Teoria wychowania.

Zagadnienia do egzaminu:

1. Sytuacja młodego pokolenia w świecie współczesnym.

2. Metodologiczne podstawy teorii wychowania.

3. Wychowanie - jego właściwości na tle rzeczywistości społecznej.

4. Współczesne trendy w wychowaniu według stanowiska UNESCO.

5. Aksjologiczne problemy teorii wychowania.

6. Analiza procesu wychowania.

7. Problematyka aktywności samowychowawczej.

8. Środowiskowe uwarunkowania procesu wychowania.

1. rodzina jako środowisko wychowawcze

2. środowisko szkolne

3. miejsce zamieszkania

9. Zasady i metody wychowania.

10. Systemy wychowania.

11. Dziecko (uczeń) jako podmiot wychowania (prawa dziecka).

12. Problemy krzywdzenia dziecka w rodzinie, szkole i środowisku.

13. Zaburzenia w zachowaniu się dzieci i młodzieży - niepowodzenia wychowawcze.

14. Kształtowanie się postaw moralnych i obywatelskich dzieci i młodzieży.

15. Postawa zawodowa wychowawcy.

T- 3 Wychowanie i jego właściwości na tle rzeczywistości społecznej.

Wychowanie - ciąg zmian zachodzących w zachowaniu człowieka, proces przemian w zachowaniu.

- należy do terminów wieloznacznych a zarazem podstawowych dla dziedziny teorii wychowania

- można interpretować je jako proces

- nie jest procesem autonomicznym, lecz uwikłanym w inne procesy

Rezultat działań wychowawczych, wąskie i szerokie ujęcie wychowania:

1. Wąskie ujęcie

• Heliodor Muszyński „Mówiąc o wychowaniu mamy na myśli zamierzone wpływanie na sferę emocjonalno - motywacyjną jednostki” (Zarys teorii wychowania).

• K. Konarzewski - „Wychowanie jest działalnością, w której jeden człowiek stara się zmienić innego” (podstawy oddziaływań wychowawczych).

Szerokie ujęcie

• Antonina Gurycka „Wychowanie jest to dynamiczny, złożony układ oddziaływań społecznych, instytucjonalnych, pośrednich i bezpośrednich wywołujących zmiany społecznie postulowane i akceptowane” (Struktura i dynamika procesu wychowującego).

• Prof. Suchodolski - starał się definiować wychowanie w swoich opracowaniach. „Jakkolwiek pojmowalibyśmy wychowanie, jest ono zawsze przygotowaniem ludzi do życia, które mają prowadzić”

Przygotowanie do życia to dorastanie do zadań, jakie ma osiągnąć człowiek. Zadania te z czasem stają się trudniejsze i wychowanie polega na pomaganiu ludziom, wychowanie występuje w takich sytuacjach, gdy jednostki próbują osiągnąć swój cel.

Wychowanie może być zamierzone (intencjonalne) - to wychowanie, które jest nastawione na konkretne zadania.

Niezamierzone - dorastanie do zadań, jakie mają ludzie wykonywać w przyszłości.

F. Znaniecki - (koncepcja aktywistycznej teorii wychowania) - proces wychowania intencjonalnego zachodzi zawsze między wychowankiem a wychowawcą. Nazwał tą zależność stosunkiem wychowawczym. Wg. Znanieckiego wychowanie intencjonalne wykonuje się w ramach stosunku wychowawczego, wychowanek i wychowawca muszą być aktywni, otwarci i współdziałający.

Rzeczywistość społeczna jako tło, w którym funkcjonuje wychowanie.

E. Faure - „wychowanie jest jednocześnie światem w sobie i odbiciem świata” (Uczyć się, aby być). Wychowanie jest wychowaniem a z drugiej strony odbija się nim świat, w jakich warunkach odbywa się wychowanie.

W systemach totalitarnych i autorytarnych prawa państwa dominowały nad prawem człowieka. W tych systemach górowało wychowanie państwowe. Prawa człowieka stanowią punkt odniesienia dla współczesnej działalności człowieka. Prawa te ustalone są w konwencjach (np. Genewskiej, ONZ itp.), oparte są na miłości do innego człowieka. Dziś główny nacisk kładziony jest na rozwój indywidualności. W Polsce przekazywane są wartości pesymistyczne.

T- 4 Współczesne trendy w wychowaniu według stanowiska UNESCO.

Edukacja w nowym stuleciu ma być nastawiana na:

- odkrywanie, pobudzanie, wzmacnianie potencjału twórczego jednostki. W potencjale twórczości ukryty jest skarb w postaci talentów, eksperci UNESCO ukazują cztery filary wychowania, tendencje, dążenia.

1. Uczyć się, aby wiedzieć.

Przeważnie uczymy się, aby zdobyć dyplom, aby nauczyć się korzystania z dóbr, aby uzyskać zawód (wartości instrumentalne - żeby coś umieć zrobić). Wiedza, jako wartość sama w sobie, bo rozwija jednostkę (wartość autoteliczna - tkwiąca w zdobywaniu wiedzy). Wiedza ma być środkiem do zrozumienia świata, tendencji rozwojowych, aby nie zostać w tyle. Zdobywamy wiedzę, aby zrozumieć społeczeństwo własne i świat. Wiedza ma dowartościować człowieka, dać mu satysfakcję - „cieszę się, że rozumiem, cieszę się, że wiem”. Wiedza wypełnia nam w sposób doskonały czas wolny, zawsze nam brakuje czasu. Uczenie się, aby wiedzieć towarzyszy zdobywaniu mądrości.

2. Uczyć się, aby działać.

Chodzi o przygotowanie człowieka do wykonywania swojego zawodu. Powinien tak przygotować się do życia, aby czerpał satysfakcję z pracy zawodowej. Zdobywanie kompetencji w czasie nauki, „wiem i umiem wiedzę zastosować w działaniu”, kompetencje zdobywamy własnym wysiłkiem.

3. Uczyć się, aby żyć wspólnie z innymi.

Wyeliminowanie tendencji izolacyjnych, które sprawiają, ze człowiek czuje się samotny, osamotniony. Filar ten uczy się współpracy i współdziałania.

Ostracyzm - wyrzucanie osoby z kręgu zabawy, z koleżeństwa itp.

Musimy wykształcać miłość do drugiego człowieka, filar ten realizujemy poprzez edukację humanistyczną.

Kotarbiński - radzi, aby uchronić życie przed patologią, trzeba robić coś, mieć jakąś pasję, trzeba żyć poważnie, aby życie nie stało się farsą.

4. Uczyć się, aby być.

Trzeba w stosunku do siebie posiadać krytycyzm, a zrozumienie w stosunku do innych. Uczyć pokory względem własnej wiedzy i możliwości. Trzeba uczyć krytycyzmu i niezależnych sądów zgodnych z prawdą. Chodzi o pokazanie wartości, o które warto dbać.

