Polityka Ochrony

Środowiska w Unii

Europejskiej

GENEZA:

Pominięcie w Traktacie Ustanawiającym

Europejską Wspólnotę Gospodarczą
(1957r.)



Początek lat 70. – pierwsze

zainteresowanie spowodowane
postępującą degradacją środowiska
wskutek rozwoju gospodarczego



Potrzeba regulacji na poziomie

wspólnotowym

1972 rok



Konferencja Narodów Zjednoczonych w

Sztokholmie oraz Szczyt w Paryżu –

wezwanie do przygotowania przez Komisję

Europejską programu działań na rzecz

ochrony środowiska



Art. 2 Traktatu Rzymskiego – „harmonijny

rozwój” jednym z zadań Wspólnoty



początek budowania wspólnej polityki

środowiskowej, wieloletnich programów

działania w ochronie środowiska oraz

opartego na zawartych w nich priorytetach

prawa w postaci dyrektyw i rozporządzeń

6 Programów Działania

I Program Działania

na lata 1973-1975



podstawowe zasady polityki ochrony

środowiska WE:

o zasada podejmowania środków

ostrożności i prewencji

o zasada odpowiedzialności finansowej

sprawcy zanieczyszczeń.

II i III Program Działania

( na lata 1976-1981 i 1982-

1986)



rozszerzono i skonkretyzowano

wcześniejsze regulacje

IV Program Działania

(na lata 1987-1992)



przełomowy dla polityki ochrony środowiska



Podstawą prawną działań w dziedzinie środowiska –

Jednolity Akt Europejski z 1987r.



Do Traktatu EWG wprowadzono nowy tytuł

"Środowisko naturalne„:

o Zasada ostrożności

o Zasada prewencji

o Zasada naprawy szkód wyrządzonych środowisku w

pierwszym rzędzie u źródła

o Zasada odpowiedzialności sprawcy za degradację

środowiska

o Zasada integracji z innymi politykami

o Zasada subsydiarności



Nacisk na prewencję a nie zwalczanie szkód

V Program Działania

(na lata 1993-1997 –

przedłużony do 2000)



"Ku zrównoważeniu"



realizacja założeń Traktatu z Maastricht (osiągniecie

zrównoważonego rozwoju jako główny cel UE)



wzrost świadomości ekologicznej



współodpowiedzialności za przyszły rozwój Wspólnoty

Europejskiej



Traktat Amsterdamski - trwałe uzależnienie rozwoju

gospodarczego od troski i dbałości o środowisko naturalne



wymogi ochrony środowiska naturalnego muszą być

uwzględniane przy określaniu i realizacji wszystkich polityk

Wspólnoty, w szczególności mających na celu trwały rozwój



nowe metody rozwiązywania problemów środowiskowych



Pierwszy raz zastosowano podejście horyzontalne



priorytety działania w obszarze ochrony środowiska



Przemysł, energetykę, transport, rolnictwo i turystykę - sektory

mające największy wpływ zarówno na rozwój gospodarczy oraz

stan środowiska



Zacieśnienie współpracy Wspólnoty z krajami kandydującymi do

członkowstwa oraz z krajami trzecimi

VI Program Działań

(na lata 2001-2010)



"Środowisko 2010: Nasza przyszłość

zależy od naszego wyboru"



Priorytetami Unii Europejskiej jest

o przeciwdziałanie zmianom klimatycznym

(efektowi cieplarnianemu),

o ochrona przyrody i bioróżnorodności

(zwiększenie obszarów chronionych, w tym

mórz),

o dbałość o wpływ środowiska na zdrowie

(surowsze normy),

o oszczędne wykorzystanie zasobów

naturalnych

o rozsądna gospodarka odpadami (recykling)



pięć głównych metod działania:

o zapewnienie wdrożenia istniejącego

prawa środowiskowego;

o uwzględnianie potrzeb ochrony

środowiska we wszystkich sferach

wspólnotowej polityki;

o bliska współpracę z biznesem i

konsumentami w celu znalezienia

optymalnych rozwiązań;

o zapewnienie lepszej i łatwiej dostępnej

informacji na temat środowiska

wszystkim obywatelom Unii;

o rozwinięcie bardziej świadomego

podejścia do problemu wykorzystania

gruntów.

Dodatkowe dokumenty



Protokół z Kioto z 1997 r. - dotyczący

ograniczenia emisji gazów cieplarnianych



Konwencja Genewska z 1979 r. w

sprawie transgranicznego zanieczyszczania

powietrza na dalekie odległości.



