POLITYKA OCHRONY KONKURENCJI

I. Informacje wstępne

1. Definicje

• konkurencja - proces, w którym podmioty rynkowe współzawodniczą ze sobą w zawieraniu transakcji rynkowych poprzez przedstawianie korzystniejszej od innych podmiotów oferty rynkowej celem realizacji swoich interesów

• konkurencyjność - zdolność do sprostania konkurencji międzynarodowej i utrzymania wysokiego tempa krajowego popytu bez pogarszania bilansu obrotów bieżących; na rynku międzynarodowym - akceptacja wyrobów danego kraju i powiększanie się jego udziałów w rynkach eksportowych

• polityka konkurencji - działania mające zagwarantować, że bariery zniesione w handlu wewnętrznym w ramach wspólnego rynku nie zostaną zastąpione innymi działaniami ze strony przedsiębiorstw lub rządów, prowadzącymi do zniekształcenia konkurencji

• polityka antymonopolowa - to wprowadzanie restrykcji zapobiegających monopolizacji określonych rynków w gospodarce; to zatem ogół działań państwa, mających na celu eliminowanie tendencji monopolistycznych, ich skutków, a także ochronę wolnej konkurencji; w szerszym znaczeniu tego rodzaju działalności państwa można rozróżnić chęć zapobiegania nie tylko ekonomicznym, ale również społecznym kosztom monopolizacji

• fuzja - operacja łączenia dwóch lub więcej przedsiębiorstw, bądź przejęcie jednych przedsiębiorstw przez inne, w wyniku którego powstaje nowy podmiot

• pomoc publiczna - wszelka pomoc udzielana przedsiębiorstwom przez państwo lub ze źródeł państwowych

2. Korzyści płynące z wolnej konkurencji

• wyższa jakość - konkurencja zachęca przedsiębiorstwa do podwyższania jakości sprzedawanych produktów i usług, aby przyciągnąć więcej klientów i zwiększyć swój udział na rynku; jakość może oznaczać: trwalsze i lepiej działające produkty, lepsze wsparcie posprzedażowe i techniczne, lepszą i bardziej przyjazną obsługę.

• niskie ceny - na rynkach konkurencyjnych ceny utrzymywane są na niskim poziomie; jest to korzystne nie tylko dla konsumentów, ponieważ gdy więcej osób stać na dane produkty, przedsiębiorstwa mają motywację do produkcji a gospodarka się rozwija.

• większy wybór - na rynku konkurencyjnym przedsiębiorstwa starają się, aby ich produkty różniły się od pozostałych; skutkiem jest większy wybór

• lepsi konkurenci na rynkach światowych - dzięki konkurencji w UE europejskie przedsiębiorstwa są silniejsze również poza UE i mogą stawić czoła światowej konkurencji.

• innowacje - aby móc oferować taki wybór i wytwarzać lepsze produkty, przedsiębiorstwa muszą być innowacyjne w swoich pomysłach, projektach, technologiach produkcji, usługach itp.

3. Cele polityki konkurencji

• zabezpieczenie interesów konsumenta oraz zapewnienie mu łatwego dostępu do dóbr i usług oferowanych na jednolitym rynku po maksymalnie zbliżonych cenach

• efektywne i niezakłócone funkcjonowanie wspólnego rynku państw członkowskich

• podtrzymywanie skutecznej konkurencji na rynku europejskim i niedopuszczenie do tego, by posiadające siłę rynkową firmy mogły wykorzystywać swą dominującą pozycję

• stworzenie prawnych mechanizmów, wspomagających efektywne funkcjonowanie Jednolitego Rynku Euro­pej­skiego

4. Zakładane efekty polityki ochrony konkurencji

4.1. Efektywność ekonomiczna

• zapewnienie jak najefektywniejszej alokacji zasobów - przy założeniu, iż nie jest to możliwe bez konkurencji, czyli:

• unifikacja rynku gwarantująca, że nie zostanie on „rozczłonkowany” w wyniku działania firm

• podtrzymywanie i umacnianie struktur konkurencyjnych na rynku europejskim

• zagwarantowanie uczciwej konkurencji przez kontrolowanie pomocy udzielanej przez państwo

