STRUKTURY MIEDZYNARODOWE.
Niezwykle ważny element procesu powstawania nowego ładu w Europie stanowi budowanie powiązanych ze sobą organicznie i wzajemnie się uzupełniających instytucji oraz struktur organizacyjnych, obejmujących najważniejsze dziedziny życia międzynarodowego na naszym kontynencie. Stopień „zinstytucjonalizowania” przyszłego bezpieczeństwa w Europie, w decydującej mierze zależeć będzie od tego czy będzie to model kooperatywny, czy też na odwrót. Gotowość państw do współpracy stanowić będzie na dłużej cechę dominującą polityki zewnętrznej państw, których stanowisko decydować będzie o stanie spraw europejskich. Jest bowiem rzeczą oczywistą, że w procesie powstawania nowego porządku w Europie pewne istniejące już instytucje będą się adaptować do nowych warunków i potrzeb, z kolei inne w sposób nieuchronny będą musiały ulec likwidacji.
Dokonajmy krótkiej charakterystyki tych w szczególności spośród istniejących struktur, których działalność wiąże się bezpośrednio ze sprawami stabilizacji i bezpieczeństwa w Europie i które potencjalnie mogą stanowić liczący się komponent nowego systemu.
1.KONFERENCJA (ORGANIZACJA) BEZPIEZEŃSTWA WSPÓŁPRACY W EUROPIE (KBWE/OBWE)
Proces tworzenia podwalin nowego ładu europejskiego zaczął się na długo przed rozpadem ładu jałtańsko - poczdamskiego. Głównym forum wypracowywania związanych z tym uzgodnień międzynarodowych stała się Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, a pierwszym dokumentem traktującym w sposób całościowy o tych sprawach był Akt Końcowy tej konferencji z Helsinek (1 sierpnia 1975 r.). Mimo że Akt Końcowy miał jedynie charakter polityczny, wyrażający intencje jego sygnatariuszy, stał się dokumentem przełomowym. Zawarł on cały zespół zasad i norm postępowania państw, obejmując wszystkie zasadnicze dziedziny życia międzynarodowego: politykę, gospodarkę, sprawy wojskowe, naukę technikę oraz współpracę humanitarną. Ukształtowane też zostały pewne mechanizmy i struktury, zapewniające temu procesowi ciągłość i zwiększające jego skuteczność. Proces ten przyczynił się w sposób walny do złagodzenia konfrontacji między Wschodem a Zachodem, i w ostatecznym bilansie, do upadku starego ładu.
W rezultacie ciągłego procesu ewolucyjnego tej struktury, nastąpiły wyraźne zmiany adaptacyjne, mające na celu zwiększenie jej efektywności i działania, m.in. poprzez rozbudowę i wzmocnienie struktur i instytucji tej organizacji W ich rezultacie OBWE ma szansę stać się jednym z głównych komponentów w architekturze przyszłego bezpieczeństwa.
Główne organy i instytucje:
Spotkania Szefów Państw lub Rządów - odbywające się z reguły co dwa lata. Mają ustalać priorytety i kierunki rozwoju. Są one poprzedzane konferencjami przeglądowymi o charakterze operatywnym.
Spotkania Przeglądowe - oceniają realizację przez organizację zadań oraz proponują główne kierunki działalności w przyszłości, przedkładając odpowiednie propozycje do zatwierdzenia przez Spotkanie Szefów Państw lub Rządów.
Rada Ministerialna - „główny organ decyzyjny i zarządzający”, złożony z ministrów spraw zagranicznych. Zadaniem: zapewnienie ścisłego powiązania różnorodnych działań organizacji z jej głównymi celami; dokonywanie przeglądu działań w ramach procesu OBWE oraz rozważanie dalszych przedsięwzięć wzmacniających ten proces.
Wysoka Rada - organ reprezentujący wszystkie państwa członkowskie na szczeblu dyrektorów politycznych resortu spraw zagranicznych, spotyka się co najmniej 2 razy do roku oraz każdorazowo przed posiedzeniem Rady Ministerialnej; określa główne kierunki polityki OBWE oraz jej budżet; przygotowuje spotkania na szczycie; zadania w systemie wczesnego ostrzegania, zapobiegania konfliktom i postępowania na wypadek kryzysu.
Stała Rada - ze stałych przedstawicieli wszystkich państw członkowskich. Sprawuje nadzór nad bieżącymi sprawami Organizacji. Uprawniona do prowadzenia politycznych konsultacji i podejmowania decyzji we wszystkich sprawach należących do kompetencji OBWE.
