Socjologia - jest to jedna z ga艂臋zi nauk spo艂ecznych. Bada natur臋 ludzkich zachowa艅 i zwi膮zk贸w mi臋dzyludzkich oraz ich rezultaty.
Socjolog - jest to kto艣, kto d膮偶y do poznania spo艂ecze艅stwa w zdyscyplinowany spos贸b czyli spos贸b naukowy. Post臋puje wg regu艂 badawczych (naukowych), stara si臋 by膰 obiektywny. Stara si臋 nie ocenia膰, a raczej dok艂adnie widzie膰 dane zjawisko spo艂eczne; jego celem jest rozumienie spo艂ecze艅stwa. Pos艂uguje si臋 przy tym metodologi膮 (szczeg贸lnie statystyk膮) i specjaln膮 terminologi膮. Poznaje zjawiska dla samego poznania czyli jego zainteresowania maj膮 charakter czysto teoretyczny. [Jest to 'typ idealny']
Meta nauka - nauka o nauce. Stawia pytania na ile dane twierdzenia s膮 naukowe; tworzy teorie.
Relatywizm historyczny - (1) w艂a艣ciwo艣ci badanych rzeczywisto艣ci nigdy nie s膮 takie same (2) okre艣lone badania mog膮 pojawi膰 si臋 tylko w odpowiednich warunkach (np. mo偶liwo艣膰 badania systemu socjalistycznego tylko wtedy gdy on istnieje).
Reinterpretacja - zmiana sposobu my艣lenia; zmiana 艣wiatopogl膮du, np. 'nawr贸cenie' si臋 na jak膮艣 wiar臋.
Socjotechnika - pomost mi臋dzy socjologi膮 a praktyk膮 socjologii. (1) sprawowanie w艂adzy bez u偶ycia si艂y (2) stosowanie przymusu bez u偶ycia si艂y.
Rodzaje:
a) KLASYCZNA (konstruowanie teorii
b) KLINICZNA (uczymy si臋 jak dzia艂a膰)
c) INTERWENCYJNO - OPISOWA
Funkcjonalizm - formacja teoretyczna; w analizie funkcjonalnej spo艂ecze艅stwo badane jest pod k膮tem jego w艂asnych wytwor贸w, kt贸re s膮 cz臋sto niezrozumia艂e dla ludzi dzia艂aj膮cych w danym systemie. Wprowadza poj臋cie funkcji 'jawnych' i 'ukrytych'.
Ideologia - o ideologii m贸wi si臋 wtedy gdy rozwa偶a si臋 pogl膮dy, kt贸re s艂u偶膮 racjonalizacji interes贸w jakiej艣 grupy. Dzi臋ki ideologii ludzie uzasadniaj膮 swoje dzia艂anie, cz臋sto irracjonalne.
Etnocentryzm - traktowanie swojej kultury jako najwa偶niejszej, najprawdziwszej. Ocenianie innych kultur z punktu widzenia swojej w艂asnej. W艂asna kultura, historia jest wywy偶szana, uwa偶ana za najlepsz膮.
Kontrola spo艂eczna - (1) jest to system oddzia艂ywa艅 na zachowania jednostek i zbiorowo艣ci, czyli kontrola zgodno艣ci ich post臋powania zgodnie z og贸lnie przyj臋tymi normami, warto艣ciami. (2) system nakaz贸w, zakaz贸w sankcji oraz metod wcielania ich w 偶ycie, kt贸ry s艂u偶y grupie lub spo艂ecze艅stwu do utrzymania konformizmu ich cz艂onk贸w wobec warto艣ci, norm i zasad przyj臋tych w tej grupie.
Stratyfikacja spo艂eczna - oznacza to, 偶e ka偶de spo艂ecze艅stwo ma pewien system poziom贸w, rang. Poziomy te pozostaj膮 ze sob膮 w relacjach nadrz臋dno艣ci i podporz膮dkowania, niezale偶nie od tego, czy b臋d膮 to relacje w艂adzy, przywileju czy presti偶u (tzw. profity).
System stratyfikacyjny - jest to suma warstw stoj膮cych wy偶ej i tych b臋d膮cych ni偶ej.
