia i wilgotnością powietrza.

74. Rola NaCl w żywieniu.

Sód jest w organiźmie człowieka i zwierząt najważniejszym kationem płynu pozakomórkowego. Jego stężenie w płynie pozakomórkowymy jest głównym czynnikiem determinującym utrzymanie odpowiedniego ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych, co chroni organizm przed nadmierną utratą wody.

Rola sodu:

• istotna rola w czynności układu krążenia,

• warunkuje odpowiednią kurczliwość mięśni gładkich ściany naczyniowej,

• prawidłowa pobudliwość mięśni i przepuszczalność błon komórkowych,

• od jego gradientu w organiźmie zależy transport AA i węglowodanów do tkanek,

• jest składnikiem soku trzustkowego oraz soku jelitowego.

Jon chlorowy jest podstawowym anionem płynu zewnątrzkomórkowego oraz drugim osmotycznie czynnym składnikiem osocza.

Rola chloru:

• razem z sodem i potasem bierze udział w regulacji bilansu wodnego i ciśnienia osmotycznego oraz w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej,

• jest jednym ze składników soków trawiennych,

• aktywuje amylazę ślinową,

• jest składnikiem, z którego w żołądku powstaje kwas solny,

metabolizm jonu chlorkowego jest ściśle związany z jonem sodowym. Zmniejszeniu lub zwiększeniu stężenia sodu towarzyszy z reguły, nie zawsze proporcjonalny, spadek lub wzrost stężenia chlorków. Zmiany ich stężenia zależą również od stężenia wodorowęglanów i jest to zależność odwrotnie proporcjonalna.

75. Równowaga kwasowo-zasadowa.

• jest to stan, w którym zachowany jest stosunek anionów i kationów obecnych w płynach ustrojowych,

• jest odpowiedzialne za utrzymanie prawidłowego ciśnienia osmotycznego i prawidłowego pH naszej krwi i naszego organizmu,

• pH krwi (lekko zasadowe) 7,35-7,45,

• organizm wykazuje tendencje do zakwaszania, związane jest to z powstawaniem w organiźmie produktów przemiany materii o charakterze kwaśnym. Są to:

• CO₂ z przemian katabolicznych węglowodanów, tłuszczy, białek,

• kw. mlekowy z beztlenowej glikolizy,

• kw. fosforowy z fosfolipidów,

• kw. siarkowy z AA siarkowych,

• gdy pH zostanie obniżone to mamy do czynienia z KWASICĄ (acidoza); gdy pH zwiększa się to występuje ZASADOWNICA (alkaloza),

• objawy kwasicy: częste zmęczenia, bóle głowy, utrata apetytu, apatia, zahamowania przemiany materii, zwiększenie wydalania składników mineralnych z moczem, nadciśnienie tętnicze (zmiana koloru skóry, cukrzyca),

• za utrzymanie równowagi kw.-zas. odpowiedzialne są nerki. Mają zdolność do wydalania kwasów i zasady z moczem. Polega to na :

• resorpcji zwartej wodorowęglanów, pozwala to na powrót ok. 99% tych amin do krwi i uzupełnienie puli buforów,

• wydalaniu w różnych porcjach fosforanów,

• tworzeniu w procesach deaminacji-glutaminy, amoniaku aby połączyć jak wodorowy, stworzyć jak amoniak, który jest wydalany z moczem,

• aby zachować równowagę kw.-zas. W naszej diecie powinny przeważać produkty alkalizujące (bo zdolność alkalizująca warzyw i owoców jest niższa od zdolności kwasotwórczej mięsa).

Produkty zakwaszające:

• cielęcina, wieprzowina, wołowina, kasza jęczmienna, płatki owsiane, ryż, makaron, jaja, dorsz.

Produkty alkalizujące:

• buraki, makaron, pomidory, sałata, kapusta, ogórki, cebula, cytryny.

1

---