SKŁADNIKI MINERALNE
Wstęp
Funkcje
Źródła
Podział
Zapotrzebowanie
SKŁADNIKI MINERALNE - wstęp
Składniki mineralne stanowią grupę związków zaliczanych w żywieniu do niezbędnych. Występują one zarówno w produktach pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego.
Składniki mineralne spełniają w organizmie różnorodne funkcje i z tego względu muszą być stale do ustroju dostarczane.
SKŁADNIKI MINERALNE - wstęp
Zapewniają prawidłowy rozwój, reprodukcję
oraz zdrowie przez cały okres trwania życia.
Składnikami mineralnymi organizmów
roślinnych i zwierzęcych nazywa się te składniki,
które po spaleniu pozostają w postaci popiołu.
Stanowią one około 4% masy ciała.
Na tę ilość składa się 46 składników, a 30 z nich
uważa się za niezbędne do życia.
SKŁADNIKI MINERALNE - wstęp
Składniki mineralne przyjmuje się prawie wyłącznie z pożywieniem, gdyż
organizm człowieka nie ma możliwości ich wytwarzania (syntetyzowania)
i dlatego powinny być one w odpowiednich ilościach i proporcjach dostarczane w diecie.
SKŁADNIKI MINERALNE - wstęp
Biopierwiastki wprowadzamy również do ustroju z zanieczyszczonego środowiska pod postacią pierwiastków toksycznych.
Najgroźniejsze z nich są metale ciężkie –
ołów, kadm, rtęć, arsen.
SKŁADNIKI MINERALNE - funkcje
Roli składników mineralnych w pracy
organizmu nie da się przecenić. Te martwe
składniki Ziemi „ożywają” w ciele człowieka
i uczestniczą w niemal wszystkich procesach
przemiany materii. Biorą udział w transporcie
składników odżywczych, w wytwarzaniu
i odnowie jąder komórkowych, w syntezie
niektórych witamin.
SKŁADNIKI MINERALNE - funkcje
Bez nich - a także przy ich niedoborze lub
nadmiarze - chorujemy. Składnikom mineralnym,
inaczej biopierwiastkom, w dużej mierze
zawdzięczamy dobrą kondycję, ładną cerę,
błyszczące włosy. Są one budulcem kości i mięśni,
przyczyniają się do sprawnego funkcjonowania
wielu układów organizmu. Wchodzą w skład wielu
koenzymów, czyli swoistych rozruszników
inicjujących reakcje enzymatyczne, np. sam
magnez aktywuje ich około 300, a cynk około 200.
SKŁADNIKI MINERALNE - funkcje
Niektóre ze składników mineralnych pod postacią koenzymów albo jonów metali odgrywają niebagatelną rolę w układzie immunologicznym.
Gdyby nie one, człowiek nie oparłby się działaniom bakterii, wirusów, czy wolnych rodników.
SKŁADNIKI MINERALNE - funkcje
Znaczenie składników mineralnych dla
organizmu jest ważne również dlatego, że
mają one niezwykłą zdolność chelatowania –
proces wiązania pierwiastków metalicznych.
Chelaty zobojętniają niektóre
substancje toksyczne.
SKŁADNIKI MINERALNE - funkcje
Substancje chelacyjne (z greckiego: chele - szpon, szczypce kraba) odznaczają się zdolnością do chemicznego wiązania się z metalami i minerałami w naszym organizmie.
Substancja taka otacza jon danego minerału, czy metalu i usuwa go z organizmu w moczu lub kale.
SKŁADNIKI MINERALNE - funkcje
Te składniki mineralne, które nie mają
zdolności chelatowania i pozostają w organizmie
w postaci organicznej, są na ogół szkodliwe lub
tylko w niewielkim stopniu użyteczne.
Chelatowanie zabezpiecza przed toksycznością.
Schelatowane nie czynią szkody.
Niedobory i nadmiar składników mineralnych
Niedobory i nadmiar składników mineralnych
Niedobory i nadmiar składników mineralnych
SKŁADNIKI MINERALNE - podział
Składniki mineralne ze względu na zapotrzebowanie organizmu dzieli się na
dwie grupy: makroelementy i mikroelementy
(pierwiastki śladowe).
Makroelementy są to pierwiastki, których dzienne zapotrzebowanie przekracza 100 mg.
Dzienne zapotrzebowanie na mikroelementy nie wynosi więcej niż 100 mg/osobę/dzień.
SKŁADNIKI MINERALNE - podział
Do makroelementów należą:
Wapń
Chlor
Magnez
Fosfor
Potas
Sód
Siarka
SKŁADNIKI MINERALNE - podział
Do mikroelementów (pierwiastków śladowych)
należą:
Żelazo
Cynk
Miedź
Mangan
Molibden
Jod
Fluor
Chrom
Selen
Bor
Kobalt
SKŁADNIKI MINERALNE - podział
Do podstawowych składników mineralnych (z grupy makroelementów) zaliczamy, przede wszystkim wapń i fosfor, będące głównymi składnikami mineralnymi układu kostnego, magnez, niezbędny do budowy i pracy enzymów i hormonów, oraz sód i potas, regulujące gospodarkę elektrolitowo-wodną ustroju.
SKŁADNIKI MINERALNE - podział
Najważniejszymi mikroelementami są natomiast: żelazo, które jest zasadniczym składnikiem krwi, jod (niezbędny do produkcji hormonów tarczycy), miedź (potrzebna m.in. do wytwarzania krwinek czerwonych), cynk (regulujący gospodarkę węglowodanową ustroju), mangan (bierze udział w procesach rozrodczych), kobalt (niezbędny do tworzenia wit. B12) oraz fluor (zapobiegający próchnicy zębów).
wapń
Całkowita zawartość wapnia w organizmie człowieka wynosi 1,4–1,66% masy ciała, z czego 99% występuje w postaci związanej w kościach (hydroksyapatyty), natomiast pozostała część występuje w postaci zjonizowanej w płynie śródkomórkowym oraz pozakomórkowym i pełni szereg ważnych funkcji:
Funkcje wapnia
aktywator enzymatyczny;
przekaźnik wtórny – kinazy białkowe;
przewodzenie impulsów bioelektrycznych;
udział w krzepnięciu krwi;
udział w skurczu mięśni szkieletowych, gładkich i mięśnia sercowego;
udział w reakcjach zapalenia, regeneracji i proliferacji;
udział w wydzielaniu hormonów zwierzęcych i neurotransmiterów oraz gruczołów zewnątrzwydzielniczych;
obniża stopień uwodnienia koloidów komórkowych.
Poziom wapnia w surowicy krwi zależy od:
ilości wapnia w pożywieniu;
stopnia wchłaniania wapnia w przewodzie pokarmowym;
stopnia wydalania wapnia z moczem.
Główne hormony wpływające na homeostazę wapnia to: parathormon, kalcytonina i 1α,25(OH)2-witamina D.
Zmniejszenie stężenia wapnia w surowicy krwi nazywa się hipokalcemią. Skutkiem hipokalcemii jest:
łamliwość kości;
psujące się zęby;
nadmierna pobudliwość mięśni do skurczu (tężyczka – jawna lub utajona);
ból mięśni;
mrowienie i drętwienie kończyn;
zaburzenia krzepnięcia krwi;
zaburzenia rytmu serca;
krwotoki z nosa;
stany depresyjne i lękowe;
Objawy nadmiaru wapnia
zaparcia;
nudności;
brak apetytu.
Może to prowadzić do powstawania kamieni nerkowych oraz obniżyć wchłanianie cynku i żelaza.
Mechanizmy homeostatyczne starają się przywrócić prawidłowy poziom wapnia w surowicy krwi przesuwając go z puli rezerwowej, a jeśli to nie wystarcza lub magazyny ulegają wyczerpaniu – z kośćca.
Należy pamiętać o szeroko stosowanych u starszych blokerach kanału wapniowego.
Magnez
Zapotrzebowanie na magnez u osób dorosłych wynosi 300-400 mg na dobę i chociaż w naturalnym środowisku bogato występuje w spożywanych przez człowieka pokarmach, jest go coraz mniej w wyniku nawożenia chemicznego gleby związkami zawierającymi potas oraz stosowania nadmiernej ilości konserwantów żywności. Inne przyczyny niedoboru magnezu to: nadużywanie alkoholu , picie kawy, stosowanie hormonalnych , stres, spożywanie nadmiernych ilości tłuszczów, niewydolność nerek.
Niedobór magnezu: zwiększenie pobudliwości nerwowo-mięśniowej oraz osłabienia i nieprawidłowości pracy serca, czego efektem są:
drgania jednej z powiek, czy też częściowo górnych warg
bolesne skurcze łydek
uczucia odrętwienia i mrowienia w kończynach
wzmożone wypadanie włosów
łamanie się paznokci
rozdrażnienia, lęki, stan zagubienia
trudności w koncentracji
zaburzenia snu, nocne poty
bóle głowy, mdłości
nagłe zawroty głowy
kołatanie serca, arytmii
Źródła magnezu
Najbogatsze źródła (zawartość magnezu w 1 kg produktu):
kakao gorzkie 16% – 4,2 g
kasza gryczana – 2,2 g
fasola biała – 1,7 g
czekolada gorzka – 1,7 g
orzechy laskowe – 1,4 g
płatki owsiane – 1,3 g
ciecierzyca – 1,2 g
groch – 1,2 g
szpinak – 0,5 g
Magazynowanie
Ponad połowa magnezu znajduje się w kościach,
jedna czwarta w mięśniach szkieletowych,
jedna czwarta rozmieszczona jest w całym organizmie, przeważnie w układzie nerwowym i w narządach o dużej aktywności metabolicznej, jak: mięsień sercowy, wątroba, przewód pokarmowy, nerki, gruczoły wydzielania wewnętrznego i zewnętrznego, układ hemolimfatyczny.
siarczan, cytrynian, glicynian, pidolinian), jak i nierozpuszczalne (węglan, tlenek, wodorotlenek) związki magnezu wchodzą w skład wielu suplementów diety. Poszczególne związki różnią się znacznie ilością zawartego w nich czystego jonu Mg2+ (kilka – kilkanaście %), dlatego do porównywania dawkowania preparatów brana jest pod uwagę zawartość samego jonu Mg2+.