Klasy - jest to taki typ stratyfikacji, kt贸ry zak艂ada, 偶e zasadnicz膮 pozycj臋 w spo艂ecze艅stwie okre艣laj膮 g艂贸wnie kryteria ekonomiczne. W takim spo艂ecze艅stwie pozycja spo艂eczna, jaka kto艣 osi膮ga, jest z zasady wa偶niejsza od tej, z kt贸ra si臋 urodzi艂.
Instytucja - jest to odr臋bny kompleks dzia艂a艅 spo艂ecznych (np. ma艂偶e艅stwo, religia). Instytucje dostarczaj膮 procedur, za pomoc膮 kt贸rych post臋powanie ludzkie utrzymywane jest w pewnych koleinach, akceptowanych spo艂ecznie. Przy czym owe koleiny s膮 traktowane przez cz艂owieka jako jedyne mo偶liwe.
Socjalizacja - proces, w kt贸rym jednostka uczy si臋 uczestnictwa w danym spo艂ecze艅stwie. Proces socjalizacji nadaje to偶samo艣膰.
Grupa odniesienia - to zbiorowo艣膰, kt贸rej przekonania, opinie i sposoby dzia艂ania maj膮 decyduj膮ce znaczenie dla kszta艂towania si臋 naszych przekona艅, opinii i sposob贸w dzia艂ania. Rodzaje: (1) normatywna- np. rodzina, nadaje w艂a艣ciwe wzorce zachowania (2) por贸wnawcza- np. grupa r贸wie艣nicza, TV (3) audytoryjna (kontrolna).
Internalizacja - jest to proces, kt贸ry dokonuje si臋 w czasie socjalizacji np. w osobowo艣ci dziecka dokonuje si臋 internalizacja 艣wiata spo艂ecznego. Jest to pe艂na identyfikacja ze spo艂ecze艅stwem, jest ono 'czym艣 wewn膮trz'.
Charyzma - (Weberowska teoria charyzmy) oznacza autorytet spo艂eczny, kt贸ry nie jest oparty na tradycji czy prawie, lecz na niezwyk艂ym wp艂ywie osobowo艣ci przyw贸dcy np. Jezus, Napoleon.
Obyczaje - normy uwa偶ane za podstawowe i najistotniejsze dla funkcjonowania spo艂ecze艅stwa i 偶ycia spo艂ecznego.
Zwyczaje - rutynowe, konwencjonalne zachowania 偶ycia codziennego.
Postawa - uwewn臋trzniona, wyuczona, zsocjalizowana przez jednostk臋 predyspozycja do reagowania w spo艂ecznie zdefiniowany spos贸b na okre艣lone oczekiwania spo艂eczne.
Alternacja - przestawienie si臋 na zupe艂nie inny tor my艣lenia, sprzeczny z dotychczasowym. 'alternowanie' jest to przechodzenie przez jednostk臋 tam i z powrotem pomi臋dzy logicznie sprzecznymi systemami my艣lowymi.
Jakie s膮 relacje pomi臋dzy jednostk膮 a spo艂ecze艅stwem?
3 teorie:
organicystyczna,
nominalistyczna,
funkcjonalna.
Pozycja zniesienia dualizmu jednostka/spo艂ecze艅stwo, Charles Horton Cooley;偶ycie cz艂owieka zale偶y od stosunku spo艂ecznego: spo艂ecze艅stwo nadaje kszta艂t jednostce, ta za艣 - spo艂ecze艅stwu
Zar贸wno w teorii, jak i w praktyce spo艂ecznej jedynie wskazanie praw osoby ludzkiej pozwala okre艣li膰 zakres podporz膮dkowania cz艂owieka spo艂eczno艣ci i odwrotnie
Wg Arnolda Rosa, osobowo艣膰 jednostki sk艂ada si臋 z czynnik贸w biogennych, psychogennych i socjogennych.
Wg S. Ossowskiego, poprawnie jest m贸wi膰 o spo艂ecznym aspekcie b膮d藕 spo艂ecznym wymiarze osobowo艣ci, a nie o osobowo艣ci spo艂ecznej.
Pozycja spo艂eczna: przypisana, osi膮gana. Uk艂ad pozycji (Merton).
Status spo艂eczny: to uk艂ad r贸l, przypisany (rasa, etniczno艣膰, p艂e膰), osi膮gany (zaw贸d). Status wi膮偶e si臋 z okre艣lonym stylem 偶ycia, form膮 w stratyfikacji spo艂ecznej.
