1. Pedagogika jako filozofia wychowania.

Istotna jest tu AKSJOLOGIA wychowania, zajmująca się teorią wartości edukacyjnych.

Pedagogika- nauka o wychowaniu i nauczaniu. Pedagogika wyrosła na gruncie filozofii. Dopiero od XVII wieku, głównie dzięki J. A. Komeńskiemu pedagogika stała się odrębną i samodzielną dyscypliną naukową, jednak poglądy na wychowanie nawiązują do filozoficznych i ideowych przesłanek swojej epoki.

1/2. Filozofia wychowania, a inne nauki.

Każda teoria wychowania ma związek z filozofią, gdyż wyrosła ona z niej (teoria wychowania z filozofii) i dotyczy:

• teologii wychowania: nauka o stawianiu celów

• aksjologii wychowania: nauka o wartościach

• antropologii kondycji współczesnego człowieka

Filozofia i edukacja:

• w nauczaniu w którym teoria nierozerwalnie łączy się z praktyką- sposobu myślenia nie można oddzielić od sposobu działania.

• Istota nauczania nie polega tylko na przekazywaniu uczniom wiedzy na lekcjach

• Podejście nauczyciela do uczniów polega na przyjętej przez niego koncepcji natury ludzkiej

• Kształcenie polega na osiąganiu konkretnych celów

Działy główne filozofii;

1. Metafizyka - dyscyplina badająca najogólniejsze własności bytu

2. Epistemologia- dział filozofii, zajmujący się relacjami między poznawaniem, poznaniem a rzeczywistością.

3. Aksjologia- nauka o wartościach, próba ustalenia jakie zachowanie jest dobre, a jakie złe? Dzieli się na:

Etykę- rozważanie na temat wartości moralnych i zasad moralnego postępowania.

Estetykę- bada wartości związane z pięknem i sztuką

4. Logika- nauka o sposobach jasnego i ścisłego formułowania myśli

Logika dedukcyjna- zajmuje się rozumowaniem, prowadzącym od ogólnych sądów do konkretnych przypadków. ( od ogółów do szczegółów).

Logika indukcyjna- rozumowanie w odwrotnym kierunku, dochodzenie od poszczególnych przypadków do uogólnień. ( od szczegółów do ogółów).

Klasyczny konflikt wartości można opisać na przykładzie różnic zachodzących pomiędzy dwiema teoriami etycznymi:

Obiektywistyczną- dobro jest własnością niezależną od ludzkich ocen, uniwersalną i niezmienną

Subiektywistyczną- o wartościach stanowią osobiste lub grupowe preferencje, które zależą od konkretnych okoliczności czasu i miejsca, wartości są relacyjne czyli kształtujące się pod wpływem syt.

3. Pojęcie kształtowania rozwoju osobistego.

Kształtowanie- świadome i planowane zmiany, nauczanie, formacja, proces.

Rozwojowi osobowości nie sprzyja:

• rywalizacja i współzawodnictwo, zwłaszcza takie, w którym podkreśla się kto przegrał

• przewaga kar nad nagrodami

• nadmierna dyscyplina oparta na władzy

• nieuzasadnione faworyzowanie i nagradzanie.

• Rozwojowi osobowości nieodłącznie towarzyszy proces uczenia i wychowania. Na zachowanie człowieka można mieć zasadniczy wpływ poprzez umiejętne wychowanie i uczenie.

• Na proces kształcenia osobowości składa się natura plus, albo minus wychowanie. Ani zdolności wrodzonych, ani otoczenia nie można rozpatrywać jako stale dominujących w kształtowaniu osobowości.

4. Osobowość w procesie wychowania. ( było na egzaminie)

Osobowość- jest zbiorem względnie stałych charakterystycznych dla danej jednostki cech które wpływają na sposób jej zachowania oraz pozwalają różnicować tą jednostkę od innych jednostek. Osobowość dana jest w momencie narodzin, w sposób niezmienny, jednakowo dla wszystkich. Osobowość to godność osobista, ukierunkowania oraz uduchowienie.

Proces wychowania- ciąg działań wychowawczych dla wywołania zamierzonej przemiany osobowości wychowanków.

Na osobowość społeczną jednostki składa się jaźń subiektywna i odzwierciedlona.

- Jaźń subiektywna to jest to, co my sądzimy o samych sobie

- Jaźń odzwierciedlona to co my sądzimy, że inni sądzą na nasz temat.

Indywidualność- zespół cech psychicznych stanowiących osobowość człowieka, oryginalność, swoistość.

• główną zasadą wychowania jest uwzględnienie indywidualności wychowanka

• celem jest popieranie cech indywidualnych.

5. Ogólna struktura systemu pojęć pedagogicznych

• wychowanie - to świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia zmian rozwojowych w osobowości wychowanka,

• kształcenie - to system zmierzający do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata, przygotowanie się do zmieniania świata i kształtowania własnej osobowości. Dotyczy poznawczej sfery psychiki człowieka,

• uczenie się - jest procesem nabywania względnie trwałych zmian w zachowaniu (wiadomości, umiejętności, nawyki oraz postawy), w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości,

• nauczanie - jest procesem kierowania uczeniem się uczniów w toku planowanej pracy pedagogicznej.

