Sesja 5		Uczenie się a siła twórczego i pozytywnego myślenia
Wstęp		Wszyscy pokonujemy przeszkody w różnych dziedzinach życia. Jednak żeby tego dokonać, musimy je sobie najpierw uświadomić i nazwać. Również w nauce, w przyswajaniu nowej wiedzy trzeba wiedzieć, co nam przeszkadza i utrudnia ten proces. Podczas tej sesji postaramy się określić te bariery i pokażemy, jak można je przełamać.
Cele		Przełamanie barier w procesie uczenia się. Pokazanie nowego sposobu myślenia o sytuacji, w jakiej znajduje się uczestnik grupy. Poznanie nowego sposobu myślenia o sobie.
Czas trwania		1,5 godzina
Program sesji		Pokonywanie barier w uczeniu się ludzi dorosłych. Ćwiczenie 5.1: “Nicnieznaczace” słowa. Siła twórczego myślenia. Ćwiczenie 5.2: Co widzisz? Ćwiczenie 5.3: Kreatywne zastosowanie. Ćwiczenie 5.4: Problem z oponą. Ćwiczenie 5.5: Test z agrafką. Siła pozytywnego myślenia - nie pozwól się zaszufladkować. Ćwiczenie 5.6: Pani Gosia. Ćwiczenie 5.7: Zamień kolce w róże. Podsumowania sesji. Zapowiedź programu następnej sesji.
Materiały pomocnicze
Materiały dla lidera		PRZYKŁADY DEFORMACJI MYŚLOWYCH (L 5.1) Testy na potencjał twórczy (L 5.2)
Plakaty		CO WIDZISZ? (P 5.1), (P 5.2), (P 5.3)
Materiały dla uczestników	PROBLEM Z OPONĄ (U 5.1)

1. Pokonywanie barier w uczeniu się ludzi dorosłych

• Często nie robimy czegoś na czym nam zależy tłumacząc to ograniczeniem pochodzącym ze świata zewnętrznego lub z nas samych. W czasie poprzedniej sesji mówiliśmy
  o barierach, które napotykamy szukając pracy. Kiedy mamy się czegoś nauczyć także zaczynamy wyszukiwać przeszkody, które w naszym przekonaniu przeszkadzają nam
  w tym, np.

• jestem już zbyt stary, żeby się uczyć,

• boję się, że się ośmieszę,

• nie potrafię się tego nauczyć,

• nie mam pieniędzy ani czasu żeby się uczyć.

 Poproś uczestników, aby w ciągu 10 minut przedyskutowali w parach bariery, które napotykają u siebie oraz takie, które zaobserwowali u innych.

* Spisz jedną wspólną listę.

 Przedyskutujcie, jak można sobie poradzić z każdą z wymienionych barier.

* Zapisz odpowiedzi na tablicy.

Poproś uczestników, by każdy powiedział głośno, który sposób jemu odpowiada najbardziej i dlaczego.

Ćwiczenie 5.1

“Nicnieznaczące” słowa

5 minut

1. Poproś jedną osobę o mówienie (w myślach) alfabetu i w dowolnym momencie powiedz „stop” - wtedy mówi ona głośno, jaka litera wypadła.

2. Zadaniem uczestników jest po kolei (każdy ma 5 sekund), mówienie słów, które nic nie znaczą, a które rozpoczynają się na tę literę; np. na literę “K”: kwipora, katura, kleboto. Każdy kto się pomyli odpada.

3. Poproś uczestników, by zastanowili się, co sprawiło im trudność w wymienianiu takich słów.

Podsumuj:

Ćwiczenie wydaje się proste, ale okazuje się, że niektórzy mogą mieć z tym problemy, gdyż w pierwszej kolejności nasuwają się nam wyrazy już znane, zakodowane poprzez częste używanie.

2. Siła twórczego myślenia

• „Fantazja jest ważniejsza od wiedzy” powiedział Albert Einstein. Nie oznacza to, że nie należy się uczyć, ale to, że znajdowanie nowych rozwiązań zawdzięczamy ciekawości i fantazji.