Rola spo艂eczna: zachowania nakazane, zachowania zakazane, margines swobody.
Wp艂yw odgrywanych r贸l na osobowo艣膰: eksperyment Philipa Zimbardo.
Konflikt r贸l (np. za Turnerem, matka trojga dzieci, kt贸ra studiuje).
Perspektywy teoretyczne: funkcjonalna-strukturalna (zbiorowo艣膰 to zesp贸艂 r贸l, a nie os贸b), interakcyjna (tworzenie roli).
Normy spo艂eczne: oczekiwania dotycz膮ce sposobu post臋powania po偶膮dane w danej kulturze. 艁amanie norm dewiacja.
Sankcje: kary i nagrody.
Warto艣ci: wszystko, co jest potencjalnym przedmiotem ludzkich dzia艂a艅 (wg Thomasa i Znanieckiego). Przyk艂ady: artyku艂 偶ywno艣ciowy, moneta, utw贸r poetycki, uniwersytet, teoria naukowa.
S. Ossowski wyr贸偶nia艂 warto艣ci: odczuwane i uznawane, uroczyste i codzienne, autoteliczne (dobro, pi臋kno, sprawiedliwo艣膰) i instrumentalne.
Postawa: komponent poznawczy, emocjonalno-oceniaj膮cy, behawioralny
Ja藕艅 (Mead): samo艣wiadomo艣膰 jednostki. Ja藕艅 subiektywna i obiektywna (jak jednostka przedstawia si臋 innym).
Ja藕艅 odzwierciedlona (Cooley): wyobra偶enie swego wizerunku w oczach innych, wyobra偶enie s膮d贸w innych na temat naszego wizerunku, uczucia wobec siebie samego (np. duma).
To偶samo艣膰: osobowa (kim jestem?), spo艂eczna (kim ona/on jest?)
Jakie jest oddzia艂ywanie spo艂ecze艅stwa i kultury na osobowo艣膰 jednostki?
Kontrola spo艂eczna to wszelkie mechanizmy uruchamiaj膮ce wsp贸艂dzia艂anie, kt贸re utrzymuje porz膮dek
Utrzymaniu kontroli spo艂ecznej sprzyjaj膮 (wg Turnera):
Na poziomie makrospo艂ecznym: regulacje rz膮dowe, wolny rynek.
Na poziomie mikrospo艂ecznej organizacji: socjalizacja osobowo艣ci, wzajemna aprobata, rytua艂y, podzia艂 r贸l.
Kontrola spo艂eczna:
Formalna (prawo)
Nieformalna (normy spo艂eczne, opinia publiczna)
Os艂abienie kontroli nieformalnej w nowoczesnym spo艂ecze艅stwie przemys艂owym ; wzrost kontroli formalnej
Mechanizmy kontroli spo艂ecznej:
1) proces instytucjonalizacji-mamy na my艣li wzory, normy, warto艣ci. Wy艂anianie si臋 artyku艂owanie i utrwalanie struktur normatywnych
2) proces socjalizacji- proces dzi臋ki, Kt贸remu jednostka wdra偶a si臋 do sposobu 偶ycia swojej grupy i szerszego spo艂ecze艅stwa
Instytucjonalizacja to ;wy艂anianie si臋, artyku艂owanie i utrwalanie struktur normatywnych: regu艂 spo艂ecznych, wzor贸w, norm i warto艣ci; (Sztompka, s. 432).
Konformizm dostosowanie w艂asnego zachowania i sposobu my艣lenia do zachowania i my艣lenia innych cz艂onk贸w danej zbiorowo艣ci
Dewiacja zachowania niezgodne ze standardami normatywnymi wsp贸lnotowej wizji 艂adu
Teoria anomii Roberta Mertona za艂amanie norm i warto艣ci kulturowych, wyst臋puj膮cych wtedy, gdy istnieje silna rozbie偶no艣膰 mi臋dzy normami i celami kulturowymi a spo艂ecznie ustrukturowanymi mo偶liwo艣ciami dzia艂ania cz艂onk贸w grupy zgodnie z tymi normami.