Preparaty związków łatwo rozpuszczalnych mają lepszą biodostępność, są jednak droższe.
Niewielką dostępność związków nierozpuszczalnych można poprawić poprzez przygotowanie ich zawiesiny w wodzie (np. w postaci tabletek musujących, które jednak zawierają istotną ilość sodu).
Dodatek witaminy B6 potęguje działanie preparatów magnezu.
chlor
Wraz z jonami sodu i potasu reguluje równowagę osmotyczną i wodno-eliktrolitową (jonową)komórki. U zwierząt: Jest podstawowym anionem płynów tkankowych i podstawowym anionem zewnątrzkomórkowym. Reguluje odczyn i ciśnienie krwi, ułatwia uwalnianie tlenu z erytrocytów. Tworzy kwas solny w żołądku (składnik soku żołądkowego), aktywuje enzymy trawienne (amylazę ślinową i pepsynogen).
Niedobór chloru
Zaburzenia oddychania komórkowego i równowagi wodno-elektrolitowej. U zwierząt: Zaburzenia trawienia. Objawy często jak przy niedoborze sodu.
fosfor
Pierwiastek o największej ilości funkcji w organizmie. Składnik m.in.: kwasów nukleinowych, związków przenoszących energię, fosfolipidów(budujących błony komórkowe) oraz niektórych białek. Odpowiada za utrzymanie odpowiedniego pH. Odgrywa rolę w skurczach mięśni i pracy neuronów , jest ważnym składnikiem kości (w postaci hydroksyapatytu) i zębów.
Niedobór: Zaburzenia metabolizmu. Łamliwość i zniekształcenia kości, zgrubienia stawów, brak apetytu. Zwiększona nerwowość, próchnica zębów.
potas
Obok sodu i chloru, potas jest podstawowym elektrolitem w komórkach naszego organizmu. Są to minerały, które rozpuszczone we wszystkich płynach zewnątrz- i wewnątrzkomórkowych odpowiadają za wytwarzanie ładunków elektrycznych i różnicy potencjałów błon komórkowych. Potas jest głównym kationem wewnątrzkomórkowym. Uczestniczy w funkcjonowaniu ATP-azy Na/K, która utrzymuje odpowiednie stężenie potasu w komórce oraz sodu poza komórką.
Uczestniczy w powstawaniu potencjału spoczynkowego i czynnościowego błony komórkowej neuronów oraz w przewodzeniu impulsów nerwowych.
Działając antagonistycznie w stosunku do sodu, potas zmniejsza objętość płynów zewnątrzkomórkowych kosztem zwiększania uwodnienia koloidu wewnątrz komórki, a co się z tym wiąże – reguluje gospodarką wodną organizmu.
Kontroluje skurcze i pracę mięśni.
Odpowiada za utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej.
Reguluje pH wewnątrz komórki i ciśnienie osmotyczne w niej panujące.
Jest aktywatorem wielu enzymów komórkowych.
Pobudza wydzielanie insuliny.
Niedobór potasu
Do niedoboru potasu może dojść u pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi np. z nadciśnieniem, którzy stosują środki moczopędne oraz leki nasercowe. Niektóre z tych farmaceutyków zwiększają wydalanie potasu z moczem, dlatego w trakcie przewlekłej terapii tymi lekami konieczne jest regularne kontrolowanie jego poziomu w surowicy i ewentualne uzupełnianie braków.
Z niedoborem potasu spotykamy się także przy intensywnych wymiotach lub biegunkach, najczęściej w przebiegu przedawkowania leków przeczyszczających, przy zatruciach pokarmowych lub przy przewlekłych chorobach jelit.
Hipokaliemia występuje także przy niedoborach aldosteronu – hormonu produkowanego przez korę nadnerczy. Niedoczynność nadnerczy może prowadzić do wzrostu wydalania tego minerału i jego niedoboru.
Inne rzadsze przyczyny hipokaliemii to: rozległe oparzenia (utrata z osoczem), urazy, wstrząs, masywne krwotoki (utrata z krwią), śpiączka cukrzycowa, sterydoterapia i choroba lub zespół Cushinga.
Objawy niedoboru potasu:
Ogólne osłabienie.
Upośledzenie funkcji ośrodkowego układu nerwowego objawiające się apatią i nadmierną sennością.
Zaburzenia funkcjonowania mięśnia sercowego, zaczynające się najpierw zmniejszeniem jego kurczliwości, a wraz ze wzrostem niedoboru prowadzące do arytmii i ostatecznie zatrzymania akcji serca.
Zaburzenia funkcjonowania mięśni szkieletowych i gładkich, począwszy od osłabienia ich siły, po całkowite zniesienie skurczu (np. uporczywe zaparcia). Pierwszym objawem zwiastunowym hipokaliemii mogą być samoistne drżenia i skurcze mięśni szkieletowych, np. uda lub łydki, po intensywnym wysiłku w upalny dzień, świadczące o znacznej utracie potasu z potem.
Obrzęki kończyn dolnych.
NADMIAR POTASU - HIPERKALIEMIA
Hiperkaliemia jest zjawiskiem bardzo rzadkim. Spotkać ją można w zaawansowanych chorobach nerek prowadzących do ich niewydolności lub najczęściej – w wyniku przedawkowania potasu stosowanego jako suplementacja. Nie można przedawkować potasu spożywanego w formie produktów naturalnych.
Objawy hiperkaliemii:
- zwolnienie akcji serca,
- spadek siły mięśniowej,
- parestezje kończyn: mrowienie, drętwienie.
Hiperkaliemia:
- zwolnienie akcji serca,
- spadek siły mięśniowej,
- parestezje kończyn: mrowienie, drętwienie.
ZAPOTRZEBOWANIE DZIENNE
Dzienne zapotrzebowanie na potas wynosi 2000 - 4000 mg.
ŹRÓDŁA
Potas jest szeroko rozpowszechnionym pierwiastkiem, jest obecny w warzywach, owocach i mięsie. Najbardziej bogate w ten pierwiastek są suszone owoce – morele, figi, jabłka i rodzynki. Na drugim miejscu znajdują się pomidory i ich przetwory. Owoce zawierające dużo potasu to awokado, banany, kiwi oraz cytrusy, natomiast warzywa – ziemniaki, seler i zielone warzywa liściaste.
W zatruciach pokarmowych, w celu szybkiego pokrycia strat potasu nie zalecą się jednak spożywania ww. produktów, a picie niegazowanej wody mineralnej, słabej niesłodzonej/lekko słodzonej herbaty lub rozcieńczonych soków owocowych.
Sód
Sód jest pierwiastkiem powszechnie występującym w pożywieniu. Można powiedzieć, że wręcz wyzwaniem jest ograniczenie jego spożywania w diecie.
Najpopularniejszą jego formą jest sól kuchenna – NaCl, która dodawana jest do wielu produktów podczas obróbki kulinarnej lub procesów technologicznych.
W soli kuchennej znajduje się ok. 40% sodu, co oznacza że w łyżeczka do herbaty zawiera ok. 2000mg sodu.
Inne jego formy to dwuwęglan sodu występujący w napojach oraz glutaminian sodu dodawany do przypraw, jaj, mięsa, ryb, warzyw, konserw, chleba, serów i wędlin.
ROLA SODU W ORGANIZMIE
1. Odpowiada za równowagę osmotyczną w zewnątrzkomórkowych płynach ustrojowych, a co za tym idzie pośrednio reguluje objętości wszystkich płynów w ustroju i za całą gospodarkę wodną. Jego nadmiar lub niedobór będą odpowiadały za stany przewodnienia i odwodnienia. 8 g sodu jest w stanie zrównoważyć 1 litr wody.
2. Sód jest antagonistą potasu i razem z nim tworzy różnicę stężeń (gradient) po obu stronach błony komórkowej. Różnica tych stężeń umożliwia powstanie potencjału błony i pełnienie przez nią szeregu funkcji: przenoszeniu impulsów nerwowych oraz wykonywania skurczu i rozkurczu komórek mięśniowych.
3. Prawidłowy gradient sodowy (różnica jego stężeń między płynem wewnątrz- i zewnątrzkomórkowym) umożliwia transport aminokwasów i węglowodanów do tkanek.
4. Pomaga utrzymać prawidłową regulację kwasowo-zasadową ustroju (razem z potasem i chlorem).
5. Zwiększa wydzielanie soków trawiennych.
NIEDOBÓR SODU
Ze względu na nagminne dodawanie sodu w różnych jego formach jako najtańszą formę konserwantu, niedobór sodu jest bardzo rzadko spotykaną patologią.
Możemy mieć z nim do czynienia w przypadku nasilonych biegunek i wymiotów, intensywnego pocenia się oraz przy patologiach nerek związanych z jego utratą z moczem (tubulopatie) lub przy niedoczynności nadnerczy (niedobór mineralokortykosteroidów).
Jatrogennie można wywołać hiponatremię przy nieprawidłowym stosowaniu leków moczopędnych powodujących utratę jonów, w tym sodu oraz nadużywając środków przeczyszczających.
Ze znaczną utratą soli musimy liczyć się w wysokich temperaturach i podczas intensywnych treningów (np. u maratończyków).