• Z naszych dotychczasowych ćwiczeń i dyskusji wynika, że sposób myślenia
  o spotykających nas problemach decyduje o tym, w jaki sposób je rozwiązujemy. Przecież to, czy jakaś sprawa jest dla nas problemem zależy tylko od nas. Dopóki nie stwierdzisz (nie nazwiesz tego), że jest to problem, to on przecież nie istnieje. Dlatego różne sprawy dla różnych ludzi mają inną wagę. Czasem rozwiązując jakiś problem nie bierzemy pod uwagę wszystkich możliwości, ponieważ z góry zakładamy ograniczenia, które określają co naszym zdaniem można w danym przypadku zrobić. Spróbujemy teraz przekonać się, czy dzięki małej zmianie sposobu myślenia możemy zmienić nieco nasz stosunek do siebie i do własnej przyszłości.

Ćwiczenie 5.2

Co widzisz?

5 minut

Przestaw plakat STARA KOBIETA / MŁODA KOBIETA (P 5.1), FIGURA RUBINA (P 5.2) lub SAKSOFONISTA (P 5.3)

Rysunek „Stara kobieta/młoda kobieta” to rysunek, na którym część uczestników dostrzeże „starą kobietę”, część „młodą kobietę”. Figura Rubina dla jednych to biały kielich na czarnym tle, dla innych dwa czarne profile na białym tle. Na rysunku trzecim rysunku jedni zobaczą saksofonistę inni twarz kobiety.

1. Zapytaj, co uczestnicy widzą na rysunku.

2. Pokaż kontury twarzy obu postaci lub figur, a wówczas zobaczą oni dwa kształty.

3. Przedyskutujcie w grupie, co się dzieje w realnym życiu, gdy każdy człowiek widzi daną sprawę inaczej niż inni. Kto ma rację, ja czy inni? Dlaczego tak się dzieje, że sami sobie narzucamy ograniczenia?

Zapytaj: Czy zgadzacie się z opinią, że człowiek patrzący jednostronnie wiele traci?

Podsumuj:

Psychologowie uważają, że często patrzymy na życie jednostronnie i niechętnie dajemy się przekonać do cudzych poglądów. Jest to uwarunkowane naszą wiedzą, wychowaniem, doświadczeniami życiowymi. Każdy widzi rzeczywistość inaczej. Zależy to od tego co wie, co przeżył. Ta sama zasada, którą obrazował rysunek odnosi się do tego jak widzimy nasze problemy dotyczące poszukiwania pracy. Jeden widzi wyłącznie przeszkody, inny potrafi oprócz nich dostrzec także pozytywne elementy.

Ćwiczenie 5.3

Kreatywne zastosowanie

10 minut

1. Podziel uczestników na 4 zespoły i każdemu daj: spinacz, ołówek i gumkę.

Ważne jest, aby grupy nie mogły się wzajemnie słyszeć.

2. Polecenie dla wszystkich jest takie samo: wymyślcie w jaki sposób można użyć spinacza, ołówka i gumki niezgodnie z ich pierwotnym przeznaczeniem, ale w taki sposób, żeby mogłoby to być użyteczne i stanowić ewentualnie kolejną funkcję danego przedmiotu.

3. Następnie poproś, aby grupy przedstawiły swoje pomysły. Zapisuj je na tablicy. Przedyskutuj z uczestnikami ich rozwiązania.

4. Poproś o określenie realności pomysłów, od najmniej do najbardziej realnego.

5. Zapytaj: Jak wam się pracowało? Czy w pewnym momencie poczuliście “odblokowanie” i pomysły przychodziły wam łatwiej? Co na to wpłynęło? Czy może blokada była tak silna, że ktoś np. nic nie potrafił wymyślić?

6. Wyjaśnij jaką rolę odgrywa twórcze myślenie, czyli myślenie wykraczające poza ustalone ramy i schematy.

Pamiętaj!

Podsumuj:

Analizując nasze życiowe problemy również wpadamy w pułapkę myślenia, że muszą one być rozwiązane w jakiś określony sposób. W życiu podążamy czasem jak inni utartymi szlakami, zamiast szukać dla siebie nowych, oryginalnych rozwiązań.