Sposoby adaptacji spo艂ecznej wg R. MertonaSposoby adaptacji
Struktura spo艂eczna-To system mi臋dzyludzkich zale偶no艣ci, dystans贸w i hierarchii zar贸wno w nie organizacyjnej, jak i organizacyjnej formie, wynikaj膮cy ze stosunk贸w w艂adzy i z podzia艂u funkcji
Ma艂e struktury spo艂eczne (np. rodzina)
Wielkie struktury spo艂eczne (np. pa艅stwo)
Rodzaje struktury spo艂ecznej
Struktura klasowa
Struktura zawodowa
Struktura narodowo艣ciowa
Struktura religijna
Podstawowe elementy struktury spo艂ecznej
Pozycje (po艂o偶enie w strukturze spo艂ecznej, przypisane albo osi膮gane).
Role (zesp贸艂 praw i obowi膮zk贸w zwi膮zanych z dan膮 pozycj膮).
Wi臋藕 spo艂eczna (to okre艣lone wsp贸lno艣ci i zwi膮zki mi臋dzy lud藕mi oraz swoiste stany i akty 艣wiadomo艣ci).
G艂贸wne koncepcje struktury spo艂ecznej
1. Teoria funkcjonalna-strukturalna
2. Teoria konfliktu
3. Teoria interakcyjna
4. Teoria wymiany spo艂ecznej
Struktura spo艂eczna w t. funkcjonalno-strukturalnej
A. Comte, H. Spencer, E. Durkheim, T. Parsons, R. Merton.
Spo艂ecze艅stwo jest ca艂o艣ci膮 samo w sobie i nie mo偶e by膰 redukowalne do swoich element贸w sk艂adowych.
W wyniku ewolucji spo艂ecze艅stwa powstaj膮 nowe podsystemy, w obr臋bie kt贸rych kszta艂tuj膮 si臋 nowe pozycje, role, instytucje.
Badania dotycz膮 analizy warunk贸w 艂adu w systemie.
Krytyka
Og贸lnikowo艣膰, abstrakcyjno艣膰
Organicystyczne uj臋cie spo艂ecze艅stwa
Bezkonfliktowa wizja rzeczywisto艣ci spo艂ecznej
Uwaga tylko zale偶no艣ciom funkcjonalnym
Uto偶samianie ewolucji, rozwoju z post臋pem
Struktura spo艂eczna w t. konfliktu
K. Marks, R. Dahrendorf, L. Coser
Marks bada艂 spo艂ecze艅stwa historyczne. Wg niego konflikt klasowy to wa偶na cecha struktury spo艂ecznej oraz zmiany spo艂ecznej.
Rewolucja - obalenie panowania klasy posiadaj膮cej.
Wady: zubo偶enie obrazu struktury spo艂ecznej, absolutyzacja konfliktu klasowego.
Funkcjonalna koncepcja konfliktu Lewisa A. Kosera
Struktura spo艂eczna jest pe艂na konflikt贸w, kt贸re wynikaj膮 ze sprzecznych pogl膮d贸w ludzi na r贸偶ne sprawy w spo艂ecze艅stwie.
Konflikty s膮 strukturalnie po偶膮dane, usprawniaj膮 dany system spo艂eczny.
Wady: nie wyja艣nia, jak konflikty utrzymuj膮 integracj臋, nie rozsadzaj膮c struktury spo艂ecznej; brak odniesienia konfliktu do ca艂ego spo艂ecze艅stwa globalnego.
Struktura spo艂eczna w t. interakcyjnej
H. Blumer, G. H. Mead
Spo艂ecze艅stwo to zorganizowane interakcje pomi臋dzy rozmaitymi jednostkami, zachodz膮ce wg okre艣lonych wzor贸w; (Turowski: 62).
Struktura spo艂eczna to sie膰 porozumie艅, uzgodnie艅, uk艂ad贸w mi臋dzy r贸偶nymi ugrupowaniami spo艂ecznymi.
Krytyka
Nie wyja艣nia zjawiska grupy spo艂ecznej.
Nie uwzgl臋dnia zjawiska warto艣ci spo艂ecznych.
Odrzuca samo poj臋cie struktury spo艂ecznej.