Hiponatremia objawia się szybką męczliwością, utratą apetytu i łaknienia, skurczami mięśni, upośledzeniem koncentracji i uwagi oraz zdolności zapamiętywania.
Niedobór sodu może doprowadzić do odwodnienia, spadku ciśnienia krwi, bólów głowy. Może zwiększyć ryzyko porażeń słonecznych i udarów cieplnych.
Skutki nadmiaru sodu w organizmie
Nadmiar sodu w organizmie nie jest rzadką przypadłością. Kupujemy gotowe produkty lub półprodukty bogate w sód, a dodatkowo często sami dosalamy potrawy.
Hipernatremia prowadzi do nadciśnienia z wszelkimi jego powikłaniami łącznie z udarem mózgu, który jest stanem zagrożenia życia.
Kolejnym objawem nadmiaru sodu jest przewodnienie, które objawia się przede wszystkim nasilonymi obrzękami, szczególnie kończyn dolnych.
DZIENNE ZAPOTRZEBOWANIE
Mężczyźni i kobiety:
≥75 roku życia - 1200 mg/dobę
66 - 75 - 1300 mg/dobę
51 - 65 - 1400 mg/dobę
19 - 50 - 1500 mg/dobę
Górna granica spożycia sodu wynosi 2000 mg/d (5 g NaCl).
siarka
Siarka stanowi niezbędny dla funkcjonowania organizmu pierwiastek.
Nie jest ona typową substancją odżywczą, nie można więc jej określić ani wagowo, ani nawet jej ilości ogólnego dziennego zapotrzebowania.
Siarka jest niezbędna dla zapewnienia wielu funkcji życiowych w organizmie człowieka.
Znajduję sie głównie w tkance mięśniowej, jak również w mózgu, włosach, skórze i kościach.
Człowiek w 0.25% zbudowany jest z siarki i wszelki jej niedobór w organizmie prowadzi do poważnych zaburzeń przemiany materii.
Jest niezbędna do produkcji kreatyny, białka, które odpowiada za zdrową skórę i włosy. Siarka stanowi składnik każdej komórki w organizmie i jest konieczna w kształtowaniu układu kostnego oraz prawidłowego formowania chrząstki i ścięgien.
Siarka nie występuje tylko w białku, lecz także wchodzi w skład różnych witamin, między innymi tej, która w mitochondriach pełni funkcję „świecy zapłonowej”.
siarka
odgrywa aktywną rolę w produkcji insuliny, hormonu, który utrzymuje zrównoważony poziom cukru we krwi.
Właściwości siarki wspomagają leczenie różnych chorób:
dny moczanowej,
egzemy,
łuszczycy,
trądziku,
chorób wątroby,
cukrzycy,
dolegliwości płuc,
zapalenie tętnic,
choroby stawów,
czyraków i nadciśnienia.
Objawy niedoboru siarki:
• Przygnębienie, niepokój.
• Blada cera, łamliwe paznokcie, twarde włosy.
• Zwiotczała tkanka łączna.
• Zaćma.
• Zatrucia wątrobowe
• Zaburzenia procesów ukrwienia.
• Dolegliwości stawów.
Nieodpowiednia ilość siarki negatywnie wpływa na wygląd, gospodarkę hormonalną, układ odpornościowy, ukrwienie, oddychanie komórkowe, przemianę węglowodanową.
Objawem niedoboru siarki może być też łuszczyca. Ponadto przy braku siarki potrzebne organizmowi minerały, głównie magnez, krzem, sód, mangan, wapń, chlor, żelazo, jód i potas są trudno przyswajalne, dlatego w takim przypadku ciało traci większość istotnych pierwiastków, osłabiony jest też metabolizm, głównie tłuszczów, białek i cukru.
Veganie są najbardziej narażeni na niedobór siarki.
produkty spożywcze Bogate w siarkę:
• Jaja kurze, mleko, ryby.
• Mięso (czerwone i białe), sery.
• Owoce (awokado, czarne i czerwone porzeczki, figi).
• Warzywa (fasola, groch, czosnek, cebula, szparagi, brokuły, seler, kukurydza, owies, rzodkiewka, pomidory, rośliny strączkowe).
W celach leczniczych od wieków stosowano kąpiele w gorących źródłach zawierających duże stężenie siarki przy chorobach skóry oraz stawów. Kąpiele siarkowe wodne oraz błotne – balneoterapia – nadal są stosowane w leczeniu powyższych schorzeń.
mikoroelementy - Chrom
Chrom jest obecny w centrach aktywnych wielu enzymów i jest niezbędnym do życia mikroelementem. Ułatwia przenikanie glukozy z krwi do komórek. Zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę. Współdziała z tym hormonem w syntezie białek. Zmniejsza ryzyko zawału serca i rozwoju miażdżycy, ponieważ obniża stężenie całkowitego cholesterolu i jego frakcji LDL (tzw. zły cholesterol), a zwiększa ilość HDL (tzw. dobry cholesterol).
Niedobór tego pierwiastka (na +3 stopniu utlenienia) może mieć wpływ na rozwój cukrzycy u dorosłych oraz chorób układu krążenia.
żelazo
Żelazo należy do mikroelementów o decydującym znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Znajduje się w grupach prostetycznych wielu ważnych białek (metaloprotein):hemoglobinie, mioglobinie, w tym też w centrach aktywnych licznych enzymów takich jak: katalaza, peroksydazy oraz cytochromy.
Ponieważ zapotrzebowanie na żelazo jest zmienne i zależy od wieku, płci i stanu organizmu, norma dobowego spożycia waha się w dość dużych granicach.
U osób dorosłych: od 10 mg/dobę u mężczyzn, do 20 mg u kobiet
Niekiedy spożycie nie zaspokaja zapotrzebowania organizmu na ten pierwiastek, co po pewnym czasie prowadzi do jego niedoboru i objawów chorobowych z nim związanych (niedokrwistość z niedoboru żelaza).
Czasem mimo istniejących mechanizmów regulacyjnych organizmu, może dojść do stanów przeciążenia żelazem. Schorzeniem związanym z nadmiarem żelaza w organizmie jest hemochromatoza.
Duże ilości soli żelaza(II) są toksyczne. Sole żelaza(III–VI) są nieszkodliwe, ponieważ się nie wchłaniają.
Niedobór żelaza powoduje m.in.:
spadek sprawności fizycznej,
zmęczenie,
obniżenie możliwości koncentracji i sprawności umysłowej,
bladość cery,
łamliwość paznokci,
nadmierne wypadanie włosów,
niesprawność pamięci i zły nastrój,
zmniejszenie odporności,
zaburzenia rytmu pracy serca, zaburzenia krążenia,
bóle głowy,
zaparcia,
spadek apetytu.
Nadmiar żelaza czyli hemochromatoza….
brązowe zabarwienie skóry,
cukrzyca,
zaburzenia pracy serca (napadowy częstoskurcz nadkomorowy) oraz niewydolność lewej komory serca.
bóle brzucha, w okolicach prawego podżebrza,
u kobiet zaburzenia miesiączkowania, przedwczesna menopauza,
u mężczyzn impotencja
zanik owłosienia łonowego oraz pachowego.
Prawidłowe stężenie żelaza w surowicy krwi
wartość średnia
mężczyźni 21,8 μmol/l, 120 μg/dl
kobiety 18,5 μmol/l, 100 μg/dl
wartość skrajna
mężczyźni 17,7–35,9 μmol/l, 90–200 μg/dl
kobiety 11,1–30,1 μmol/l, 60–170 μg/dl
Żelazo
Żelazo wchłania się w dwunastnicy i jelicie cienkim w postaci Fe2+.
Po wchłonięciu wiązane jest przez apoferrytynę w błonie śluzowej przewodu pokarmowego. Powstaje ferrytyna, a żelazo znajduje się wtedy na III stopniu utlenienia.
We krwi transportowane jest przez transferynę. Magazynowane jest w wątrobie również w postaci ferrytyny.
Niedobór spotyka się w stanach zwiększonego zapotrzebowania, zaburzeń wchłaniania lub zwiększonej utraty żelaza.
W takim przypadku może wystąpić niedokrwistość. Należy wprowadzić suplementację preparatami żelaza.
Powinno się stosować ją m.in. u osób po zabiegach operacyjnych z dużą utratą krwi, u osób z krwawieniami z przewodu pokarmowego, z dróg rodnych, u osób z zaburzeniami wchłaniania żelaza.
Źródła żelaza: mięso, wątroba, ryby, żółtko jaj, twaróg, orzechy, mleko, warzywa strączkowe, brokuły, krewetki. Szpinak, wbrew obiegowym opiniom, zawiera umiarkowane ilości żelaza i jest ono w formie słabo przyswajalnej przez człowieka.
cynk
Cynk jest składnikiem enzymów i hormonów. Jest niezbędny do prawidłowego gojenia się ran oraz wytwarzania immunoglobulin i prostaglandyn. Wzmacnia układ odpornościowy. Aktywuje m.in. limfocyty T, syntezę insuliny. Odpowiedzialny jest za normalny poziom łaknienia. Umożliwia widzenie nocne.