4.2. Efektywność pozaekonomiczna

• niedopuszczenie do nadmiernego uzależnienia gospodarki europejskiej od kilku firm, czyli zapobieganie zbyt dużej koncentracji potencjału ekonomicznego

5. Podmioty polityki konkurencji

• przedsiębiorstwa - wszelkiego rodzaju przedsiębiorstwa, zarówno prywatne, jak i publiczne, działające na jednolitym rynku, w tym również firmy mające swoją siedzibę poza terytorium UE (nadużywanie pozycji dominującej, porozumienia antykonkurencyjne, fuzje i przejęcia)

• państwa członkowskie (monitorowanie pomocy państwa; liberalizacja zmonopolizowanych sektorów)

6. Obszary polityki konkurencji:

• nadużywanie pozycji dominującej, zagrożenie monopolami

• antykonkurencyjne porozumienia między przedsiębiorstwami (kartele)

• kontrola fuzji i przejęć

• monitorowanie pomocy państwa

• liberalizacja sektorów zmonopolizowanych

7. Sektory objęte polityką ochrony konkurencji

• energia

• usługi finansowe

• Media, motoryzacja

• przemysł farmaceutyczny

• usługi pocztowe

• usługi świadczone w ramach wolnych zawodów

• Telekomunikacja, transport, sport

• dobra konsumpcyjne

II. Podstawy prawne, instytucje

1. Podstawy prawne

1. Traktat Rzymski (1958) - wywodzą się z niego podstawowe przepisy regulujące politykę konkurencji; w Traktacie o Wspólnotach Europejskich (w wersji skonsolidowanej) reguły konkurencji są zebrane w specjalnym rozdziale Tytułu VI, art. 81-89; podstawowe założenia prawa konkurencji EU zawarte są w Artykułach 81 i 82 Traktatu WE:

• Artykuł 81 zabrania porozumień anty-konkurencyjnych, które mają znaczący wpływ na handel wewnątrz Wspólnoty (np. ustalanie cen); jednocześnie porozumienia takie są dozwolone jeśli strony wykażą, że pro-konkurencyjne korzyści z takich porozumień są większe niż koszty

• Artykuł 82 zabrania nadużywania pozycji dominującej (poprzez np. ograniczanie produkcji); przepisy dotyczące poszczególnych obszarów lub sektorów znajdują się bądź w Traktacie bądź też w regulacjach przyjętych przez Radę

1.2. Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej - Artykuły od 101 do 109

• Artykuł 101 TFUE zakazuje zawierania porozumień antykonkurencyjnych między przedsiębiorstwami (np. zmowy cenowe i podział rynku); często sprawy przeciwko kartelom rozpoczynają się w następstwie złożenia wniosku o łagodne traktowanie przez firmę, która przyznaje się do złego postępowania, licząc na złagodzenie sankcji

• Artykuł 102 zakazuje przedsiębiorstwom nadużywania pozycji dominującej na rynku; nadużywanie takie może polegać na nakłanianiu konsumentów do kupowania pakietów produktów, które mogą być sprzedawane oddzielnie, bądź na usuwaniu konkurentów z rynku poprzez zawieranie umów o wyłączności; jeśli udział przedsiębiorstwa w rynku wynosi poniżej 40 proc., prawdopodobieństwo, że osiągnie ono na nim dominującą pozycję, jest znikome; również krajowe organy ochrony konkurencji stosują artykuły 101 i 102 w sytuacji, gdy służą one najlepszemu rozwiązaniu danej sprawy

1.3. Rozporządzenie Rady 17/1962

• zawiera cele polityki konkurencji, czyli promowanie i utrzymywanie konkurencyjnych rynków we Wspólnocie raz promocja integracji europejskiej

2. Rozwój polityki konkurencji

• w pierwszych latach istnienia Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej jej kluczowym priorytetem było stopniowe usuwanie nałożonych przez państwa barier między państwami członkowskimi; przepisy dotyczące konkurencji zawarte w Traktacie o EWG, w szczególności przepisy antymonopolowe, towarzyszyły stopniowemu usuwaniu barier handlowych i wspierały ten proces;