• System oświatowo-wychowawczy: ogół odpowiednio powiązanych ze sobą placówek, instytucji kształcenia i wychowania.

EDUKACJA

WYCHOWANIE KSZTAŁCENIE

Nauczanie uczenie sie

System oświatowo wychowawczy

7/8. Typy, funkcje autorytetu.

Autorytet- Stosunek międzyosobowy, w którym jedna osoba uznaje wyższość drugiej. Społeczne uznanie, prestiż oparty na cenionych w danym społeczeństwie wartościach.

Wzór- ktoś z kim dana osoba może się fizycznie spotkać (`na wyciągniecie ręki', ktoś obecny)

Wzorzec- nie ma bezpośredniego kontaktu

Autorytet w procesie wychowania:

• w wychowaniu autorytet jest zawsze osobowy (czyli człowiek wpływa na proces wychowania)

• autorytet identyfikuje się z rodzicami, nauczycielami, a nie z terminami anonimowymi!!!

Typ autorytetu i ich wpływ na wychowanie:

• autorytet odnosi się zawsze do stosunku międzyosobowego, w którym jedna osoba uznaje wyższość drugiej

Kryterium 1. (tzw styl wychowania); zakres swobody i przymusu w relacjach między wychowawcą (autorytet: nakazujący, liberalny, demokratyczny).

Kryterium 2. (styl wychowawcy): Indywidualne cechy osobowe wychowawcy stanowią kryterium (autorytet: urzędowy, wzorów osobowych)

K2. STYL WYCHOWAWCY

a) Autorytet urzędowy: powstał w odniesieniu do przedstawicieli władzy urzędowej:

• podstawą jest pełniona przez jednostkę funkcja

• zakłada wyższość osób wychowujących

• autorytetowi urzędowemu przypisuje się negatywne wpływy wychowawcze: (odrzucenie psychicznych potrzeb wychowanków)

• może pełnić rolę pozytywną w procesie wychowawczym, gdy staje się jednocześnie autorytetem osobowym.

b) Autorytet wzorów osobowych:

• przekonania wychowanków, że osoba darzona przez nich uznaniem posiada cenione wartości

• bez szacunku i uznania nie można mówić o autorytecie wzoru osobowego

• jest jednym z najkorzystniejszych sposobów oddziaływania wychowawczego

• wychowankowie przyswajają sobie wzory osobowe cenionych osób

• autorytet nie jest relacją która powstaje nagle, jest to dynamiczny proces w czasie którego wychowankowie stopniowo przyjmują postawę

Funkcje autorytetu:

1. modelowanie- przekazywanie cech z jednej osoby na drugą. Rola autorytetu modela:

• kształtowanie poczucia tożsamości,

• uczą wychowanków dokonywania samodzielnych wyborów

• dają im możliwość zdobywania własnej tożsamości

• modelowane czynności chociaż posiadają ten sam charakter nigdy nie są wiernie naśladowane

• możliwość konfrontacji postawy z postawami innych ludzi

2. identyfikacja- proces za pomocą, którego wychowanek stara się unormować swoje zachowanie na wzór zachowania osób dla niego znaczących

3. imitacja- `coś co naśladuje coś innego', zarażanie swoim zachowaniem, naśladowanie wyglądu i zachowania

• zjawisko wybiórczości,

• ważny sposób uczenia się zachowania jednak bez odczucia motywacji

Typy autorytetu:

1. Autorytet nakazujący (stawia na wychowawcę):

• wykluczenie wolności w wychowaniu

• tworzenie regulaminu nakazów i zakazów

• podkreślanie roli wychowawcy

• ciągła kontrola, wysokie wymagania względem wychowanka

• stosowanie władczego tonu, krzykliwość, gniew, brak wyrozumiałości, chłód emocji

• autorytet zbudowany na strachu i poczuciu leku, niepewności

• Autorytet liberalny (stawia na wychowanka) przeciwieństwo autorytetu nakazującego:

• totalna wolność wychowanka w procesie wychowania

• brak wymagań dotyczących obowiązków

• dziecko ma być szczęśliwe na każdym etapie

• wymagania czynią dziecko nieszczęśliwe

• swoboda i wolność wychowanka

4. Autorytet demokratyczny

• tworzone na styku wychowania autorytarnego i liberalnego

• celem jest doprowadzenie dziecka do samodzielności

• swoboda rozumna, umiarkowana

• brak bezwzględnych nakazów ale także brak totalnej swobody

• zwraca uwagę na potrzeby i rezultaty dziecka

• wychowawca każe szanować swoje zdanie ale akceptuje odmienna opinie wychowanka

• wychowawca kieruje się rozumem, wiarą i wartościami

• wychowawca i wychowanek odziaływują na siebie nawzajem, lecz dostrzegają różnice miedzy sobą

• cechy: uprzejmość, kulturalne zachowanie, opanowanie, dialog, optymizm, szacunek, zaufanie

• relacje budzą poczucie miłości, podziwu, szacunku, autorytet staje się przykładem

WNIOSKI I POSTULATY WYCHOWAWCZE:

