MYDŁO
Jaka jest budowa mydła?
Sole , najczęściej sodowe nasyconych kwasów tłuszczowych , o wzorach ogólnych
Cn H2n+1 COONa
Cn H 2n-1COONa
(gdzie n=11-17)otrzymywane przez zmydlanie tłuszczów zwierzęcych , głównie łoju , lub utwardzonych olejów roślinnych , często z dodatkiem oleju kokosowego i kalafonii.
DLA NAS : mydło jest pierwsza znaną subs. Powierzchniowo czynną. Jako jedna z najstarszych substancji chemicznych otrzymywanych przez człowieka była definiowane jako mieszanina soli kwasów tłuszczowych , sodowych lub rzadziej potasowych .(mydło szare).
WŁAŚCIWOŚCI MYDŁA :
-właściwości myjące
-Właściwości higieniczne
-Brak szkodliwości dla zdrowia
DLA NAS : te właściwości spowodowały że nazwy mydła zaczęto , mniej więcej od połowy XX w używać do określenia preparatów myjących opartych na detergentach syntetycznych opartych o związki węglo i ropopochodne , nie mające tak naprawdę nic wspólnego z budową chemiczna i właściwie naturalnym pochodzeniem mydła .
PRODUKCJA MYDŁA
Proces wytwarzania mydeł można podzielić na dwa etapy:
- warzenie lub gotowanie mydła, którego celem jest zmydlenie surowców tłuszczowych i wytworzenie masy mydlanej,
- konfekcjonowanie, które prowadzi do nadania mydłu postaci i właściwości, jakich wymaga konsument.
Pierwszym etapem jest zmydlanie właściwe, które polega na ogrzaniu tłuszczu z niewielką ilością ługu sodowego (stężony NaOH) wraz z wodą do momentu sklejenia się masy. Ciągle mieszając dodaje się pozostałą ilość tłuszczu i ługu. Proces ten trwa około 2-5 godzin i odbywa się w urządzeniach periodycznych.
Następnie prowadzi się proces domydlania, który polega na dodaniu wody przy ciągłym mieszaniu do momentu, aż masa mydlana zacznie ciągnąć się jak nić.
Kolejnym procesem jest wysalanie masy mydlanej, proces ten prowadzi się, aby oddzielić mydło od reszty składników. Polega na stopniowym dodawaniu do masy mydlanej solanki lub soli stałej, ciągle mieszając zawartość. Z roztworu wytrąca się mydło, które wypływa ku górze. Po pewnym czasie następuje rozwarstwianie na warstwę mydlaną i ług spodni, zawierający glicerynę. Ług spodni usuwa się, a wysalanie powtarza się wielokrotnie. Uzyskanym produktem jest tak zwany wysół.
W tym samym czasie ale w drugim urządzeniu prowadzi się zmydlanie surowców kwasowych, wchodzących w skład mydła (kalafonia lub kwasy tłuszczowe). Po wysoleniu otrzymuje się wysół pomocniczy, który miesza się z wysołem podstawowym.
Mieszanina wysołu podstawowego i pomocniczego poddawana jest szlifowaniu. Polega ono na wolnym dolewaniu wody, przy energicznym mieszaniu parą wodną, oraz dodaniu niewielkiej ilości ługu sodowego. Wysalanie i szlifowanie powtarza się wielokrotnie by usunąć z mydła glicerynę i inne zanieczyszczenia.
Po ostatnim, końcowym rozwarstwieniu uzyskuje się wysół i tak zwany klej. Wysół spuszcza się, chłodzi i suszy. Uzyskane w ten sposób mydło nazywa się mydłem rdzeniowym, które może stanowić gotowy produkt lub być poddane konfekcjonowaniu.
Surowce pomocnicze przy produkcji mydła to:
- kalafonia - zwiększa zdolność pienienia się mydła i nadaje mu właściwą konsystencję,
- sól kamienna (NaCl) - dodanie tego składnika powoduje proces wysalania, czyli wytrącanie się do cząsteczek kleju mydlanego i zbijania się ich w skupiska nadające się do formowania,
- szkło wodne (krzemian sodowy) - jest wypełniaczem.
Wyróżniamy :
-mydło w płynie (praktycznie wszystkie obecne na rynku)
-kostki detergentowe(np. Dove)- nie zawierają w ogóle klasycznego mydła .