Sekretarz Generalny - najwyższy funkcjonariusz; funkcjonuje jako przedstawiciel Urzędującego Przewodniczącego
Urzędujący Przewodniczący - „odpowiada w imieniu Rady/Komitetu za koordynację bieżących zadań KBWE”; przekazuje instytucjom postanowienia Rady i Komitetu. Wraz ze swoim poprzednikiem i następcą, tworzą „Trójkę”
Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka - ma zadanie: pomagać w kontrolowaniu realizacji zobowiązań w dziedzinie ludzkiego wymiaru; działać jako ośrodek regulujący wymianę informacji w tej dziedzinie; wspierać inne działania w dziedzinie ludzkiego wymiaru, łącznie z budowaniem instytucji demokratycznych. Uczestniczy w dyskusjach Wysokiej Rady oraz Stałej Rady.
Sekretariat - zajmuje się rozpowszechnianiem dokumentów
Zgromadzenie Parlamentarne - liczy 312 parlamentarzystów z wszystkich państw członkowskich; dyskutuje i ocenia wszystkie sprawy wchodzące w zakres aktywności OBWE
Centrum Zapobiegania Konfliktom - organ Rady, wspomagający jej działania na rzecz zmniejszenia ryzyka wybuchu konfliktów. Początkowo jako: mechanizm konsultacji i współdziałania związanego z wyjaśnianiem nadzwyczajnej aktywności wojskowej któregoś z państw członkowskich; forum wymiany corocznych informacji wojskowych; system komunikowania się; forum corocznych ocen przestrzegania postanowień odnoszących się do systemu funkcjonowania środków budowy zaufania.
Komitet Konsultacyjny - organ wykonawczy Centrum zapobiegania konfliktom reprezentowane wszystkie państwa OBWE. Zadania: przeprowadzanie spotkań państw, jakie mogą mieć miejsce w związku z nadzwyczajną aktywnością militarna na obszarze OBWE; przeprowadzenie dorocznych ocen przestrzegania przez państwa przyjętych zobowiązań; przygotowanie seminariów na temat doktryn wojskowych oraz na inne tematy; nadzór nad sekretariatem CZK
Forum Współpracy w dziedzinie Bezpieczeństwa - powołany w celu: podjęcia nowych rokowań w sprawie kontroli zbrojeń, rozbrojenia oraz budowy zaufania i bezpieczeństwa; rozszerzenia regularnych konsultacji i zintensyfikowania współpracy w kwestiach związanych z bezpieczeństwem; zdynamizowania procesu zmniejszania ryzyka wybuchu konfliktu.
Umocnieniu roli OBWE w „architekturze bezpieczeństwa” Europy służy przyjęcie przez nią statusu „regionalnego porozumienia w rozumieniu rozdziału VIII Karty NZ” oraz gotowość zacieśnienia współpracy z europejskimi organizacjami międzynarodowymi.
Działania OBWE podjęte dotychczas na terenie b. Jugosławii oraz b. Związku Radzieckiego, okazały się bardzo mało skuteczne. Państwa stosunkowo chętnie akceptują ideę rozbudowy instrumentarium wykonawczego OBWE w kwestiach o największym znaczeniu dla bezpieczeństwa, w dalszym ciągu są jednak niechętne do pełnego angażowania się w te sprawy.
Niezbędne są dwie rzeczy: 1) dalsze doskonalenie w kierunku zwiększenia operatywności, zwłaszcza w sferze zapobiegania konfliktom, ich kontrolowania oraz rozwiązywania; 2) polityczna wola wszystkich państw by mogła ona spełniać taką rolę.
2.UNIA EUROPEJSKA.
Jedną z reakcji państw UE na zmiany w sytuacji geopolitycznej i geostrategicznej w Europie, było przyspieszenie działań mających na celu stworzenie, w możliwie niedalekiej perspektywie, wspólnej polityki zagranicznej oraz wspólnej polityki bezpieczeństwa. Wiązałoby się to z przekazaniem przez państwa członkowskie znacznej części decyzji w tych sprawach naczelnym organom Unii, a konkretnie Radzie Europejskiej. Stanowiły one w pewnym sensie uwieńczenie prowadzonych od początku lat 60 dyskusji na temat pogłębienia współpracy państw członkowskich w różnych dziedzinach, w tym również w sprawach polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.
