Ceny usług�nkowych a wynik finansowy

Akademia Ekonomiczna w Poznaniu

Ewa Kużdżał

Ceny usług bankowych a wynik finansowy

Banku Gospodarki Żywnościowej S.A. Oddział w Głogowie

w latach 1997 - 2001

PRACA DYPLOMOWA

Promotor

dr Ryszard Mikołajczak

Wydział: Ekonomii

Kierunek: Bankowość

Poznań 2002

SPIS TREŚCI

Wstęp …………………………………………………………………………...

Rozdział I

Miejsce BGŻ S.A. na rynku usług bankowych ………………………............

Charakterystyka rynku usług bankowych ……………………………………...
Operacje bankowe ……………………………………………………………..
BGŻ S.A. na rynku usług bankowych …………………………………………

Rozdział II

Polityka cenowa w działalności banków ……………………………………..

2.1 Cele działalności banków …………………………………………………......

Polityka cenowa w działalności banków …………………………………........
Metodyka ustalania kosztów i cen usług bankowych ………………….............

Rozdział III

Struktura cen wybranych usług bankowych w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 .........................................................................

Zasady naliczania odsetek od środków pieniężnych i kredytów ………………
Taryfa prowizji i opłat za czynności bankowe ………………………………...
System naliczania oraz pobierania prowizji i opłat ……………………………

Rozdział IV

Wpływ cen usług bankowych na wynik finansowy BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 ……………………………………………….

Oddział w strukturze organizacyjnej Banku..................
Struktura przychodów i kosztów BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 ...................
Wpływ cen usług bankowych na wynik finansowy BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997- 2001 ………………………………………………...

Zakończenie ........................................................................................................

Spis literatury .....................................................................................................

Spis aktów prawnych .........................................................................................

Spis tabel .............................................................................................................

Spis wykresów ....................................................................................................

Wstęp

Sektor usług finansowych należy do najszybciej rozwijających się w polskiej gospodarce. Usługi oferowane dotąd jedynie przez banki weszły do ofert instytucji finansowych i wielkich sieci sprzedaży. Wyjątkowo silna pozycja banków zagranicznych, a także procesy konsolidacji w sektorze bankowym w coraz większym stopniu kształtują konkurencję na rynku usług finansowych.

Ogólna sytuacja ekonomiczna, wywierająca wpływ na działalność i na wyniki finansowe banków oddziałuje także na warunki egzystencji i zachowania ogółu podmiotów działających na rynku - powodując wzrost lub spadek skłonności do oszczędzania, zwiększenie lub zmniejszenie tendencji do inwestowania, zwiększenie lub zmniejszenie zapotrzebowania na kredyty. Decyduje więc w znacznej mierze o tym, jak będą postępować partnerzy banku, jakie będą ich żądania i oczekiwania, jaka będzie ich kondycja finansowa.

Na rynku, na którym funkcjonuje wiele banków, warunkiem skutecznej konkurencji jest świadczenie przez bank wysokiej jakości usług po niskich cenach. Jest to warunek niezbędny, aby bank przetrwał w konkurencyjnym otoczeniu.

Działalność każdego banku powinna być oceniana z punktu widzenia jej efektywności. Podstawowymi czynnikami kształtującymi wynik finansowy banku są z jednej strony przychody, z drugiej natomiast koszty uzyskania przychodów. Celem tej pracy jest wykazanie wpływu cen usług bankowych na sytuację finansową Banku Gospodarki Żywnościowej S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001. Celowi temu podporządkowany jest układ pracy. Praca składa się z czterech rozdziałów.

Rozdział pierwszy zawiera charakterystykę rynku usług bankowych, a także przedstawia rolę i miejsce BGŻ S.A. na tym rynku. Sektor usług finansowych należy do najszybciej rozwijających się w polskiej gospodarce. W wyniku zmian w przepisach regulujących działalność banków zwiększyła się liczba dostawców usług finansowych na rynku. Banki coraz silniej zabiegają o klienta, konkurencja na rynku staje się w związku z tym coraz większa. Zdobycie nowych klientów wymaga znacznego zwiększenia nakładów w dziedzinie reklamy w celu zdobycia nowych klientów oraz większego rozpropagowania świadczonych usług. Priorytetowym zadaniem staje się także poprawa jakości obsługi klientów. Także zamierzeniem BGŻ S.A. jest sprostanie wyzwaniom stale rosnącej konkurencji na rynku usług finansowych, umacnianie pozycji na rynku jako nowoczesnego banku komercyjnego, utrzymanie dotychczasowych i zdobycie nowych klientów, uatrakcyjnienie oferty usług i oferowanie profesjonalnej obsługi.