Strategia Lizbońska z 2000r. - Unia

Europejska do 2010 r. ma stać się

najbardziej konkurencyjną i opartą na

wiedzy gospodarką. W 2001 r. dołączono do

niej rozdział dotyczący ochrony środowiska

(Strategia Zrównoważonego Rozwoju UE).

Podstawa prawna (dziś):



Traktat z Lizbony wprowadza jedynie

zmiany instytucjonalne, wpływa wyłącznie

na kształt systemowy prawa ochrony

środowiska. Traktat ujednolica katalog

instrumentów prawnych stosowanych do

regulacji obszaru ochrony środowiska.



System ochrony prawa ochrony środowiska

w UE składa się z szeregu norm prawa

pierwotnego, jak również pochodnego, a

także znacznego dorobku orzeczniczego w

tej materii ETS.



Prawo pierwotne – preambuła Traktatu o

Unii Europejskiej odnosi się do ochrony

środowiska naturalnego.

Prawo pierwotne – preambuła Traktatu o Unii

Europejskiej

• „WYRAŻAJĄC MOCNĄ WOLĘ

popierania postępu gospodarczego i

społecznego swych narodów poprzez

urzeczywistnienie rynku

wewnętrznego oraz umacnianie

spójności i ochrony środowiska

naturalnego, przy uwzględnieniu

zasady stałego rozwoju, oraz

prowadzenia polityk, które zapewnią,

że integracji gospodarczej

towarzyszyć będzie równoczesny

postęp w innych dziedzinach (…)”

Art. 3

3. „Unia ustanawia rynek wewnętrzny.

Działa na rzecz trwałego rozwoju

Europy, którego podstawą jest

zrównoważony wzrost gospodarczy

oraz stabilność cen, społeczna

gospodarka rynkowa o wysokiej

konkurencyjności zmierzająca do

pełnego zatrudnienia i postępu

społecznego oraz wysoki poziom

ochrony i poprawy jakości

środowiska naturalnego. Wspiera

postęp naukowotechniczny.”

TYTUŁ XX

ŚRODOWISKO NATURALNE

• Cele:

 zachowanie, ochrona i poprawa jakości środowiska

naturalnego,

 ochrona zdrowia ludzkiego,

 ostrożne i racjonalne wykorzystywanie zasobów

naturalnych,

 promowanie na płaszczyźnie międzynarodowej

środków zmierzających do rozwiązywania regionalnych

lub światowych problemów środowiska naturalnego, w

szczególności zwalczania zmian klimatu.

• uwzględnienie różnorodności sytuacji w różnych

regionach Unii

• Opiera się na zasadzie ostrożności oraz na zasadach

działania zapobiegawczego, naprawiania szkody w

pierwszym rzędzie u źródła i na zasadzie

„zanieczyszczający płaci”.

• Przy opracowywaniu polityki w dziedzinie

środowiska naturalnego Unia uwzględnia:

— dostępne dane naukowo-techniczne,
— warunki środowiska naturalnego w różnych

regionach Unii,

— potencjalne korzyści i koszty, które mogą

wynikać z działania lub z zaniechania

działania,

— gospodarczy i społeczny rozwój Unii jako

całości i zrównoważony rozwój jej regionów.

• W zakresie swoich odpowiednich

kompetencji Unia i Państwa Członkowskie

mogą współpracować z państwami trzecimi i

kompetentnymi organizacjami

międzynarodowymi.

Kompetencje UE:

• Zakres kompetencji jest sporny;
• Niechęć państw członkowskich do

rozszerzania kompetencji UE w tej
kwestii;

• Polityka ochrony środowiska

pozostaje w obszarze kompetencji
dzielonych między UE i państwa
członkowskie.

Polityka środowiska a inne

polityki wspólnotowe:



Polityka energetyczna



Polityka transportowa



Wspólna polityka rolna



Polityka spójności

Finansowanie



Europejski Fundusz Rozwoju

Regionalnego,



Europejski Fundusz Społeczny,



Europejski Fundusz Rolny na rzecz

Rozwoju Obszarów Wiejskich,



Europejski Fundusz Rybacki,



Fundusz Spójności,



Program LIFE+,



Europejski Bank Inwestycyjny –

kredyty, gwarancje,

Zasady prawa ochrony

środowiska



Zasady traktatowe realizowane przez

całość polityki ochrony środowiska (art.