Ćwiczenie 5.4

Problem z oponą

10 minut

Rozdaj materiały PROBLEM Z OPONĄ (U 5.1)

1. Poproś uczestników aby wykonali to ćwiczenie w parach, zgodnie z instrukcją.

2. Następnie przedstawiciele każdej z par przedstawiają swoje pomysły.

3. Podkreśl, że rozwiązanie tego problemu jest możliwe dzięki twórczemu myśleniu. Wyjaśnij, że twórcze rozwiązania wcale nie muszą przychodzić do głowy nagle. Do wielu z nich, nawet jeśli czasem wydają się olśnieniem, dochodzimy w rezultacie długotrwałego zmagania się z problemem.

4. Podaj zalety „przespania się z problemem”, jako metody rozwiązywania problemów.

5. Omów z uczestnikami przypadki, gdy doświadczyli „olśnienia” w chwili, gdy już przestali zajmować się danym problemem.

Zapytaj: Jakie to jest uczucie, gdy uda się rozwiązać jakiś problem? Jakie korzyści widzą uczestnicy w pomysłowym rozwiązywaniu problemów?

PAmiętaj!

Podsumuj:

Do rozwiązania problemu czasami wystarczy spojrzenie "z innej strony" - odrzucenie dotychczasowych sposobów postępowania oraz zminimalizowanie blokującego nas wpływu emocji. Trzeba pamiętać również o tym, że często rozwiązania najprostsze, najbardziej oczywiste są najlepsze, należy tylko umieć je dostrzec.

• Najczęściej „olśnienia” przychodzą wtedy, gdy nagle zaczynamy patrzeć na problem
  z innej strony. Ten nowy sposób patrzenia często oznacza manipulowanie dawnymi pomysłami. By było to możliwe, problem musi na chwilę zostać odłożony „na bok”. Pomysły mogą być udoskonalane poprzez tworzenie kombinacji pomysłów pierwotnych.

• Zapytaj: „Kto z was potrafi malować?”

• Większość z was (zapewne) odpowiedziała przecząco. Na takie samo pytanie zadane np. w przedszkolu, większość maluchów odpowie twierdząco - jaki stąd wniosek? Małe dzieci mają mniej oporów, dopiero trening społeczny (proces socjalizacji), któremu jesteśmy poddani w ciągu życia, uczy nas barier i niemożności.

• Pracodawcy stawiają na pracowników kreatywnych, bo w stale zmieniających się warunkach funkcjonowania firmy, w sytuacji silnej walki o klienta, twórcze myślenie może być narzędziem kreowania oryginalnych pomysłów i rozwiązywania problemów sprzyjających rozwojowi firmy.

Ćwiczenie 5.5

Test z agrafką

8 minut

1. Rozdaj uczestnikom czyste kartki papieru.

2. Poproś, aby w ciągu trzech minut wypisali jak najwięcej odpowiedzi na pytanie: Do czego można wykorzystać agrafkę?

3. Kiedy uczestnicy skończą policz odpowiedzi, ich liczbę zapisz na arkuszu.

4. Po krótkiej przerwie, rozdaj nowe kartki i poproś tym razem o wypisanie odpowiedzi na pytanie: Do czego nie można użyć agrafki?

Na wykonanie uczestnicy mają również trzy minuty.

5. Policz odpowiedzi. Porównaj z wynikami z pierwszej części ćwiczenia.

Podsumuj:

Okazuje się (zazwyczaj), że łatwiej jest odpowiedzieć na drugie pytanie. Jest to wynik schematyzmu w myśleniu. Jeśli określoną rzecz dobrze znamy, zawsze kojarzy nam się
z funkcją którą jej zazwyczaj nadajemy, dlatego trudniej nam odpowiedzieć do czego mogłaby nam posłużyć. Powiedzenie do czego się nie nadaje jest zaś tylko kwestią fantazji.

Gdyby to zadanie należało wykonać w grupie, okazałoby się, że podczas wspólnej dyskusji pojawiłoby się więcej pomysłów. Grupa jest bowiem zawsze bardziej twórcza, niż nawet najbardziej pomysłowa jednostka wchodząca w jej skład.