W rozdziale drugim scharakteryzowano rolę polityki cenowej w działalności banków i czynników ją kształtujących. Działalność banków uzależniona jest od zmieniających się warunków zewnętrznych: poziomu rozwoju gospodarczego i dochodów, sytuacji ekonomicznej i społeczno - politycznej, skłonności do inwestowania, a w rezultacie od będącej funkcją tych czynników funkcją podaży depozytów, zapotrzebowania na kredyty i inne usługi bankowe. Na działalność banków mogą wywierać wpływ zjawiska chwilowe i całkowicie przypadkowe, wywołując spiętrzony napływ lub wzmożony odpływ środków pieniężnych. Aby zmniejszyć negatywne skutki tych oddziaływań, banki muszą zachowywać stały kontakt z rzeczywistością. Konkurencja między bankami nasila się i coraz trudniej jest objąć określony segment lub niszę rynkową. Z drugiej jednak strony jest jeszcze wielu potencjalnych klientów, którzy dotychczas nie korzystają z usług bankowych i trzeba ich dopiero zachęcić. Rośnie w związku z tym rola polityki cenowej w odniesieniu do usług świadczonych przez banki.

W trzecim rozdziale zawarto strukturę cen wybranych usług bankowych, zasady naliczania odsetek od środków pieniężnych i kredytów, system naliczania oraz pobierania prowizji i opłat, stosowane zwolnienia i ulgi, zmiany w obowiązujących przepisach. Aby bank mógł skutecznie obsługiwać klientów, musi być lepszy, szybszy lub tańszy od swoich konkurentów. Będzie to możliwe tylko wtedy, gdy bank dostosuje swoją działalność do zmian zachodzących na rynkach finansowych. Reakcja na te zmiany musi być szybka i elastyczna. Każdy bank powinien mieć jasną koncepcję utrzymania pozycji konkurencyjnej na rynku, uwzględniającą wszystkie najważniejsze czynniki rozwoju. Obniżające się marże odsetkowe oraz pogarszająca się jakość kredytów zmuszają banki do realizacji w szerszym zakresie operacji pośredniczących, a więc wszelkiego rodzaju usług na rzecz klientów, stanowiących źródło przychodów prowizyjnych.

W rozdziale czwartym przeprowadzono analizę czynników wpływających na wynik finansowy BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001, ze szczególnym uwzględnieniem roli przychodów z działalności bankowej w kształtowaniu tego wyniku. Podstawowym celem każdego banku jest bowiem osiągnięcie zadowalającego zysku. Ocena wyników banku jako podmiotu gospodarczego, w części dotyczącej finansów, bazuje na bilansie i rachunku zysków i strat. Ocena jego jednostek organizacyjnych ma dać rozpoznanie, w jakim stopniu każda z nich przyczynia się do realizacji celów banku i umożliwić zastosowanie na tej podstawie bodźców motywujących do lepszej pracy.

Dane źródłowe wykorzystane w pracy pochodziły z dostępnych w mediach informacji na temat sytuacji finansowej BGŻ S.A., z Raportów rocznych Banku, z opracowań Generalnego Inspektoratu Nadzoru Bankowego NBP z lat 1999 - 2001 Sytuacja finansowa banków oraz materiałów źródłowych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie. Literatura przedmiotu wykorzystana w pracy pochodziła z Biblioteki i Czytelni Akademii Ekonomicznej w Poznaniu oraz księgozbioru własnego.

Rozdział I

Miejsce BGŻ S.A. na rynku usług bankowych

Charakterystyka rynku usług bankowych

We współczesnym świecie banki są niezbędnym ogniwem gospodarek rynkowych. Ich rola rośnie także w gospodarce polskiej, a polski system bankowy coraz bliższy jest standardom europejskim. Banki, dążąc do zdobycia coraz większego udziału w rynku, same wychodzą naprzeciw oczekiwaniom klienta oferując coraz to bardziej różnorodne usługi. Aby bank mógł skutecznie obsługiwać klientów, musi być lepszy, szybszy lub tańszy od swoich konkurentów. Będzie to możliwe tylko wtedy, gdy bank dostosuje swoją działalność do zmian zachodzących na rynkach finansowych.