Struktura spo艂eczna w t. wymiany spo艂ecznej
Peter M. Blau, G. Homans, R. Emerson
Wg Blau, 偶ycie spo艂eczne ludzi mo偶e by膰 traktowane jako swojego rodzaju rynek, na kt贸rym ludzie podejmuj膮 dzia艂ania interakcje, polegaj膮ce na wymianie d贸br i us艂ug, stanowi膮cych dla nich korzy艣ci
Mikrostruktury (wymiana bezpo艣rednia)
Makrostruktury (wymiana po艣rednia)
Wymiana spo艂eczna mi臋dzy mikro i makrostrukturami na podstawie wsp贸lnych warto艣ci (normy, wzory post臋powania).
Rodzaje podstruktur: kategorie spo艂eczne, spo艂eczno艣ci, zbiorowo艣ci zorganizowane, systemy spo艂eczne.
殴r贸d艂o konflikt贸w w naruszeniu norm etycznych.
Krytyka
Nie s膮 jasne relacje mi臋dzy podstrukturami a makrostrukturami
Grupa Spo艂eczna-
Wg J. Turowskiego grupa spo艂eczna obejmuje zbi贸r os贸b, warto艣ci wsp贸lnogrupowe, wi臋藕 spo艂eczn膮 oraz organizacj臋 wewn臋trzn膮.
Wg P. Sztompki grupa spo艂eczna to zbiorowo艣膰 ludzi, pomi臋dzy kt贸rymi wyst臋puje wi臋藕 obiektywna, subiektywna i behawioralna
Grupy ekskluzywne/ Grupy inkluzywne
Grupy jednofunkcyjne/ Grupy wielofunkcyjne
Grupy zadaniowe
Grupy totalitarne/ Grupy 偶ar艂oczne
Grupy istotne
Grupy do偶ywotnie
Grupa a zbi贸r os贸b -Podstaw膮 istnienia grupy spo艂ecznej jest fakt 偶ycia zbiorowego. Samo jednak istnienie zbior贸w ludzi nie stanowi jeszcze o powstaniu i utrzymywaniu si臋 spo艂ecznych ugrupowa艅
Teorie grupy spo艂ecznej-Funkcjonalna- strukturalna
System spo艂eczny
Funkcjonalne zale偶no艣ci
Odtwarzanie wzor贸w zachowa艅
Interakcjonizmu symbolicznego
Interakcje
Konstruowanie wzor贸w zachowa艅
Sieci stosunk贸w mi臋dzy rolami
Teoria grupy spo艂ecznej Floriana Znanieckiego
Wsp贸艂czynnik humanistyczny
Grup膮 spo艂eczn膮 nazywamy ka偶de zrzeszenie ludzi, kt贸re w 艣wiadomo艣ci samych tych ludzi stanowi pewnego rodzaju odr臋bn膮 ca艂o艣膰;
Synteza r贸l spo艂ecznych.
Struktura grupy spo艂ecznej
Zbi贸r os贸b
Warto艣ci wsp贸lnogrupowe
Wi臋藕 spo艂eczna
Organizacja wewn臋trzna
艢wiadomo艣膰
Dynamika grupy: procesy komunikacji i 艂膮czno艣ci, w艂adzy i przyw贸dztwa.
Typologia grup spo艂ecznych
Grupy ma艂e i du偶e
Grupy pierwotne (Ch. Cooley) i wt贸rne
Grupy formalne i nieformalne
Teoria grup odniesienia
Herbert H. Hyman, 1942r.
Harold H. Kelley:
1) Grupy odniesienia por贸wnawczego
2) Grupy odniesienia normatywnego
Kategorie zbiorowo艣ci spo艂ecznych
Grupa spo艂eczna
Organizacja formalna
Spo艂eczno艣膰 lokalna
Nar贸d
Spo艂ecze艅stwo globalne
Grupa spo艂eczna
Wg J. Turowskiego grupa spo艂eczna obejmuje zbi贸r os贸b, warto艣ci wsp贸lnogrupowe, wi臋藕 spo艂eczn膮 oraz organizacj臋 wewn臋trzn膮.
R贸偶ni si臋 od zbioru os贸b!