Zachowanie.

Zachowanie ipsocentryczne - zachowanie nastawione wyłącznie na siebie.

Zachowanie prospołeczne - jednostka wychodzi poza własne interesy, a ma na względzie interesy innych ludzi.

Zachowanie socjocentryczne - maja na względzie dobro grup społecznych, swoje interesy jednostka podporządkowuje interesom szerszych grup.

Style życia.

1. styl życia urządzonego - chodzi o urządzenie swojego życia, domu etc.

2. styl życia kontestacyjnego - zaprzeczenie wszelkim wartościom.

3. styl życia wartościowego - człowiek stara się być dla kogoś przydatnym, styl ten czyni, że jednostka czas swój wykorzystuje na zyskaniu, jak najwięcej wartości dla siebie i innych.

Model szwedzki.

Koncepcje związane z kształceniem związane z kształceniem uczestniczącym. W różnych formach edukacji formalnej uczestniczy 50% ludności, polega na wyrównywaniu braków w kształceniu formalnym i zaspokojeniu potrzeb. Nauczanie ma charakter modułowy (kursy), każdy wybiera ilość przedmiotów, kiedy i jakie egzaminy chce zdawać.

Model niemiecki.

Kształcenie przemienne, zawód zdobywa się w zakładach pracy, a wiedzę teoretyczną w szkole. Zawód zdobywa się w ciągu 2/3 lat, jest dwóch nauczycieli teoretyk i praktyk.

T - 5 Aksjologiczne problemy teorii wychowania.

Aksjologia - nauka o wartościach.

Wartość - „jest to przedmiot, lub stan rzeczy, który wzbudza emocje pozytywne i ku któremu jednostka skierowuje swe pragnienia i dążenia” Hanna Świda „Młodzież a wartości”

Wartością jest to do czego człowiek dąży i co pragnie osiągnąć.

¹uniwersalne → ogólnoludzkie

Wartości

²subiektywne → ważne dla danego człowieka

1. ujęte zostały w dekalogu, można zauważyć w rewolucji francuskiej „wolność, równość, braterstwo”, można zaliczyć sprawiedliwość, prawda.

2. są ważne dla danego człowieka

a. niższego rzędu - pieniądze, dobra materialne, piękno.

b. dobra wyższego rzędu - dla ludzi wierzących najwyższą wartością jest Bóg, zbawienie, sprawiedliwość, wolność, godność (wartości moralne), estetyczne (harmonia), intelektualne, społeczne (miłość do ojczyzny).

Aksjologia w pedagogice przekłada się na cele wychowania.

Teleologia, cele są to wartości, do których osiągnięcia chcemy doprowadzić wychowanków.

Cele wychowania mogą być heteronomiczne i autonomiczne.

Heteronomiczne - cele narzucone przez kogoś

Autonomiczne cele uwewnętrznione, cele własne, osobiste, do których jednostka dąży.

W Polsce istnieje prąd antypedagogiki, przedstawiciele tego nurtu twierdzą, że cele nauczania nie są potrzebna.

Wychowanie polega na przekształcaniu celów heteronomicznych na autonomiczne.

Ideał - trudny dalekosiężny cel do osiągnięcia.

Analiza ideału wychowawczego.

1. ideał posiada cechy doskonałości (jeżeli jest to ideał personalny to musi to być postać idealna)

2. ideał jest dalekosiężny, odległy, skłania do wysiłku, wyrzeczeń

3. ideał cechuje dynamizm polega na tym, że ideał budzi wiarę w słuszność do osiągnięcia, ideał skłania do poświęceń

4. konkretność ideału - ideał musi być osiągalny, ideały różnią się od marzeń, bo marzenia nie skłaniają nas do działań.

Cele wychowania:

• do czego wychowanie ma zmierzać

• są miernikiem określonego celu

Zmienność ideałów wychowawczych wychowawczych ich zależność od rzeczywistości społecznej

Starożytność - 2 cele wychowawcze w Grecji

1. Sparta - przygotowanie dzielnego wojownika, fiz i psych by służyć Państwu, sprawny, oddany

2. Ateny - piękny i dzielny, kultura fiz i duchowa, znający się na filozofii, biorący udział w olimpiadach

3. Rzym - przygotowanie mówcy, oratora, mogący przekonać o racji swoich teorii

Średniowiecze:

1. Rycerski - Honorowy rycerz biorący udział w walkach

2. Rzemieślniczy - przygotowanie chłopców do wykonania zadań jakie Cech stawiał

3. Kupiecki - sprawność w kupnie i sprzedaży

4. Chrześcijański - tworzy ideał dążenia do Boga, wyrzeczenie się dóbr na rzecz kościoła

Odrodzenie:

1. Powrót do kultury Antycznej - ideał człowieka myślącego, filozofa, potrafi zrozumieć istotę człowieka, znający kulturę starożytną

2. J. Lock przedstawił ideał człowieka dżentelmena, potrafiącego znaleźć się w każdej sytuacji

Romantyzm:

1. Hołduję literaturze humanistycznej

Pozytywizm:

1. człowiek praktyczny, potrafi gromadzić dobra, potrafi działać, wykształcenie praktyczne - Wokulski

Cele wychowawcze:

• bliższe - cele które obecnie realizujemy, są to zadania które są przed nami

• dalsze - większe zaangażowanie i aktywność, ideał wychowawczy

„ Podstawowym celem wychowania jest integralność fizyczna, umysłowa, uczuciowa i etyczna każdego człowieka w jego pełnym rozwoju”

We współczesnym wychowaniu należy położyć nacisk na przygotowanie wychowanków do szybko zmieniającej się rzeczywistości:

• solidne wychowanie intelektualne mogłoby rozwinąć zdolność przewidywania i rozumienia nadchodzących zmian

• wygaszanie agresji w wybujałego nacjonalizmu, wychowanie w pokoju i tolerancji

• wychowanie ekologiczne

• wychowanie dla dialogu między cywilizacjami i różnymi religiami

• porozumienie ludzi z całego świata - globalizacja

• edukacja pod znakiem wychowania alternatywnego /myślenie/

• zwalczanie egoizmu szczególnie u jedynaków

• wrażliwość na dobro i zło, nie być obojętnym na krzywdy

• empatia - umiejętność wczuwania się w psychikę drugiego człowieka

• asertywność - człowiek musi dbać o siebie i swoje interesy tak by nie ranić drugiego człowieka

• socjalizacja - wrośnięcie w społeczeństwo by realizował cele społeczne, przystosowanie do norm ale i rozwijanie indywidualnych umiejętności

T - 6 ANALIZA PROCESU WYCHOWANIA

Proces - ciąg zmian zachodzących w określonym porządku

Proces wychowania - ciąg zmian zachodzących w osobowości wychowanka pod wpływem mniej lub bardziej uporządkowanych oddziaływań wychowawczych

Struktura procesu wychowania:

Są trzy elementy procesu wychowanie wg Góreckiej

1. instytucje wychowawcze - rodzina, szkoła, przedszkole, organizacje młodzieżowe

2. konkretni wychowankowie i wychowawcy - przygotowanie wychowanków do nauczania

3. Cele wychowawcze

1. Rola projektująca

2. Rola sprawdzająca

Cele wychowawcze wg Góreckiej

• Rola wyróżniająca /cele wychowawcze odróżniają proces wychowania od innych procesów/

• Cele mają funkcję koordynującą oddziaływania

• Cele nadają kształt procesowi wychowania

W jakich warunkach realizują się cele???