W ujęciu ekonomicznym rynek jest formą nawiązywania kontaktów między kupującymi i sprzedającymi w celu ustalenia warunków transakcji: sposobu, miejsca, czasu oraz ceny. Rynek usług finansowych jest rynkiem kupującego. Obejmuje on usługi bankowe, usługi związane z obrotem papierami wartościowymi, usługi ubezpieczeniowe, oszczędzanie na cele mieszkaniowe, a także usługi specjalistyczne, takie jak leasing, faktoring, karty płatnicze i doradztwo finansowe. Rynek usług bankowych można określić jako miejsce, gdzie oddziałują na siebie siły w postaci zapotrzebowania na usługi bankowe przez faktycznych i potencjalnych klientów oraz ich podaż, czyli wielkość oferty banków.

Zapotrzebowanie na usługi bankowe zależy od sytuacji gospodarczej kraju z jednej strony i od kultury ekonomicznej społeczeństwa z drugiej. Stan, w jakim znajduje się gospodarka, decyduje o ilości podmiotów gospodarczych, rozmiarach ich działalności i rozwoju, kontaktach z kontrahentami zagranicznymi. Wzrost tych wielkości zwiększa zapotrzebowanie gospodarki na usługi bankowe, zastój i recesja działają odwrotnie. Sytuacja gospodarcza wpływa również na wielkość dochodów ludności, które są potencjalnym towarem, którym banki handlują.

Zapotrzebowanie podmiotów gospodarczych na usługi bankowe jest w pewnej części wymuszone. Od 1994 roku jednostki gospodarcze prowadzące ewidencję gospodarczą muszą posiadać rachunek bankowy, a także mają obowiązek bezgotówkowego rozliczania niektórych transakcji, gdy suma jednorazowej transakcji pomiędzy podmiotami gospodarczymi przekracza równowartość 3 tys. EUR, bądź równowartość 1 tys. EUR, gdy wartość obrotów gospodarczych w miesiącu poprzedzającym wystawienie faktury przekraczała równowartość 10 tys. EUR. Natomiast w odniesieniu do zobowiązań podatkowych istnieje w każdym przypadku, bez względu na wysokość sumy, obowiązek ich bezgotówkowej zapłaty przez te podmioty. W przypadku bowiem zapłaty podatku przepisy nie określają granicznej wielkości, powyżej której należy stosować bezgotówkową formę rozliczeń. Trudno zresztą wyobrazić sobie obecnie poważną firmę, która nie posiada rachunku bankowego i nie rozlicza się z kontrahentami za pośrednictwem banku.

Popyt na usługi bankowe dla ludności uzależniony jest od poziomu dochodów społeczeństwa w relacji do bieżących wydatków koniecznych dla przeżycia oraz od kultury ekonomicznej tegoż społeczeństwa, związanej z tradycjami pokoleniowymi, regionalnymi, a także skłonnością do oszczędzania. Zapotrzebowanie na te usługi może być skutecznie zwiększane poprzez odpowiednie działania banku, należy jednak pamiętać, że w określonym przedziale czasu jest zawsze ograniczone. Konkurentami banków stają się obecnie towarzystwa ubezpieczeniowe, towarzystwa powiernicze, fundusze inwestycyjne, emitenci kart płatniczych, firmy telekomunikacyjne i spółki dysponujące sieciami komputerowymi oraz inne instytucje pozabankowe. Banki starają się temu przeciwdziałać poprzez rozszerzanie swej podstawowej oferty o pakiety usług towarzyszących (np. dodatkowe ubezpieczenie), muszą także przeanalizować zakres oferowanych przez siebie usług.

Podaż usług przez banki komercyjne jest ograniczona ich możliwościami przerobowymi, jednakże powiększanie tych możliwości stanowi element rozwoju każdego banku. Wyrazem tych dążeń jest wprowadzenie usług homebankingu, zlecania operacji finansowych przez telefon, udzielanie informacji o saldach na posiadanych rachunkach bankowych - przez pracownika banku lub automat (bankofon), usługi za pośrednictwem Internetu, a także wiele innych nowoczesnych rozwiązań technologicznych usprawniających pracę banku (coraz efektywniejsze systemy informatyczne).