• dlatego rozpoczęto surowe egzekwowanie przepisów antymonopolowych, aby uniemożliwić przedsiębiorstwom sztuczny podział rynku wewnętrznego poprzez takie praktyki, jak dzielenie się rynkami i ich podział, dyskryminacja cenowa lub utrudnianie importu równoległego

• pierwsze sprawy z zakresu prawa antymonopolowego dotyczące porozumień utrudniających import równoległy zawieranych między firmami prywatnymi miały miejsce w latach 60. XX w.,

• wyrok z 1964 r. przeciwko porozumieniu Grundig-Consten, które doprowadziło do podziału rynku i istotnych różnic w cenie takich samych produktów między Francją a Niemcami

• intensywne działania w zakresie egzekwowania odpowiednich przepisów kontynuowano w latach 70. I później, zwalczając praktyki antykonkurencyjne, takie jak kartele dzielące rynek

• wprowadzenie kontroli łączenia przedsiębiorstw w 1989 r., co było jednym z największych kroków milowych w realizacji polityki ochrony konkurencji; po wejściu w życie Jednolitego aktu europejskiego w 1987 r., w polityce konkurencji wzięto pod uwagę nową rzeczywistość rynkową oferującą europejskim firmom większe możliwości łączenia i nabywania aktywów w różnych państwach

• w 1989 r. przyjęto rozporządzenie w sprawie kontroli łączenia przedsiębiorstw, które było uwieńczeniem kampanii rozpoczętej przez Komisję już w roku 1973; na mocy tego rozporządzenia ustanowiono punkt kompleksowej obsługi do kontroli fuzji i przejęć mających wymiar europejski

• polityka Komisji i środki wykonawcze w zakresie ochrony konkurencji i kontroli łączenia przedsiębiorstw coraz efektywniej skupiały się na dobrobycie konsumentów,

• drogę utorowały prace Komisji nad rozporządzeniem w sprawie kontroli łączenia przedsiębiorstw, które wyeliminowało ryzyko narażenia konsumentów na szkody w wyniku tworzenia i umacniania pozycji dominujących przez łączenie przedsiębiorstw

• pod koniec lat 90. XX w. i na początku XXI w. polityka antymonopolowa Komisji zaczęła robić duże postępy w kierunku podejścia zorientowanego na skutki, w szczególności poprzez przyjęcie pierwszej generacji przepisów dotyczących porozumień między konkurentami (porozumień horyzontalnych) i porozumień między przedsiębiorstwami działającymi na różnych szczeblach łańcucha dystrybucji (porozumień wertykalnych); dzięki nowej generacji przepisów antymonopolowych Komisja, rozważając pro- i antykonkurencyjne aspekty różnych porozumień, mogła skupić się na porozumieniach angażujących spółki o dużej władzy rynkowej, czyli na takich, które mogą działać na szkodę konsumentów

• w roku 2003 weszła w życie regulacja Rady, która zdecentralizowała wdrażanie polityki konkurencji; od tej pory za przestrzeganie zapisów Art. 81 i 82 Traktatu odpowiedzialne są krajowe urzędy ochrony konkurencji oraz sądy powszechne; Komisja nadal zachowała znaczącą rolę we wdrażaniu polityki konkurencji będąc koordynatorem nowoutworzonej Europejskiej Sieci Konkurencji (ECN); w skład ECN wchodzą Komisja oraz krajowe urzędy ochrony konkurencji zaś celem jej działalności jest wymiana informacji i budowa efektywnego modelu prawnego, który zapewni przestrzeganie prawa konkurencji UE

• w 2008 roku Komisja opublikowała wytyczne, w których po raz pierwszy pokazała, w jaki sposób interpretuje przepisy dotyczące nadużywania przez firmy pozycji dominującej

2. Instytucje odpowiedzialne za politykę konkurencji

2.1. Rada Unii Europejskiej

• przez swoją działalność legislacyjną, polegającą na wydawaniu rozporządzeń i dyrektyw, tworzy warunki prawne umożliwiające realizację traktatowych zasad polityki konkurencji

2.2. Trybunał Sprawiedliwości

• przez swoje orzecznictwo interpretuje prawo dotyczące konkurencji , może także weryfikować decyzje komisji