191 TFUE)



Wysokiego poziomu ochrony



Ostrożności



Działania zapobiegawczego



Naprawiania szkody w pierwszym rzędzie u źródła



„zanieczyszczający płaci”

* Zasada zrównoważonego rozwoju

Ogólne zasady traktatowe

 Pomocniczości
 Proporcjonalności
 Integracyjna

Prawo pochodne w

dziedzinie ochrony

środowiska

Dyrektywy o charakterze horyzontalnym

Dyrektywy o charakterze szczegółowym

Wybrane zagadnienia

horyzontalne



Ocena oddziaływania na środowisko



Procedura oceny oddziaływania na

środowisko

Konwencja z Espoo o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście

transgranicznym z dnia 25 lutego 1991 r., Dz. U. Z 1999 r. Nt 96, poz. 1110

Dyrektywa 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca

2001 r. w sprwie oceny wpływu niektórych planów i programów na

środowisko, Dz. Urz. UE 2001 L 197/30

Dyrektywa 85/337/EWG Rady z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprwie oceny

skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne

na środowisko naturalne, Dz. Urz. UE 1985 L 175/40

Wybrane zagadnienia

horyzontalne c. d.



Dostęp do informacji



Europejski Transfer Uwalniania i

Transferu Zanieczyszczeń

Konwencja z Aarhus o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa

w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w

sprawach dotyczących środowiska, Dz. Urz. UE 2005 L 124/1

Dyrektywa 2003/4/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28

stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji

dotyczących środowiska, Dz. Urz. UE 2003 L156/17

Projekt dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie

dostępu do wymiaru sprawiedliwości w kwestiach ochorny

środowiska z 2003 r., COM (2003) 624 final.

Dyrektywa 96/61/WE Rady z dnia 24 września 1996 r. w sprawie

zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń, Dz. Urz.

WE 1996 L 257/26

Dziedziny szczegółowe



Ochrona powietrza



Ochrona klimatu



Chemikalia



Odpady



Ochrona wód



Ochrona przyrody

Ochrona powietrza



Normy jakości powietrza



Określona jakość produktów (głównie paliw),

ograniczenia produkcji i stosowania substancji

zubożających warstwę ozonową



Wymagania dotyczące pojazdów silnikowych



Dopuszczalna emisja zanieczyszczeń do

powietrza przez zakłady przemysłowe

Dyrektywa 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21

maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza

dla Europy, Dz. Urz. UE 2008 L 152

Dyrektywa 96/61/WE Rady z dnia 24 września 1996 r. dotycząca

zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli, Dz.

Urz UE 2008 L 24/8

Ochrona klimatu



Ramowa Konwencja Narodów

Zjednoczonych w sprawie zmian

klimatu z 1992 r.



Protokół Dodatkowy z Kioto z 1997 r.



Redukcja emisji gazów

(handel emisjami gazów

cieplarnianych, realizacja wspólnych projektów wdrożeń,

mechanizam czystego rozwoju)



Pakiet klimatyczny



Przegląd systemu ETS



Wspólny wysiłek na rzecz redukcji emisji



Przechwytywanie i składowanie dwutlenku węgla



Przchwytywanie i składowanie enegrii ze źródeł

odnawialnych



Normy emisji dwutlenku węgla z samochodów



Specyfikacja paliw

Ochrona klimatu



Dyrektywa 2004/101/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27

października 2004 r. zmieniająca dyrektywę z 2003/87/WE

ustanawiającą system handlu przydziałami emisji gazów

cieplarnianych we Wspólnocie, z uwzględnieniem mechanizmów

projektowych Protokołu z Kioto, Dz. Urz. L 049



Dyrektywa w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego

systemu handlu uprawieniami do emisji gazów cieplarnianych, Dz.

Urz. UE 2009 L 140/63



Dyrektywa w sprawie deologicznego składowania dwutlenku węgla.

Dz. Urz. UE 2009 L 140/136



Dyrektywa w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł

odnawialnych, Dz. Urz. UE 2009 L 140/16



Dyrektywa zmieniająca dyrektywę 98/70/WE odnoszącą się do

specyfikacji benzyny i olejów napędowych oraz wprowadzającą

mechanizm monitorowania i ograniczania emisji gazów

cieplarnianych oraz zmieniającą dyrektywę odnoszącą się do

specyfikacji paliw wykorzystywanych przez statki żeglugi śródlądowej

oraz uchylająca dyrektywę 93/12/EWG, Dz. Urz. UE 2009 L 140



Dyrektywa zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu uwzględnienia

działalności lotniczej w systemi handlu przydziałami emisji gazów

cieplarnianych we Wspólnocie Dz. U. L 302

Chemikalia



System REACH – Registration,

Evaluation and Authorisation of

Chemicals



Europejska Agencja Chemikaliów –

European Chemicals Agency - ECHA

Rozporządzenie WE nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z

dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania

zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakrsie chemikaliów, Dz. Urz.