• unikanie wszelkiej dyskryminacji, manipulacji

• respektowanie godności osobistej każdego wychowanka

• uznanie pewnej granicy, sfery osobistej ucznia nie do przekroczenia dla wychowawcy

9. Personalistyczna koncepcja szkoły i pedagogiki

• Zanim człowiekowi zostaną przypisane jakieś cechy, nazwy, bądź właściwości należy pamiętać, że jest on osobą. W sposób szczególny akcentuje się tutaj ujmowanie wychowania jako odbywające się w konkretnej rzeczywistości spotkanie osób (na przykład: mistrza i nauczyciela), którym przysługuje ta sama godność etyczna

• Wychowanie wymaga społecznej współpracy wychowawcy z wychowankiem. Rola wychowawcy jest pomocnicza, kierująca i wspierająca; prowadzi on wychowanka do pełni człowieczeństwa.

wychowanie ma strukturę wielowarstwową i jest zarazem procesem. Główny celem wychowania jest kształtowanie osobowości poprzez wdrażanie w wartości kulturalne.

Hessem wyróżnił cztery warstwy wychowania:

1. życie biologiczne → rozwój psychofizyczny

2. warstwa społeczna → uspołecznianie jednostki przez grupę społeczną

3. warstwa kultury duchowej → częściowo pokrywa się ze społeczną, jest wyrazem ducha przedmiotowego

4. warstwa doskonałej wspólnoty moralnej → jej podstawą jest doskonała miłość bliźniego

Głównymi zarzutami kierowanymi pod adresem nurtu personalistycznego w pedagogice są następujące:

• oparcie głównych tez na założeniach metafizycznych

• naukowe wyjaśnianie zjawisk zastąpione jest tu rozważaniami teologicznymi

• nie bierze pod uwagę realnych stosunków społecznych

• idealizacja układu społecznego

15.Personalizm- podstawowe wymiary

Personalizm - akcentuje w swoich rozważaniach pojęcie osoby, jako indywidualnego i niepowtarzalnego bytu. Personalizm czerpie inspiracje z nauczania Arystotelesa, św. Tomasza  z Akwinu oraz św. Augustyna. Człowiek według personalistów został obdarzony przez Boga wolnością i godnością. Religia tworzy wieź osobową człowieka z Bogiem. Personaliści wyróżnili dwie płaszczyzny człowieka.

Według personalistów nie należy ujawniać dualizmu człowieka, ponieważ jednostka i osoba to dwa bieguny tej samej istoty. Według personalizmu katolickiego życie społeczne powinno być podporządkowane dobru osoby. Człowiek pomimo postępu technicznego nie umie sobie podporządkować i zagospodarować świata, aby mu służył, za to umie go niszczyć. Współczesny człowiek, staje nieustannie przed dylematem „mieć”, albo „być”. Ten ostatni oznacza „kochać”, ponieważ miłość jest normą personalistyczną. Tylko dzięki miłości można znieść nawet najbardziej egoistyczny świat.

11. Maritain-personalizm w wychowaniu ( to było na egzaminie)

• prowadzenie człowieka w jego dynamicznym rozwoju, które kształtuje go jako osobę.

• zdobywanie duchowej i wewnętrznej wolności oraz osiąganie wolności zewnętrznej w życiu społecznym.

• kształtowanie określonego dziecka, należącego do danego narodu, do danego środowiska społecznego, do danego mementu historycznego,

• przygotowanie dziecka czy dorastającego do uczenia się przez całe życie.

10. Pragmatyzm jako współczesny nurt pedagogiki

Pragmatyzm - system filozoficzny, którego podstawowym elementem jest pragmatyczna teoria prawdy.

Za ojca pragmatyzmu pedagogicznego uważa się Johna Deweya żyjącego w latach 1859-1952r


Pragmatyzm pedagogiczny jako kierunek zakładał że, nie żyjemy aby myśleć, ale myślimy aby żyć. Funkcją myślenia jest wytwarzanie przyzwyczajeń do działania. Najważniejsze jest działanie i to co służy życiu praktycznemu. Pragmatyzm jest doktryną i koncepcją życia i świata.

Psychika i świadomość pełnią rolę pomocniczą w przystosowaniu człowieka do warunków życia. Wychowanie polega na organizowaniu zdobytych przyzwyczajeń i dążeń do działania.

12. Fenomen wychowania w wielkości jego ujęć

Wychowanie - przedsięwzięcie złożone: bardziej sztuka niż zaprogramowane z góry oddziaływanie

- Rodzaje wychowania:

1. w zależności od przedmiotu wychowania - sfery wyodrębnianej w osobowości wychowanka: umysłowe, religijne, moralne, fizyczne, seksualne, estetyczne;

2. ze względu na wiek osoby wychowywanej- wychowanie dzieci, dorosłych, ludzi starszych;

3. uwzględniając podejście do wartości- normatywne i aksjologiczno-relatywistyczne;

4. ze względu na sposób kierowania procesem wychowania- dyrektywne, autorytarne i niedyrektywne, funkcjonalne;