Cele realizują się skutecznie przez organizowanie sytuacji wychowawczych.

Sytuacje wychowawcze są źródłem życiowego doświadczenia

Proces wychowania jako układ zorganizowanych sytuacji wychowawczych mających na celu dokonywanie pożądanych zmian w osobowości a zwłaszcza w postawach wychowanków

Wyniki procesu wychowania uwidaczniają się przez zdobycie przez ucznia postaw tj.

1. utrwalanie postaw właściwych

2. poprawa postaw niewłaściwych

3. tworzenie nowych postaw

Postawa to pozytywne lub negatywne ustosunkowanie się do pewnego przedmiotu, pojęcia lub sytuacji jak również gotowość do reagowania w pewien z góry określony sposób na te przedmioty lub sytuacje wg Hilgerda

Skala postaw może być od najsłabszej do najmocniejszej

Każda postawa ma 3 elementy:

• intelektualna

• emocjonalna

• motywacyjno-działaniowa

T - 7 PROBLEMATYKA SAMOWYCHOWANIA / AKTYWNOŚCI SAMOWYCHOWAWCZEJ

Czynniki kształtujące osobowość człowieka

1. Uwarunkowania genniczne - biomedyka

2. Wpływy środowiska - środowisko rodzinne i szkolne

3. Aktywność samowychowawcza

4. Wychowanie intencjonalne - organizowane w instytucjach wychowawczych

Aktywność samowychowawcza

Człowiek wychowuje się przez całe życie nie tylko za pomocą wychowawców. Należy wytworzyć poczucie odpowiedzialności za siebie, za własne JA jak i innych

„Człowiek odpowiedzialny za dzieje swoje i wspólnoty, odpowiedzialny tym bardziej im głębiej o tym wie” - Józef Tischner

Aktywność własna jako główny czynnik rozwoju osobowości.

AKTYWNOŚĆ WŁASNA występuję wówczas jeżeli podejmujemy osobiście lub stawiamy sobie określony cel, kierujemy naszą pracą i wykorzystujemy ją na własną odpowiedzialność i realizujemy nasze poczynania także ku własnemu zadowoleniu a nie tylko dla uzyskania czyjejś aprobaty - def Stefana Szumana

• Podjęcie celu

• Własna odpowiedzialność

• Własne zadowolenie

Rodzaje aktywności własnej:

Aktywność POZYTYWNA:

1. ukierunkowana na świat zewnętrzny

2. skierowana na ludzi, na drugiego człowieka

3. ukierunkowana na siebie, własne JA

Aktywność NEGATYWNA:

1. Odurzająca - działa przeciwko sobie, używki

2. Maskująca - ukrycie swoich przeżyć, pozoracje

3. Ukierunkowana na cele społecznie negatywne - wandalizm, rozboje, kradzieże, chuligaństwo

4. Szkodliwa dla jednostki - samookaleczenia, masochizm

Ad 3 pozytywne

Analiza aktywności samowychowawczej - aktywność własna skierowana na siebie - samowychowanie i autoedukacja

Doskonalenie własnej woli, umiejętność powiedzenia NIE gdy coś może zaszkodzić, kształtowanie woli i zmuszanie siebie do wykonywania czynności, których się nie lubi poprzez motywację.

SAMOWYCHOWANIE - czynne ustosunkowanie się jednostki do procesu własnego rozwoju /do rozwoju własnej osobowości/ def Judził

Jednostka staje się podmiotem i przedmiotem wychowania. zanika Stosunek Wychowawczy.

Struktura aktywności samowychowawczej.

1. Wybór wzoru, celu - upodobnianie się do kogoś

2. Analiza sytuacji - zorientowanie się w sytuacji czy jest to możliwe

3. Poznanie i ocena siebię - postrzeganie własnych możliwości

4. Podejmowanie decyzji

5. Kierowanie sobą w dążeniu do osiągnięcia wzoru

6. Autokontrola

Ad 3. Zdobywanie samowiedzy

Samowiedza - zbiór sądów i przekonań na temat własnego wyglądy zewnętrznego, intelektu, charakteru, dojrzałości emocjonalnej, stosunku z innymi ludźmi i aspiracji życiowych - def opisowa Józef Kozielski

Główne czynniki zdobywania samowiedzy:

1. oddziaływania społeczne - najwcześniej uwidaczniają się w rodzinie, sposób postrzegania przez innych, rodziców, rodziców szkole, rówieśników, media, stosunki interpersonalne, porównywanie siebie z innymi

2. Sukcesy i porażki w konkretnym działaniu

3. Dojrzewanie biologiczne

Informację gromadzone o sobie tworzą AUTOPORTRET wewnętrzny, jest on podstawą do samooceny własnej wartości, jest bazą na której tworzy się akceptacja bądź nieakceptacja siebie - warunek własnej tożsamości

Człowiek nieakceptujący siebie ma trudności z nawiązywaniem kontaktów i trudne relacje z innymi.

Autoocena - ocenianie siebie

Rodzaje samooceny:

1. pozytywna

2. negatywna

Ze względu na poziom autooceny można wyróżnić:

1. autoocenę zawyżoną - osoby zarozumiałe, czujące się jako lepsze, nie potrafią dobrze znosic porażek, nie szukają przyczyny tylko wytłumaczenia i winnych, podejmują trudne i tym się szczycą ale nie zawsze potrafią je rozwiązać

2. autoocenę zaniżoną - jednostka taka siebie nie docenia, widzi w sobie bardziej wady niż zalety, ma większe możliwości niż sobie uświadamia

3. autoocenę adekwatną - człowiek widzi swoje zalety ale i braki

Sukcesy w działaniu podwyższają swoją samoocenę a porażki zmniejszają samoocenę. Tendencja jest stała.

Stanisław Osowski - socjolog- wyodrębnia 3 rodzaje samoocenę:

1. PUBLICZNA - jest przeznaczona dla innych ludzi np. pracodawcy /jestem sumiennym, pracowitym/

2. PRYWATNA - tworzona na swój własy użytek

3. RZECZYWISTA - zgodna z tym kim człowiek jest

Człowiek nie lubi rozmawiać o swoich wadach by nie pokazać jacy jesteśmy, nie lubi krytyki. Chce być lepszy niż jest w istocie.