Cynk bardzo rzadko ulega przedawkowaniu. Spowodowane jest to faktem, że cynk nie kumuluje się w organizmie, szybko ulega wydalaniu przez nerki oraz z kałem
Jednakże objawami nadmiaru cynku w organizmie mogą być:
- wymioty spowodowane podrażnieniem błony śluzowej żołądka
- bóle brzucha
- biegunka
- drżenie
- bóle głowy
- niedokrwistość (nadmiar cynku ogranicza wchłanianie miedzi i żelaza)
Przyczyny Nadmiaru cynku
- spożywanie warzyw i owoców opryskiwanych związkami cynku
- choroby z wysoką ciepłotą ciała
- czerwienica prawdziwa (choroba układu krwiotwórczego polegająca na znacznym wzroście ilości krwinek)
Objawy niedoboru cynku
- łamliwość paznokci, białe plamki na płytce paznokcia
- brak apetytu
- wypadanie włosów
- zaburzenia wzrostu
- zaburzenia rozwoju
- utrudnione gojenie ran
- niedokrwistość, bladość skóry
- zmiany wyglądu skóry (trądzik, rozstępy)
- osłabienie zmysłu smaku i powonienia
- depresja
- uczucie znużenia
- zmniejszona odporność organizmu, łatwość zapadania na różne infekcje
- „ślepota zmierzchowa”
przyczyny niedoboru cynku
- nieprawidłowe odżywianie (stosowanie diet odchudzających)
- niedostateczne wchłanianie spowodowane chorobą alkoholową
- przewlekłe biegunki, zapalne choroby jelit
- nadmierne spożywanie alkoholu
- cukrzyca
- choroby nowotworowe
- długotrwałe przyjmowanie pigułek antykoncepcyjnych
Co jeść, by uzupełnić braki cynku?
- ostrygi
- mięso
- wątróbkę
- kaszę gryczaną
- orzechy
- nasiona słonecznika
- ryby
miedź
Miedź jest składnikiem odżywczym
Należy także do grupy substancji toksycznych.
Bierze udział w procesie syntezy hemoglobiny oraz pobudza wzrost komórek.
Jest potrzebna w budowie tkanki kostnej, zapobiega procesom wapnienia naczyń.
Miedź wchodzi w antagonistyczną relację z cynkiem.
Niedobór cynku może powodować zwiększony wychwyt miedzi.
W ustroju gromadzi się w mięśniach, kościach i wątrobie.
Witamina C zwiększa przyswajanie miedzi.
objawy nadmiaru miedzi
- zmienność nastrojów
- wypryski
- bóle mięśni
- bóle stawów
- zaburzenia funkcjonowania wątroby i układu oddechowego
- niedokrwistość
- nudności i wymioty
objawy niedoboru miedzi
- anemia
- nadpobudliwość ruchowa
- zaburzenia oddychania
- zwiększone stężenie cholesterolu we krwi
- obrzęki
- zwiększona podatność na infekcje
Niedobór tego mikroelementu w organizmie jest bardzo rzadki. Spowodowane jest to tym, że wiele produktów zawiera jej wystarczającą ilość.
przyczyny niedoboru miedzi
- głównie u niemowląt, źle odżywionych, z częstymi biegunkami
- zaburzenia wchłaniania miedzi
- długotrwałe leczenie kortyzolem
Co jeść, by uzupełnić braki miedzi?
- wątróbka
- ostrygi
- orzechy
- kakao
- grzyby
- pełnoziarniste produkty zbożowe
- zielone warzywa liściaste
mangan
konieczny do prawidłowego rozwoju komórek organizmu, aktywuje wiele szlaków metabolicznych w organizmie.
Jego minimalne, dzienne spożycie powinno wynosić ok. 1 mg. W dużych ilościach sole manganu są toksyczne.
Objawy nadmiaru manganu:
- drgawki
- zaburzenia w funkcjonowaniu wątroby
- niedoczynność tarczycy
- zaburzenia psychiczne
objawy niedoboru manganu
- obniżenie masy ciała
- niedokrwistość
- problemy oddechowe
- zmiany skórne
- osłabienie kości
- uczucie zmęczenia, zniechęcenia
- zawroty głowy
- pogorszenie słuchu
Źródło manganu:
- herbata
- żurawina
- kakao
- orzechy
Molibden
jest składnikiem enzymów - oksydoreduktaz, uczestniczy w procesach przemiany materii.
Stosowany jest do odtruwania i odkwaszania organizmu.
Jest ważnym pierwiastkiem biorącym udział w przemianach kwasu moczowego.
Jakie są objawy nadmiaru molibdenu w organizmie?
- skaza moczanowa
- obrzęki stawów
- bóle stawów
objawy niedoboru molibdenu
- przedwczesne starzenie się organizmu
- zaburzenia libido
- zaburzenia widzenia
- senność
- wypadanie włosów
- próchnica
- choroby skóry
Co jeść, by uzupełnić braki molibdenu?
- wątróbka
- wołowina
- rośliny strączkowe
- kapusta czerwona
- kasza gryczana
- jaja
- drożdże
jod
Jod odgrywa rolę w wytwarzaniu hormonów tarczycy, trijodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4), które mają wpływ na sprawność całego organizmu.
Jakie są objawy nadmiaru jodu w organizmie?
- pobudzenie, nadmierna potliwość, biegunka, utrata masy ciała, bezsenność, aksamitna skóra,
- metaliczny smak w ustach
- nadmierne wydzielanie śliny
- zmiany trądzikowe na skórze
- podrażnienie żołądka
Jakie mogą być przyczyny nadmiaru jodu w organizmie?
- nadmiar jodu w diecie
- leki takie jak amiodaron
objawy niedoboru jodu
- wole (powiększona tarczyca)
- suchość skóry
- apatia
- zaparcia
- spowolnienie myślenia, obrzęki
Co jeść, by uzupełnić braki jodu?
- sól jodowana
- wodorosty
- ryby
- owoce morza
- czereśnie
fluor
Fluor wchodzi w skład zębów (utwardza szkliwo) i kości (wzmacnia ich strukturę).
Objawy nadmiaru fluoru:
- plamy nazębne
- ubytki szkliwa
- kruche kości
Objawy niedoboru fluoru:
- próchnica
Źródło fluoru:
- pasta do zębów
- herbata (łatwo przyswaja fluor z gleby)
selen
Selen jest składnikiem peroksydazy glutationowej – enzymu o właściwościach przeciwutleniających, chroni organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników tlenowych.
Selen zapobiega wczesnemu starzeniu się organizmu, a także chroni organizm przed chorobami nowotworowymi. Zwiększa odporność oraz ma działanie cytoprotekcyjne.
Zmniejsza krzepliwość krwi, jest stosowany w zapobieganiu miażdżycy i zawałowi serca.
Jest niezbędny do tworzenia aktywnych form hormonu tarczycowego.
Selen ma także działanie grzybobójcze.
Nadmiar / niedobór selenu
Objawy nadmiaru selenu:
- przebarwienia skóry
- wypadanie włosów
- uszkodzenia paznokci
Objawy niedoboru selenu:
- zaburzenia pracy serca
- osłabienie mięśni
- niedoczynność tarczycy
- zaburzenia widzenia
- oznaki starzenia się
- podatność na zakażenia
Co jeść, by uzupełnić braki selenu w organizmie?
- ryby
- kukurydza
- wątróbka
- orzechy
- awokado
- jaja
- nabiał
bor
Bor ma również wpływ na organizm człowieka, przede wszystkim na jego kościec. Przypuszcza się, iż jest niezbędny do prawidłowej gospodarki wapniowej organizmu. Razem z wapniem,magnezem i witaminą D reguluje metabolizm, wzrost, rozwój tkanki kostnej.
Ważne minerały kostne jak fosfor, magnez i wapń, organizm przyswaja znacznie gorzej przy niedoborze boru. Wiadomo również, że uboga w bor dieta powoduje zwiększone wydalanie wapnia i magnezu wraz z moczanem. Jest to szczególnie istotne dla kobiet po menopauzie, które na skutek zmian hormonalnych i samoistnego obniżenia estrogenu tracą rocznie nawet 1,5 % masy kostnej.
kobalt
Składnik witaminy B12 (kobalaminy), biorącej udział w procesie tworzeniaerytrocytów (jest niezbędna w biosyntezie hemoglobiny). Aktywator niektórych enzymów.
Niedobór: Niedokrwistość (anemia), zaburzenia krzepnięcia krwi, zaburzenia biosyntezy białek i kwasów nukleinowych. Wahania nastroju, nadpobudliwość.
chrom
Nawet niewielkie ilości chromu na +6 stopniu utlenienia mają działanie szkodliwe dla zdrowia człowieka. W codziennym życiu kontakt z materiałami zawierającymi chrom, takimi jak skóry garbowane chromowo, środki wybielające, farby i lakiery zawierające chrom, może prowadzić do wystąpienia reakcji uczuleniowych. Chrom jest najczęstszą przyczyna zawodowego wyprysku kontaktowego. Większe stężenia chromu sześciowartościowego ma działanie toksyczne, mutagenne i kancerogenne. Chrom sześciowartościowy ma zdolność penetracji błon komórkowychi przedostawania się do wnętrza komórki, gdzie ulega redukcji do chromu trójwartościowego, który sam nie jest w stanie dostać się do wnętrza komórek, uwalniając przy tym elektrony, które uszkadzają błonę. Sam chrom trójwartościowy znajdujący się we wnętrzu komórki tworzy związki kompleksowe, między innymi z DNA uszkadzając go tym samym, co może prowadzić w rezultacie do powstania nowotworu.
Zawartość w żywności jest znikoma (zielony groszek, drożdże, ryby, jaja, pieczywo
pełnoziarniste i sery).
W I T A M I N Y
Wstęp
Funkcje
Podział witamin
Zapotrzebowanie
człowieka na witaminy
Rola wybranych witamin
w ochronie zdrowia
W I T A M I N Y - wstęp
W I T A M I N Y - wstęp
Witamina - wyraz, który powstał
z połączenia łacińskiego słowa vita - życie
i słowa amina - oznaczającego grupę
związków zawierających w budowie grupę
aminową NH2.
Umożliwiają one optymalny przebieg
procesów przemiany energii i materii.