2.3. Komisja Europejska (kolegium Komisarzy i Komisarz ds. Konkurencji; Dyrekcja Generalna ds. Konkurencji)

• posiada kluczowe kompetencje w realizacji polityki ochrony konsumentów

• do jej zadań należy:

• wdrażanie w życie polityki ochrony konkurencji

• czuwanie nad przestrzeganiem zasad konkurencji przez podmioty prywatne lub rządy

• badanie przypadków domniemanego naruszenia tych zasad oraz wydawanie stosownych decyzji

• nakładanie na firmy nieprzestrzegające wspólnotowych reguł konkurencji grzywny, których wysokość zależy od wagi stwierdzonego naruszenia prawa i czasu trwania takiego procederu

• w odniesieniu do pomocy państwa, nakazywanie przedsiębiorstwu zwrotu bezprawnie uzyskanej pomocy instytucjom narodowym, które tej pomocy udzieliły

• od decyzji Komisji przysługuje odwołanie do Sądu Pierwszej Instancji lub do Trybunału Sprawiedliwości

III. Nadużywanie pozycji dominującej

1. Istota

• prawo unijne nie podaje jednoznacznej definicji pozycji dominującej

• wg wskazówek Komisji i Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości pozycję dominującą na rynku charakteryzuje niezależność działania przedsiębiorstwa dominującego, w tym od konkurentów, kupców, dostawców oraz konsumentów

• głównymi wskaźnikami dominacji są:

• posiadany udział w rynku (przyjęło się, iż udziałem dominującym jest 50% i więcej)

• gospodarcza słabość konkurentów

• brak ukrytej konkurencji

• kontrola nad zasobami i technologią

• prawo wspólnotowe nie zakazuje obejmowania przez przedsiębiorstwo pozycji dominującej ale jej wykorzystywanie

• stosowanie przepisu (art. 82 TWE) o nadużywaniu pozycji dominującej następuje wówczas, gdy istnieją łącznie przesłanki:

• dominacja na rynku

• nadużywanie pozycji dominującej

• oddziaływanie na handel między państwami członkowskimi

2. Formy nadużywania pozycji dominującej

• narzucanie w sposób bezpośredni lub pośredni niesłusznych cen zakupu lub sprzedaży albo innych niesłusznych warunków transakcji

• ograniczanie produkcji, rynków lub rozwoju technicznego ze szkodą dla konsumentów

• stosowanie wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i stwarzanie im przez to niekorzystnych warunków konkurencji

• uzależnianie zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów

• geograficzna dominacja dyskryminacja cenowa

• monopolizacja cen (czyli: wysoki koszt produktu jednostkowego w relacji do ceny tego samego produktu sprzedawanego łącznie z innym; duża różnica między ceną hurtową a detaliczną tego samego produktu proponowana wybranym dostawcom; wysokie upusty dla konsumentów lub dostawców związanych tylko z jedną firmą; agresja cenowa na granicy dumpingu)

• nieuzasadniona odmowa dostawy

• odmowa przyznania licencji

3. Badanie nadużywania pozycji dominującej bierze pod uwagę następujące płaszczyzny:

• podmiotową - rynek podażowy i rynek popytowy

• pionową - fazy stosunku wymiany (zbyt, hurt, detal)

• asortymentową - rynek określonych towarów lub usług, które zaspokajają takie same potrzeby ich nabywców i są w ograniczonym zakresie wymienialne

• geograficzną - obszar zbytu towarów i oferowania usług

• czasowej - obszar, na którym warunki konkurencji są identyczne lub zbliżone przez pewien okres i zmieniają się w zależności np. od pory roku

4. Uprawnienia kontrolne Komisji w stosunku do przedsiębiorstw przy badaniu nadużycia pozycji dominującej

• wchodzenie do wszelkich pomieszczeń, na teren i do środków transportu przedsiębiorstwa i związków przedsiębiorstw

• sprawdzanie ksiąg i innych rejestrów dotyczących spraw prowadzonych przez przedsiębiorstwo, bez względu na sposób ich przechowywania;

• pobieranie lub uzyskiwanie w każdej formie kopii lub wyciągów z tych ksiąg lub rejestrów