Dążenie do powiększania zysku powoduje, że podaż usług na rynku bankowym jest z reguły wyższa od aktualnego zapotrzebowania. W celu zachęcenia potencjalnych klientów banki prowadzą różnego rodzaju działania promocyjne. Coraz częściej zajmują się tym odpowiednio przeszkoleni pracownicy działów marketingu.

Wielkość sprzedaży określonych usług przez dany bank można wyrazić liczbowo i dokonywać porównań. Rozmiary sprzedaży określonego banku porównuje się do sumy sprzedaży realizowanej przez ogół banków i wyraża wskaźnikiem procentowym, będącym odzwierciedleniem udziału tego banku w rynku. W ujęciu dynamicznym należy oceniać łącznie zmianę tego wskaźnika i zmianę wielkości bezwzględnych, bowiem może się zdarzyć, że chociaż udział w rynku maleje, to jednak przyrost świadczonych usług jest satysfakcjonujący i odwrotnie. Jest to efekt konkurencji między bankami. Oferta bardziej odpowiadająca potrzebom klientów i dobrze zaprezentowana sprzedaje się lepiej niż inne, a tym samym daje o wiele lepsze rezultaty.

Konkurencja między bankami ściśle związana jest z regułami funkcjonowania normalnego rynku. Jej przedmiotem są:

wielkość sprzedaży określonych usług,
cena, po jakiej usługi są sprzedawane,
pozyskiwanie klientów uznawanych za dobrych.

Rozmiary sprzedaży usług, wyznaczające udział w rynku określonego banku, jako zjawisko rynkowe zostały już przedstawione. Konkurencja na tym obszarze pojawiła się w Polsce po zmianie relacji popytowo - podażowych. Bezpośrednio po reformie bankowej dość powszechne były sądy, że działalność bankowa jest prosta i wysoce rentowna. Rzeczywistość okazała się jednak inna. Pojawiła się nadwyżka podaży nad popytem i banki musiały zacząć podejmować działania, aby usługi bankowe w większym stopniu odpowiadały potrzebom klientów i były oferowane we właściwym miejscu i czasie. Pod presją konkurencji podnosi się poziom usług bankowych i zmienia sposób obsługi klientów.

Praca w warunkach silnie rozwiniętej konkurencji uwrażliwiła banki na poziom cen usług bankowych - wysokość stopy procentowej oraz pobieranych prowizji i opłat, a także zakres usług świadczonych za darmo i odpłatnie. Proponowanie klientom mniej korzystnego oprocentowania lokat czy znacznie wyższych prowizji niż w instytucjach konkurencyjnych zaczęło stwarzać wyraźnie wyczuwalną groźbę ich utraty. Szybki rozwój nowoczesnych technologii zmusił banki do zwrócenia uwagi na jakość obsługi klientów korzystających przede wszystkim z usług elektronicznych. Coraz rzadsze odwiedziny klientów w klasycznych oddziałach bankowych wymusiły rozbudowę centrów informacji telefonicznych. Za ich pośrednictwem przekazywana jest aktualna oferta usług, udzielane są informacje o kontach i rachunkach, przeprowadzane transakcje finansowe itp. Centra pozwalają także na zmniejszenie kosztów, ponieważ możliwa jest ich integracja z systemami informatycznymi oraz automatyzacja wielu usług. Z badań przeprowadzonych w krajach Unii Europejskiej wynika, że przed zastosowaniem tego rodzaju rozwiązań czołowe firmy traciły w ciągu pięciu lat blisko połowę swoich klientów. Badania wykazały także, że zatrzymanie dotychczasowych klientów jest od pięciu do dziesięciu razy tańsze niż pozyskanie nowych.

Ogromną rolę w zwiększaniu wielkości sprzedaży, o czym już wcześniej wspomniano, ma do odegrania marketing bankowy, obejmujący planowanie działań w wyznaczanie celów cząstkowych, analizę otoczenia banku, czynników demograficznych, ekonomicznych, technicznych, politycznych, prawnych itp. Na podstawie tych parametrów ustala się plany działań związanych z wprowadzaniem nowych usług, z metodami ich promocji i dystrybucji oraz z polityką cenową. Działania marketingowe mają także służyć tworzeniu pozytywnego wizerunku banku i umacnianiu jego pozycji na rynku bankowym. Elementem promocji usług bankowych jest reklama, pełniąca funkcję informacyjną, szczególnie ważną przy wprowadzaniu na rynek nowych usług. Dobrze przygotowana i przeprowadzona może wywierać duży wpływ na powiększenie ich sprzedaży.

