Mar pchor. Paweł Chmielewski
Kompania 12, pluton 3
Kłuszyn 4 VII 1610
Zygmunt III postanowił podporządkować Rosję i wykorzystać jej potęgę do odzyskania tronu szwedzkiego. We wrześniu 1605 wkroczył na terytorium Rosji.
Bitwa stoczona w czasie interwencyjnej wojny moskiewskiej . Hetman Żółkiewski wysłany z armii królewskiej oblegającej Smoleńk przeciwko nadciągającym wojskom cara Wasyla Szujskiego, osaczył przeważające siły wojewody Wałujewa, 3 VII wywiad doniósł Żółkiewskiemu, że liczne wojsko rozłożyło się na noc obozem w odległości 20 km od Kłuszyna Wojskiem tym okazała się odsiecz prowadzona przez Dymitra Szujskiega brata cara na pomoc wojewodzie Wałujewowi - armia ta liczyła 35000
Żołnierzy w tym 500 zaciężnych cudzoziemców , podczas gdy wojsko polskie liczyło 4 armaty, 200 piechoty, 5525 husarii i 1000 jazdy kozackiej. Na dwie godziny przed zachodem słońca Polacy cicho ruszyli w kierunku Kłuszyna Żółkiewski pozostawił w obozie cały tabor pod dowództwem rotmistrza Bobowskiego. Polacy rano dotarli do przeciwnika i spalili wioskę obok obozu. Żółkiewski myślał że mogą tam być gotowi strzelcy. Pożar zaalarmował śpiący obóz . Hetman rozwinął swoje pułki. Uderzenie hufem czelnym było utrudnione ze względu na płoty i ostrokoły, jakie były na drodze do przeciwnika. Chorągwie husarii atakowały po 8 razy mieszając szyki nieprzyjaciela, działa robiły wyłomy w płotach. Walka trwała 5 godzin i ostatecznie zwycięstwo przypisano Żółkiewskiemu w momencie nabijania broni przez rajtarów niemieckich. Gdy pierwsze linie rajtarów zwróciły się do tyłu dla nabicia broni, husaria polska zaatakowała ich i rozbiła. Piechota niemiecka stojąc bezpiecznie za płotami odpierała ataki husarii rażąc ją ogniem. Żółkiewski rozkazał ostrzeliwać stanowiska piechoty niemieckiej z armat. Celny ogień z dział polskich i atak piechoty polskiej zmusił piechotę niemiecką do wycofania się. Na broniących się Szkotów i Francuzów rzucił Żółkiewski kilka chorągwi husarii które je rozniosły. Szujski uciekł z pola bitwy a cudzoziemscy żołnierze dali przysięgę że nigdy nie będą walczyć przeciwko królowi polskiemu. Po zwycięstwie Żółkiewski zmusił Wałujewa do kapitulacji.
Grochów 25 II 1831
Armia rosyjska rzucona przez Mikołaja I na Polskę składała się z dwu korpusów piechoty, dwu kawalerii i korpusu grenadierów. Głównym dowodzącym był feldmarszałek Dybicz. Po bitwie pod Wawrem Dybicz rozpoczął gwałtowne natarcie na pozycje polskie rozmieszczone przez Chłopickiego pod Grochowem. Olszynka Grochowska obsadzona była przez dwie dywizje piechoty polskiej. Na północnym zachodzie 3 dywizja. W bitwie grochowskiej po stronie rosyjskiej brały udział około 59000 i 178 dział. Po stronie polskiej około 36000 i 114 dział. Rozgorzała walka o Olszynkę, na którą Dybicz rzucił główne siły. Po 3 godzinach boju broniąca Olszynki dywizja Żymirskiego został z niej wyparta. Gdy nieprzyjaciel posunął się dalej na zachód Chłopicki nakazał kontratak, który był tak silny, że nieprzyjaciel ustąpił. Siły polskie wyczerpyeały się jednak coraz bardziej, a Dybicz dysponował jeszcze świeżym wojskiem. Kiedy więc rzucił ponownie do natarcia 34 bataliony obrona Olszynki stała się bezsensowna. Wycofująca się 3 dywizja piechoty poniosła duże straty. Nadszedł krytyczny moment bitwy. Polakom nie starczyło sił do obsadzenia nowych pozycji. Zaczęli się oni szybko wycofywać co wywołało zamęt. Do końcowego natarcia Dybicz rzucił swoją kawalerię. Cofające się oddziały polskie zaatakowane zostały z prawego skrzydła przez 28 szwadronów a potem z lewego skrzydła przez 30. Ostatecznie armia polska wycofała się na Pragę. Wieczorem Dybicz przerwał walkę. Straty rosyjskie 9400 zabitych i rannych -- polskie 7350 w tym 1054 do niewoli.