Polimorfizm ludzkiej osobowości - osobowość traktuję się jako pień z którego wyrastają różne pędy, pod wpływem różnych okoliczności dochodzą do głosu różne postaci osobowości.

Ta sama osobowość wykazuje inne mechanizmy w zależności od danych sytuacji

JA idealne - obraz siebie jakimi chcieli byśmy być, kim pragniemy zostać

JA realne - kim jesteśmy aktualnie

„Człowiek potrafi przywdziewać maski”

Człowiek rzeczywisty - człowiek taki jawi się w rzeczywistości w różnej postaci w zależności od okoliczności

Człowiek prawdziwy - prawdziwe oblicze człowieka jakim jest w rzeczywistości

Rodzaje samoprezentacji /jak człowiek siebie przedstawia/

Samoprezentacja Taktyczna - autoprezentacja ma jakiś specjalny powód byu tak się zachowywać, udawać przed drugą osobą

Samoprezentacja Fasadowa - autoportret zależy od JA idealnego, przedstawiamy się takimi jakimi chcieli byśmy być, sprawiamy pozory

Samoprezentacja Autentyczna - samowiedza rzeczywista osoby, człowiek pokazuje i zachowuje się tak jak w rzeczywistości

Transgresja

Transgresja intencjonalne wychodzenie jednostki poza siebie, poza to człowiek posiada i kim jest

Człowiek może pokonać swoje słabości, braki, wychodząc poza swoje możliwości, ograniczenia przy silnej motywacji

Może dotyczyć jednostki albo też dotyczyć grup - Kozielski

Dezintegracja pozytywna /aut. Kazimierz Dąbrowski/

Człowiek pracując nad sobą przychodzi mu to ciężko, mogą pojawić się momenty załamania, osobowość człowieka ulega rozbiciu, wpada w depresję, traci równowagę psychiczną. Po rozbiciu występuje INTEGRACJA wtórna, która stawia osobowość wyżej niż przed jej rozbiciem

Akceptacja samego siebie prowadzi do twórczego rozwoju osobowości. Obraz człowieka nie powstałby gdyby nie było kontaktów międzyludzkich, interpersonalnych. Porównujemy siebie z innymi ludźmi, tworzymy przez to obraz siebie.

W takim kontakcie miedzy ludzkim powinna dochodzić do głosu empatia i asertywność

Ad. 6 AUTOKONTROLA

Autokontrola- sprawdzamy na ile idziemy w stronę określonego wzoru a na ile się cofamy

Sumienie - zdolność człowieka do oceny siebie i swojego postępowania

Autokontrola polega na wrażliwości sumienia i refleksja co się udaje nam a co nie.

T - 8 ŚRODOWISKOWE UWARUNKOWANIA PROCESU WYCHOWANIA

Rodzina jako środowisko wychowawcze.

Rodzina naturalna - każdy jakąś ma, wywodzimy się z niej

Rodzina własna - założyliśmy ją sami

Rodzina - jest naturalną i fundamentalną komórką społeczeństwa i ma prawo do opieki ze strony społeczeństwa jak i państwa - def wg Deklaracji Praw Człowieka

Rodzina jest grupą stworzoną z osób połączonych stosunkiem małżeństwa i stosunkiem rodzice - dzieci, są to 2 podstawowe stosunki, istniejące w rodzinie, małżeństwo oraz pokrewieństwo i adopcja. Członkowie rodziny żyją zazwyczaj pod jednym dachem i tworzą jedno gospodarstwo domowe, które może obejmować jedno, dwa lub często trzy pokolenia.

• Rodzina jest społecznie uznanym sposobem trwałego współżycia ludzi

• Podlega kontroli społecznej, instytucji państwowych, religijnych i sąsiedzkich

• Posiada wewnętrzne siły które może uruchomić i przeciwstawić naciskom zewnętrznym które są niewłaściwe, wzmacniają pozytywne zachowania

• Jest grupą odniesienia, podstawową, która odnosi się do naszych zachowań, człowiek identyfikuje się z rodziną

• SUBKULTURA RODZINNA - rodzina tworzy swój własny klimat i kulturę.

Podstawowe funkcje rodziny:

Zadania - uświadomione

Funkcje - nieuświadomione

• Prokreacyjna - utrzymanie ciągłości biologicznej społeczeństwa

• Seksualna - zaspokajanie potrzeb seksualnych

• Gospodarcza - zapewnienie utrzymania swoim członkom

• Emocjonalna - zaspokojenie potrzeby kochania i bycia kochanym

• Wychowawcza - nadawanie dzieciom pozycji społecznych, przygotowanie do pełnienia ról

Analiza funkcji wychowawczej:

1. W rodzinie kształtuje się pierwsze wyobrażenie własnego JA, wszelkie inne będą już wtórne wyobrażenia

2. W rodzinie dziecko uczy się współżycia społecznego, na podstawie stosunku w rodzinie kształtuje się stosunek do innych osób

3. Tworzenie nawyków właściwego postępowania, uczy się tego przez spełnianie poleceń rodziców i ludzi dorosłych

4. Uczenie dziecka kultury współżycia, uczymy tego przez swój własny przykład

5. Przyswojenie dzieciom norm moralnych

6. Kształtowanie ambicji i aspiracji dziecka w rodzinie

7. Realizacja potrzeb dziecka dla członków rodziny, potrzeba sukcesu, miłości, uznania

8. Przygotowanie dzieci do odpowiedzialnego małżeństwa i rodzicielstwa

T - 9 Zasady i metody wychowania

Zasada - jest to pewien postulat , pewne wymaganie jeśli jest respektowane to wówczas wychowanie da pewne efekty wychowawcze.

Metody - sposoby realizowania zasad i celów wychowawczych , wdrażania metod wychowawczych.

Niektóre zasady wychowania:

1. zasada autorytetu wychowawcy oraz poszanowania godności wychowanka - ucznia

2. zasad wychowania w zespole oraz indywidualizacji oddziaływań wychowawczych

3. zasada swobody i przymusu w wychowaniu

4. zasada uwzględniania możliwości wychowanka oraz konsekwencji wymagań

5. zasada aktywności wychowanków i kierowniczej roli wychowawcy

6. zasada uwzględniania warunków środowiskowych oraz przekształcania ich w myśl potrzeb wychowawczych

Ad. 1 Autorytet - jest dobrowolnym uznaniem czyjejś przewagi i wartości . wpływ osoby lub organizacji cieszącym się uznaniem na określony system środowiskowy. Autorytetu nie można komuś narzucić . Autorytetem mogą być instytucje np. kościół, partie polityczne

Autorytet niższego rzędu - autorytet człowieka. Który na siłę fizyczną, potrafi zdobyć w podejrzany sposób

Autorytet wyższego rzędu - np. naukowca, polityczny, artystyczny, pedagogiczny nauczyciela i wychowawcy.