13. Koncepcja człowieka w ujęciu Deweya ( to było na egzaminie)

J. Dewey uważał, że człowiek jest integralną częścią natury i zyskał zdolność myślenia w procesie ewolucji.
- UMYSŁ służy do określenia sposobów działania, konsekwencji i powstrzymywania niewłaściwych reakcji.
- Pragmatyści podejmują też temat WOLNOŚCI CZŁOWIEKA
- Człowiek, który napotyka na swojej drodze jakąś przeszkodę posługując się inteligencją zaczynają dociekać i szuka przyczyn powstania danego problemu.
- Człowiek dopiero pod wpływem napotkanej przeszkody, zmienia swoje postępowanie aż doprowadzi do zamierzonego efektu.
- Pragmatyści uważają, że świat ciągle się zmienia i nigdy nie będzie miał zakończonej postaci.
- Człowiek nigdy nie jest po prostu ofiarą tego, co się dzieje, ale również nie jest zupełnie wolny.

- Jeżeli człowiek postępuje inteligentnie, środowisko nie dominuje i nie zniewala człowieka.

14.Eutanazja jako problem filozoficzno- etyczny

Eutanazja "dobra śmierć" - spowodowane współczuciem przyśpieszenie lub niezapobieganie śmierci w celu skrócenia cierpień chorego człowieka. Czasami eutanazję określa się jako rodzaj zabójstwa. Od połowy XX w. eutanazja jest omawiana w kontekście nauki (zwłaszcza biotechnologii), moralności (bioetyka), prawa, polityki i religii.

Eutanazja czynna w polskim kodeksie karnym określona jest jako występująca zawsze pod wpływem współczucia dla cierpiącej osoby i za jej zgodą. Jest ona zabroniona; traktuje się ją jak rodzaj zabójstwa karanego w łagodniejszy sposób.

Argumenty ogólne przeciwko eutanazji wraz z częstymi odpowiedziami na nie :

1. Argument ogólny : zabicie człowieka zawsze jest złem.

2. 02. Argument z Boga : Bóg dał życie i tylko Bóg może je odebrać. Świadome pragnienie eutanazji jest stawianiem się w roli Boga, a człowiek tego czynić nie powinien. Eutanazja jest niezgodna z „prawem bożym”.

3. 03. Argument z błędów lekarskich : diagnozy lekarskie będące podstawą do podjęcia decyzji o eutanazji mogą być błędne. Czasami zdarzają się niewytłumaczalne uleczenia.

4. 04. Argument z nadużyć : w przypadku legalizacji eutanazji może dochodzić do wielu nadużyć w tym zakresie.

5. 05. Pierwszy argument z równi pochyłej : od eutanazji do ludobójstwa. Zalegalizowanie eutanazji staje się w rękach państwa niebezpieczną bronią mogącą prowadzić do szeroko zakrojonej akcji przeciwko własnemu społeczeństwu, przeciwko przeciwnikom politycznym

6. 06. Drugi argument z równi pochyłej : zgoda na eutanazję powoduje zmniejszenie a w dalszej konsekwencji brak szacunku dla ludzkiego życia. Akceptując eutanazję dobrowolną z czasem zaakceptujemy też niedobrowolną, a potem i inne formy pozbawiania życia dla dobra społecznego.

7. 07. Argument z cech człowieka : nie ma normalnych ludzi, którzy sami, dobrowolnie zgodziliby się na własną śmierć. Pragnienie śmierci to objaw chorobowy, który należy leczyć. Dając człowiekowi pełną, prawidłową opiekę w trudnych chwilach, możemy spowodować, iż nie zgodziłby się on na swoją przedwczesną śmierć.

8. 08. Argument z braku wolnego wyboru : do zgody na eutanazję przekonują chorego najbliżsi lub lekarze, aby „pozbyć się kłopotu”. Dla większości rodzin taki chory człowiek jest jedynie problemem, sprawia ogromny kłopot. W takim przypadku wystarczy tylko wzmianka „jesteś dla nas ogromnym obciążeniem, twoja choroba wiele nas kosztuje”. Więc zgoda na eutanazję jest zgodą wymuszoną a nie wolną. Wykrycie tego typu przypadku jest w praktyce niemożliwe.

9. 09. Argument z etyki lekarskiej : lekarz składający przysięgę Hipokratesa, nie ma prawa do dokonywania eutanazji.

1. Argument z wolności : każdy człowiek ma pełne prawo decydowania o własnym życiu, więc i o własnej eutanazji powinien móc decydować.

2. 02. Argument z męczarni : nikt nie chce być przedmiotem niewyobrażalnych cierpień i bólu. Eutanazja zmniejsza ryzyko śmierci w męczarniach.

3. 03. Argument z nierówności : każdy człowiek zdrowy ma pełną możliwość popełnienia samobójstwa w każdej chwili. Człowiek terminalnie chory często nie ma takiej możliwości. Powoduje to pewną nierówność społeczną, jedni mogą coś ze sobą zrobić, inni nie.

4. 04. Argument z litości : widząc chore i cierpiące zwierzę którego nie da się wyleczyć, postanawiamy ulitować się nad nim i doprowadzić do tzw. „uśpienia” przez weterynarza, co skróci jego męki. Czy człowiek jest mniej warty niż zwierzę, skoro skazujemy go na śmierć w męczarniach? Powinniśmy ulitować się nad nim podobnie jak litujemy się nad zwierzętami.