Obertyn 22 VIII 1531
Stoczona była z ponad 2.5 raza liczniejszymi wojskami Mołdawskimi (4800 jazdy 1200 piechoty 12 dział 300 wozów przeciw 17000 lekkiej jazdy i 50 działom ) ukazała umiejętności łączenia „starego urządzenia polskiego”(centrum szyku - ciężka jazda w dwu hufach czynnym i walnym, na skrzydłach w hufach posiłkowych lekka jazda ) z taborem i przechodzenia od walk obronnych do zaczepnych nawet w jednej bitwie. Hetman Jan Tarnowski skoncentrował wojska w obozie taborowym wiedząc o przewadze liczebnej przeciwnika, na wzgórzu pod lasem. Powiązane łańcuchami wozy obsadzone przez piechotę i wspierane ogniem 12 dział zapewniały dogodną obronę okrężną w pierwszej fazie bitwy. Z chwilą rozwinięcia się wojsk mołdawskich Daresza w kierunku północno-zachodnim część jazdy polskiej wystąpiła wraz z piechotą poza obóz i związała walką większą część przeciwnika Następnie bramą południową wypadł z obozy huf czelny i hufce posiłkowe które swym atakiem rozbiły prawie całe skrzydło mołdawian. Sukcesy te oraz wyjście z lasu grupy jeźdźców wracających z Krakowa spowodowały ucieczkę wojsk nieprzyjaciela oraz pościg pieczętujący pełne zwycięstwo. Mołdawianie stracili około 5000 i wszystkie działa , oraz dużo wziętych do niewoli. Polacy 250 poległych.
BITWA POD CHOCIMEM od 2 IX do 9 X 1621r.
Bezpośrednią przyczyną bitwy był zamiar podbicia Rzeczpospolitej przez armię turecką. W obozie warownym pod Chocimiem stanęło 26tys. Wojsk pol-lit pod wodzą hetmana Chodkiweicza oraz ponad 30 tys. Kozaków ukraińskich. Pod Chocim podeszłą armia turecko - tatarska w sile 100 tyś pod wodzą Osmana II. Pierwsze szturmu Turków nie przyniosły spodziewanych efektów, wobec tego przystąpili oni do oblężenia obozu pol-kozackiego. Odcięli obóz od dopływu żywności i opanowali całe zaplecze aby zmusić oblężonych do kapitulacji w szeregach wojska pol- kozackiego zapanował głód i u Turków, którzy nie zabrali wystarczających zapasów. 24.IX. zmarł Chodkiewicz i władzę przejął Lubomirski. Po odparciu przez Polaków wielkiego szturmu tureckiego nieprzyjaciel musiał podjąć rokowania obawiając się nadejście odsieczy dla Polaków. 7.X. podpisano rozejm uznający dotychczasowe granice.
