Historia Rzeźba rzymska z początku podlegała silnym wpływom etruskim, potem też greckim. Z czasem wykształciła własne typy posągów. Portret rzymski obejmuje dwie grupy przedstawień: posągi wybitnych polityków oraz wizerunki zmarłych
Tzw. Brutus Ta wykonana z brązu etruska rzeźba mężczyzny uznawana była przez Rzymian za portret Lucjusza Juniusza Brutusa, pierwszego konsula i przywódcę Powstania przeciwko ostatniemu królowi Rzymu Tarkwiniuszowi Pysznemu. Tak naprawdę powstała ona ok. 300 r.p.n.e. czyli dwa wieki od ustanowienia republiki
Geneza portretu-maski pośmiertne Powstanie portretu rzymskiego wiąże się ze zwyczajem wykonywania masek pośmiertnych. Miały być one później utrwalane w marmurze. Patrycjusze mieli przywilej odlewania z wosku masek zmarłych. Maski nieżyjących członków rodziny trzymano w specjalnej szafce w tablinum. Były one niesione w kondukcie żałobnym. Duża kolekcja masek świadczyła o starożytności rodu
Statua Barberini Przedstawia patrycjusza z portretami przodków. Potwierdza ona przypuszczenia o maskach pośmiertnych jako o wzorze do portretu. Portret trzymany w prawej ręce datowany jest na 50-40 p.n.e., zaś portretu trzymany w ręce lewej na lata 20-15 p.n.e. Cała rzeźba powstała prawdopodobnie w czasach cesarza Augusta.
Geneza portretu c.d. Pod koniec czasów Republiki pojawiają rzeźbione w kamieniu portrety nagrobne, reliefowe i pełne, przedstawiające popiersia osób prywatnych. Ich cechą charakterystyczną jest przedstawienie głowy z częścią szyi.
Stella nagrobna Lucio Vilbo i Vecilia Hilaro z synem.
Jest to typowa stella ludzi niższego stanu. Mamy tu do czynienia z bardzo realistycznym przedstawieniem rysów twarzy.
Geneza popiersia Portretowe popiersie rzymskie wywodzi się z takich form jak greckie hermy (element architektoniczny w postaci zwężanego ku dołowi słupa zwieńczonego głową lub popiersiem Hermesa a potem także innym przedstawieniem portretowym) i etruskie terrakotowe głowy wotywne.
Hermy
Cechy portretu rzymskiego Duża grupa przedstawień obejmuje portrety-maski przedstawiające starszych mężczyzn, charakteryzujące się weryzmem (podkreślaniem fizycznych cech podeszłego wieku), dokumentalnym odtworzeniem szczegółów: przerysowana sieć zmarszczek, bruzdy wokół ust i na czole, zapadnięte policzki, ostry nos, głęboko osadzone oczy. Genezą ich powstania były najprawdopodobniej woskowe maski pośmiertne. Z reguły zachowały się portrety osób nieznanych
Portret nieznanego męzczyzny
Cechy portretu rzymskiego c.d. Druga grupa to portrety osób zasłużonych dla państwa- postaci historycznych lub legendarnych oraz osób współczesnych twórcom Mamy tutaj do czynienia z bardziej plastycznym i miękkim opracowaniem twarzy i włosów. Przedstawienia nie są tak realistyczne, lecz jakby nieco bardziej wyidealizowane. W III-II w. p.n.e. wykonywano odlewy w brązie i stawiano je na miejskich placach, zwłaszcza na Forum Romanum. Około I wieku p.n.e. pojawiły się posągi wykonane z kamienia.
Mówca Figura z brązu z I w.p.n.e. Na lamówce togi jest inskrypcja etruska, która mówi, że figura jest dedykowana zarządowi miasta.
Mówca, może dzieło etruskie, ale chyba już z ludu podbitego przez Rzym, jest to prosta figura trybuna, który unosi rękę, aby nakazać ciszę nim zacznie mówić.
Typy portretów W czasach późnej republiki wykształciły się trzy typy przedstawień zasłużonych Rzymian statua togata- dostojnik w todze statua lorica- zwycięski wódz w pancerzu statua capite velato- kapłan lub urzędnik składający ofiarę. Głowę miał z reguły przykrytą fałdami togi.
Sulla Lucjusz Kornelisz Sulla, rzymski polityk, dowódca i dyktator, ubrany w togę przedstawiony jako mówca
Portret w czasach cesarstwa Wszystkie typy przedstawień zostały podporządkowane ideologii cesarskiej. Najlepiej to widać na przykładzie portretów Augusta. Pragnął on pokazywać się poddanym jako dzielny wódz i pobożny człowiek.Zaczęły się także pojawiać przedstawienia członków rodziny cesarskiej
August jako Pontifex Maximus August przedstawiony jako Pontifex Maximus (Najwyższy Kapłan). Tytuł ten, związany z funkcją sakralną podczas uroczystości dzierżył każdy kolejny cesarz aż do 379 r.
August z Prima Porta Posąg ten został znaleziony w podmiejskiej willi Liwii, żony cesarza Augusta. Jest uważany za prototyp wszystkich późniejszych posągów z okresu Cesarstwa przedstawiających wodzów w zbrojach (statua loricata). Cesarz ukazany jest w kontrapoście. Prawą rękę z wyciągniętym palcem wskazującym trzyma podniesioną do góry. W lewej dzierży włócznię, wokół której owinięty jest wojskowy płaszcz opasujący mu także biodra. Ubrany jest w wojskową tunikę i pancerz.
August jako sędzia
Liwia Druzylla Liwia Druzylla była żoną Augusta przez ponad pięćdziesiąt lat. Była oskarżana, że dla zapewnienia tronu swojemu synowi w zbrodniczy sposób pozbywała się kolejnych pretendentów do sukcesji po Auguście.
Portret kobiecy Charakterystyczną cechą rzeźb kobiecych jest większe łagodzenie i idealizowanie rysów. Widać tu o wiele silniejszy wpływ rzeźby hellenistycznej. Wynika to z braku portretów pośmiertnych kobiet.W portrecie kobiecym pojawia się charakterystyczna fryzura (tzw. gniazdo os)
Dama Flavia
Portret późnoantyczny Portret późnoantyczny charakteryzuje się pewną stylizacją. Twarz staje się bardziej schematyczna. Najważniejszym elementem twarzy zaczynają być szeroko otwarte, wpatrzone w dal oczy.
Dioklecjan Gaius Aurelius Valerius Dioklacjan cesarz rzymski od 284 roku do 305 roku. Wprowadził szereg reform i usprawnił działanie państwa.
Konstantyn Wielki
Teodozjusz II Vw