Dla nAS: Mydła w płynie są roztworami kosmetycznych detergentów . wobec tego używanie w ich nazwie terminu „mydło” jest swego rodzaju nadużyciem i wprowadzeniem klientów w błąd .
REAKCJA ZMYDLANIA
TŁUSZCZ + ZASADA SODOWA --> GLICERYNA + MYDŁO
TRADYCYJNE RECEPTURY MYDŁA
Różniły się w zasadzie tylko składem kwasów tłuszczowych (czyli doborem tłuszczów zwierzęcych i roślinnych używanych w procesie zmydlania) i dodatkami uszlachetniającymi
(Technologia Warzenia lub gotowania mydła była znana tylko najlepszym mydlarzom, którzy kontrolowali proces na węch , dotyk i smak . )
Operowali :
-odpowiednimi stężeniami wodorotlenku sodu
-dodatkiem kalafoni i krzemianów
regulowali:
temperaturę procesu
czas reakcji
odstawanie
oddzielanie warstw wodnej( z ktorej wydzielano glicerynę)
leżakowanie
suszenie
w wyniku czego otrzymywali gotowe mydło
Do mydeł dodawano:
barwniki
dodatki uzupełniające
kompozycje zapachowe
(dodawano to do mydła w formie płatków zazwyczaj , wielokrotnie mieszano i walcowano na tzw. Trójwalcówkach wytłaczano pod ciśnieniem i w ten sposób ujednoliconą masę formowano w kostki)(dzisiaj można spotkać tę formę mydła reklamowanego jako naturalne lub ręcznie robione -choć analiza wykazuje ze często mydło to jest pochodzące ze standardowych linii automatycznego zmydlania tylko nadaje się mu kształt i wygląd przypominający mydło „domowe”)
Najpowszechniej stosowanym tłuszczem był łój wołowy, smalec wieprzowy ,łój barani , tran wielorybi , i inne tłuszcze zwierzęce .
JAKOŚĆ MYDŁA
O jakości mydła decydowały dodatki tłuszczów roślinnych.(Najpopularniejszy do dzis jest olej kokosowy i olej palmowy ) .
Kiedyś były to np. oleje :
Bawełniany ,
kukurydziany,
arachidowy ,
z oliwek,
lniany,
rzepakowy,
sojowy,
SKŁAD BAZ TŁUSZCZOWYCH WRAZ Z CHARAKTERYSTYCZNYMI NAZWAMI RODZAJU MYDŁA .
Mydło podstawowe „amerykańskie” |
Mydło miękkie białe „letnie” |
||
Łój wołowy |
400 kg |
Olej bawełniany jasny |
600 kg |
Olej bawełniany |
120 kg |
Olej palmowy bielony |
100 kg |
|
|
Smalec jasny |
200 kg |
Mydło miękkie żółte „zimowe” |
Mydło transparentne „letnie” |
||
Olej bawełniany |
500 kg |
Olej lniany |
300 kg |
Olej arachidowy |
200 kg |
Olej arachidowy |
300 kg |
Olej palmowy surowy |
100 kg |
Tłuszcz wieprzowy lekki |
200 kg |
Łój wołowy |
200 kg |
|
|
Mydło perłowe „letnie” |
Mydło transparentne „miękkie” |
||
Olej bawełniany |
400 kg |
Olej sojowy |
600 kg |
Olej palmowy |
100 kg |
Olej bawełniany |
250 kg |
Łój barani |
300 kg |
Tran |
150 kg |
Tłuszcz wieprzowy |
300 kg |
|
|
Warto wspomnieć , że z terenów np. Europy(południowej) pochodziły mydła na bazie oliwy z oliwek .skład takiego mydła to np. Oliwa z oliwek(30 kg) , Olej arachidowy(30kg) olej bawełniany( 40 kg ) (czasem zamiast oleju bawełnianego był stosowany smalec , również 40 kg )(takie mieszanki były poddawane procesowi zmydlenia i formowane na mydło .)