• pieczętowanie wszelkich pomieszczeń przedsiębiorstwa i ksiąg lub rejestrów;

• zadawanie pytań przedstawicielom pracowników lub pracownikom przedsiębiorstwa lub związku przedsiębiorstwa w celu uzyskania wyjaśnień co do faktów lub dokumentów dotyczących przedmiotu i celu kontroli oraz do rejestrowania odpowiedzi

5. Kary za nadużywanie pozycji dominującej

• grzywna nieprzekraczająca 10% całkowitego obrotu uzyskanego w poprzedzającym roku obrotowym

• okresowa kara nieprzekraczająca 5% średniego dziennego obrotu w poprzedzającym roku obrotowym za każdy dzień naruszenia art. 82 TWE naliczane od daty decyzji Komisji

IV. Antykonkurencyjne porozumienia między przedsiębiorstwami (kartele)

1. Istota

• według przepisów unijnych zakazane są wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie uzgodnione praktyki, które mogą wpływać na handel między państwami członkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz rynku wewnętrznego

• powyższy zakaz ma charakter ogólny, czyli dotyczy:

• porozumień horyzontalnych - między przedsiębiorstwami działającymi na tym samym szczeblu produkcji, przetwarzania lub dystrybucji

• porozumień wertykalnych - między przedsiębiorstwami funkcjonującymi na różnych szczeblach i niekonkurującymi bezpośrednio ze sobą

• porozumienia takie są z mocy prawa nieważne

• porozumienia między przedsiębiorstwami nie muszą mieć charakteru prawnie obowiązujących kontraktów, ale również mogą przybrać formę gentlemen's agreement lub nieformalnego porozumienia ustnego zawartego między partnerami

• uzgodniona praktyka musi zawierać trzy elementy:

• kontakt między konkurentami, który

• ma na celu lub chce wywołać efekt koordynowania działań lub wpływać na działanie konkurencji

• żeby zwiększyć pewność działalności między nimi

• zakazanego charakteru nie mają porozumienia nie prowadzące do stworzenia warunków konkurencji, które nie odpowiadają normalnym warunku rynku oraz działania między spółką-matką a jej afiliacjami

• ponadto przepisy traktatowe odnoszą się tylko do takich porozumień, które ograniczają konkurencję w znacznym stopniu, a nie do takich, które mają nieznaczny wpływ na rynek

2. Przykłady zakazanych porozumień:

• ustalanie w sposób bezpośredni lub pośredni cen zakupu lub sprzedaży albo innych warunków transakcji

• ograniczanie lub kontrolowanie produkcji, rynków, rozwoju technicznego lub inwestycji

• podział rynków lub źródeł zaopatrzenia

• stosowanie wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i stwarzanie im przez to niekorzystnych warunków konkurencji

• uzależnianie zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów

3. Wyłączenia ze stosowania zakazu porozumień

• jeśli porozumienia nie ograniczają odczuwalnie konkurencji:

• łączny udział rynkowy posiadany przez strony porozumienia nie przekracza 10% na żadnym z rynków, których dotyczy porozumienie (jeśli jest ono zawarte między przedsiębiorstwami będącymi aktualnymi lub potencjalnymi konkurentami)

• udział rynkowy posiadany przez każdą ze stron porozumienia nie przekracza 15% na żadnym rynku, których dotyczy porozumienia (jeśli jest ono zawarte między przedsiębiorstwami nie będącymi ani aktualnymi, ani potencjalnymi konkurentami)

• jeśli porozumienia:

• przyczyniają się do doskonalenia produkcji i dystrybucji towarów, promowania postępu technicznego lub gospodarczego (ochrona środowiska)

• dają konsumentom uczciwy udział w korzyściach z nich wynikających (usprawnienie dostaw, niższe koszty przekładające się na niższe ceny dla konsumentów)

• dotyczą restrukturyzacji przedsiębiorstw w czasie recesji

• nie zawierają restrykcji, które nie są niezbędne do usprawnienia produkcji i dystrybucji

• nie dają stronom możliwości eliminowania konkurencji w odniesieniu do znacznej części określonego rynku