Organizacja formalna
W najszerszym znaczeniu ;odnosi si臋 do wzgl臋dnie trwa艂ego, celowego uporz膮dkowania dzia艂a艅 i zachowa艅 ludzkich [...]. Uporz膮dkowanie dzia艂a艅 polega na wprowadzeniu wzgl臋dnie trwa艂ych zasad post臋powania w okre艣lonych sytuacjach
Spo艂eczno艣膰 lokalna
G. A. Hillery (1955), analizowa艂 94 definicji.
W 69 definicjach wymieniano 3 elementy spo艂eczno艣ci lokalnej:
1) interakcje spo艂eczne,
2) pewne wyodr臋bnione terytorium,
3) wsp贸lne wi臋zi 艂膮cz膮ce mieszka艅c贸w.
Spo艂ecze艅stwo w r贸偶nych perspektywach teoretycznych: funkcjonalno-strukturalna, t. konfliktu, t. symbolicznego interakcjonizmu, t. wymiany spo艂ecznej, t. integralna, t. kulturalizmu.
Spo艂ecze艅stwo to nie to samo co Nar贸d, Pa艅stwo
Spo艂ecze艅stwo globalne
Jest to historycznie ukszta艂towana wielo艣膰 zbiorowo艣ci, grup spo艂ecznych i ich instytucji, podporz膮dkowanych okre艣lonej grupie czy grupom nadrz臋dnym, a z艂膮czonych wsp贸lnymi obiektywnymi warunkami bytu i pewnymi wsp贸lnymi kompleksami kultury
Typy spo艂ecze艅stw
Spo艂ecze艅stwo pierwotne
Spo艂ecze艅stwo niewolnicze
Spo艂ecze艅stwo feudalne
Spo艂ecze艅stwo kapitalistyczne
Spo艂ecze艅stwo postindustrialne
Spo艂ecze艅stwo pierwotne
Dominuj膮cy rodzaj gospodarki naturalna
Kultura przedpi艣mienna
Uj臋cie funkcjonalne: uk艂ad grup: p艂ci, wieku, pokrewie艅stwa.
Uj臋cie gradacyjne: starszyzna pozostali cz艂onkowie plemienia.
Spo艂ecze艅stwo niewolnicze wg Arystotelesa
Dominuj膮cy rodzaj gospodarki rolnictwo, rzemios艂o, handel
Kultura pi艣mienna
Uj臋cie funkcjonalne: rolnicy i rzemie艣lnicy ; kupcy wyrobnicy wojownicy kap艂ani zamo偶ni urz臋dnicy ; cz艂onkowie rady i s臋dziowie.
Uj臋cie gradacyjne: bogaci ; stan 艣redni ubodzy.
Uj臋cie dychotomiczne: bogaci ; ubodzy, znakomici lud.
Spo艂ecze艅stwo feudalne
Dominuj膮cy rodzaj gospodarki rolnictwo
Kultura kultura pa艅ska i kultura ch艂opska
Uj臋cie funkcjonalne: duchowie艅stwo ; szlachta stan trzeci (mieszcza艅stwo i ch艂opi).
Uj臋cie dychotomiczne: panowie feudalni ch艂opi poddani.
Spo艂ecze艅stwo kapitalistyczne wg K. Marksa
Dominuj膮cy rodzaj gospodarki przemys艂
Kultura masowa
Uj臋cie funkcjonalne: wielcy i 艣redni w艂a艣ciciele 艣rodk贸w produkcji drobnotowarowi w艂a艣ciciele 艣rodk贸w produkcji pracownicy umys艂owi robotnicy.
Uj臋cie gradacyjne: kapitali艣ci drobnomieszcza艅stwo robotnicy.
Uj臋cie dychotomiczne: kapitali艣ci robotnicy
Spo艂ecze艅stwo postindustrialne wg D. Bella
Dominuj膮cy rodzaj gospodarki sfera us艂ug
Kultura zindywidualizowana multimedialna
Uj臋cie funkcjonalne: specjali艣ci i mened偶erowie pracownicy techniki i administracyjni robotnicy klasa us艂ugowa ; klasa ni偶sza (marginalna).
Uj臋cie gradacyjne: wy偶sza klasa 艣rednia klasa 艣rednia klasa us艂ugowa klasa ni偶sza
Wielkie struktury spo艂eczne:
grupy spo艂eczne w szerokim znaczeniu o z艂o偶onej budowie, obejmuj膮ce wiele rodzaj贸w grup spo艂ecznych i ich instytucji grupowych.