Podsumowanie części dotyczącej twórczego myślenia

Zakończ serię ćwiczeń dotyczących twórczego myślenia krótkim podsumowaniem swoich obserwacji. Nie zapomnij podkreślić konieczności wychodzenia poza utarte sposoby myślenia
i postępowania.

Podaj przykłady znanych osób, które zachowały aktywność i zdolność do twórczego myślenia do późnego wieku, np. Kolumb odkrył Amerykę po pięćdziesiątce, Galileusz opisał ruchy księżyca mając 73 lata, amerykański „król kolei” Vanderblit dopiero po siedemdziesiątce zajął się tą dziedziną, Pasteur miał sześćdziesiąt lat, gdy wynalazł szczepionkę przeciwko wściekliźnie. Podobną listę można tworzyć podając przykłady młodych geniuszy.⁾

PAmiętaj!

3. Siła pozytywnego myślenia - nie pozwól się zaszufladkować

• Nasze nawyki myślowe, które wpływają na to, jak postrzegamy świat zewnętrzny, działają również w naszym świecie wewnętrznym. Te zniekształcenia w myśleniu
  o sobie można sprowadzić do wspólnego mianownika - myślenie negatywne. Jego źródłem jest nasz wewnętrzny krytyk, zawsze niezadowolony z tego, co zrobimy. To głos, który mówi nam „ale niezdara”, gdy na nieoświetlonej ulicy wpadniemy w dziurę, „do niczego się nie nadaję”, gdy z kolejnej próby szukania pracy nic nie wychodzi lub jestem „gapa”, gdy zapomnimy zabrać z domu portfel.

Ćwiczenie 5.6

Pani Gosia

10 minut

1. Przeczytaj głośno opowiadanie:

Pani Gosia pracowała w małym sklepie spożywczym już 6 lat i bardzo lubiła swoją pracę. Wszyscy na osiedlu chętnie przychodzili do niej robić zakupy, bo była miła, uczynna, dbała o dobrą atmosferę i estetyczny wygląd sklepu. Pewnego dnia przyszła nieznana jej starsza pani z dziewięcioletnim wnuczkiem i długo nie mogła dokończyć zakupów ciągle o czymś zapominając. Wnuczek kręcił się koło lady, brał do ręki różne towary i nie ich odkładał ich na miejsce. Za nimi ustawiła się już spora kolejka i słychać było głosy zniecierpliwienia. Ponaglana przez kolejkowiczów pani Gosia niezbyt uprzejmie odezwała się do kobiety:

• Skończyła pani wreszcie?

Ta popatrzyła na ekspedientkę i powiedziała:

• Tyle dobrego o pani słyszałam i dlatego tu przyszłam. W moim wieku już nie jest się takim sprawnym. Pomyślałam, że może nareszcie znalazłam sklep, w którym taka osoba jak ja robiąc zakupy uzyska pomoc i wyrozumiałość.
  No cóż, pomyliłam się. Szkoda.

W sklepie zrobiło się cicho. Starsza pani zamknęła torebkę i wyszła.

Następne osoby stanęły przed ladą, a pani Gosia obsługując je cały czas toczyła wewnętrzny dialog ze sobą:

- Dlaczego tak powiedziałam? Przecież taka nie jestem. Co ona sobie o mnie pomyślała? Ale jednak byłam wredna. ...

2. Przeanalizujcie wspólnie zachowanie ekspedientki i jej wewnętrzny dialog. Rozważcie takie kwestie:

• Czy wam również zdarzają się sytuacje, kiedy zarzucacie sobie niewłaściwe zachowanie, czy macie np. tendencję do obwiniania się o wyrządzenie komuś przykrości, krzywdy?

• Jak długo toczycie taki dialog?

• Czy wyciągacie z tego jednak pozytywne wnioski?

• Czy w takich sytuacjach potraficie dokonać obiektywnej oceny sytuacji?

Podsumuj:

Prawie każde wydarzenie ma swoją pozytywną i negatywną stronę. Ważne jest, abyśmy umieli z nich wyciągać odpowiednie wnioski.