• uprawnienia do przyznania lub odmowy zastosowania wyłączeń ma tylko Komisja - i tylko w przypadku gdy porozumienia lub uzgodnione praktyki było notyfikowane

3.1. Bez wyjątków zabronione są:

• w wypadku porozumień horyzontalnych: ustalanie cen; wspólne biura sprzedaży; kwoty produkcyjne lub dostawcze; podział rynków lub źródeł zaopatrzenia;

• w wypadku porozumień wertykalnych: ustalanie ceny odsprzedaży; bezwzględna klauzula ochrony terytorialnej

4. Kary za zakazane porozumienia:

• podstawą naliczania kary jest procent wartości sprzedaży, do której odnosi się przypadek naruszenia, przemnożony przez liczbę lat uczestnictwa w naruszaniu prawa

• za wejście do kartelu od 15 do 25% rocznej sprzedaży w danym sektorze

• kary wzrastają w przypadku, gdy określone przedsiębiorstwo łamie zakaz porozumień po raz kolejny

• Komisja przewiduje również łagodniejsze traktowanie przedsiębiorstwa, które dostarcza informacji o kartelu, w którym uczestniczyło;

• uprawnienia kontrolne Komisji są identyczne, jak w przypadku badania nadużywania pozycji dominującej

V. Kontrola fuzji i połączeń

• według prawa wspólnotowego zakazana jest nadmierna koncentracja, nieuzasadniona względami ekonomicznymi, która grozi zniekształceniem swobody konkurencji ma jednolitym rynku lub jego części

• koncentracja następuje, gdy:

• łączą się dwa lub więcej wcześniej samodzielne przedsiębiorstwa lub części przedsiębiorstw

• następuje przejęcie przez jedną lub więcej osób już kontrolujących co najmniej jedno przedsiębiorstwo, albo przez jedno lub więcej przedsiębiorstw, bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad całym lub częścią jednego lub więcej innych przedsiębiorstw w drodze zakupu papierów wartościowych lub aktywów w drodze umowy lub w inny sposób

• prawa, umowy lub jakiekolwiek inne środki, które oddzielnie bądź wspólnie i uwzględniając okoliczności faktyczne lub prawne, dają możliwość wywierania decydującego wpływu na przedsiębiorstwo, w szczególności przez: własność lub prawo użytkowania całego lub części aktywów przedsiębiorstwa; prawa lub umowy przyznające decydujący wpływ na skład, głosowanie lub decyzje organów przedsiębiorstwa

• kontrola połączeń dotyczy jedynie wymiaru unijnego, a ten uzależniony jest od całkowitego obrotu światowego wszystkich podmiotów uczestniczących w fuzji

• wymiar unijny mają fuzje i przejęcia, w których:

• całkowity obrót łączących się firm przekracza na całym świecie 5 mld euro rocznie

• całkowity obrót przypadający na UE co najmniej dwóch zaangażowanych przedsiębiorstw wynosi więcej niż 250 mln euro, chyba że każde z zaangażowanych przedsiębiorstw uzyskuje więcej niż dwie trzecie swoich obrotów całkowitych przypadających na Unię w jednym i tym samym państwie członkowskim

• wymiar unijny mają również fuzje i przejęcia które nie osiągają powyższych progów, jednakże:

• łączny światowy obrót wszystkich zaangażowanych przedsiębiorstw przekracza 2,5 mld euro

• w każdym z przynajmniej trzech państw członkowskich łączny globalny obrót wszystkich zaangażowanych przedsiębiorstw przekracza 100 mln euro

• w każdym z przynajmniej trzech państw członkowskich łączny globalny obrót przynajmniej dwóch zaangażowanych przedsiębiorstw przekracza 25 mln euro

• globalny obrót w ramach Unii każdego z przynajmniej dwóch zaangażowanych przedsiębiorstw przekracza 100 mln euro, chyba że każde z zaangażowanych przedsiębiorstw osiąga ponad dwie trzecie swego obrotu w jednym z państw członkowskich

• kontrola ma na celu stwierdzenie, czy koncentracja jest lub nie zgodna ze wspólnym rynkiem

• dokonując oceny Komisja uwzględnia:

• potrzebę zachowania i rozwoju skutecznej konkurencji na wspólnym rynku, z punktu widzenia, struktury wszystkich danych rynków oraz rzeczywistej lub potencjalnej konkurencji ze strony przedsiębiorstw zlokalizowanych we Wspólnocie lub poza nią;

• pozycję rynkową zainteresowanych przedsiębiorstw oraz ich siłę ekonomiczną i finansową, wszelkie prawne lub inne bariery wejścia na rynek, interesy konsumentów pośrednich i końcowych oraz rozwój postępu technicznego i gospodarczego, pod warunkiem, że dokonuje sie on z korzyścią dla konsumentów i nie stanowi przeszkody dla konkurencji

• zgłoszenie fuzji powinno być dokonane w ciągu tygodnia od podjęcia odpowiednich czynności prawnych prowadzących do połączenia, a Komisja Europejska ma miesiąc na badanie wstępne

• w wyniku takiego badania Komisja może zaniechać dalszego postępowania, uznając brak możliwości zastosowania prawa wspólnotowego, stwierdzić zgodność fuzji z prawem wspólnotowym, przekazać sprawę do krajowych organów antymonopolowych lub rozpocząć badanie zasadnicze

• w tym ostatnim przypadku Komisja musi wydać w ciągu czterech miesięcy decyzję administracyjną o zgodności (lub niezgodności) notyfikowanego połączenia z prawem Wspólnoty

• procedura kontroli połączeń przedsiębiorstw kończy się:

• bezwarunkową zgodą Komisji na notyfikowaną fuzję (decyzja taka zapada już na etapie badania wstępnego w około 90% przypadków)

• zgodą warunkową (często na etapie badania zasadniczego); albo - co także się zdarza:

• odmową dokonania połączenia

VI. Monitorowanie pomocy państwa

1. Istota

• zgodnie z prawem unijnym (art. 107 TFUE) wszelka pomoc państwa lub pochodząca ze źródeł państwa jest niedopuszczalna, jeśli prowadzi do wypaczenia lub naruszenia konkurencji w handlu między państwami członkowskimi, w wyniku uprzywilejowania niektórych przedsiębiorstw lub wybranych dziedzin produkcji

• automatycznie spod zakazu wyłączona została pomoc:

• o charakterze socjalnym

• przyznawana indywidualnym konsumentom

• której celem jest naprawa szkód spowodowanych przez klęski żywiołowe

2. Argumenty za monitorowaniem pomocy państwa

• jeśli korzyści z pomocy mają zasięg krajowy, a jej koszty są ponoszone przez inne państwa, rządy mogą mieć bodźce do nadmiernego świadczenia pomocy; stąd pomoc powinna być kontrolowana w celu zmniejszenia negatywnych efektów zewnętrznych na inne państwa członkowskie

• jeśli pomoc państwa dla przedsiębiorstwa motywowana jest daną lokalizacją, może okazać się, iż podmiot taki będzie mógł uzależniać swoją dalszą działalność na danym terenie od dalszych subsydiów; stąd zapobieganie negocjacjom przez firmy

• programy pomocy mogą wywołać długoterminowe koszty wynikające z zakłócenia konkurencji; sytuacja taka dotyczy w szczególności pomocy na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw

3. Przesłanki określające, kiedy dana pomoc jest niezgodna z zasadami wspólnego rynku

• pomoc jest udzielana ze środków publicznych - świadczona jest przez organy władzy centralnej, regionalnej i lokalnej lub z zasobów państwowych przekazanych do dyspozycji instytucjom spoza administracji państwowej

• pomoc stanowi korzyść ekonomiczną dla beneficjenta - może to być każdy środek świadczony bezpośrednio z budżetu lub z zasobów państwa albo udzielany kosztem budżetu poprawiający sytuację przedsiębiorstwa lub sektora w stosunku do konkurentów; np.:

• przedsiębiorstwo nabywa/dzierżawi grunty państwowe po cenie niższej od rynkowej

• przedsiębiorstwo sprzedaje grunty państwu po cenie wyższej od rynkowej

• przedsiębiorstwo ma uprzywilejowany dostęp do infrastruktury bez konieczności wnoszenia za to opłat