5. Argument z dodatkowej krzywdy : niepotrzebne przedłużanie ludzkiego życia ludzi dotkniętych poważną chorobą jest dodatkową krzywdą, jakie społeczeństwo im robi. Ich nieszczęście jest jeszcze dodatkowo, niepotrzebnie przedłużane.

6. 06. Argument z kosztów : nie opłaca się utrzymywania przy życiu ludzi nie rokujących żadnych nadziei wyleczenia, ze względu na ogromne środki finansowe, które to podtrzymywanie kosztuje.

15. Pragmatyzm jako współczesny nurt pedagogiczny.

Powstał on w XX wieku i był dziełem filozofów amerykańskich. Pragmatyści twierdzili, że prawda jest próbnym twierdzeniem, wywiedzionym z ludzkiego doświadczenia. Filozofowie pragmatystyczni dbali o weryfikowanie konsekwencji ludzkiego działania za pomocą rygorystycznych metod naukowych.

16. Odrzucenie przez Deweya absolutów metafizycznych

Dewey uważał dualistyczną koncepcję wszechświata za czysto abstrakcyjną. Tradycyjny program, oparty na dualizmie przyczyniał się do tworzenia kolejnych podziałów między dzieckiem a programem kształcenia i między szkołą a społeczeństwem. Myślenie i działanie nie są dla niego rozdzielone; myślenie pozostaje niepełne, dopóki nie zostanie przetestowane za pomocą doświadczenia. Uważa, że świat, w którym zamieszkują ludzie, jest niepewny i niełatwo w nim przetrwać. Podkreślał zmienną i ewolucyjną naturę wszechświata. Twierdził, że filozofia powinna rozpoznawać, rekonstruować i wykorzystywać doświadczenie po to, aby poprawić dole człowieka. Zamiast poszukiwać pewności, człowiek powinien raczej skupić się na znalezieniu sposobu lub techniki kontrolowania procesu zmiany i kierowania nim.

17. Eksperymentalistyczna epistemologia Deweya.

Uważał, że poznanie ma charakter eksperymentalny. Zdaniem Deweya inteligencja budowana jest w sposób społeczny, w miarę jak ludzie wymieniają doświadczenia. Jest nabywana wraz z doświadczeniem, w miarę rozwiązywania nieustannie pojawiających się sytuacji problemowych. Ludzie wykorzystują inteligencję do projektowania i wytwarzania nowych narzędzi i instrumentów. Im bardziej złożone i rozwinięte społeczeństwo, tym większą liczbą narzędzi dysponuje. Dziki czy pierwotny człowiek jest ograniczony przez to, że ma zbyt mało narzędzi, jakimi może rozporządzać przy rozwiązywaniu problemów. Dewey uważał, że myślenie zaczyna się wówczas, kiedy sytuacja jest nieokreślona. Dążąc do zaspokojenia potrzeby, człowiek posługuje się myśleniem jak instrumentem.

18. Pełny akt myślenia.

Opracowana przez Deweya metoda rozwiązywania problemów.

1.Pojawienie się problemu - człowiek jest zdezorientowany, ponieważ sytuacja, w jakiej się znajduje, ma charakter nieokreślony i niepewny.

2.Definiowanie problemu - człowiek analizuje sytuację problemową i identyfikuje ten aspekt sytuacji, który uniemożliwia mu kontynuowanie działania.

3. Precyzowanie problemu- jednostka systematycznie i racjonalnie bada problem, aby zidentyfikować idee, materiały i instrumenty, które mogą się okazać przydatne przy jego rozwiązywaniu.

4. Konstruowanie wstępnej hipotezy- w wyniku tego procesu jednostka konstruuje próbne rozwiązania, które mogą się przyczynić do poradzenia sobie z trudnością i które najlepiej gwarantują pożądane skutki.

5. Testowanie wybranej hipotezy w działaniu- Jeśli dzięki tej hipotezie udało się rozwiązać problem i uzyskać pożądane skutki, jednostka podejmuje aktywność i kontynuuje ją, dopóki nie napotyka kolejnego problemu. Jeśli trudność nie została pokonana, należy sformułować następną hipotezę.

19. Teoria eksperymentalnej oceny wartości.

Dewey wierzył, że wartości kształtują się w wyniku ludzkich reakcji na różnorodne warunki środowiskowe. Według niego główna wada hierarchiczna systemów wartości jest to, że każdy z nich narzuca ludziom określone priorytety. Podstaw eksperymentalistycznego wartościowania należy według niego szukać w ludzkich preferencjach, życzeniach, chęciach, pragnieniach i potrzebach. W ujęciu Deweya proces oceny wartości powinien prowadzić do unifikacji zamierzeń, środków i celów. Kiedy cel jest już osiągnięty, staje się środkiem do zaspokojenia kolejnego celu. Uważał, że ludzie są uczestnikami wspólnoty, którzy powinni razem definiować i testować zbiorowe cele. Metody edukacyjne oparte na Deweyowskiej teorii wartościowania zachęcają uczniów do stosowania strategii badawczych.