Kircholm 27 IX 1605
Bitwa ta została narzucona wojskom hetmana wielkiego litewskiego Karola Chodkiewicza przez króla szwedzkiego Karola IX Sudermańskiego który oblegał Rygę i dążył do opanowania Inflant stanowiących wówczas prowincję polską. Karol IX wiedząc o swojej przewadze nad oddziałami Zygmunta III Wazy postanowił rozbić je na otwartym polu. Przerzycił więc w ciągu nocy z pod obleganej Rygi około 2500 jazdy , 8236 i 11 dział pod wieś Kircholm gdzie zatrzymał się Chodkiewicz. Wysuwając artylerię do przodu ustawił za nią część piechoty, w drugiej linii stała część jazdy, w trzeciej reszta piechoty w czwartej reszta jazdy. Chodkiewicz swoje 2700 jazdy i 1040 piechoty podzielił na 4 części ustawiając w centrum 600 jazdy na prawym skrzydle 650 husarii, na lewym skrzydle, gdzie teren był dogodniejszy dał jej 1210 a w odwecie całą piechotę i 200 husarii Szwedzi podjęli taktykę kontrmarszu opuścili swe stanowiska na wzniesieniu i zeszli w siodło terenowe i aby nie dopuścić do pozorowanego wycofania się wojsk Chodkiewicza padł rozkaz natarcia. W rezultacie w centrum ponad 8200 piechoty szwedzkiej skupionej w wielkich czworobokach związanych zostało walką przez zaledwie 600 jazdy walczącej głównie bronią białą w szyku rozwiniętym w trzy szeregi i 1040 piechoty polskiej. Lewe skrzydło (1210 jazdy) rozwinięte w trzy szeregi uderzyło czołem na 1000 rajtarów ustawionych w czworoboki i walczących pistoletami. Zostali oni szybko rozbici a jazda z lewego skrzydła zaatakowała piechotę i przeszła na tyły wojsk szwedzkich. W tym czasie prawe skrzydło po odparciu kilku ataków około 1500 rajtarów i otrzymania wsparcia z odwodu zepchnęło jazdę szwedzką na własną piechotę. W ten sposób okrążono jazdę i piechotę nieprzyjaciela. Nieliczni Szwedzi z Karolem IX uciekli i dopadli własne okręty pod Rygą 9000 Szwedów i 100 żołnierzy polskich legło na polu bitwy. W efekcie Karol IX nie opanował Inflant.
Oliwa 28 XI 1627
Do bitwy doszło podczas II wojny szwedzko-polskiej , kiedy eskadra 6 okrętów szwedzkich przez dłuższy czas blokowało wejście do portu w Gdyni. Świeżo przygotowana polska flota (10 okrętów) pod dowództwem admirała Dickmana wykorzystując dogodny kierunek wiatru wypłynęła wreszcie w szyku torowym. W ciągu kilku godzinnych walk okręt admiralski „Tigern” został zdobyty poprzez abordaż z polskiego okrętu admiralskiego ”Święty Jerzy” z pomocą okrętu „Panna wodna” a drugi w momencie poddawania się wysadzony przez podpalenie prochowni zatonął. Polska piechota morska opanowała szwedzki okręt uniemożliwiając Szwedom atak na „Św. J.”. Pozostałe 4 okręty szwedzkie nie chcąc podzielić losów pierwszych uciekły uchylając się od walk. Zginęli obaj admirałowie: polski i szwedzki. Gdańsk został odblokowany a flota polska przeszła chrzest bojowy. Bitwa ta udowodniła, że polacy potrafią walczyć także na morzu i to z silniejszym wrogiem. Większego znaczenia strategicznego bitwa ta nie miała.
Wiedeń 12 XI 1883
Sama bitwa była rezultatem odsieczy wiedeńskiej zorganizowanej zgodnie z umowami zawartymi z Cesarstwem Austriackim przez wojska Rzeczypospolitej i książąt rzeszy niemieckiej. Na wieść o rozpoczęciu oblężenia Wiednia stolicy cesarstwa przez ponad 138000 armię turecką i tatarską pod dowództwem wielkiego wezyra Karamustafy w ciągu dwóch miesięcy pod Wiedeń ściągnęły wojska polskie króla Sobieskiego w liczbie 27000 husarii i piechoty oraz 28 dział , pokonując z Podola przez Kraków 850 Km oraz z księstw niemieckich 28500 piechoty i jazdy do których z północnych terenów cesarstwa dołączyło 18000 wojsk austriackich. Po koncentracji wojsk sprzymierzonych przy przeprawach przez Dunaj na północ od Wiednia czyli na kierunku najmniej spodziewanym przez Turków , wojska książąt niemieckich i austriackie pomaszerowały wzdłuż Dunaju tworząc lewe skrzydło zgrupowania, a wojska Sobieskiego rozpoczęły pokonywanie w kierunku południowym wzgórz lasu wiedeńskiego. Właśnie z linii tych wzgórz 12 IX 1683 uderzyło na 115000 Turków około 42500 piechoty i 30000 jazdy (w tym około 13000 husarii polskiej). Wojskami koalicji antytureckiej dowodził Sobieski. Po osiągnięciu w rezultacie całodziennych walk piechoty, artylerii polskiej i jazdy niemieckiej dogodnych pozycji wyjściowych do ostatecznego ataku na wzgórzach otaczających dolinę wiedeńską, zapełnioną wojskiem tureckim, husaria polska uderzyła siłą lawiny na nieprzyjaciela przesądzając ostatecznie wynik bitwy. Ta klęska spowodowała kres tureckiej agresji w Europie.