MYDŁO JAKO PODSTAWA DO PREPARATÓW KOSMETYCZNYCH
Surowe mydło( tzn w postaci rozdrobnionej) stanowiło podstawę , do preparatów mydlanych stosowanych do celów kosmetycznych , higienicznych i technicznych . Takim mydłem było np. brązowe mydło Windsor. W jego skład wchodzą:
-Mydło łojowe(75kg)
-mydło kokosowe(25kg)
- mydło marsylskie( to jest inna nazwa mydła na bazie oliwy z oliwek )(25kg)
-mydło żółte (mydło z dodatkami kalafonii) (25 kg)
-karmel (0,5 l)(zamiennie można było dodać 0,5-1,0 kg odtłuszczonego kakao)
-olejki eteryczne ( po 60g )(takie jak kminkowy , goździkowy, tymiankowy, cynamonowy, lawendowy)
MYDŁA „PACHNĄCE”
Oparte są na mieszaninie mydła łojowego i palmowego z dodatkiem olejków eterycznych i innych substancji zapachowych. np.: mydło fiołkowe , mydło korzenne , mydło szyporowe
Mydło fiołkowe:
Mydło łojowe 25kg , Mydło palmowe 25kg. Olejek irysowy 50g, Olejek sandałowy 10g
,Olejek różany10g, Olejek ygalowy 5 g, Olejek lawendowy 5g, Aldehyd benzoesowy3g .
warto zwrócić uwagę na fakt , że w mydłach pojawiają się syntetyki zapachowe takie jak wanilina , terpineol, kumaryna , , dzisiaj wytworzenie tych mydeł byłoby bardzo kosztowne ale dałoby bardzo intensywny zapach )
MYDŁO W PŁYNIE
(przeznaczone do stosowania przy twardej wodzie )
skład : Mydło kokosowe 3,5kg ; woda różana 2l ; spirytus winny 4 l.
Mydło rozpuszczano w wodzie różanej i zalewano spirytusem .
MYDŁO WSPÓLCZESNE
Klasyczna receptura mydła toaletowego w kostkach zawiera następujące składniki :
Mydło sodowe z kwasów tłuszczowych łoju około 60%
Mydło sodowe z oleju kokosowego 10-27%
Chlorek sodu 0,5%
Substancje kompleksujące0,3%
Przeciwutleniacze 0,1%
kompozycja zapachowa 0,5-2,0%
barwniki 0,1%
dodatki specjalne , woda do 100%
TWARDOŚĆ MYDŁA
Zarówno twardość jak i inne cechy zewnętrzne mydła reguluje się zawartością soli sodowych oleju kokosowego lub stosowanych w zależności od lokalnych możliwości surowców innych olejów roślinnych (palmowego , z oliwek , sojowego) . Większa zawartość mydła olejowego daje kostki miękkie , natomiast konsystencje kostki mydła poprawia dodatek chlorku sodu .
PRZECIWUTLENIACZE
Mydła zawierają sole nienasyconych kwasów tłuszczowych , a w użyciu są w stałym kontakcie z powietrzem , więc łatwo mogą ulegać procesowi utleniania .Aby temu zapobiec dodaje się przeciwutleniacze takie jak : witamina E , Palmitynian ascrobylu .
BARWNIKI
Dobór barwników zależy od charakteru i przeznaczenia mydła .
( bardzo często stosuje się dodatek bieli tytanowej- przy mydłach białych , natomiast biel tytanową obok innych barwników stosuje się w celu uzyskania ładniejszego koloru.)
DODATKI SPECJALNE
W wielu przypadkach stosuje się dodatki , które mają zapobiegać odtłuszczaniu skóry np.: kwasy tłuszczowe , alkohole tłuszczowe , lanoline lecytynę , oleje roślinne , ( takie mydła określa się często jako PRZETŁUSZCZONE >
Pod ogólnym odkreśleniem dodatków kryje się bogata gama substancji czynnych lub neutralnych .
MYDŁA LECZNICZE
W tej grupie znajdują się :
wszystkie mydła do których dodano substancje dezynfekujące , łagodzące podrażnienia , przeciwgrzybicze , przeciwpotne , nawilżające .
Mydła aromaterapeutyczne , zawierające lecznicze olejki eteryczne - do higieny intymnej , przeciwtrądzikowe , przeciwpotne .
Wszystkie mydła zawierające wyciągi ziołowe i roślinne oraz tradycyjne leki naturalne .