20. Edukacja jako przechowanie i rekonstrukcja.

Proces edukacyjny przebiega w sposób nieformalny. W bardziej formalnym rozumieniu edukacja oznacza kształcenie. Według Deweya rolą edukacji jest z jednej strony przechowywanie, z drugiej zaś rekonstruowanie, czyli odnawianie doświadczeń. Ta pierwsza funkcja polega na pielęgnowaniu tradycji, czyli zapewnianiu ciągłości kulturowej, co umożliwia dzieciom, niedojrzałym członkom grupy, zapoznanie się z dorobkiem poprzednich pokoleń. Zgodnie z koncepcja Deweya w toku socjalizacji dziecko - tworząc więzi z członkami grupy - zdobywa narzędzia i poznaje wartości kulturowe. Najistotniejsze było jego zdaniem wyposażenie młodych ludzi w umiejętności i instrumenty kulturowe, dzięki którym zyskają oni możliwość poprawy warunków społecznych.

21. Kształcenie, a społeczeństwo.

W ujęciu deweyowskim szkoła to wyspecjalizowane środowisko, stworzone po to, by umożliwić młodym ludziom akulturację przez zapewnienie im uczestnictwa w kulturze. Zdaniem Deweya szkoła ma do wypełnienia trzy zadania: powinna upraszczać, oczyszczać i równoważyć dziedzictwo kulturowe. Im bardziej złożone staje się społeczeństwo, tym większy następuje rozdźwięk między zajęciami, którym oddaje się dziecko, a wymaganiami, którym musi ono sprostać w dorosłym, samodzielnym życiu.

22. Społeczeństwo demokratyczne, a edukacja.

Dewey twierdził, że jakość edukacji może być różna. W społeczeństwie demokratycznym obywatele są wolni od ograniczeń. Demokratyczne społeczeństwo Deweya stanowiło wspólnotę osób połączonych wieloma zbliżonymi interesami. Każde utrudnienie w interakcji grupowej, na przykład spowodowane segregacją na tle rasowym, religijnym czy ekonomicznym, niosłoby zagrożenie dla wymiany wewnątrzgrupowej. Dewey wyróżnił trzy istotne elementy procesu zrzeszania się: wspólność, komunikacja i wspólnota. Według niego wspólnota zasługująca na miano prawdziwie demokratycznej szanuje odmienność kulturową i dopuszcza różnorodność w ramach społeczności. Zadaniem edukacji jest zaś kreowanie poczucia wspólnoty. W szkole - którą Dewey uważał za zalążek społeczności - uczniowie musieli podczas lekcji pracować zespołowo, aby rozwiązać wspólne problemy.

23. Nauczanie i uczenie się w ujęciu eksperymentalistycznym.

Deweya często oskarżano o tolerowanie chaosu i przyzwalanie na nadmierną swobodę w szkole. Zamiast narzucać dyscyplinę z zewnątrz, Dewey starał się wpoić uczniom dyscyplinę wewnętrzną. Nauczyciel, jako osoba wspomagająca proces dydaktyczny, zamiast kontrolować sytuację nauczania, pełni funkcję przewodnika. Cele edukacyjne można podzielić na wewnętrzne i zewnętrzne. Cele wewnętrzne odnoszą się do doświadczeń i zainteresowań ucznia i dotyczą problemu bądź zadania. Cele zewnętrzne na przykład kary wymierzane są przez zewnętrzną instancję lub udzielane przez nią nagrody. Według Deweya cele wewnętrzne mają zawsze wyższość nad zewnętrznymi, gdyż uwzględniają indywidualność ucznia. W zorientowanej na problem szkole Deweya nauczyciel, który posiada wiedzę i umiejętności, nie steruje nauczaniem, lecz udziela wskazówek uczniom potrzebującym porady albo pomocy. Cele edukacyjne zależą bardziej od ucznia niż od nauczyciela. Ani bezpośrednia kontrola, ani przymus, ani dyscyplina zewnętrzna nie sprzyjają rozwojowi wrodzonych zdolności ucznia i jego samodzielności. Nauczyciel powinien pozwolić uczniom na popełnianie błędów i ponoszenie konsekwencji własnych działań. Można oczekiwać, że dzięki temu uczniowie naucza się samodzielnie poprawiać popełnione omyłki.

24. Rozwój jako cel edukacji.

Dewey uważał, że jedynym celem edukacji jest rozwój. Edukacja to proces, który prowadzi do rozwoju. Uważał, że dzieciństwo stanowi fazę rozwojową w życiu człowieka. Według niego należało oczekiwać, że dziecko, które bez problemów przeszło wszystkie etapy rozwoju, będzie również potem wieść satysfakcjonujące życie.

25. Rekonstruowanie doświadczeń, a edukacja.

Dewey twierdził, że edukacja powinna polegać na rekonstruowaniu doświadczenia, czyli dostarczać takich doświadczeń, które pogłębiają sens poprzednich i prowadzą do nowych. Rekonstrukcja doświadczenia może dotyczyć zarówno jednostki, jak i społeczeństwa. Rekonstrukcja doświadczenia polega na wykorzystaniu tych aspektów uogólnień, które pasują do sytuacji problemowej. W wyniku rekonstrukcji doświadczenia element odbiegający od reguły zostaje umieszczony na kontinuum doświadczeniowym.