W I T A M I N Y - wstęp
Choć istniały od setek lat, to miano nadał
im dopiero w 1911 roku polski biochemik
Kazimierz Funk, gdy wyizolował substancję
leczącą chorobę beri-beri i nazwał ją witaminą,
sugerując, że jest to amina życiodajna.
Jako pierwszy wydzielił witaminę B1.
Wyizolował kwas nikotynowy (zwany
witaminą PP).
W I T A M I N Y - wstęp
Witaminy w żywności występują w postaci aktywnej lub jako prowitaminy,
które w organizmie przekształcane są w formę aktywną, np.:
prowitamina witaminy A to beta-karoten.
W I T A M I N Y - wstęp
Niedobór lub brak poszczególnych witamin
powoduje zaburzenia fizjologiczne (utrata
homeostazy), nazywane hipowitaminozami
(niedobór witaminy w organizmie)
i awitaminozami - zupełny brak witaminy
w organizmie.
Z kolei nadmiar niektórych witamin to
hiperwitaminoza (wit. rozpuszczalne w tłuszczu).
W I T A M I N Y - wstęp
Charakteryzują się niewielką trwałością,
są mało odporne na działanie wysokiej
temperatury, światła, tlenu, zasadowego
odczynu środowiska, zarówno w czasie
przechowywania, jak i procesów obróbki
kulinarnej, co w efekcie prowadzi do
znacznego zmniejszenia wartości odżywczej
przygotowanej żywności.
W I T A M I N Y - funkcje
Witaminy wchodzą w skład enzymów, będących
w ludzkim organizmie katalizatorami reakcji
biochemicznych.
Enzymy są odpowiedzialne za regulacje wielu
procesów: za przekształcanie różnych substratów
w formy energii, za procesy budulcowe tkanek
organizmu, za regenerację i wzrost.
Dzięki nim nasz organizm może normalnie
funkcjonować, rozwijać się, bronić przed
bakteryjnymi zagrożeniami z zewnątrz.
W I T A M I N Y - funkcje
Niektóre witaminy - oprócz roli biokatalizatorów
w procesach metabolicznych organizmu - mają
znaczenie w zapobieganiu chorobom określanym
mianem cywilizacyjnych.
Mają one właściwości przeciwutleniające, chronią
organizm przed szkodliwym działaniem rodników
tlenowych, którym przypisuje się udział
w powstawaniu wielu schorzeń, np. nowotworowych.
W I T A M I N Y - podział
Wyróżnia się witaminy:
rozpuszczalne w tłuszczach: A, D, E, K
i wit. F (NNKT) oraz
witaminy rozpuszczalne w wodzie: B i C.
Ważną grupę stanowią witaminy
antyoksydacyjne (o właściwościach
przeciwutleniającch): A (także ß-karoten),
E i C.
W I T A M I N Y - podział
Witaminy syntetyzowane
w organizmie człowieka
Niedobory witamin
Niedobory witaminy C i E zwiększają
ryzyko zmian miażdżycowych, choroby
niedokrwiennej i zawału serca.
Stwierdzono, że u ludzi niski poziom witaminy
C we krwi skorelowany jest z częstszym
występowaniem hipercholesterolemii.
Podobne działanie wykazuje ß-karoten.
Niedobory witamin
Wskazania żywieniowe, mające na celu
prewencję chorób nowotworowych i choroby
niedokrwiennej serca, zalecają zwiększone
spożycie żywności pochodzenia roślinnego,
czyli warzyw, owoców, produktów zbożowych
i nasion roślin strączkowych.
Witamina b1
Rozpuszczalna w wodzie, odgrywa zasadniczą rolę w procesach oddychania tkankowego, głównie w przemianie węglowodanów, jest częścią składową koenzymu karboksylazy (pirofosforanu tiaminy). Wzmaga czynność acetylocholiny, hamuje esterazę cholinową, działa synergicznie z tyroksyną i insuliną, pobudza wydzielaniehormonów gonadotropowych. Tiamina przyspiesza gojenie się ran i wykazuje działanie uśmierzające ból.a s
Niedobór wit.B1
zaburzenia czynności centralnego układu nerwowego: osłabienie, zmęczenie, oczopląs, zaburzenia pamięci, koncentracji, depresja,
niewydolność krążenia: przyspieszona akcja serca, powiększenie wymiarów serca, obrzęki kończyn górnych i dolnych,
zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego: utrata łaknienia, nudności, wymioty, biegunki, bóle brzucha, brak apetytu, spadek wagi.
W przypadku silnej awitaminozy B1 może wystąpić choroba beri-beri, objawiająca się zaburzeniami pracy neuronów i włókien mięśniowych, co powoduje bóle kończyn, osłabienie mięśni, drżenie, niewydolność układu krążenia.
Normalnie odżywiając się, nie można doprowadzić do niedoboru witaminy B1. Problemem jest niedobór wit. B1 wywołany spożywaniem alkoholu. W tym przypadku można rozpoznać takie objawy jak:
możliwa jest tylko w przypadku przyjmowania witaminy B1 w formie zastrzyków.
Objawy:
osłabienie,
obrzęki,
poty,
nudności,
zmęczenie,
duszność,
obrzęk krtani,
zawroty głowy,
drżenie mięśni,
zaburzenia rytmu serca,
reakcje alergiczne, a w skrajnych przypadkach może dojść do śmierci
Produkty bogate w witaminę b1
Witamina B1 występuje wszędzie, a szczególnie dużo jej jest w tkankach aktywnych metabolicznie (wątroba, serce),
a także w: produktach zbożowych grubego przemiału, mięsie, wędlinach (szczególnie w wieprzowinie), roślinach strączkowych – grochu, fasoli oraz drożdżach, orzechach, słoneczniku, rybach, owocach i warzywach.
Tiamina jest zgromadzona głównie w warstwie zewnętrznej ziaren zbóż, dlatego też procesy technologiczne polegające na łuskaniu i polerowaniu zubażają mąkę w tę witaminę.
Także enzym obecny w surowych rybach: tiaminaza rozkłada tiaminę.
Tiaminę odkrył Kazimierz Funk.
Witamina B2 - ryboflawina
Ryboflawina bierze udział w procesach utleniania i redukcji,
współdziała w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego,
współuczestniczy z witaminą A w prawidłowym funkcjonowaniu błon śluzowych, dróg oddechowych, śluzówki przewodu pokarmowego, nabłonka naczyń krwionośnych i skóry,
uczestniczy w przemianach aminokwasów i lipidów.
Odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu narządu wzroku.
Niedobór wit B2
uszkodzenie gałek ocznych i rogówki,
pogorszenie ostrości wzroku, światłowstręt, łzawienie, łatwe męczenie się oczu i okołorogówkowe wrastanie naczyń,
swędzenie w okolicy ujścia pochwy,
wypadanie włosów, kłopoty z koncentracją,
zawroty głowy, bezsenność, zaburzenia oddychania,
obrzmienie lub pękanie błony śluzowej jamy ustnej,
zapalenie czerwieni warg, języka lub błon śluzowych,
pleśniawki, zajady jamy ustnej, łojotok, pelagra,
choroby układu nerwowego, dystrofie mięśni,
łuszczące się zmiany skórne okolic nosa, ust, czoła i uszu.
Nadmiar wit B2
Bardzo trudno przedawkować witaminę B2 biorąc ją doustnie, ponieważ słaba rozpuszczalność w jelicie chroni przed wchłonięciem niebezpiecznych jej ilości. Ponieważ jest rozpuszczalna w wodzie, jej nadmiar może zostać wydalony z moczem, choć toksyczną dawkę można podać poprzez zastrzyk.
Występowanie wit B2
Występuje w wątrobie, chudych serach,
migdałach, grzybach, dziczyźnie, jajach, zielonych częściach warzyw,
łososiu, pstrągu, makreli, pełnoziarnistym pieczywie,
małżach, fasoli, grochu, soi, mleku,
jogurcie, kefirze, maślance, drożdżach i orzechach włoskich,
a także w różnych rodzajach mięs
Witamina B3- kwas nikotynowy (niacyna) oraz amid kwasu nikotynowego (nikotynamid)
Współdziała w syntezie i rozkładzie węglowodanów, kwasów tłuszczowych i aminokwasów, w przemianach metabolicznych mających na celu uwalnianie energii,
uczestniczy w tworzeniu czerwonych ciałek krwi,
hamuje toksyczne działanie związków chemicznych i leków,
reguluje poziom cholesterolu we krwi,
rozszerza naczynia krwionośne,
oddziałuje korzystnie na system nerwowy i stan psychiczny, poprawia ukrwienie skóry i kondycję włosów.
Na szerszą skalę, niedobór niacyny występuje w rozwijających się krajach, gdzie głównymi czynnikami powodującymi niedobór są niedożywienie / dieta zawierająca małą ilość niacyny/tryptofanu, oraz alkoholizm.
Także, zdarza się w rejonach gdzie podstawowym pożywieniem jest kukurydza przygotowywana bez procesu nixtamalizacji. Regiony które tradycyjnie poddają kukurydzę nixtamizacji nie mają przypadków niedoboru niacyny.
Do przyczyn niedoboru należą także:
Długotrwałe stosowanie leków przeciwgruźliczych – izoniazydów – które są analogami strukturalnymi niacyny;
Choroba Hartnupów – zaburzenie wchłaniania jelitowego i nerkowego tryptofanu;
Upośledzone wchłanianie z przewodu pokarmowego;
Zwiększone zapotrzebowanie na witaminę spowodowane zwiększeniem ilości procesów energetycznych (np. wskutek spożywania dużej ilości cukru);
Nadmierne zużycie tryptofanu do produkcji serotoniny, co ma miejsce w wypadku nowotworu zwanego rakowiakiem
Niedobór wit B3
Małe niedobory niacyny mogą powodować zwolnienie metabolizmu, przez co zmniejszenie tolerancji na zimno.
