Król Lasu
Dąb - Quercus - należy do najstarszych drzew świata. Żył już w paleocenie, najstarszej epoce trzeciorzędu, około 65 milionów lat temu. Obecnie rodzaj Quercus, należący do rodziny bukowatych, obejmuje przeszło 200 gatunków występujących w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej. W Polsce rosną trzy gatunki i ich mieszańce.
W wierzeniach wielu ludów dąb stworzony został jako pierwsze drzewo na świecie. Był przeogromny - jego korona podtrzymywała niebo, a korzenie ziemię. W koronie, na poszczególnych konarach mieszkali Bogowie. Pień tego dębu był prawie niezniszczalny. Unicestwić go mógł jedynie Ogień Boży, czyli Piorun.
W Świętych Gajach Słowian dąb, po starosłowiańsku dąbr (stąd zapewne dąbrowa), był najdostojniejszym drzewem, utożsamiał Boga Błyskawic, Ognia, Nieba...
W czystej dąbrowie albo w lesie liściastym (bądź mieszanym) Kapłan, który zamieszkiwał tam na pewien czas, wybierał najpotężniejszy i najzdrowszy dąb i jemu później oddawano cześć. Wybór drzewa wiązał się z tanecznymi korowodami, śpiewem i muzyką. Podczas składania ofiar (obiat) palono Święte Ognie i układano dary w postaci owoców, nabiału, plastrów miodu...
Święty Dąb otoczony był specjalnym płotkiem, w którym zamontowane były po dwie furty (wrota) przyozdobione kwiatami, liśćmi, ptasimi piórami, przez które mogli wchodzić tylko Kapłani w celu odprawienia modłów oraz by podtrzymywać i pilnować Świętego Ognia wiecznie płonącego. Wszystkim innym osobom wstęp był wzbroniony. Kto ośmielił się zbezcześcić Święte Miejsce - pomimo zakazu - podlegał karze śmierci.
Jak wielką czcią otoczony był dąb u Słowian (i nie tylko) mogą świadczyć dwa fakty:
- pierwszy - że większość posągów Bogów (jak nie wszystkie) wykonana była z drzewa... dębowego;
- drugi - zaciekłe walki (otwarte lub podjazdowe) stoczone w obronie Świętych Dębów z krzewicielami nowej, wiary chrześcijańskiej, gdy ci mordowali te ogromne, dostojne drzewa toporami i palili na stosach.
Wiele podań ludowych oraz przepisów czarnej magii mówi o cudownej lub diabelskiej mocy dębu. Liście dębowe, żołędzie i całe gałęzie, odpowiednio przygotowane i przyprawione zaklęciami, leczyły wrzody, kołtun, kurzą ślepotę... Drewno użyte do pieczenia chleba sprawiało, że był on zawsze świeży i dziur nie miał. Żołędzie i liście dębu służyły czarnoksiężnikom do rzucania uroków, przerzucania choroby z jednej osoby na drugą. Drzewa dębów wykorzystywane były również do różnego rodzaju wróżb i przepowiedni, np. pogody, czyjejś śmierci, pożaru...
Kult jaki otaczał dęby oraz ich długowieczność sprawiły, że wśród pomników przyrody drzewa te stanowią większość i spotykamy je częściej niż inne. Do bardziej znanych należą: Baublis, Bartek, Lech, Czech i Rus, Dąb Bażyńskiego.
Opracował: Meżadews Akszugor ('97)