Spo艂ecze艅stwo: obiektywne warunki bytu, struktura spo艂eczna, kultura.
Typy kultury: ludowa, popularna, elitarna.
Pierwszy zestaw cech nowoczesno艣ci Auguste Comte koncentracja si艂y roboczej w centrach miejskich,
organizacja pracy zorientowana na efektywno艣膰 i zysk,
zastosowanie nauki i technologii w procesach produkcyjnych,
pojawienie si臋 antagonizmu mi臋dzy pracodawcami i pracownikami,
rosn膮ce nier贸wno艣ci spo艂eczne,
system ekonomiczny oparty na indywidualnej przedsi臋biorczo艣ci i wolnej konkurencji.
Kryteria zr贸偶nicowania spo艂ecze艅stwa tradycyjno-agrarnego a kapitalistycznego wg Maxa Webera:
charakter w艂asno艣ci,
organizacja pracy i produkcji,
charakter rynku ekonomicznego,
charakter obowi膮zuj膮cych praw,
dominuj膮ce motywacje.
Kryteria odmienno艣ci spo艂ecze艅stwa tradycyjnego i nowoczesnego wg Talcotta Parsonsa:
stopie艅 artykulacji struktury spo艂ecznej rozproszenie-specyfyczno艣膰
藕r贸d艂a statusu spo艂ecznego: ;przypisanie-osi膮ganie
rekrutacja do r贸l i grup spo艂ecznych:partykularyzm-uniwersalizm
podstawy to偶samo艣ci spo艂ecznej:
kolektywizm-indywidualizm
rola emocji w 偶yciu spo艂ecznym:afektywno艣膰-neutralno艣膰
Najwa偶niejsze cechy nowoczesno艣膰i wg Krishana Kumara zasada indywidualizmu,
dyferencjacji,
racjonalno艣ci,
ekonomizmu,
ekspansywno艣ci.
Cechy osobowo艣ci nowoczesnej wg Alexa
otwarto艣膰 na innowacj臋 i zmian臋,
艣wiadomo艣膰 wielu pogl膮d贸w, uzasadnienie w艂asnych opinii,
prospektywna orientacja wobec czasu,
poczucie mocy podmiotowej,
planowanie przysz艂ych dzia艂a艅,
zaufanie do porz膮dku spo艂ecznego,
zasada merytokratyczna,
samodoskonalenie si臋,
szanowanie godno艣ci innych.
Krytyka spo艂ecze艅stwa nowoczesnego
alienacja jednostki,
utracona wsp贸lnota,
skrajna racjonalno艣膰,
chaos normatywny, anomia,
skutki podboju przyrody,
podzia艂 艣wiata na obszary zamo偶no艣ci i sfery n臋dzy,
konflikty zbrojne, terroryzm.
Spo艂ecze艅stwo ponowoczesne: wiele r贸偶nych koncepcji
Spo艂ecze艅stwo postindustrialne Daniel Bell, Alain Touraine
Spo艂ecze艅stwo klasy us艂ugowej; Ralf Dahrendorf
Spo艂ecze艅stwo wiedzy; Peter Drucker
Spo艂ecze艅stwo postmodernistyczne (w spolszczeniu wprowadzonym przez Zygmunta Baumana - ponowoczesne). Radykalne zerwanie ci膮g艂o艣ci historycznej. Wg Sztompki, nie jest to teoria socjologiczna, poniewa偶 zaprzecza mo偶liwo艣ci wykrywania prawid艂owo艣ci i formu艂owania praw o spo艂ecze艅stwie.
Nie wkraczamy w jaki艣 okres ponowoczesno艣ci, lecz raczej w epok臋, w kt贸rej konsekwencje nowoczesno艣ci staj膮 si臋 bardziej radykalne i uniwersalne ni偶 wcze艣niej (A. Giddens The Consequences of Modernity cyt. za Sztompka: 576).
P贸藕na nowoczesno艣膰: m. in. Anthony Giddens, Ulrich Beck.
nowa forma zaufania,
nowe formy ryzyka,
p艂ynno艣膰 i niepewno艣膰 sytuacji spo艂ecznych,
skrajny relatywizm.