Nie dla wszystkich uczniów , każdy nauczyciel na autorytet

Autorytet wychowawcy opiera się na kompetencjach naukowych. On świetnie zna swój przedmiot, ciągle podwyższa swoją wiedzę. Poza tym kwalifikacje moralne nienaganna postawa moralna , uczciwa i opiekuńcza w stosunku do innych oraz przykład dla innych.

Następnie umiejętności dydaktyczne , które nauczyciel posiada i potrafi przekazać. Poza tym prestiż zawodowy nauczyciela , niestety w społeczeństwie aktualnie spada prestiż nauczyciela.

Ad 1 Wyodrębniamy następujące autorytety:

1. krępujący lub wyzwalający

• Krępujący sprawia ,że osoby które uznają ten autorytet , który posiada dana osoba , jest niedościgniony i sprawia, że uczniowie nie widzą możliwości aby doścignąć ten autorytet.

• Wyzwalający - posiadają nauczyciele , którzy pobudzają do naśladowania i podążania za nimi . Oni nie mają wygórowanych wymagań i opinii o sobie, ale ciągle się dokształcają i stają się lepsi , co przekazują uczniom, aby ich też pobudzić do działania. Decydują tu rzeczywiste wartości moralne i intelektualne oraz właściwy stosunek do uczniów. Mają oni zdolność do empatii , pomagają uczniom, którzy sobie nie radzą.

Autorytet się wypracowuje , a się z nim nie rodzi.

Nauczyciel nie powinien czekać tylko ma uznanie , ale szanować swego wychowanka , jego godność , wyciągnąć z niego to co ma najlepsze ,a nie skupiać się na jego słabościach.

Nie można poniżać wychowanka poprzez zwracanie się do ucznia w sposób lekceważący. Wścipstwo nauczyciela też przeszkadza w dobrym wychowaniu. Nauczyciel nie powinien bez zapowiedzi odwiedzać ucznia w jego domu.

Ad.2 Wartości wychowania w zespole

1. Zespół uczniowski ma demokratyczny charakter. Każdy członek ma swoje prawa i obowiązki .Członkowie wychowują się nawzajem poprzez oddziaływanie na siebie. Każdy ma prawo do osiągnięcia jakiegoś stanowiska.

2. Ideowość zespołu każdy zespół ma konkretne zadania do spełnienia, każdy ma prawo do tworzenia idei

3. Zespół stanowi wspólnotę rówieśniczą, o podobnych potrzebach. Ta wspólnotowość ma zalety , gdyż daje poczucie wspólnoty z innymi i uczy współdziałania , członkowie mają wspólne cele.

4. Rodzą się pomiędzy członkami pozytywne uczucia - koleżeńskość , przyjaźń, pierwsze sympatie

5. Wychowanie zespołowe jest bardziej aktywne niż indywidualne

Potrzeba indywidualizacji

1. Każdy człowiek jest inny , tworzy inny świat , każdy ma swoje potrzeby i zainteresowania. Nauczyciel powinien umieć dotrzeć indywidualnie i z osobna. Jest to bardzo trudne . Każde dziecko ma swój bagaż doświadczeń. Wrażliwy wychowawca może się zorientować ,że coś złego się dzieje i pomóc uczniowi. Ta zasada indywidualizacji w zespole jest bardzo trudna. Łatwiej jest indywidualizować w rodzinie kiedy rodzice dobrze znają swoje dzieci.

2. Korczak uważał, że wychowawca nie może dobrze wychować , kiedy nie zna dziecka. Ważne aby wychowawca dobrze poznał dobre strony ucznia i poprzez jego zalety może mu pomóc , a nie ciągle napiętnować jego wady. Do każdego dziecka prowadzi inna droga i należy ją odnaleźć i dotrzeć do dziecka.

Ad.3 Zasada swobody i przymusu w wychowaniu

B. Nawroczyński napisał „Swoboda i przymus w wychowaniu” . analizował pojęcie wolność jako wartość wyższego rzędu. Umiłowanie człowieka do wolności . Jest to inaczej uznanie godności człowieka . dziecku nie można zabrać wolności , trzeba umieć dziecku dać wolność , należy pozwolić mu na małe własne decyzje.

Przymus wychowania.

Na dziecko przymus wychowania wywierają :

• Rodzice

• Wychowawcy

• Grupy rówieśnicze

• Opinia społeczna

• Kultura otoczenia (np. dziecko nie może śmiać się w kościele)

Niektóre ograniczenia są przesadne i niepotrzebne. Jednak najczęściej przymus jest potrzebny w wychowaniu . My jako dorośli ludzie również bardzo często się zmuszamy do wielu czynności , które musimy wykonać. Jednak przymus jest najbardziej rygorystyczny sposób wychowania i najbardziej szkodliwy ponieważ:

• Gasi własną pomysłowość i inicjatywę

• Budzi w wychowanku lęk czy zdoła sprostać wymaganiom

• Lęk budzi paraliż myślenia i gasi radość życia

• Skłania do oszustwa i maskowania swoich przeżyć

• Czasami skłania do oszustwa i jest antywychowawczy

Zwolennicy przymusu mówią:

• Że zwalnia wychowanka z odpowiedzialności

• Pod wpływem przymusu zachowanie dziecka nabierze nawyku i będzie posłuszne

Swoboda w wychowaniu

Wolność dziecka musi być ograniczona, bo nie ma ono doświadczeń i mogło by wolność źle wykorzystać nie zgodnie z celami wychowania.

Przymus powinien uzyskać sankcję wewnętrzną wychowanka , powinien znaleźć uznanie wychowanka i stwierdzić , że jest potrzebny , jest to wewnętrzna dyscyplina inaczej karność.

Karność jest to przymus zorganizowany nie tylko w tym znaczeniu , że jest uporządkowany , ale że jest też uporządkowany. Wychowanek powinien w sobie wypracować karność, która nie niweluje wolności , ale podporządkowuje się.

Wolność bez karności jest nazywana samowolą czyli postępowaniem wg własnych zachcianek, nie liczy się z ograniczeniami itp. Jest to coś złego , bo prowadzi do chuligaństwa. Konieczny przymus powinien być przeniknięty wolnością.

Przyczyny braku karności uwarunkowane są:

1. W dziecku czyli w wychowanku

2. Postępowaniu wychowawców

3. W warunkach środowiskowych

Ad.1

• Opóźnienia w rozwoju umysłowym

• Nadmierna ruchliwość , naturalna aktywność

• Wady woli i charakteru

Ad.2

• Brak konsekwencji - jeśli raz na coś pozwala ,a zachwalę zabrania tego samego

• Brak autorytetu

• Niewłaściwy stosunek do wychowanków

Ad. 3

• Nędza i głód

• Alkoholizm dorosłych

• Łatwy dostęp do używek

Szkoła powinna kształtować w uczniach wolność zdyscyplinowaną czyli karność.