EDUKACYJNA FILOZOFIA DEWEYA UWYDATNIŁA ROLĘ DOŚWIADCZENIA. DZIAŁANIA I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW CO ZMIENIŁO NASZ SPOSÓB MYŚLENIA O EDUKACJI I ŚWIECIE.

26. Personalizm w wychowaniu według Tarnowskiego. ( to było na egzaminie)

Tarnowski wydzielił 5 kategorii pseudowychowania: tresura, administrowanie, trening, moralizowanie, kształtowanie osobowości.

• KATEGORIE PSEUDOWYCHOWANIA:

• TRESURA- nakłanianie osób pod groźbą kary lub obietnicą nagrody do pożądanych sposobów zachowania się

• ADMINISTROWANIE- złagodzona forma tresury. Odwołuje się do nadkontroli

• TRENING- stałe ćwiczenie obejmuje jedynie jakąś określoną sferę człowieka, a nie całą jego osobowość.

• MORALIZOWANIE- sprowadzające się do werbalnego, perswazyjnego lub poprzez sugestię zobowiązania osoby do pożądanych zachowań.

• KSZTAŁTOWANIE OSOBOWOŚCI- zewnętrzne, przedmiotowe formowanie całego człowieka.

• PEDAGOGIKA SPOTKANIA- interakcja między wychowawcą a wychowankiem. Wychowanie jest całokształtem sposobów i procesów pomagających istocie ludzkiej rozwijać swoje człowieczeństwo.

• WYCHOWANIE ROZUMIANE JAKO SPOTKANIE—2 wymiary:

• WERTYKALNY- odnoszący się do treści

• HORYZONTALNY- obejmujący kontakt między ludźmi (relacje)

• WŁAŚCIWOŚCI WYCHOWANIA:

• CZŁOWIECZEŃSTWO- łączy wszystkich w procesie wychowawczym, daje możliwość aby proces wychowania miał formę spotkania, spotkanie dwóch równorzędnych osób

• PERMANENCJA- trwa przez cały okres życia człowieka, nigdy nie zanika jego potrzeba

• INTER i INTRAKCYJNOŚĆ-. W procesie wychowania dokonuje się obustronne oddziaływanie na siebie podmiotów

• NIEOKREŚLONOŚĆ SYTUACJI konsekwencje jakie zachodzą w sytuacjach wychowawczych, wymagających stałego otwierania się na nowość przy jednoczesnej znajomości własnego systemu wartości czy dążeń.

• TRANSGRESYJNOŚĆ- stała zdolność przekraczania samego siebie (syndrom „ciepłych kapci), przezwyciężanie paradoksu między „ja” powierzchniowym, a „ja” głębokim

• PODSTAWOWE WARUNKI ZAISTNIENIA I POWODZENIA DIALOGU:

Kategoria dialogu jako naczelna i dominująca.

• OBUSTRONNA AUTENTYCZNOŚĆ- uwalnianie się od maski jako działanie zgodne z własnym „ja”, bycie szczerym, wiernym samemu sobie.

• SPOTKANIE AUTENTYCZNE W ZNACZENIU PERSONALNYM- zetknięcie się z rzeczywistością (odniesienie się do konkretnego problemu) z konkretną osobą, w trakcie którego dochodzi do dotknięcia najgłębszego „ja” oraz gruntownej przemiany wewnętrznej

• ZAANGAŻOWANIE- Do dialogu nikogo nie można zmusić, musi pochodzić z własnej woli

• WYCHOWANIE PERSONALISTYCZNO - EGZYSTENCJALNE może stanowić fundament dla nadawania ludzkiego wymiaru wszelkim orientacjom ideologicznym. Należy tu rozróżnić 3 RODZAJE (typy) DIALOGU:

• Dialog jako METODA- sposób komunikowania się wychowawcy z wychowankiem, w trakcie którego te dwa przedmioty próbują się do siebie zbliżyć (chrześc.)

• Dialog jako PROCES mający miejsce wówczas, kiedy jeden z trzech komponentów dialogu (poznawczy, emocjonalny, prakseologiczny) jako metody został wdrożony w życie. (liber)

• Dialog jako POSTAWA będąca gotowością otwierania się obu stron na wzajemne rozumienie, zbliżanie i współpracę na zasadzie empatii (personal)

• Dialog nie musi bazować na wymianie słów, ale może przyjąć jedną z 3 FORM:

• DIALOG RZECZOWY- dążenie obu podmiotów do wartości prawdy. Taki dialog angażuje umysł, ale wymaga też życzliwego nastawienia wychowanka do wychowawcy (mówcy).

• D. PERSONALNY- bazuje na wartości wolności i dobra. Ważne jest tutaj osiągnięcie w relacjach wych. Współbrzmienia emocjonalnego i wejście w głębię uczuć drugiej osoby. [empatia]

• D. EGZYSTENCJALNY- bazuje na wartości miłości. Wymaga przezwyciężenia własnego egoizmu, pychy, poczucia wyższości, by móc być wiernym swojemu wychowankowi i doświadczyć jego wierności wobec siebie.