Duże niedobory niacyny powodują chorobę pelagrę. Charakterystyczne objawy to tzw. "zespół 4d" (dermatitis – zapalenie skóry, diarrhoea – biegunka, dementia – otępienie, death - śmierć).
Ponadto mogą występować objawy jak: hiperpigmentacja, zgrubienie skóry, zapalenie jamy ustnej, zapalenie języka, zespół krowiego języka, zaburzenia układu pokarmowego, oraz jeżeli choroba jest nie leczona - śmierć.
Mogą też występować następujące objawy psychiatryczne: poirytowanie, słaba koncentracja, amnezja, majaczenie, lęki, zmęczenie, apatia, nadmierna aktywność, oraz depresja.
Badania wykazały, iż u pacjentów chorych na alkoholową pelagrę, niedobór niacyny może być czynnikiem wpływającym na szybkość postępu, oraz stan objawów.
Przy chorobie Hartnupów dodatkowe objawy to czerwona / łuskowata wysypka, oraz zwiększona wrażliwość skóry na światło słoneczne.
Nadmiar wit b3
Farmakologiczne dozy niacyny (1,5 - 6 g dziennie) mają dermatologiczne skutki uboczne, np: zaczerwienienie, swędzenie, suchość skóry, wysypka - włączając wyprysk, oraz acanthosis nigricans.
Także są notowane problemy układu pokarmowego, jak niestrawność, nudności, oraz ostra niewydolność wątroby. Także może wystąpić hiperglikemia, oraz zaburzenia rytmu serca.
Zaczerwienienie skóry zazwyczaj trwa około 15 do 30 minut, czasami występuje razem ze swędzeniem - często bolesnym, głównie w miejscach zakrytych odzieżą.
Prostaglandyny są mediatorami tych objawów, dlatego też użycie 300 mg aspiryny pół godziny przed braniem niacyny powoduje zmniejszenie tych objawów.
Alternatywnie, jedna tabletka dziennie ibuprofenu może złagodzić te objawy.
Także, zaleca się branie niacyny przy posiłkach. Zazwyczaj po kilku tygodniach brania niacyny, u większości osób objawy te przestają występować. Niacyna o spowolnionym uwalnianiu także ma słabsze efekty uboczne
Nadmiar wit b3
Także skutkiem ubocznym dużych dawek niacyny może być hiperurykemia, a przez to pogarszająca się dna moczanowa[17].
Pomimo tego, iż niacyna w większych dawkach zwiększa zawartość glukozy we osoczu, przez co pogarszając cukrzyce, ostatnie badania wykazały, że wpływ niacyny na poziom cukru w osoczu nie był większy niż 5-10%]. Pacjenci chorzy na cukrzycę, którzy brali lekarstwa na cukrzycę, a także niacynę, nie mieli problemów z brakiem kontroli poziomu cukru.
Dlatego też niacyna jest dalej zalecana dla chorych na cukrzycę jako jeden z leków regulujących cholesterol.
W bardzo wysokich dawkach, niacyna może mieć skutki śmiertelne.
Bardzo wysokie dawki niacyny mogą powodować zmiany w plamce żółtej, pogrubianie plamki żółtej oraz siatkówki, co prowadzi do pogorszenia i w konsekwencji utraty zdolności widzenia. Jednakże, te zmiany są odwracalne po odstawieniu niacyny
Niacyna a zaburzenia gospodarki lipidowej
Niacyna blokuje rozpad tłuszczów w tkance tłuszczowej.
Tłuszcze te są potrzebne do wytwarzania lipoproteiny bardzo małej gęstości (VLDL) w wątrobie, która to lipoproteina jest prekursorem lipoproteiny niskiej gęstości (LDL) - złego cholesterolu.
Ponieważ niacyna blokuje rozpad tłuszczów, powoduje to zmniejszenie poziomu wolnych kwasów tłuszczowych we krwi, oraz w konsekwencji, zmniejszenie wydzielania przez wątrobę VLDL oraz cholesterolu.
Poprzez zmniejszanie poziomu VLDL, niacyna także powoduje podwyższenie poziomu lipoproteiny wysokiej gęstości (HDL) - "dobrego" cholesterolu we krwi, dlatego też jest czasami przepisywana dla osób z niskim poziomem HDL, które są także w grupie wysokiego ryzyka zawału serca.
Źródła: Występuje powszechnie w produktach roślinnych i zwierzęcych, np. w mięsie, orzechach i ziarnach zbóż
Wit B5 kwas pantotenowy
Rola w organizmie – niezbędna do prawidłowego metabolizmu białek, cukrów i tłuszczów oraz do syntezy niektórych hormonów,
przyspiesza gojenie ran,
warunkuje prawidłowy przebieg procesu uwalniania energii,
zapobiega przemęczeniu i usprawnia układ sercowo-naczyniowy, nerwowy i pokarmowy,
bierze udział w wytwarzaniu tłuszczów, cholesterolu, hormonów i przekaźników nerwowych,
uczestniczy w regeneracji tkanek, poprawia pigmentację i stan włosów.
Skutki niedoboru
zaburzenia układu nerwowego,
trudności z nauką, nadmierna drażliwość, omdlenia, depresje,
utrata koordynacji, bóle i sztywność w stawach,
uczucie odrętwienia, mrowienia i skurcze w ramionach i nogach,
niepewny chód, wypadanie włosów, przedwczesna siwizna,
łysienie, zmiany skórne, uczucie pieczenia, kłopoty ze wzrokiem,
pęknięcia skóry w kącikach ust i oczu, zaburzenia układu trawiennego,
utrata apetytu, obstrukcja, niestrawność, przemęczenie,
podatność na zakażenia, złe gojenie się ran,
częste infekcje górnych dróg oddechowych,
zaburzenia układu sercowo-naczyniowego, przyspieszenie czynności serca.
Wit B5
Skutki nadmiaru – nie jest toksyczna, ale nadmiar może powodować biegunki.
Źródła witaminy – wątróbka, otręby pszenne, ryby (np. śledzie, makrele, pstrągi), grzyby, mleko pełne, mięso kurczaka, mleczko pszczele, pestki słonecznika, sery, orzechy, jajka, owoce awokado, pomarańcze, ziemniaki, brokuły, ciemny ryż, melony, pełnoziarnisty chleb, soja, masło orzechowe, banany, Yerba mate.
Zapotrzebowanie – około 7 mg na dobę.
Wit B6 pirydoksyna
Witamina B6 bierze udział w przemianie aminokwasów, ułatwia ich rozkład, przemianę tłuszczów i węglowodanów, umożliwia magazynowanie energii,
uczestniczy w tworzeniu enzymów, hormonów, hemoglobiny, uczestniczy w powstawaniu prostaglandyn, ma wpływ na ciśnienie krwi, skurcze mięśni, pracę serca, prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego,
zwiększa odporność organizmu, łagodzi skutki uboczne leków, wspomaga leczenie nerek, zmniejsza nadmierne wydalanie kwasu szczawiowego z moczem, zapobiega tworzeniu się kamieni nerkowych,
pomaga zwalczać ból i zesztywnienia nadgarstka i dłoni, łagodzi objawy napięcia przedmiesiączkowego (skuteczna dawka to 50 do 100 mg chlorowodorku pirydoksyny na dobę, przy czym 100 mg na dobę zdaje się wykazywać większą skuteczność.
Wspomaga leczenie łojotokowego zapalenia skóry, wypadania włosów, zapalenia warg i języka.
Mimo sprzecznych wyników badań, często podkreśla się że suplementacja witaminą B6 w zespole cieśni nadgarstka może przynieść znaczne złagodzenie objawów przy jednocześnie niewielkim ryzyku dla pacjenta w zalecanych dawkach (do 200 mg na dobę).
Regularne przyjmowanie dużych dawek witaminy B6 istotnie zmniejsza ryzyko zapadnięcia na chorobę Parkinsona u osób palących papierosy.
Odnotowano korzystny wpływ połączenia magnez+witamina B6 na zachowanie dzieci z autyzmem
Niedobór wit b6
może wywoływać objawy ze strony układu nerwowego, takie jak: drgawki, depresja, apatia, bezsenność,
ogólne pogorszenie samopoczucia, obniżenie sprawności procesów myślowych, zapalenie nerwów.
Do innych objawów niedoboru witaminy B6 należą: zmniejszenie odporność na infekcje, stany zapalne skóry (łojotokowe zmiany na twarzy, podrażnienie języka i błon śluzowych jamy ustnej),
niedokrwistość, kamica nerkowa, zmęczenie, nudności, odruchy wymiotne, zaburzenia w funkcjonowaniu mięśnia sercowego, zwiększenie ryzyka powstawania nowotworów,
Niedobór witaminy B 6 jest ważnym czynnikiem ryzyka rozwoju miażdżycy, stąd niedobór tej witaminy zwiększa ryzyko udaru i choroby niedokrwiennej serca
Nadmiar wit b6
Witamina B6 w dużych dawkach jest neurotoksyczna.
U niektórych osób (bardzo rzadko) - anomalie w funkcjonowaniu obwodowego układu nerwowego mogą wystąpić już przy 50 mg chlorowodorku pirydoksyny na dobę, stosowanego przez odpowiednio długi czas.
Długotrwałe przyjmowanie dawek witaminy B6 powyżej 200 mg (zazwyczaj 1000 mg lub większych) może powodować neuropatię obwodową.
Zmiany te ustępują wraz z zaprzestaniem nadmiernej suplementacji witaminą B6. W wypadku zażywania dawek poniżej 200 mg na dobę, objawy uboczne występują bardzo rzadko.