Wśród głównych sponsorów postępu w tej dziedzinie były Francja i Niemcy. W zmienionej sytuacji europejskiej zasadniczy, deklarowany cel wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii, ujęty został w pięciu punktach, jako: 1. Ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów i niepodległości Unii; 2. umocnienie bezpieczeństwa Unii i jej państw członkowskich wszelkimi sposobami; 3. zachowanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego, zgodnie z zasadami Karty NZ, jak również Helsińskiego Aktu Końcowego i celów Paryskiej Karty Nowej Europy; 4. promowanie współpracy międzynarodowej; 5. rozwijanie i konsolidowanie demokracji i zasad prawa oraz poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności. Faktycznie przed Unią stały trzy zadania: 1) ściślejsze zintegrowanie zjednoczonych Niemiec z Europą Zachodnią; 2) stabilizacyjne oddziaływanie na pozostałą część Europy; 3) modernizacja stosunków Europy Zachodniej ze Stanami Zjednoczonymi.
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa obejmuje wszystkie problemy dotyczące Unii, włączając w to ewentualne konstruowanie wspólnej polityki obronnej, która mogłaby z czasem doprowadzić do wspólnej obrony. Jednakowoż polityka Unii w tej dziedzinie nie może przynosić uszczerbku dla specyficznego charakteru polityki obronnej i bezpieczeństwa państw członkowskich wynikających z Paktu Północnoatlantyckiego i być zgodne ze wspólną polityką obrony i bezpieczeństwa wypracowaną w jego ramach.
Poprzez sformułowanie intencji, głównych celów oraz instrumentów wspólnej polityki zagranicznej, tudzież obrony, Traktat z Maastricht czynił ważny krok w kierunku budowania nowego ładu w postzimnowojennej Europie. O uczynieniu kolejnego kroku miała zadecydować Międzynarodowa Konferencja Rządowa w 1996 - 97 roku. Stanęło przed nią: 1. określenie w sposób bardziej szczegółowy głównych kierunków i priorytetów wspólnej polityki zagranicznej; 2. powołanie do życia organu, który zajmowałby się na co dzień wypracowywaniem jej stanowiska w tych kwestiach; 3. zdecydowanie czy UZE ma stanowić odrębny instytucjonalnie instrument polityki obronnej i samej obrony; 4. ustanowienie w miarę dokładnego rozdziału zadań i kompetencji na linii UE-UZE-NATO.
3.UNIA ZACHODNIOEUROPEJSKA
Jest ona głównym instrumentem wspólnej polityki bezpieczeństwa (obrony) państw Wspólnot Europejskich. Jest to organizacja polityczno - militarna powołana do życia w oparciu o traktat Brukselski z 1948. W jej pracach bierze udział 15 państw.
Art.V zawiera zobowiązanie, zgodnie z którym: „W przypadku, gdyby jedna z Wysokich Umawiających się Stron stała się przedmiotem napaści zbrojnej w Europie, pozostałe Strony udzielą jej pomocy i poparcia wszelkimi będącymi w ich dyspozycji środkami - wojskowymi i innymi”. Ewolucja tej organizacji rozpoczęła się w połowie lat 80. Na nadzwyczajnej sesji Rady UZE (Rzym 26-27. X. 1984) wyraziła ona „ zdecydowanie lepszego wykorzystania UZE w celu pogłębienia współpracy między państwami członkowskimi w dziedzinie polityki bezpieczeństwa. W rezultacie tej decyzji na porządku dnia UZE znalazły się: 1. sprawy obrony; 2. ograniczenie zbrojeń i rozbrojenie; 3. wpływ ewolucji stosunków Wschód - Zachód na bezpieczeństwo w Europie;
Państwa członkowskie Unii zadeklarowały gotowość oddania do jej dyspozycji określonych kontyngentów konwencjonalnych sił zbrojnych. Zmodyfikowany w 1954 roku art. V Traktatu Brukselskiego z 1948 pozwala Unii na użycie sil zbrojnych w celach: a)humanitarnych i ratowniczych; b) utrzymania pokoju; c)działania jako siła bojowa w opanowywaniu kryzysów, włączając w to misje zmierzające do przywrócenia pokoju.