Orsza 8 IX 1514
W ciągu XV jednoczyły się ziemie ruskie wokół wielkiego księstwa moskiewskiego. Prowadziło to do sporów z wielkim księstwem litewskim połączonym z polską unią personalną, w którego granicach znajdowały się ogromne połacie ziem ruskich, podbitych przez książąt litewskich jeszcze w XIV. W.Ks. Moskiewskie rozpoczęło walkę o przyłączenie terenów. Kiedy w 1500-1503 Moskwa odniosła sukcesy w wojnie z Litwą Zygmunt Stary (koronowany w 1506) rozpoczął przygotowania do wojny. Do zasadniczego starcia doszło 30 VII i ruscy zdobyli Sudeńsk. W II połowie VIII z Wilna ruszyła armia polsko-litewska która chciała odzyskać Sudeńsk. 35000 żołnierzy w 15000 pospolitego ruszenia z Litwy 14000 zaciężnej jazdy i 3000 piechoty z polski. Dowodził nimi litewski hetman Konstanty Ostrogski a Polakami Wojciech Sampoliński. Siły moskiewskie miały 80000 ludzi. Dowodził nimi kniaź Czeladin. Książę moskiewski Wasyl obsadził Smoleńk i okoliczne zamki liczną załogą a pozostałe siły podzielił na trzy części. Pierwszą na Orszę, drugą na Borysów i Mińsk, trzecią do Drudzka. W noc przed bitwą armia polsko-litewska przeprawiła się przez Dniepr i dowództwo objął Ostrogski. Polsko-litewskie uszykowały dwa hufce czelne jazdy litewskiej i polskiej między nimi część zaciężnej piechoty za nimi dwa hufce walne. Na skrzydłach po trzy hufce posiłkowe jazdy lekkiej. Ruscy zajęli pozycje na froncie o szerokości 5 km. W pierwszej linii pułk straży przedniej na skrzydłach pułk prawej i lewej Ręki między nimi wielki pułk z tyłu pułk straży tylnej. Po utarczkach harcowników hufce jazdy pol-lit ruszyły na przód, w tej chwili pułk P.Ręki ruszył na nasze lewe skrzydło. Ryscy chcieli oskrzydlić litwinów ale nie dali rady , bo uderzył w nich hufiec czelny. Liczebnie słabsza jazda polska i posiłkowe hufce cofnęły się odsłaniając piechotę. Pod ogniem ruszni pułk P.Ręki zaczął się chwiać i wtedy uderzył litewski huf czelny i huf prawej Ręki rzucił się do ucieczki. Na prawym skrzydle pol chorągwie posiłkowe rzuciły się do pozorowanej ucieczki w stronę polskiego hufu walnemu. Na ten widok ruszył wielki pułk. Pułk lewej ręki przeszedł do pościgu za polskimi hufcami posiłkowymi. Dostał się pod ogień dział pol piechoty z lasku. Polskie hufce posiłkowe ruszyły z powrotem do gwałtownej szarży. Lewe skrzydło moskiewskie zepchnięte zostało do centrum a huf czelny Ostrogskiego ruszył naprzeciw pułkowi wielkiemu. Prawe i lewe skrzydło moskiewski było w odwrocie, a dowódca sił moskiewskich rzucił do walki ostatnie siły. Przeciw nim ruszyły nie biorące jeszcze udziały chorągwie litewskie hufca walnego ostatni atak sił moskiewskich został załamany i rzucili się oni do ucieczki a Czeladin Dostał się do niewoli. Polacy wzięli 5000 żołnierzy do niewoli.