Ćwiczenie 5.7

Zamień kolce w róże

10 minut

1. Rozdaj wszystkim uczestnikom małe kartki papieru. Poproś, aby każdy anonimowo napisał, co mówi mu jego „wewnętrzny krytyk”, gdy mu się coś nie uda. Jakie mu daje „kolce”. Poproś, by uczestnicy przypomnieli sobie konkretne sytuacje ze swojego życia. Np.:

• Nie mam zdolności do języków - gdy rodowity Anglik nie mógł zrozumieć ich amatorskiej angielszczyzny,

• nic mi się nie udaje - gdy spotka ich jakikolwiek zawód,

• Nie mam szczęścia - gdy okaże się, że ktoś ich ubiegł w otrzymaniu pracy,

• To nie dla mnie - gdy próbowanie nowych technik poszukiwania pracy idzie jeszcze opornie.

2. Poproś grupę o kilka przykładów, by upewnić się, że uczestnicy zrozumieli polecenie.

3. Po kilku minutach zbierz kartki z „kolcami” do pudełka/koperty, a jedna osoba niech odczyta je głośno.

Narysuj na tablicy 3 kolumny i w pierwszej z nich zapisz odpowiedzi uczestników.

4. Wyjaśnij, jaki rodzaj zniekształcenia myślowego nastąpił przy każdej wypowiedzi.

Wykorzystaj materiał PRZYKŁADY DEFORMACJI MYŚLOWYCH (L 5.1)

5. A teraz ZAMIEŃCIE KOLCE W RÓŻE. Poproś uczestników o sformułowanie celnej kontry wobec głosu wewnętrznego krytyka. Dodaj, że kontra powinna być racjonalna
   i stanowcza, powinna być wyjaśnieniem a nie tłumaczeniem. Kontrując, dobrze jest dodać coś pozytywnego na swój temat. Np.:

KOLEC: Ale jestem grubas.

RÓŻA: Ważę 100 kilo i dzięki temu mogę przepłynąć 5 kilometrów.

KOLEC: Nigdy nie znajdę pracy.

RÓŻA: Ta rozmowa z pracodawcą była rzeczywiście trudna. Dobrze, że mogę porozmawiać o tym w Klubie Pracy.

Jeden „kolec” można zamienić w kilka „róż”.

• Zapytaj: Jak się czuliście mówiąc i słysząc pozytywne zdania na temat tego, co uważali za swoje najgorsze wady

Podsumuj:

Bardzo często jesteśmy najgorszymi wrogami dla siebie samych. Nie widzimy w sobie niczego dobrego, nie wybaczamy sobie nawet drobnych potknięć. „Kolce”, które sami sobie wbijamy ograniczają nas w tym, jak widzimy swoje możliwości na rynku pracy i w życiu.

5. Podsumowanie sesji

Podczas tej sesji nauczyłem się ...

Dzięki zdobytej nowej wiedzy mam zamiar ...

6. Zapowiedź następnej sesji

(L 5.1)

Przykłady deformacji myślowych

Sposób zapisania ćwiczenia na tablicy:

KOLEC (wewnętrzny krytyk)	DEFORMACJA MYŚLOWA	RÓŻA (pozytywna kontra)
nie mam zdolności do języków	uogólnianie	mój angielski jeszcze jest za słaby, ale przynajmniej rozpoznałem, że to był Anglik
ale jestem głupi	szufladkowanie	nie wiedziałem wcześniej, że to trzeba tak zrobić
nie mam szczęścia	filtrowanie	za późno zadzwoniłam...

Rodzaje deformacji myślowych⁾

1. Uogólnianie - jeżeli raz coś mi się nie udało, nie uda się już nigdy.

2. Szufladkowanie (przylepianie etykiet) - jestem gruby, jestem gapa, itd.

3. Filtrowanie - z całej masy informacji wybierasz tylko „kolce”, np. gdy ktoś mówi „świetnie poprowadziłaś tę rozmowę, musisz tylko częściej się uśmiechać” wyciągasz wniosek - nigdy nic nie robię tak jak trzeba.