Neurotoksyczne działanie wysokich dawek witaminy B6 obserwuje się w przypadku spożywania jej w formie pirydoksyny, nie występuje zaś dla fosforanu pirydoksalu
Źródła wit b6
Witamina B6 występuje w rozmaitych produktach żywnościowych. Do najbogatszych źródeł należą
ryby, mięso, ziemniaki i inne warzywa skrobiowe, niektóre owoce (np. banany, ale nie cytrusy) i płatki śniadaniowe wzbogacone w witaminę B6.
Zapotrzebowanie
Zapotrzebowanie dorosłego człowieka na witaminę B6 wynosi około 1–2 mg na dobę. Terapeutycznie często stosuje się dawki znacznie wyższe, w przedziale 50–200 mg na dobę, a nawet 2–7 g/d.
Witamina B7 BIOTYna
Niezbędna w wielu ważnych reakcjach biochemicznych, np. w procesie tworzenia glukozy (glukoneogeneza), syntezy kwasów tłuszczowych, czy cyklu kwasu cytrynowego.
Biotyna wspomaga również funkcję tarczycy, przemianę dwutlenku węgla, wpływa na właściwe funkcjonowanie skóry oraz włosów, uczestniczy z witaminą K w syntezie protrombiny (odpowiedzialna za krzepliwość krwi)
Niedobór wit b7
Objawami niedoboru biotyny są zmiany skórne – wysypki, stany zapalne,
wypadanie włosów i podwyższony poziom cholesterolu oraz zmiany zapalne jelit.
Ze względu na to, że biotyna może być syntetyzowana przez florę bakteryjną do jej niedoboru dochodzi bardzo rzadko, zwykle pod wpływem innych czynników niż niedobór pokarmowy (np. szerokospektralna antybiotykoterapia).
Nadmiar niespotykany.
Źródła wit b7
Biotyna występuje w wątrobie,
orzechach włoskich i ziemnych,
mące sojowej,
żółtku jaj, krabach,
migdałach,
grzybach,
brązowym (naturalnym) ryżu,
mące pełnoziarnistej,
marchwi, pomidorach.
Wit B9 kwas foliowy
Kwas foliowy reguluje wzrost i funkcjonowanie komórek;
wpływa dodatnio na system nerwowy i mózg,
decyduje o dobrym samopoczuciu psychicznym;
bierze udział w zachowaniu materiału genetycznego, w przekazywaniu cech dziedzicznych komórek, reguluje ich podział;
usprawnia funkcjonowanie układu pokarmowego, uczestniczy w tworzeniu soku żołądkowego,
zapewnia sprawne działanie wątroby, żołądka i jelit;
jest czynnikiem antyanemicznym,
pobudza procesy krwiotwórcze, czyli powstawanie czerwonych krwinek;
chroni organizm przed nowotworami (szczególnie rakiem macicy).
Niedobór kwasu foliowego
zahamowanie wzrostu i odbudowy komórek w organizmie
mała ilość czerwonych ciałek we krwi, tzw. anemia megaloblastyczna (makrocytowa)
uczucie przemęczenia i kłopoty z koncentracją
stany niepokoju, lęku, depresja, nadmierna drażliwość
bezsenność, roztargnienie, problemy z pamięcią
zaburzenia w trawieniu i we wchłanianiu składników odżywczych, niedożywienie, biegunka, zmniejszony apetyt, obniżona masa ciała
stany zapalne języka oraz błony śluzowej warg, bóle głowy, kołatanie serca, przedwczesna siwizna
Nadmiar kwasu foliowego
Zwiększone dawki kwasu foliowego mogą powodować: bezsenność, rozdrażnienie, depresję, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, skórne reakcje alergiczne (wysypka, zaczerwienienie, swędzenie), w rzadkich przypadkach skurcz oskrzeli.
Wchłanianie przez organizm
Czynniki polepszające wchłanianie: kompleks witamin B, witamina B6, kwas para-aminobenzoesowy (PABA), witamina B12, witamina H,witamina C
Czynniki pogarszające wchłanianie: światło, alkohol, wysoka temperatura, środki antykoncepcyjne.
Witamina B12 kobalamina
jest bardzo ważnym koenzymem w reakcjach metylacji w organizmie:
metylacji homocysteiny do metioniny katalizowanej przez syntazę metioninową odtwarzając tym samym H4-folian (ważny donor grup jednowęglowych w syntezie puryn) z metylo-H4-folianu,
konwersji metylomalonylo-CoA (pochodzącego z propionianu) do bursztynylo-CoA (metabolit cyklu Krebsa) katalizowanej przez mutazę metylomalonylo-CoA, co umożliwia wprowadzenie propionianu do cyklu przemian pirogronianu.
Powyższe reakcje istotne są w przemianach węglowodanów, białek, tłuszczów i w innych procesach.
Uczestniczy także w wytwarzaniu czerwonych ciałek krwi, przeciwdziała niedokrwistości,
umożliwia syntezę kwasów nukleinowych w komórkach, przede wszystkim szpiku kostnego; wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego,
uczestniczy w tworzeniu otoczki mielinowej ochraniającej komórki nerwowe i neuroprzekaźników nerwowych,
zapewnia dobry nastrój, równowagę psychiczną, pomaga w uczeniu się, skupieniu uwagi; dzięki niej zmniejsza się poziom lipidów we krwi;
wpływa na układ kostny, pobudza apetyt.
Niedobór wit b12
Objawy niedokrwistości
osłabienie, męczliwość
upośledzenie koncentracji
bladość skóry i błon śluzowych
Objawy ze strony przewodu pokarmowego
utrata czucia smaku
pieczenie języka
utrata łaknienia, chudnięcie
Niedobór wit b12 - objawy neurologiczne
parestezje palców dłoni i stóp
osłabienie
niepewność chodu
objawy uszkodzenia tylnosznurowego:
zaburzenia czucia wibracji
zaburzenia czucia dotyku
zaburzenia czucia głębokiego
upośledzenie czucia temperatury i bólu
objawy uszkodzenia sznurów bocznych rdzenia:
osłabienie siły mięśniowej kończyn
wzrost napięcia mięśniowego o typie spastycznym
objawy zespołu piramidowego
zanik nerwu wzrokowego: początkowo mroczek paracentralny w polu widzenia, potem osłabienie ostrości wzroku, nieleczona choroba prowadzi nieodwracalnie do ślepoty.
Niedobór wit b12 – objawy psychiatryczne
Zaburzenia poznawcze - od łagodnych (MCI) do otępienia. W patofizjologii odgrywa tutaj rolę sam niedobór witaminy B12, jak również hiperhomocysteinemia (będąca skutkiem jej niedoboru i ewentualnego współistniejącego niedoboru witaminy B6 / kwasu foliowego) zwiększająca ryzyko wystąpienia incydentów naczyniowych, szczególnie o typie lakunarnym.
zaburzenia zachowania, apatia, drażliwość,
opisywano zespoły urojeniowe przypominające schizofrenię ("szaleństwo megaloblastyczne])
zaburzenia świadomości (splątanie),
stany depresyjne (włącznie z tendencjami samobójczymi).
Nadmiar wit b12
Witamina B12 nie jest toksyczna, jednakże przy stosowaniu przez dłuższy czas bardzo dużych dawek tej witaminy zaobserwowano u niektórych ludzi objawy uczuleniowe. Przy bardzo wysokich dawkach może również wystąpić krwotok z jam nosowych.
Źródła witaminy B12:
Witamina B12 produkowana głównie przez bakterie żyjące w układzie pokarmowym zwierząt. U człowieka powstaje w symbiozie z bakteriami układu pokarmowego. Następuje to dopiero w dystalnych częściach układu trawiennego, to jest w jelicie grubym. Ma to znaczące konsekwencje, gdyż w tej części jelit witaminy nie podlegają wchłanianiu i wszystko co wyprodukują bakterie, zostaje wydalone wraz z kałem.
Do źródeł witaminy B12 w pożywieniu człowieka należą produkty mięsne, ryby, drób, jajka, mleko i jego przetwory. W witaminę tę często są wzbogacane płatki śniadaniowe.
Witaminizowanie żywności
W wielu krajach, również w Polsce, celem
poprawienia walorów produktów stosuje się
witaminizowanie żywności. W witaminę A i E
wzbogaca się margaryny i odżywki dla
niemowląt. Przyjmuje się, że zawartość
witaminy A powinna być podobna jak w maśle
krowim, które jest produktem naturalnym.
GDZIE WYSTĘPUJE WITAMINA A ?
Witamina A występuje głównie
w produktach pochodzenia zwierzęcego.
Zawierają ją: masło, mleko i produkty
mleczarskie, jaja, niektóre tłuste ryby, szczególnie
bogata w nią jest wątroba.
Duża ilość wit. A wspomaga wzrost komórek
nabłonkowych (również komórek nowotworowych),
co przy zgadze może wywołać nowotwór przełyku.
Prowitamina A
Karotenoidy występują głównie
w produktach roślinnych. Są również obecne
w mleku krów żywionych na pastwiskach,
w maśle oraz tłuszczu zwierząt. Spośród
produktów roślinnych bogatych w beta-
karoten należy wyróżnić: marchew i dynię,
zielone warzywa: szpinak, boćwina, sałata,
zielony groszek, pomidory, z owoców zaś:
morele, wiśnie, śliwki i pomarańcze.
Objawy niedoboru witaminy A
kruche, wolno rosnące paznokcie,
suche, łamliwe włosy,
suchość skóry,
wysypka skórna,
brak apetytu,
częste infekcje,
kurza ślepota,
złe widzenie,
zahamowanie wzrostu.