Warszawa 13 VII - 6 IX 1794
Na początku lipca Warszawa intensywnie przygotowywała się do obrony przed obławą połączonych sił Rosji i Prus. Miasto było otoczone okopami usypanymi przez mieszczan. Armia Kośćuszki będąca w Warszawie liczyła 23000 żołnierzy i 140 dział oraz 18000 milicji. 13 VII rozpoczęła się blokada przez siły rus-prus.
Armia rosyjska liczyła 16000 żołnierzy, 74 działa i zajmowała prawe skrzydło pod dowództwem gen. otaczając Warszawę od południa. Armia pruska (25000 żołnierzy i 179 dział dowodzona przez króla Wilhelma II zaatakowała centrum i lewe skrzydło. Kościuszko podzielił wojsko na 3 części. Sam z dywizją ok. 10tys ludzi zajął lewe skrzydło urządzając obóz. Centrum frontu na woli zajęła inna dywizja 5300 żołnierzy , a prawe 5200 3 dywizja. W przygotowaniu Kościuszko dużo czasu poświęcił umocnieniu i rozbudowie fortyfikacji. Wykopano m.in. wilcze doły i stanowiska dla dział. Zaopatrzenie w żywność było dobre dowożono je od Pragi ponieważ tam nie było blokady. Przez dwa tygodnie nie skończono większych walk , a 27 lipca prusacy uderzyli na wolę zajmując ją i spychając drugą dywizję. Ruscy w tym momencie też uderzyli, lecz artylerzyści powstrzymywali ich. W następnych dniach rozgorzały walki na terenie Szczęśliwic i woli gdzie prusacy atakowali. Polacy zapali pociskami Szczęśliwice i robili wypady na wroga. Na początku sierpnia prusacy wznowili atak od woli lecz druga dywizja odpierała atak. Prusacy otrzymali z Wrocławia ciężką artylerię od króla i dali ją na lewe skrzydło. Kościuszko dał rozkaz Poniatowskiemu aby tam przystąpił do ataku. Prusacy odparli ten atak i ruszyli naprzód, zatrzymał ich jednak przybyły z pomocą gen. Dąbrowski. 28 sierpnia prusacy przystąpili do ataku na całej lini lecz po 16 godzinach walki zostali odparci ponosząc duże straty. Prusacy przygotowywali się do generalnego szturmu lecz na wieść wybuchu powstania w Wielkopolsce cofnęli te zamiary i zawrócili na zachód a Ruscy na południa. Warszawa była wolna.
Raszyn 19 IV 1809
Wódz Austriaków arcyksiążę Ferdynand d'Este.
W1809 Księstwo Warszawskie zostawione przez Napoleona zajętego wojną z Austrią własnemu losowi musiało się bronić przed wojskami austriackimi które przekroczyły granice Pilicy 15 IV z zamiarem podbicia Księstwa jako wschodniej forpoczty napoleońskiego imperium. Umiejętnie przeprowadzona ze strony polskiej walka obronno-zaczepna przekreśliła zamiary dowództwa austriackiego korpusu oraz przyniosła odzyskanie części zaboru i powiększenie armii do 60000. Do pierwszej bitwy o decydującym znaczeniu w tej wojnie doszło 19 IV 1809 Gdzie na dogodnych pozycjach obronnych 12000 żołnierzy broniło podejścia pod Warszawę 38000 korpusowi austriackiemu. Po kilkugodzinnych walkach wśród stawów i mokradeł wojskom Księstwa udało się zatrzymać Austriaków pod Raszynem zadając im straty wynoszące zabitych, rannych i zaginionych do 2500 żołnierzy co stanowiło 10% wojsk walczących. W nocy z uwagi na odejście do saksoni 1800 żołnierzy saskich pełniących służbę w K.W. i 450 zabitych i 40 wzietych do niewoli naczelny wódz Poniatowki wycofał zmęczone oddziały do stolicy. Trudno byłoby obronić Warszawę tak skąpymi siłami więc Poniatowski oddał lewobrzeżną część miasta Austriakom na dogodnych warunkach a sam opierając się na pradze przygotował działania zaczepne w kierunku galicji zajmując Sandomierz. Austriacy musieli wycofać się z księstwa i przyjęli zawieszenie broni. W rezultacie była to jedyna w XIX wieku polska wojna zakończona pełnym zwycięstwem.