Mydła zawierające składniki stosowane w farmaceutykach czy kosmetykach( jako środki np. przeciwbakteryjne- triclosan )
MYDŁA TRANSPARENTNE
Taki rodzaj mydła , które są w większym lub mniejszym stopniu przeźroczyste uzyskuje się już na etapie masy mydlanej przez dodatek gliceryny , sorbitolu , cukru , lub etanolu .
W procesie produkcji pozostawia się powstałą ze zmydlenia glicerynę. Dalsza obróbka wymaga już specjalnych warunków wytłaczania i formowania . (DO tego rodzaju mydła można stosować kompozycje zapachowe barwniki substancje aktywne- jednak ich dobór wymaga szczegółowej wiedzy na temat ich wpływu na przeźroczystość ) Szczególna rolę w tego rodzaju mydłach odgrywają suszone owoce , pestki , kwiaty ,zioła.
MYDŁA DO CELÓW LECZNICZYCH
Podobnie w mydłach do celów leczniczych jak i np. do mycia skóry bardzo zabrudzonej stosuje się dodatki ścierające w postaci otrąb , płatków owsianych , otrąb migdałowych , trocin .
DODATKI USZLACHETNIAJĄCE
To przede wszystkim :
barwniki lub ich mieszaniny .Mydła marmurkowe , w pasy , wielokolorowe - wytwarzane są przez nierównomierne dodawanie barwnika i niekompletne mieszanie bądź przez wprowadzanie do wytłaczania płatków w kilku kolorach .
dodatki: sproszkowane zioła , nasiona , mielone i suszone owoce
wprowadzenie powietrza w procesie mieszania
zostawienie bańki powietrznej w środku kostki
asortyment dodatków i barw jest ograniczony tylko fantazja wytwórców .
warto dodać ze podczas zmydlania tłuszczów otrzymywano również odpowiedniki dzisiejszych żeli do mycia. , ale recetura zawierająca czterochlorek wegla nie bylaby dziś przyjęta )
.
KOSTKA „MYDŁA”
Dzisiejsza kostka „mydła” syntetycznego zawiera :
sól sodowa siarczanowych kwasów tłuszczowych około 30%
Sól sodowa isethionianu kwasów tłuszczowych około 15 %
Sól sodowa monoestru kwasu sulfobursztynowego około 10 %
Alkohole tłuszczowe około 10%
Skrobia około 10 %
Kompozycja zapachowa około 1%
Dodatki specjalne , woda , barwniki , do 100%
MYDŁA W PŁYNIE
Są bardzo podobne z punktu widzenia składu środków powierzchniowo-czynnych .Stosowane na ogół w miejscach publicznych .(dlatego ze uzywanie mydła w kostce u wielu ludzi budzi opory estetyczne i higieniczne )
ŻELE POD PRYSZNIC
Coraz częśćiej nadaje się preparatom tego typu cechy kosmetyków pielęgnacyjnych . Np. receptura firmy KAO na przeciwbakteryjny środek do mycia ciała oparty jest na mydle potasowym , silnie działający na bakterie m. in . E coli
Preparaty do mycia ciała mogą zawierać m. in .
olejki eteryczne ,
substancje lecznicze ,
przeciwbakteryjne ,
Substancje zapachowe ,
konserwanty ,
wyciągi i ekstrakty roślinne ,
algi ,
minerały ,
oleje roślinne, (awokado )
PREPARATY DO KĄPIELI STOSOWANE W WANNIE
Posiadają właściwości pielęgnacyjne , lecznicze i wpływające na stan psychiczny użytkownika .Mają różne formy i zawierają bogatą gamę substancji aktywnych . Substancje stosujemy rozpuszczając ją w wodzie przeznaczonej do kąpieli
Z punktu widzenia formy do preparatów do kąpieli należą :
Sole i proszki do kąpieli
Tabletki i gałki do kąpieli
Olejki do kąpieli
Emulsje i mleczka do kąpieli
Płyny do kąpieli
Żele do kąpieli
W każdej z wymienionych form zawarte jest ok. 5% kompozycji zapachowej , a dodatek środka pieniącego powoduje ze mamy do czynienia z pieniącym preparatem do kąpieli którego zadaniem jest wytworzenie dużej ilości piany z miłym zapachem . Jeżeli kompozycja zapachowa zostanie zastąpiona olejkiem eterycznym powstaje preparat do kąpieli o właściwościach leczniczych .
1