Objawy nadmiaru witaminy A
drażliwość,
zaburzenia ze strony przewodu
pokarmowego (m.in. wymioty, nudności),
zmiany zabarwienia skóry,
powiększenie wątroby i śledziony,
wypadanie włosów,
świąd skóry,
suchość skóry.
GDZIE WYSTĘPUJE WITAMINA E
Witamina E powstaje tylko
w roślinach. Zwierzęta jej nie syntetyzują.
Najlepszym naturalnym źródłem witaminy
E jest olej z kiełków pszenicy, a następnie
całe ziarna zbóż i zielone warzywa liściaste,
jak: sałata, szpinak oraz kapusta, czosnek.
Niedobór witaminy E może powodować:
Zaburzenia funkcjonowania i osłabienie mięśni
szkieletowych (dystrofia),
Rogowacenie i wczesne starzenie się skóry oraz
gorsze gojenie się ran,
Zaburzenia neurologiczne, osłabienie zdolności
koncentracji, stany rozdrażnienia,
Niedokrwistość u niemowląt i dzieci,
Bezpłodność,
Pogorszenie wzroku,
Zwiększone ryzyko chorób sercowo naczyniowych.
Nadmiar witaminy E:
Witamina spożywana przez dłuższy czas w dawkach większych niż 1000 mg octanu alfa-tokoferolu na dobę, u osób dorosłych, może powodować
zmęczenie,
bóle głowy,
osłabienie mięśni
zaburzenia widzenia.
GDZIE WYSTĘPUJE WITAMINA K ?
Dieta bogata w warzywa, np. w sałatę , jaja,
mleko zawsze pokrywa zapotrzebowanie na
witaminę K. Należy podkreślić, że zjełczałe
tłuszcze, nadużywanie leków (środki
przeciwbólowe, salicylany lub antybiotyki),
zanieczyszczone powietrze oraz środki
konserwujące w puszkach i gotowych
produktach spożywczych niszczą witaminę K.
FUNKCJE WITAMINY K W ORGANIZMIE
niezbędna do wytwarzania czynnika przeciwkrwotoczego
w wątrobie (przede wszystkim protrombiny),
uczestniczy w formowaniu tkanki kostnej,
wpływa na przemiany metaboliczne kwasów
nukleinowych,
posiada właściwości przeciwbakteryjne oraz
przeciwgrzybicze,
działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo.
Niedobory witaminy K mogą powodować:
Obniżony poziom protrombiny we krwi –
dotyczy to zwłaszcza ludzi starszych,
u których występują zaburzenia w obrębie
przewodu pokarmowego,
Wydłużony czas krzepnięcia krwi (krwotoki
z nosa, układu pokarmowego i moczowego),
Nadmiar witaminy K:
nadmierne dawki mogą wpłynąć
niekorzystnie na pracę wątroby.
podawana w formie zastrzyku
domięśniowego może wywołać odczyny
alergiczne oraz powodować skoki
ciśnienia tętniczego.
Jogurt i kefir to idealne potrawy między
posiłkami, pobudzające wytwarzanie wit. K.
Zjełczałe tłuszcze, nadużywanie leków (salicylanów
lub antybiotyków) oraz środki konserwujące
w puszkach i gotowych produktach spożywczych
niszczą witaminę K, utrudniają jej wchłanianie lub
prowadzą do przedwczesnego jej wydalania
z organizmu.
GDZIE WYSTĘPUJE WITAMINA C ?
Głównym źródłem witaminy C są świeże
oraz właściwie przetworzone owoce i warzywa.
W świecie zwierzęcym znajduje się bardzo
mało witaminy C. Wyjątek stanowią nadnercza,
grasica, przysadka mózgowa, ciałko żółte,
ciałko rzęskowe, tęczówka i soczewka oka.
Mleko krowie zawiera jej około 2 mg%.
Wśród źródeł witaminy C
na pierwszym miejscu znajdują się warzywa kapustne i owoce jagodowe (czarne porzeczki zawierają około 180 mg w 100 g),
na drugim ziemniaki (14 mg witaminy w 100 g zależnie od pory roku),
na trzecim żółte i zielone warzywa i owoce,
na czwartym pozostała grupa warzyw i owoców (truskawki, maliny, owoce cytrusowe i południowe).
Pozostałe produkty: masło, mleko krowie, mięso, produkty zbożowe zawierają niewielkie ilości witaminy C.
FUNKCJE WITAMINY C W ORGANIZMIE
Współdziała w biosyntezie kolagenu, przyspiesza proces gojenia się ran i zrastania kości.
Uczestniczy w metabolizmie tłuszczów, cholesterolu i kwasów żółciowych.
Uczestniczy w regeneracji witaminy E.
Ułatwia przyswajanie niehemowego żelaza i uczestniczy w wytwarzaniu krwinek czerwonych.
FUNKCJE WITAMINY C W ORGANIZMIE
Jako silny reduktor przeciwdziała procesowi utleniania wywołanemu przez wolne rodniki.
Podnosi odporność organizmu.
Hamuje powstawanie w żołądku rakotwórczych nitrozoamin.
Ma właściwości bakteriostatyczne, a nawet bakteriobójcze w stosunku do niektórych drobnoustrojów chorobotwórczych.
Objawy niedoboru witaminy C
Zaburzenia w tworzeniu kolagenu (zwiększona łamliwość kości), wolniejsze gojenie się ran.
Zaburzenia w przemianie kwasów tłuszczowych.
Osłabienie naczyń włosowatych i możliwości powstawania mikrowylewów w różnych narządach.
Zmniejszenie odporności na infekcje.
Bóle mięśniowe, zmęczenie, apatia i brak apetytu.
Wstępowanie szkorbutu (gnilca) objawiającego się obrzękami i krwawieniem z dziąseł oraz wypadaniem zębów.
Witamina D
regulacja homeostazy wapnia i fosforanów.
Dwa główne narządy efektorowe związane z tą funkcją, na które działają aktywne metabolity witaminy D to przede wszystkim jelita i kości, a w mniejszym stopniu nerki.
W jelitach dochodzi do zwiększenia wchłaniania wapnia, z kości uwalnia wapń i fosforany (przy hipokalcemii) w nerkach współdziała z parathormonem w reabsorbcji wapnia.
Aktywne metabolity witaminy D charakteryzują się szerokimi i różnorodnymi działaniami biologicznymi.
Aktywność witaminy D wywierana jest poprzez działania genomowe i niegenomowe.
Witamina D w wielu tkankach i komórkach łączy się z jądrowym receptorem witaminy D (VDR), a następnie tworzy heterodimer z receptorem kwasu 9-cis retinowego (RXR) o własnościachczynnika transkrypcyjnego, przez co zapoczątkowuje działania genomowe. Witamina D kontroluje ponad 200 genów
Witamina d
Niedobór witaminy D (hipowitaminoza, awitaminoza) u dzieci prowadzi do krzywicy, zaburzenia mineralizacji kości i zmniejszenia masy kostnej, a u dorosłych wywołuje bóle kostne, osteomalację i osteoporozę
ma korzystny wpływ na układy nerwowy i mięśniowy. Regeneruje neurony, zwiększa masę mięśniową i siłę mięśni. Niedobór witaminy D prowadzi do mialgii i miopatii.
Ma działanie immunomodulujące i pośrednio przeciwbakteryjne. Witamina D aktywuje geny kodujące peptydy przeciwbakteryjne (o cechach naturalnych antybiotyków), katelicydynę i β-defensynę 2
reguluje funkcjonowanie układu renina-angiotensyna-aldosteron, zatem jej niedobór pośrednio wpływa na ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego i niewydolności serca.
Zawartość wit D w produktach spożywczych
Nazwa produktu Zawartość witaminy D
(1 IU = 0,025 µg)
węgorz świeży 1200 IU/100 g
śledź marynowany 480 IU/100 g
śledź w oleju 808 IU/100 g
dorsz świeży 40 IU/100 g
łosoś (gotowany/pieczony) 540 IU/100 g
makrela (gotowana/pieczona) 152 IU/100 g
ryby z puszki (tuńczyk, sardynki) 200 IU/100 g
żółtko jajka 54 IU/żółtko
ser żółty 7,6–28 IU/100 g
mleko ludzkie 1,5–8 IU/100 ml
mleko krowie 0,4–1,2 IU/100 ml
Niedobór wit D- Awitaminoza grozi
krzywicą u dzieci i młodzieży,
rozmiękaniem kości (osteomalacja) i osteoporozą u dorosłych, złamaniami, skrzywieniami i zwyrodnieniami układu kostnego, zniekształceniami sylwetki,
złym funkcjonowaniem układu nerwowego i mięśniowego,
zapaleniem spojówek, stanami zapalnymi skóry,
osłabieniem organizmu i zmniejszeniem odporności,
pogorszeniem słuchu, osłabieniem i wypadaniem zębów oraz zwiększeniem się ryzyka chorób autoimmunologicznych, zwłaszcza cukrzycy typu I, choroby Leśniowskiego-Crohna,
raka pęcherza moczowego, piersi, jelita grubego, okrężnicy i jajnika. Osoby z chorobą Parkinsona i stwardnieniem rozsianym mają niższe stężenie witaminy D w surowicy.
Nadmiar wit d
Występujące objawy są związane z hiperkalcemią – nudności i wymioty,
brak apetytu, zaparcia, osłabienie i łatwe męczenie się,
nadmierne pragnienie, wzmożone oddawanie moczu,
świąd skóry, bóle głowy.
Przy towarzyszącej hiperkalciurii może dochodzić do tworzenia złogów nerkowych (kamica nerkowa),
a także zwapnień (nefrokalcynoza),
następnie do niewydolności nerek.
Złogi wapniowe mogą pojawiać się w tkankach: np. tętnicach, sercu, płucach.
Dziękuję za uwagę