Aktywność UZE w sprawach wojskowych przejawiała się m.in. w następujących przedsięwzięciach: uzgodnieniu okresowych spotkań szefów sztabów państw członkowskich; powołanie do życia, od 1 X 1992, Komórki Planowania; postanowieniu o powołaniu do życia Europejskiej Agencji Zbrojeniowej Unii; powołaniu do życia Instytutu Studiów nad Bezpieczeństwem z siedzibą w Paryżu; podjęciu konsultacji i bliższej współpracy z ośmioma państwami Europy Środkowowschodniej.
Na koniec 1997r w pracach UZE brały udział praktycznie wszystkie państwa członkowskie Wspólnoty Europejskiej. Na wiosnę 1994 Rada UZE nadał status „członka stowarzyszonego” państwom Europy Środkowowschodniej.
4.PAKT PÓŁNOCNOATLANTYCKI
Stanowi w jakimś sensie klasyczny sojusz obronny. Jego członkami jest bowiem 19 państw, które zgodnie z Traktatem Waszyngtońskim są „zdecydowane połączyć swe wysiłki w celu zbiorowej obrony”. Zmiana sytuacji w Europie postawiła przed państwami członkowskimi NATO pytania dotyczące trzech podstawowych kwestii: 1.celowości dalszej egzystencji paktu; 2. jego charakteru i zakresu działania; 3. doktryny wojskowej.
Wszystkie państwa członkowskie dokonały zmniejszenia swoich potencjałów wojskowych, wprowadzając cięcia budżetów obronnych oraz poddając się rygorom Traktatu z 1990r w sprawie sił konwencjonalnych w Europie. Zmodernizował swoją doktrynę wojskową. Przyjęta w końcu 1991r „Nowa koncepcja strategiczna Sojuszu”, stała się punktem wyjścia dla dalszej modernizacji profilu wojskowego NATO w kierunku obronnym. NATO postanowiło: 1) „odejść tam gdzie to będzie wskazane, od koncepcji wysuniętej obrony”; 2) „zmodyfikować zasadę elastycznej odpowiedzi, zmniejszając zależność od broni nuklearnych, które w związku z tym będą utrzymywane na minimalnym poziomie”.
Koniec ery konfrontacji Wschód - Zachód spowodował nasilenie dyskusji na temat dalszego losu paktu. Bardziej donośne stały się głosy postulujące jego rozwiązanie. Okoliczność ta stała się dodatkowym stymulatorem wysiłków modernizacyjnych paktu. Okazał się efektywniejszy w rozwiązywaniu konfliktu jugosłowiańskiego. Przejęcie inicjatywy przez NATO pozwoliło na zawarcie pokoju w Dayton - Paryżu.
Struktura ta i reprezentowany przez nią potencjał wojskowy mogą być wykorzystane w budowie kooperatywnego modelu bezpieczeństwa w skali paneuropejskiej.
5.PARTNERSTWO DLA POKOJU (PdP)
Wierne odbicie stanowiska państw członkowskich NATO wobec węzłowych problemów budowy nowego ładu pokojowego w Europie zawierał ogłoszony w styczniu 1994r program „Partnerstwo dla pokoju”. Jego autorem był specjalny doradca prezydenta B. Clintona do spraw zagranicznych S. Talbot. Adresatem ogłoszonego przez szczyt państw NATO w Brukseli (10 -11 I 1994) programu były wszystkie państwa KBWE pozostające w przeszłości w strefie działania Układu Warszawskiego oraz państwa neutralne.
NATO zaproponowało podjęcie współpracy w sferze wojskowej, której głównym celem byłoby: 1) ułatwienie przejrzystości w sprawach dotyczących planowania obronnego oraz ustalania wielkości budżetów wojskowych; 2) zapewnienie demokratycznej kontroli cywilnej nad siłami zbrojnymi; 3) utrzymanie zdolności i gotowości sił zbrojnych do uczestniczenia w operacjach pokojowych pod auspicjami ONZ/KBWE; 4) rozwijanie współpracy wojskowej z NATO, w celu uzgadniania wspólnego planowania wojskowego, wspólnego szkolenia i ćwiczeń wojskowych, dla zwiększenia zdolności podejmowanych wspólnych misji pokojowych, ratowniczych, poszukiwawczych, humanitarnych, itp.; 5) takiej rozbudowy sił zbrojnych, by w dalszej perspektywie, były lepiej przygotowane do współdziałania z siłami państw NATO.