Ad.4 Zasada uwzględniania możliwości wychowanka i konsekwencja wymagań.

Destruktywny wpływ wymagań wobec dziecka wywołuje zły wpływ na jego rozwój jeśli nie potrafi sprostać wymaganiom.. dziecko nie tylko nie postępuje na przód , ale wręcz się cofa. Bardzo często tak się dzieje , że jeśli dziecko uważa ,że nie da rady to przestaje się starać . Wówczas zostaje wywołany kompleks niższości i dziecko robi się niezaradne brak mu konsekwencji działania , jest nieśmiałe itp.

Wymagania nie mogą być też niższe niż dziecko jest w stanie wykonać , gdyż to hamuje jego rozwój intelektualny. Wywołuje również lenistwo i lekceważenie zadań , których się podejmuje.

Wymagania powinny być dopasowane do możliwości dziecka. Trzeba jednak pamiętać ,że najpierw należy poznać dziecko i jeśli jest zdolne powinno nieć dodatkowe zadania , a dziecko słabsze powinno uzyskać pomoc.

Ad.5 Aktywność wychowanków i kierownicza rola wychowawcy

Aktywność wychowawcza ucznia musi być kierowana przede wszystkim przez samego ucznia. Dziecko , które samo dochodzi do rozwiązania czyje się szczęśliwe z powodu wykonanego zadania

. Nie możemy podejmować decyzji za dziecko , ale kierujemy jego zadaniami i mówimy co powinien zrobić.

Trudność w samodzielnej decyzji wychowanków skierowana jest zgodnie z wychowaniem:

• Samodyscyplina

• Samokształcenie

Każdy wychowawca powinien nauczyć ucznia samowychowania.

Ad.6 Zasad uwzględniania warunków środowiska i przekształcania ich w myśl potrzeb wychowania

Wpływy środowiska mogą być dodatnie i ujemne. Możemy niwelować te ujemne , starać się naprawiać zło i przekształcać warunki na dobre. Potrzebne są jednak na to pieniądze i dobra wola , aby wybudować infrastrukturę dla dzieci i młodzieży w postaci bibliotek , czytelni klubów itp.

Ad.7 Metoda - to sposób oddziaływania wychowawczego. Nie ma gotowych i niezawodnych sposobów oddziaływania wychowawcy na ludzką osobowość i korygowanie zachowań człowieka.

Klasyfikacja metod wychowania wg Krzysztofa Konarzewskiego:

1. metoda nagradzania i karania

2. metoda modelowania- naśladowania wzorców

3. metoda perswazyjna - wyjaśnianie , że tak nie należy robić , atak należy

4. metoda zadaniowa - chcąc wykształcić w uczniu właściwości charakteru dajemy odpowiednie zadania i realizujemy cele wychowawcze

5. metoda grupowa - oparta na samorządności

Klasyfikacja metod wg Heliodora Muszyńskiego :

1. metody wpływu osobistego - człowiek wychowuje swoja osobowością

2. metody wpływu sytuacyjnego - stwarzamy sytuacje , w których kształtuje się cechy charakteru

3. metody wpływu społecznego

4. metody kierowania samowychowaniem

Inny podział metod to np. metody bezpośredniego oddziaływania na wychowanka i pośredniego poprzez film, czytelnictwo, itp.

Bardzo łatwo popełnia się błędy wychowawcze, ale trudno je potem naprawić. Jednak przyznanie się przed dzieckiem do popełnionego błędu jest czymś dobrym i zyskujemy poprzez to autorytet i zaufanie dziecka. Rodzice i wychowawcy nie mogą pragnąć , aby dzieci traktowały ich jak „Boga” . Ludzie często popełniają błędy i powinni umieć się do tego przyznać.

METODY NAGRADZANIA I KARANIA - NAGRODA JAKO TECHNIKA WYCHOWANIA

Nagroda jest formą aprobaty czyjegoś zachowania, sprawiającą osobie nagradzanej satysfakcję, zadowolenie

1. Rola bodźców pozytywnych w wychowaniu

Nagroda ma być bodźcem wzmacniającym pozytywne postępowanie tzn.

• Wzmacnia poczucie własnej wartości

• Realizuje potrzeby sukcesu i uznania

• Zachęca do podejmowania coraz trudniejszych zadań

• Dostarcza dodatnich uczuć, radość, zadowolenie z siebie

• Wzmacnia więzi uczuciowe z tymi co nagradzają

• Działa dodatkowo na tych co są świadkami nagradzania

2. Warunki skutecznego nagradzania

• Nagradzać należy tylko za dodatkowy wysiłek a nie za spełniony obowiązek

• Dostrzeganie w postępowaniu dziecka wkładanego wysiłku czy to w domu, szkole

• Wzmocnienie pozytywnej motywacji do działania

• Nagroda musi sprawiać przyjemność osobie nagradzanej

1. Rodzaje nagród - poznanie dziecka ma być podstawą do właściwego doboru nagród

• Pochwała, uznanie

• Nagradzanie pozytywne ocenami

• Nagradzanie przez sprawianie przyjemności

• Nagradzanie poprzez darzenie dziecka zaufaniem

• Wspólne ale atrakcyjne spędzanie czasu wolnego

• Nagradzanie pieniędzmi lub rzeczami materialnymi , zabawki itp.

Przez nagrody realizujemy pozytywne pragnienia dziecka

PSYCHOLOGICZNE I PEDAGOGICZNE WARUNKI SKUTECZNOŚĆI KAR W WYCHOWANIU

Kara jest zabiegiem przykrym dla karanego, mająca na względzie zahamowanie zachowania za które została wymierzona

Zwolennicy stosowania surowych kar:

1. kary mają chronić wychowanków przed niebezpieczeństwami im grożącymi

2. za pomocą kar członkowie społeczeństwa uczą się przestrzegania norm społecznych i moralnych

3. pod wpływem kar następuje internalizacja /uwewnętrznianie/ norm społecznych

Przeciwnicy stosowania surowych kar

1. kara jest swoistą agresją i wywołuje agresję. Agresja przywołana karami generalizuje się. Nie dotyczy to osoby która wymierza karę ale osoby karanej - PRZEMIESZCZENIE AGRESJI

2. kara wywołuje ucieczkę od agresora

Warunki stosowania kar:

• brak nagrody za czyn zasługujący na nagrodę jest karą

• kara jeśli ma być skuteczna musi być zabiegiem przykrym dla karanego

• kara ma zmazać winę

• nie wolno karać w gniewie

• kara powinna być sprawiedliwa

• kara powinna być stosowana we właściwym czasie

• wymierzającą karą osoba powinna cechować autorytet

• kara powinna poprawiać winnego, być skuteczna

• unikanie stosowania wciąż tych samych kar

• konsekwencja w wymierzaniu kar

• kara powinna być ostrzeżeniem nie tylko dla karanego ale i świadków i ich odstraszać