UE 2008 L 141/22

Rozporządzenie WE nr 1272/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z

dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i

pakowania substancji i mieszanin, Dz. Urz. |UE L 354/60

Odpady



Gospodarka odpadami (wytwarzanie i

zarządzanie) uregulowane tak aby

chronić środowisko i życie ludzkie.



Odnosi się do całego cyklu od

wytwarzania do usuwania odpadów



Nacisk kładziony na odzysk i recykling

Dyrektywa 2008/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19

listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre

dyrektywy, Dz. Urz. UE 2008 L 312/3

Ochrona wód



Zintegrowane podjeście do ochrony wód

głównie w obszarach:



Standardów jakości



Kontroli emisji ze źródeł punktowych, źródeł

rozproszonych oraz ścieków komunalnych

Dyrektywa 98/83/WE Rady z dnia 3 listopada 1998 r. w sprwie jakości wód

przeznaczonych do spożycia przez ludzi, Dz. Urz. UE 1998 L 330/32

Dyrektywa 2006/11/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 lutego

2006 r. w sprwie zanieczyszczenia spowodowanego przez niektóre

substancje niebezpieczne odprowadzane do środowiska wodnego

Wspólnoty, Dz. Urz. WE 2006 L 64

Dyrektywa 91/676/EWG Rady z dnia 12 grudnia 1991 r. dotycząca ochrony

wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany

pochodzenia rolniczego, Dz. Urz. EWG 1991 L 375

Dyrektywa 91/271/EWG Rady dotycząca oczyszczania ścieków

komunalnych, Dz. Urz. EWG 1991 L 135/1991

Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23

października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w

dziedzinie polityki wodnej, Dz. Urz. WE 2000 L 327

Ochrona przyrody



Początkowo charakter sektorowy



Obecnie ochrona przyrody w szerokim kontekście



Rok 2010 Międzynarodowym Rokiem

Różnorodności Biologicznej



Ptaki – wskaźnik jakości środowiska



Europejska Sieć Ekologiczna „Natura 2000”

Konwencja o różnorodności biologicznej, Dz. U. Z 2002 r. Nr

184, poz. 1532

Dyrektywa 79/409/EWG Rady z dnia 2 kwietnia 1979 r. w

sprwie ochrony dzikich ptaków, Dz. Urz. EWG 1979 L 103

Dyrektywa 92/43/EWG Rady w sprawie ochrony siedlisk

naturlanych oraz dzikiej fauny i flory, Dz. Urz. UE 1992 L

206

Instytucje i organy UE zajmujące

się polityką ochrony środowiska



Dyrekcja Generalna ds. Środowiska

Komisji Europejskiej



Komisja Ochrony Środowiska, Zdrowia

i Praw Konsumentów w Parlamencie

Europejskim (ENVI)



Rada ds. Środowiska



Europejska Agencja Środowiska

(European Environment Agency)

Dyrekcja Generalna ds. Środowiska

Komisji Europejskiej



odpowiedzialność za politykę UE w ochronie

środowiska



rozporządzanie środkami finansowymi



kontrola wdrożenia przez państwa członkowskie

prawa unijnego dotyczącego ochrony środowiska



rozpatrywanie skarg obywateli oraz organizacji

pozarządowych na działania lub zaniechania władz

państw członkowskich



reprezentowanie UE na międzynarodowych

spotkaniach dotyczących ochrony środowiska



przygotowywanie, w ramach ,,grupy czterech”z

Europejską Agencją Środowiska, Instytutem

Środowiska i Zrównoważonego Rozwoju i

Eurostatem raportów dotyczących ochrony

środowiska



prowadzenie Centrum Monitoringu i Informacji

(MIC) będącego centrum Wspólnotowego

Mechanizmu Ochrony Ludności, którego celem

jest ułatwienie współpracy między służbami

ratunkowymi w sytuacjach krytycznych w UE i

krajach trzecich

Rada (Rada ds. Środowiska)



rola decyzyjna i koordynacyjna



wspólnie z PE uchwala akty prawne w zwykłej

procedurze prawodawczej (procedura

współdecydowania)