• przedsiębiorstwo otrzymuje od państwa kapitał ryzyka w warunkach bardziej korzystnych, niż gdyby otrzymał go od inwestora prywatnego

• pomoc ma charakter selektywny - jest przeznaczona tylko dla niektórych producentów lub do produkcji niektórych dóbr;

• pomoc zakłóca konkurencję lub grozi jej zakłóceniem oraz narusza wymianę handlową między państwami członkowskimi - następuje to w każdym przypadku, gdy beneficjent prowadzi działalność na rynku, na którym istnieje konkurencja oraz wymiana handlowa między krajami UE

4. Wyłączenia fakultatywne (za zgodą Komisji Europejską) z zakazu udzielania pomocy publicznej:

• wsparcie rozwoju gospodarczego obszarów, w których standard życia jest szczególnie niski lub w których występuje wysokie bezrobocie

• pomoc na realizację projektów ważnych dla wspólnego interesu europejskiego lub poprawę sytuacji państwa członkowskiego przeżywającego poważne trudności gospodarcze (pomoc na cele horyzontalne: pomoc na rzecz badań i rozwoju; pomoc na rzecz ochrony środowiska)

• pomoc sektorowa - przeznaczona dla gałęzi przemysłu przeżywających trudności gospodarcze; stosowana jest do rozwiązywania problemów długofalowych a nie do utrzymywania status quo (pomoc dla sektorów o specyficznych cechach, np. węgiel, elektryczność; rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo; transport)

5. Analiza zasadności udzielonej pomocy publicznej

• etap 1 - czy cel wart jest realizacji: czy istnieją dowody na istotną porażkę rynkową, gdy pomoc nie zostanie udzielona; czy wcześniej udzielona pomoc wykazała się efektywnością w odniesieniu do celu prowadzonej polityki

• etap 2 - czy pomoc jest odpowiednia: czy odpowiednia jest wielkość i intensywność pomocy; jakie instrumenty są najbardziej odpowiednie; czy dana pomoc jest najmniej szkodliwym instrumentem dla uzyskania konkretnego celu; czas trwania i częstotliwość pomocy; jakie są koszty uboczne udzielonej pomocy; jakie są koszty transakcji i lobbingu

• etap 3 - definicja rynku danych produktów: jaka jest zmiana zachowań spowodowana pomocą i jakie produkty beneficjenta tej pomocy są nią objęte; jaki jest odnośny rynek geograficzny i produktowy dla produktów dotkniętych pomocą

• etap 4 - analiza symulacyjnego scenariusza: co stałoby się bez pomocy państwa

• etap 5 - decyzja i środki zaradcze

VII. Liberalizacja sektorów zmonopolizowanych

• w wielu państwach członkowskich Unii Europejskiej istniały do niedawna lub nadal istnieją przedsiębiorstwa publiczne (lub też prywatne) posiadające faktyczny monopol działania w niektórych dziedzinach

• dotyczy to zwłaszcza usług o charakterze powszechnym, takich jak usługi pocztowe, transport kolejowy, wysyłanie i przesyłanie energii elektrycznej, wodociągi

• samo istnienie monopolu, jeśli nie jest usprawiedliwione ekonomicznie, prowadzi w większości przypadków do wysokich cen, niskiej jakości usług oraz zapóźnienia technologicznego

• stąd należy dążyć demonopolizacji w wymienionych dziedzinach poprzez m.in. oddzielnie infrastruktury od działalności komercyjnej (infrastruktura może nadal pozostawać we władaniu jednego przedsiębiorstwa, które ma jednak obowiązek zapewnić do niej dostęp po komercyjnych cenach)

• gałęzie wymagające liberalizacji: transport kolejowy, sektor lotniczy, sektor usług telekomunikacyjnych, sektor usług pocztowych

Import równoległy (inaczej szary marketing): zjawisko polegające na dystrybucji na rynki zagraniczne towarów oznaczonych marką danego producenta poprzez kanały, które nie zostały ukształtowane przez eksportera według jego strategii marketingowej na danym rynku, ale przez pośredników niezwiązanych z oficjalnymi bądź autoryzowanymi kanałami zbytu.

---