Szkodliwość kar cielesnych/fizycznych

1. Powinny być wyeliminowane, są niepedagogiczne.

1. Kara fizycznie wywołuje ból, wstyd, upokorzenie

2. Kara upokarza zarówno tego kto ja otrzymuje jak i wymierzającego ją

2. Poniżająca godność wychowanka kary słowne np. wyzwiska

3. Dziecko karane fiz. lub psych.. nie koncentruje swojej uwagi na czynie ale na osobie która ją karze

4. Najbardziej upokarzająca karą jest wymierzenie policzka

Kary pedagogiczne nie szkodzą a mają za zadanie poprawę winnego

1. kary naturalne, np. dziecko samo się uderzyło i odczuwa ból

2. tłumaczenie, wyjaśnianie złego zachowania

3. odmawianie przyjemności, np. zakaz gier komputerowych

4. wyrażanie swego smutku, doznanego zawodu wychowawcy

5. czasowe odbieranie przeznanego przywileju, np. brak kieszonkowego

Wspólne warunki przy nagradzaniu i karaniu wychowanka:

• Przez nagradzanie i karanie nie można dziecka skrzywdzić

• Potrzebna jest empatia, umiejętność wczuwania się w postępowanie dziecka

• Dostosowanie wymagań stawiających dziecku do jego możliwości

• Należy nauczyć się dialogu z dzieckiem

• Umiejętność słuchania dziecka

T - 11 UCZEŃ JAKO PODMIOT W WYCHOWANIU

TRUIZM - właściwe traktowanie dziecka jako warunek powodzenia działalności wychowawczej

Dziecko jest wartością samą w sobie

Janusz Korczak - prekursor idei podmiotowego traktowania dziecka

Dziecko traktowane jako podmiot ma swoje prawa ale i obowiązki

Analiza podmiotowości:

• Dziecko należy traktować jako zintegrowaną osobowość tzn. trzeba traktować jako osobę, ucznia, wychowanka, członka społeczeństwa, członka społeczności globalnej

• Dziecko jest to istota bio-psycho-socjologiczna wg. Aleksandra Kamieńskiego

Istota podmiotowa

Podmiotowość może być rozumiana w dwojakim znaczeniu:

1. Znaczenie subiektywne - jednostka uświadamia sobie swoje własne sprawstwo, własne JA, uważa siebie jako jednostkę odpowiedzialną.

2. Znaczenie obiektywne - jednostka jest traktowana przez innych jako istota wolna i odpowiedzialna za swoje działania

Proces upodmiotowiania dziecka:

• Stopniowe, w miarę dorastania usamodzielnienie dziecka, szczeg. w zakresie podejmowania decyzji

• Nie wyręczamy dziecka w jego zadaniach

• W miarę dorastania, dziecko uczestniczy w rozwiązywaniu problemów nie tylko własnych ale i rodzinnych, w szkole, w grupie rówieśniczej

• Nauczyciel-wychowawca jest doradcą, pomocnikiem w procesie aktualizacji wew. sił dziecka, skłania dziecko do samowychowania

• Wolność traktujemy jako odpowiedzialność za siebie i innych

Ograniczanie podmiotowości dziecka w środowisku:

1. ograniczają rodzice o niewłaściwej postawie, rozpuszczają i wyręczają dziecko

2. nie odpowiadanie na pytanie dziecka, które chce zaspokoic swoją ciekawość

3. lekceważenie problemów dziecka

4. uczeń znajduje się w szkole pod ciągłym nadzorem wychowawcy-nauczyciela. Szkoła traktuje dziecko tylko jak ucznia.

Symptomy podmiotowego traktowania dziecka przez nauczyciela:

1. nauczyciel nie straszy, nie zniechęca, nie poniża, nie wymaga rzeczy niemożliwych, nie wnika w intymność i przeżycia dziecka

2. kształtuje i wychowuje wg. indywidualnych zdolności dziecka

3. stara się poznawać osobowość dziecka

4. budzi wiedzę i zachęca ucznia

Cechy dziecka podmiotowo traktowanego:

1. Dziecko jest samodzielne, domaga się jej ale rozumie swoje ograniczenia którym podlega, czuje się za siebie odpowiedzialne

2. Dziecko współdecyduje o sprawach swojej osoby i innych np., rodziny, klasy szkolnej

3. sSełnia w domu i szkole określone obowiązki ale rozumie że ma swoje prawa i się ich domaga.

4. Rozwiązuje samodzielnie swoje problemy i zdaje sobie sprawę z zagrożeń jakie jego dotyczą

Podmiotowość ucznia polega na uwzględnieniu pełnych praw jakie przysługują uczestnikom procesów edukacyjnych do współdecydowania zarówno o celach edukacji jak też o jej treściach, strategiach, metodach i formach organizacyjnych w jakich przebiega wychowanie.

PRAWA DZIECKA

1923r. - Genewska deklaracja praw dziecka

1959r. - Deklaracja praw dziecka ONZ

1989r. - Konwencja o prawach dziecka /porozumienie, każde państwo ratyfikowało oddzielnie, Polska w 1992r/

Wg konwencji, rodzina jest najlepszym środowiskiem wychowawczym, państwo ma ją wspierać, uzupełniać.

1. prawo do wypowiedzi

2. prawo do życia w odpowiednich warunkach

3. prawo do życia beż przemocy i poniżania

4. prawo do życia w rodzinie, rodzinie zastępczej a nie w domu dziecka

5. prawo do swobody myśli, sumienia, religii

6. prawo do nauki

7. prawo do tożsamości, i poznania swojego pochodzenia

8. prawo do prywatności

Podmiotem praw jest dziecko, gdyż jest obywatelem, ma swoje prawa i obowiązki. Wykonawcą praw jest Państwo a egzekutorem tych praw są rodzice lub opiekunowie.

Korczakowskie prawa dziecka:

1. prawo dziecka do dnia dzisiejszego

2. prawo by było kim jest

3. prawo dziecka do szacunku

4. prawo do miłości

5. prawo do śmierci

T - 12 PROBLEMY, KRZYWDZENIE DZIECKA W RODZINIE, SZKOLE I ŚRODOWISKU

Sfery krzywdzenia dziecka:

1. krzywdzenie fizyczne /bicie, maltretowanie/

2. zaniedbania fizyczne /głodzenie, braki w higienie higienie ubiorze/

3. krzywdzenie emocjonalne, uczuciowe /nienawiść/

4. wykorzystywanie seksualne /kaziroctwo, pedofilia/

5. wyzysk dziecka /zmuszanie do pracy, stręczycielstwa, kradzieży, żebractwa/

6. deprawacja potrzeb dziecka /nioezaspakajanie jego potrzeb/

Przyczyny bicia dziecka:

1. Nurt psychologiczny

1. Rodzice sami w dzieciństwie byli karani i odreagowują to na dzieciach

2. Wady charakteru osób znęcających się nad dziećmi

2. Nurt socjologiczny

1. Kulturowe obyczaje akceptujące bicie dziecka

2. Zmuszają złe warunki życia np. przeludnienie w domu, bieda, bezrobocie

3. Traktowanie dziecka jako ciężaru

3. Koncepcja społeczno-sytuacyjna

1. Przemoc jako wynik zaburzeń interakcji, kontaktu między rodzicami a dzieckiem

2. Zaabsorbowanie własnymi sprawami, brak zainteresowania

3. Konflikty między małżonkami

4. Frustracje rodzicielskie /niespełnienie, przyczyna własnych niepowodzeń/

5. Dziecko pochodzi ze związku pozamałżeńskiego

6. Patologia rodziny /alkoholizm, prostytucja, narkomania, przestępczość, dewiacje seks./

7. Dziecko nie spełnia oczekiwań rodziców

8. Błędy wychowawcze

9. Niska świadomość wychowawcza rodziców

AMBIWALENCJA - miłość i nienawiść do tej samej osoby

Seksualne wykorzystywanie dzieci:

Pedofilia - ludzie infantylni, nie dorośli, w okresie dorastania mieli złe doświadczenia, pojawił się defekt seksualny, zainteresowanie dziećmi pojawia się w sytuacjach kryzysowych jak coś się nie udaje

Kazirodztwo - powstaje u ojców z powodów nienormalnej zazdrości o córkę

Objawy kazirodztwa:

• Dziecko nadpobudliwe, szukające izolacji

• Ślady fizjologiczne przy narządach rodnych

• Dziwne zachowanie dziecka w stosunku do dorosłych, obcych osób

• Dziecko czuje się zbrukane, inne, boi się ujawnienia

• Bierze winę na siebie

Dzieci krzywdzone można podzielić na następujące grupy:

1. Dzieci zastraszone, ciche i uległe

2. Dzieci agresywne /bite, krzywdzone/

3. Dzieci stroniące i bojące się ludzi /molestowane seksualnie/

4. Dzieci obciążone poczuciem winy

Maltretowanie psychiczne.

1. występuje izolacja dziecka /przez rodziców od innych rówieśników/

2. ograniczanie pożywienia i snu /pokazanie władzy rodzicielskiej/

3. narzucanie własnych sądów przez rodziców

4. degradacja werbalna /poniżanie, upokarzanie/

5. zmuszanie do spożywania alkoholu

6. straszenie dziecka /np. o oddaniu do domu dziecka/

Syndrom dziecka maltretowanego:

1. ciężar poczucia winy / obwinia siebie że jest źle traktowane/

2. poczucie własnej inności

3. niska samoocena /nie wierzą we własne siły/

4. brak radości życia

5. dziecko stale spięte, krnąbrne, sugestywne

6. trudności w podejmowaniu decyzji

7. nie przygotowane do pełnienia w przyszłości ról rodzicielskich

8. wrogość w stosunku do otoczenia, /nie lubi obcych ludzi/

9. wszechogarniający strach /boją się nowych sytuacji/

10. niespokojny sen /moczenie, koszmary/

11. egoizm, brawura, cynizm, niechęć myślenia o przyszłości

T- 13 ZABURZENIA W ZACHOWANIU SIĘ DZIECI

Problematyka trudności wychowawczych

Nie ma terminu „dziecko trudne” są jedynie dziecki które łatwiej bądź trudniej wychować, wynika to z błędów popełnionych przez rodziców.

Trudności wychowawcze - forma negatywnego zachowania się dziecka, które nie poddaje się normalnym zabiegom wychowawczym.

Dzieci sprawiające problemy wychowawcze są to:

• dzieci wyjątkowe wg. Lingena

• dzieci specjalnej troski /nie kojarzonej jako ułomność/

• dzieci trudne do kochania

ZABURZENIA W ZACHOWANIU SIĘ / wg. JAN KONOPNICKI/

Zaburzenie - zakłócenie równowagi między jednostką a środowiskiem. Organizm człowieka dąży do HOMEOSTAZY, która jest zakłócana.

„ Przez pojęcie `zaburzenie w zachowaniu' będziemy rozumieli odchylenie od normy w zachowaniu się danego dziecka, przy czym przez normę będziemy rozumieli zasady moralne, obyczaje, zwyczaje przyjęte w danym środowisku. Stopień odchylenia od tej normy, będzie świadczył o sile lub zaawansowaniu zaburzenia”

Na zaburzenia składają się:

1. Przyczyny

2. Manifestacje

AD.1 Przyczyny - to co wywołuje zaburzenie

1. Zaburzenie powstaje w rozwoju somatycznym np. epilepsja, głuchota, słaby wzrok, nadwrażliwość zmysłow

2. Deficyty rozwojowe / prawo-lewo zręczność ; dysleksja, dysortografia ; patologia w zakresie rozwoju emocjonalnego/

3. Negatywny wpływ środowiska na życie dziecka, rodzine, szkołe, rówieśników

4. Zaburzenie dynamiki procesów nerwowych

1. Nadpobudliwość psychoruchowa

2. Zahamowania, autyzm

5. Niepowodzenia szkolne /przyczyna i skutek/ mogą nie sprostać wymaganiom

AD.2 Manifestacje to forma zaburzenia zachowania sięobjaw który tkwi w dziecku, dowodzi że zaburzenie jest aktualne

• manifestacje główne /to co się najczęściej powtarza np. agresja/

• manifestacje uboczne - wulgaryzm, cynizm

Manifestacji głównej często towarzyszą manifestacje uboczne. M.uboczne mogą ulegać zmianą co nie świadczy o zmianie zaburzenia. Agresja może przekształcić się w lekceważenie innych.

Fazy rozwoje zaburzeń w zachowaniu się:

1. Zaburzenia niewiele odchylone od normy, występuje bezpośrednia reakcja jednostki na zmiany jakie w otoczeniu zachodzą
   Manifestacje - trudności w nauce, bunt przeciwko nakazom, autorytetom, niestałość emocjonalna.

2. Zaawansowane zaburzenia, odchylenie jest już znaczne od normy, reaguje na zmianę warunków w otoczeniu w sposób niezrozumiały, trudny do wyjaśnienia, nie wiemy dlaczego tak reaguje
   Manifestacja - agresja, mściwość, lizusostwo, kłamliwość, kradzieże, włóczęgostwo, apatia, upór, nocne moczenie, częste wagary
   W tym stadium najważniejsze jest dochodzenie do przyczyn i ich likwidowanie a nie manifestacji.

3. Całkowita aspołeczność, potrzebna umiejętna i profesjonalna resocjalizacja
   Manifestacja - chuligaństwo, przestępczość, niedostosowanie społeczne, brak empatii, charakteropatia

Zapobieganie problemom wychowawczym:

1. profilaktyka pierwotna

2. profilaktyka wtórna

16

---