Działania związane z realizacją programu podjęto pod auspicjami Rady NATO, w oparciu o umowy podpisywane z Paktem Północnoatlantyckim indywidualnie przez każde państwo pragnące uczestniczyć w realizacji programu. Wiele kontrowersji wywołała sprawa ewentualnego uczestnictwa w programie PdP, Rosji. Dla administracji amerykańskiej udział Moskwy nabrał znaczenia szczególnego i dyplomacja waszyngtońska czyniła wszystko, by Rosjan do programu przyciągnąć. Chodziło o uniknięcie sytuacji, w której PdP można by nazwać przedsięwzięciem antyrosyjskim. 31 maja 1995 minister Kozyriew podpisał odpowiednie dokumenty na temat współpracy Rosji z paktem w ramach PdP.
6.WSPÓLNOTA NIEPODLEGŁYCH PAŃSTW
Organizacja ta powstała z inspiracji i przy dużym zaangażowaniu Moskwy i może stać się poważnym atutem Rosji w jej polityce zewnętrznej, w tym również w jej polityce bezpieczeństwa. We Wspólnocie znalazły się wszystkie republiki b. ZSRR, z wyjątkiem trzech republik nadbałtyckich.
Wspólnota, jako struktura międzynarodowa, została wyposażona w kompetencje i organy pozwalające na funkcjonowanie w sferze spraw politycznych, gospodarczych, bezpieczeństwa (obrony), w sposób typowy dla struktur cechujących się wysokim stopniem zintegrowania.
W „Regulaminie Rady Ministrów Spraw Zagranicznych” zostały sformułowane następujące zadania tego organu WNP: koordynacja polityki zagranicznej członków; zapewnienie skuteczności wspólnych działań; sprzyjanie pokojowemu załatwianiu sporów; działania na rzecz pomyślnego rozwiązywania zadań polityki zagranicznej; działanie na rzecz przyjaźni i dobrosąsiedzkich stosunków.
W „Układzie o bezpieczeństwem zbiorywm”, państwa członkowskie zobowiązały się do: 1) nie zawierania sojuszy wojskowych, nieuczestniczenia w koalicjach i jakichkolwiek działaniach „wymierzonych przeciwko innemu państwu członkowskiemu”; 2) konsultowania się i uzgadniania stanowiska „we wszystkich ważnych kwestiach bezpieczeństwa międzynarodowego dotyczących ich interesów”; 3)wszelka agresja na którekolwiek państwo członka WNP „traktowana będzie jako akt agresji przeciwko wszystkim sygnatariuszom Układu.
WNP wyposażona została również w odpowiednie instrumentarium instytucjonalne niezbędne do funkcjonowania systemu bezpieczeństwa zbiorowego. Wymienia się takie instytucje i stuktry jak: Rada Bezpieczeństwa Zbiorowego, Rada Ministrów Obrony, Naczelne Dowództwo Zjednoczonych Sił Zbrojnych
Można wyodrębnić dwa główne etapy, jeśli chodzi o podejście Rosji. Początkowo Moskwa preferowała wielostronne spotkania wszystkich zainteresowanych republik, na których tworzono struktury formalno-prawne i przyjmowano uzgodnienia dotyczące różnych sfer wzajemnych stosunków. W 1994r Moskwa zaczęła preferować podejście bilateralne, podpisując z najbardziej uległymi członkami WNP porozumienia dwustronne, do których następnie stopniowo przystępują kolejni członkowie tej organizacji. Od początku istnienia WNP Rosja zabiegała na arenie międzynarodowej o uzyskanie prze tę organizację możliwie szerokiego uznania. Zabiegi te nasiliła na początku 1994r, kiedy to minister Kozyriew wystąpił z formalnym wnioskiem o przyznanie WNP statusy obserwatora Zgromadzenia Ogólnego ONZ.
Modele bezpieczeństwa europejskiego
Kształt bezpieczeństwa w Europie zapowiada się jako rezultat wielu różnorodnych działań podejmowanych przez państwa na przestrzeni dłuższego okresu czasu. Działania te będą w większym stopniu reakcją na różne wydarzenia w Europie niż realizacją z góry zaprogramowanych w ramach jakiegoś całościowego planu strategicznego. Będzie on wypadkową możliwości efektywnego działania głównych aktorów na europejskiej scenie politycznej.
W obecnej dobie konieczność oparcia bezpieczeństwa na zbiorowym wysiłku państw wynika ze specyfiki współczesnych stosunków międzynarodowych, eksponujących konieczność wspólnego ich działania dla przezwyciężenia wyzwań o zasięgu międzynarodowym oraz ze specyfiki zbrojeń.