4. Czarno-białe myślenie - „jeżeli nie dostanę nawet tej pracy” - jestem do niczego i nigdzie już nie będę próbować

5. Obwinianie - gdy ktoś przed tobą kupił ostatnią rzecz, na której ci zależało zawsze się ze wszystkim spóźniam, gdy dziecko dostało dwóję - jestem złym ojcem.

6. Personalizacja (cały świat się kręci wokół ciebie) np. mąż wraca wściekły, bo mu ukradli samochód, ty czujesz się z tego powodu winna -zawsze czujesz, że jesteś „pod obstrzałem” innych.

7. Odczytywanie myśli - „ja wiem, co on czuje”, bo (w domyśle) wszyscy myślą i czują tak jak ja.

8. Kontrolowanie - czujesz się odpowiedzialny za wszystko: „moja w tym głowa, żeby syn skończył szkołę” lub czujesz, że nie masz żadnego wpływu na sytuację: „los się na mnie uwziął, skoro nie mogę sobie z tym poradzić” (to zniekształcenie może prowadzić do depresji).

9. Nadmierne emocje - prowadzą do błędu w ocenianiu siebie, np.: jestem smutna i mam nieumyte włosy, to znaczy, że w ogóle jestem mało atrakcyjna

W zależności od potencjału grupy, z którą aktualnie pracujesz możesz wykorzystać poniższe materiały ćwiczeniowe.

(L 5.2)

Testy na potencjał twórczy

Rozwiązanie testów

(P 5.1)

Co widzisz?

(P 5.2)

Co widzisz?

(P 5.3)

Co widzisz?

(U 5.1)

Problemy z oponą

Macie 10 minut na rozwiązanie tego problemu. Po dyskusji w parach przedstawicie swoje pomysły całej grupie.

Wyobraź sobie, że prowadzisz samochód i nagle łapiesz gumę. Jesteś sam, daleko od najbliższych zabudowań, nie masz przy sobie telefonu komórkowego, a droga jest mało uczęszczana. Umówiłeś się jednak w pilnej sprawie i nie możesz za bardzo się spóźnić. Zaczynasz działać.

1. Używając podnośnika zmieniasz koło.

2. Zostawiłeś jednak śruby koło kratki ściekowej i przypadkiem strącasz je tam.

3. Nie jesteś w stanie podnieść kraty.

4. Co robisz?

⁾ Zig Ziglar, Droga na szczyt, Wydawnictwo MEDIUM, Warszawa 1995

 ⁾ na podstawie: Katarzyna Gozdek-Michaelis, Rozwiń swój genialny umysł, Wydawnictwo J&BF, Warszawa, 1996

Sesja 5

Uczenie się

MATERIAŁY DLA UCZESTNIKÓW
Sesja 5	Uczenie się

2

Program Klubu Pracy

3

Program Klubu Pracy

Uczenie się a siła twórczego i pozytywnego myślenia

Sesja 5

Sesja 5

Uczenie się a siła twórczego i pozytywnego myślenia

14

7

15

Program Klubu Pracy

Człowiek może uczyć się i być twórczy w każdym wieku,

z upływem lat potrzeba tylko więcej czasu .

3. Podziel poniższą figurę na cztery równe pod względem wielkości i kształtu części.

Doświadczenie pomaga nam w życiu, ale

bywają sytuacje, w których może nas ograniczać.

Bycia twórczym można się nauczyć.

Kreatywność nie jest stała, lecz zależy od sytuacji.

1. Dokończ poniższy rysunek.

2. Połącz cztery punkty tworzące zarys prostokąta za pomocą trzech odcinków bez odrywania ołówka od papieru. Należy powrócić do punktu wyjściowego.

1. Zadanie można wykonać przeciętnie, standardowo tak aby dokończenie miało jakikolwiek sens (a) lub twórczo - nadając rysunkowi wartość emocjonalną
i bogatsza treść (b).

2. Trudność zadania polega na przywiązaniu do idei kwadratu i kończeniu linii w miejscach, gdzie znajdują się punkty. Rozwiązaniem jest wyjście poza te ograniczenia. Na przykład w taki sposób:

b

a

3. Trudność polega na zbytnim komplikowaniu prostego zadania.

1 2 3 4

---