Prace Rady dotyczące ochrony środowiska

przygotowuje Komitet Stałych Przedstawicieli

(COREPER) – Grupa Robocza ds. Środowiska oraz

Grupa Robocza ds. Międzynarodowych zagadnień

Środowiska



Rada wydaje komunikaty dotyczące wyników

swoich posiedzeń

Komisja Ochrony Środowiska,

Zdrowia i Praw Konsumentów



jedna z największych i najbardziej aktywnych komisji PE



geneza sięga 1973 r. - powołano komisję zajmująca się

prawem ochrony środowiska



wspólnie z Radą uchwala akty prawne w zwykłej

procedurze prawodawczej (procedura

współdecydowania), może doprowadzić do odrzucenia

projektu lub zmienić jego treść



współpracuje między innymi z:

* Europejskim Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób
* Europejską Agencją Substancji Chemicznych
* Europejska Agencja ds. Oceny Produktów Leczniczych

Europejska Agencja ds. Środowiska



ma na celu dostarczanie rzetelnych i obiektywnych

informacji na temat ochrony środowiska całej UE oraz

państwom członkowskim



koordynuje inicjatywy wspólnotowe między innymi:

Sieć Informacji i Obserwacji Środowiska (EIONET) oraz

wspólnotowy system informacji o środowisku (SEIS),

których celem jest gromadzenie, analiza, ocena i

zarządzanie danymi wraz z jednostkami Komisji

Europejskiej, krajami członkowskimi oraz

organizacjami międzynarodowymi



prowadzi działalność naukowo-badwczą, informacyjną

i wydawniczą



zrzesza 32 państwa (27 państw UE, 3członków EFTA:

Norwegię, Islandię, Lichtenstein oraz Szwajcarię i

Turcję)

Podejmowanie decyzji – zwykła

procedura prawodawcza



trójkąt instytucjonalny: Komisja Europejska, Parlament

Europejski oraz Rada Unii Europejskiej



Komisja Europejska ma najsilniejszy wpływ na

kształtowanie polityki UE w dziedzinie ochrony

środowiska: ma monopol na inicjowanie procedur

ustawodawczych może również włączać państwa

członkowskie, organizacje ekologiczne, organizacje

branżowe w dyskusję nad projektowanymi regulacjami



Parlament Europejski i Rada mają głównie

kompetencje wynikające głownie z procedury

współdecydowania



w zwykłej procedurze prawodawczej w przypadku gdy

Rada

i Parlament nie dojdą do porozumienia, projekt aktu

prawnego nie może zostać przyjęty

pewne akty prawne i akty wykonawcze,

do wydania których upoważnia inny

akt prawa wtórnego przyjmowane są

przez Komisję Europejską we

współpracy z różnego rodzaju

komitetami, najczęściej za pomocą

procedury regulacyjnej

Podejmowanie decyzji

- procedura komitologii

W dziedzinie ochrony środowiska i zrównoważonego

rozwoju proponuje się wprowadzenie Otwartej Metody

Koordynacji w zakresie:



realizacji polityki ekologicznej, a w szczególności elementów

nieobjętych regulacjami prawnymi,



zrównoważonych wzorów konsumpcji i produkcji,



polityki ochrony klimatu,



energii odnawialnej i efektywności energetycznej,



polityki transportu,



zdrowia i środowiska,



turystyki,



aspektów środowiskowych we współpracy międzynarodowej,



wykorzystania instrumentów ekonomicznych i fiskalnych,



planowania przestrzennego

Kontrowersje

Polska Zielona Sieć ostrzega, że w związku z planami
szybszego wydawania funduszy unijnych ze względu na
walkę z kryzysem gospodarczym, dofinansowane mogą
zostać projekty szkodliwe dla środowiska, pochłaniając
23 miliardy euro w Europie Środkowej i Wschodniej. Na
mapie Polski zaznaczono jako kontrowersyjne: 12
spalarni i 3 drogi ekspresowe. Organizacje pozarządowe
opublikowały mapę 55 kontrowersyjnych projektów
infrastrukturalnych, z których kilka zostało już
dofinansowanych, zaś większość oczekuje na środki z
funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności UE bądź
pożyczkę z Europejskiego Banku Inwestycyjnego  (EBI).

Unijne dyrektywy a

polskie prawo

Jeżeli chcemy wdrożyć wszystkie unijne dyrektywy

do polskiego prawodawstwa do 2013 roku,
potrzebne jest ponad 170 mld złotych. Polska ma
na ochronę środowiska ze wszystkich programów
krajowych i regionalnych, kwotę ok. 42 miliardów
złotych. Wniosek jest taki, że te pieniądze muszą
być impulsem do rozwoju - podkreślił J. Mikuła,
wiceminister rozwoju regionalnego