1.BEZPIECZEŃSTWO ZBIOROWE
Jest to najczęściej rozważana możliwość formuły bezpieczeństwa dla Europy, jako najbardziej odpowiadająca europejskim realiom ery postzimnowojennej. Chodzi przy tym o bezpieczeństwo rozumiane jako „uzgodnienie między wszystkimi lub większością państw określonego systemu międzynarodowego, zobowiązującego każde z nich do udzielenia pomocy, według najlepszych możliwości, każdemu innemu państwu będącemu obiektem ataku”.
Tworzenie takiego systemu wymaga: A) istnienia przeświadczenia, że agresja może mieć miejsce i, że można jej zapobiec; B)istnienia consensusu w sprawie definicji samej agresji oraz niezgodnego z prawem użycia siły; C)istnienia przeświadczenia, że państwa postępują na tyle racjonalnie, iż perspektywa konfrontacji z przeważającymi siłami - stron porozumienia o bezpieczeństwie zbiorowym - zniechęci je do podjęcia agresji.
Efektywne funkcjonowanie takiego systemu warunkowane jest: A) istnieniem przeświadczenia, że każdy konflikt interesów może być rozwiązany drogą poza militarną; B) istnieniem efektywnych mechanizmów alternatywnego, wobec siły, sposobu rozwiązania spornych kwestii; C) gotowością uczestniczenia w sankcjach bez wyjątku wszystkich członków systemu i wszelkimi dostępnymi środkami; D)respektowaniem praktyki, iż sankcje powinny być natychmiastowe, automatyczne i zastosowane z całą determinacją, wszędzie tam gdzie miała miejsce agresja.
Koncepcja bezpieczeństwa zbiorowego rozpatrywana jest w trzech zasadniczych formułach. Jako rozwiązanie: 1. globalne (powszechne); 2.regionalne; 3. jako koncert wielkich mocarstw.
Ad.1) dotychczasowe próby zastosowania w praktyce takiego rozwiązania okazały się nieudane.
Ad.2) za istotną okoliczność uważana jest większa łatwość osiągania consensusu w ograniczonym gronie państw. Zwraca się na jeden niezwykle istotny, ale ujemny aspekt rozwiązania regionalnego, a mianowicie, iż struktura taka jest tylko luźno związana z organizacją powszechną. Nacisk położony jest na formalno - prawną stronę zobowiązań członków systemu.
Ad3) charakteryzowałby się: mniejszą liczbą uczestników; większą elastycznością, jeśli chodzi o zakres terytorialny; na założeniu, że jego członkowie posiadają zbieżny interes; zobowiązania stron posiadają charakter mniej formalny.
W określonych warunkach, międzynarodowa organizacja obronna, np. NATO, UZE, może również spełniać rolę organizacji bezpieczeństwa zbiorowego. Decydujące znaczenie ma tutaj istnienie w umowie sojuszniczej, zobowiązania do udzielenia przez wszystkich jej sygnatariuszy, pomocy ofierze napaści. W koncepcji bezpieczeństwa zbiorowego, zobowiązanie udzielenia pomocy dotyczy agresji dokonanej przez państwo-członka. Zasadniczym elementem systemu bezpieczeństwa zbiorowego pozostaje sprawa sankcji („Środki przymusu bezpośredniego... stosowane przeciwko państwu winnemu naruszenia normy zakazującej uciekania się do wojny”). Chodzi o odstraszanie potencjalnego agresora oraz o możliwość zastosowania wobec niego odpowiednich sankcji.
Większa skuteczność bezpieczeństwa zbiorowego wyraża się w tym, że: 1) pozwala ono na efektywniejszą politykę odstraszania i przeciwstawiania się agresorowi; 2) instytucjonalizuje, promuje postawy kooperatywne państw; 3) eliminuje pewne problemy konfliktogenne ze stosunków między państwami, a tym samym zmniejsza możliwość konfliktów.
Przeciwko tej idei bezpieczeństwa przemawiają argumenty: 1) dotychczasowe próby wprowadzenia tego systemu w życie zawiodły; 2)zasady na których opiera się system z natury muszą być rygorystyczne; 3) zobowiązanie się państw do przeciwstawienia się każdemu agresorowi może zagrozić samej koalicji; 4) wiąże się z centralizacją, ta z kolei pozostaje w sprzeczności z pełną suwerennością państw; 5) efektywność może być sprawdzona jedynie podczas wojny.
1