• ANALIZA KRYTYCZNA KONCEPCJI TARNOWSKIEGO

1. POZYTYWY:

• Koncepcja bardzo humanistyczna- jego propozycja wprowadza wychowawców w refleksje (dialog z samym sobą), czyli nie daje rozwiązań, które pasowałyby do wszystkich. Stara się rozwijać i ciągle się uczyć.

• Koncepcja dotyka ważnych ludzkich problemów egzystencji, dotyczy jej najgłębszego „ja”, a w konsekwencji jest próbą gruntownej przemiany człowieka.

2. NEGATYWY:

• Prowadzi do oderwania od życia poprzez popieranie przesłanek filozoficzno- teologicznych

• Kwestionuje tradycyjny system wychowawczy (nauczyciel lepiej wie)

• Osłabia rolę nauczyciela

• Charakter ograniczony (zamknięty) tylko do wychowania chrześcijańskiego

• PEDAGOGICZNE CREDO TARNOWSKIEGO- zasady najistotniejsze w wychowaniu

1. PUNKT WYJŚCIA- w procesie wychowawczym, w pierwszym zetknięciu z wychowankiem lub grupą najistotniejsze jest wejście w jego świat z pełnym, nie udawanym, lecz autentycznym zainteresowaniem i życzliwością.

2. WYCHOWANEK- sposób traktowania wychowanka, świadomość, że nie jest on kimś mniej wartościowym od wychowawcy.

3. RELACJA: WYCHOWAWCA- WYCHOWANEK- należy zmierzać wytrwale ku przyjaźni nie oczekując jednak wdzięczności, przywiązania. Dać wychowankowi miłość.

4. PROCES WYCHOWANIA- wsłuchiwanie się w wychowanka. Uczenie się i wychowanie wzajemne. Nie narzucanie i przymuszanie lecz pomoc.

5. CEL WYCHOWANIA- samowychowanie jednostki, samorozwój.

27. Personalizm- podstawowe kategorie.

• Do podstawowych kategorii w pedagogice personalistycznej należy zaliczyć najpierw sam termin „personalizm”, a następnie zwłaszcza takie pojęcia jak: „osoba” i „wspólnota”.

• Termin personalizm ma wiele odmian i nurtów. Cecha wspólna wszystkich jego odmian, to zainteresowanie sprawami wychowania i pedagogiczny charakter.

• Społeczność jest taką zbiorowością ludzi, która powstaje przeważnie ze względu na osiągnięcie jakiegoś konkretnego celu, będącego poza samą społecznością osób.

• Personalizm posiada podstawowe kategorie, osoba i wspólnota. Wskazuje na fakt doświadczenia siebie samego w określonych aktach działania (świadomość kim ja jestem). Z tym związane są 2 terminy: wolność i przynależność (ja odpowiadam za siebie). Osoba jest kategorią wiążącą.

• Być osobą w rozumieniu personalistycznym wiąże się z niepowtarzalnością i pojedynczością (nie ma drugiej takiej osoby jak ja i tylko ja mogę nią być).

• Analiza pojęcia „osoba” wskazuje na:

-istnienie ontyczne osoby (osoba w sobie tożsama z sobą)

-istnienie deontyczne (istnienie „dla” jeśli osoba zdolna jest przez doskonalenie się i kontakt z drugim pozostać samą sobą)

• Wspólnota (nie jest społecznością)- Podkreśla relacje interpersonalne a społeczność podkreśla cel, do którego chcemy dążyć, np. do demokracji. Wspólnota powstaje dla dobra osób i ma wartość samą w sobie.

28. Wnioski pedagogiczne płynące z personalizmu.

• GŁÓWNE TEZY:

• Najwyższym celem wychowania jest uzdalnianie wychowanka do przejęcia kierownictwa nad własnym samowychowaniem

• Wychowanek nie uważany jest jako przedmiot

• Wychowanie jest pierwszym i podstawowym czynnikiem wychowania, wychowawca kooperatorem i współpracownikiem

• Popiera dążenia pajdocentryzmu

• Osoba wychowanka nie jest własnością kogokolwiek, jest osobą wolną

• Personalizm podkreśla rolę szkoły, która nie tylko naucza ale i wychowuje

• Treścią wychowania jest całościowe wychowanie człowieka (holistyczne)

• Podkreśla ważną funkcję rodziny

• Prawo dziecka do tajemnicy

• Integralny humanizm

• Każdy sam może sobie stworzyć świat tak wygodny, bez oglądania się na innych

• PODSUMOWANIE OGÓLNE

• Koncepcja świata i człowieka wzajemnie się przenikają.

• Człowiek jest jednostką zdolną do poznawania, rozumienia i wchodzenia w relacje z rzeczywistością.

• Pedagogika personalistyczna uczy tzw. Świadomości krytycznej i dlatego jest tak ważna w nurtach pedagogicznych. Personalizm nie daje gotowych rozwiązań.

• Personalizm w pedagogice staje się personalizmem skupionym na osobie

---