Postawy ludzi wobec p贸藕nej nowoczesno艣ci wg A. Giddensa
pragmatyczna akceptacja,
konsekwentny optymizm,
cyniczny pesymizm,
radykalna walka.
Nar贸d: spo艂eczno艣膰 ideologiczno-kulturowa, tw贸r 艣wiadomo艣ciowy (identyfikacja grupowa jednostek).
Nar贸d jest wsp贸lnota ludzi, kt贸rzy obiektywnie i w swej 艣wiadomo艣ci uznaj膮 pewne wsp贸lne warto艣ci (Turowski: 148).
Warto艣ci: j臋zyk ojczysty, terytorium narodowe (wg Turowskiego ojczyzna lokalna i ideologiczna), tradycje wsp贸lnych dziej贸w.
Postacie spo艂eczno艣ci narodowych: spo艂ecze艅stwa jednonarodowe, wielonarodowe, wieloetniczne.
Grupa etniczna powstaje na podstawie cz臋艣ciowej odr臋bno艣ci kulturowej.
Cechy: odr臋bno艣膰 j臋zyka, rasy, regionu, pochodzenia narodowego, obyczaj贸w, zwyczaj贸w, wyznania.
Postacie grup etnicznych: autochtoniczne, imigracyjne.
Koncepcje narodu: naturalistyczna, politologiczna, kulturowa.
Geneza narodu: zjawisko europejskie, wczesne 艣redniowiecze
Rola ideologii narodowych: selektywna, integracyjna, wychowawcza.
Organizacja narodu: instytucje kulturalne (m.in. zwi膮zki i stowarzyszenia, uniwersytety).
Nowoczesny nar贸d:
艣wiadomo艣膰 narodowa obejmuje wszystkie warstwy,
wiedza o narodzie, jego dziejach i kulturze upowszechnia si臋 r贸wnie偶 w warstwach ni偶szych,
nar贸d posiada w艂asn膮 organizacj臋 pa艅stwow膮.
Czynniki powstania nowoczesnych narod贸w w Europie: przemiany polityczne, techniczno-ekonomiczne, spo艂eczne, rozw贸j masowych 艣rodk贸w przekazu kultury.
Relacje mi臋dzy narodem a pa艅stwem: nar贸d jest wsp贸lnot膮 ideologiczno-kulturow膮, pa艅stwo to spo艂eczno艣膰 polityczno-administracyjna.
Komplementarno艣膰 funkcji i r贸l.
Mniejszo艣膰 narodowa: odr臋bno艣膰 kultury, tradycji, brak autonomii terytorialnej.
Struktura etniczno-narodowa: wi臋kszo艣膰, mniejszo艣ci, grupy etniczne.
Migracja jako przyczyna zr贸偶nicowania etniczno-narodowego.
Pa艅stwo: formalna organizacja spo艂ecze艅stwa, obejmuj膮ca ludno艣膰 danego terytorium, kt贸ra podlega najwy偶szej suwerennej w艂adzy.
Koncepcje pa艅stwa: umowa spo艂eczna, pa艅stwo klasowe, pa艅stwo spo艂eczno艣ci膮 naturaln膮.
Fazy kszta艂towania si臋 pa艅stwa (wg Ogburna i Nimkoffa):
faza wodz贸w militarnych
okres pa艅stwa patrymonialnego
faza pa艅stwa nowo偶ytnego.
Funkcje pa艅stwa: zawn臋trzne, wewn臋trzne; uniwersalne, interwencyjne.
W艂adza: czyje艣 uprawnienia wp艂ywania na zachowania innych.
Max Weber wyr贸偶ni艂 3 rodzaje 藕r贸de艂 w艂adzy:
panowanie legalne,
w艂adza tradycjonalna,
panowanie charyzmatyczne.
Cechy w艂adzy pa艅stwowej: instytucjonalizacja, prawo stosowania przymusu fizycznego, suwerenno艣膰, terytorialno艣膰.
Instytucje: zespo艂y r贸l spo艂ecznych i stanowisk, powierzone okre艣lonym osobom.
Instytucje w艂adzy pa艅stwowej: polityczne, przedstawicielskie, administracyjne, s膮downicze.
Modele sprawowania w艂adzy pa艅stwowej: autorytarny i demokratyczny.
Typologie pa艅stw: unitarne i federalne, monarchiczne i republika艅skie.