Cena, po jakiej usługi są sprzedawane wpływa bezpośrednio na zysk banku. Konkurencja cenowa banków jest elementem walki o udział w rynku oraz pozyskanie dobrych klientów. Możliwości operowania ceną są jednak ograniczone, bowiem nie jest możliwe trwałe obniżanie ceny poniżej poziomu zapewniającego zyskowność, ze względu na wynik finansowy. Bardzo ważne jest dobre rozpoznanie możliwości banku oparte na rzetelnej i poprawnej kalkulacji opłacalności poszczególnych usług. Często stosowaną taktyką jest udzielanie nowemu klientowi kredytu według stopy procentowej niższej niż ogólnie oferowana. Stanowi to zachętę do zmiany banku obsługującego. Tematyka cen usług bankowych zostanie przedstawiona szerzej w następnym rozdziale tej pracy.

Pozyskiwanie klientów uznawanych za dobrych jest przedmiotem konkurencji o wiele bardziej złożonej niż w przypadku usług masowych. Z reguły ci klienci to przedsiębiorstwa mające duże znaczenie w kraju, regionie lub branży i korzystające przeważnie z wielu różnych usług, będące w związku z tym pożądanymi klientami. Liczy się dla nich przede wszystkim zakres, jakość i cena usług bankowych, a także opinia o sprawności i rzetelności banku. Dobrze orientują się w sytuacji gospodarki, rynku, kondycji finansowej banków, ich ofertach, potrafią więc dokonywać trafnych wyborów i wykorzystać swoją pozycję na rynku podczas negocjacji z bankiem. Pozyskanie tych klientów jest o wiele łatwiejsze niż utrzymanie ich na stałe.

Badania rynku wskazują, że zarówno dla klientów indywidualnych, jak i małych przedsiębiorstw, największe znaczenie przy wyborze banku ma lokalizacja placówki bankowej. Powinna być położona blisko domu, siedziby firmy, w dogodnym miejscu. Dopiero w następnej kolejności wymieniane są takie kryteria, jak gwarancje bezpieczeństwa depozytów, tradycja, czy też dobra opinia banku.

Pozycja rynkowa banku jest zbiorem przedstawionych sytuacji i podejmowanych działań. Jest ogromnie ważna dla skutecznej realizacji podstawowego zadania banku komercyjnego, jakim jest kreowanie zysku. Tę pozycję bank musi sobie wypracować. Oprócz wymienionych wcześniej czynników na pozycję banku na rynku wpływają: rzetelność w działaniu, stosunek do klienta, poziom stóp procentowych, wielkość prowizji i opłat, sprawność obsługi i rozliczeń, stopień zaufania innych banków krajowych i banków zagranicznych. W celu określenia pozycji banków na rynku bankowym opracowywane są rankingi banków, które są formą ich oceny według określonych kryteriów. Zapotrzebowanie na takie oceny powodowane jest zainteresowaniem wielu osób i instytucji sytuacją i kondycją banków - właścicieli banku, jego klientów krajowych i zagranicznych, banków współpracujących, nadzoru bankowego.

Z punktu widzenia właścicieli kapitału ważna jest ocena efektywności działania banku, ponieważ jest ona źródłem ich korzyści finansowych. Dla klientów i banków współpracujących najważniejsze jest bezpieczeństwo finansowe i związana z nim wypłacalność, ponieważ zapewnia ona pełną zwrotność środków pieniężnych ulokowanych w takim banku oraz wywiązywanie się z podejmowanych zobowiązań.

Kryteria sporządzania rankingów mogą być różne. Wspólną cechą danych w nich zawartych jest bazowanie na rzeczywistych danych, wynikających z ksiąg banków. Różnie natomiast bywa z zawartością merytoryczną takich rankingów i przydatnością przedstawionych w nich danych liczbowych. Zdarza się, że łączy się ze sobą wielkości do siebie nie przystające, ilustrujące całkiem różne zagadnienia. Czasami publikowane są także rankingi banków oparte na kryteriach dobieranych selektywnie, konstruowane w taki sposób, by określonemu bankowi zapewnić z góry zamierzone dobre miejsce. Wysoka pozycja banku jest formą reklamy, wzbudza też do niego zaufanie. Z lektury rankingów wynika, że ten sam bank może być w nich umiejscawiany na całkowicie innych pozycjach. W związku z tym przed wyciąganiem wniosków należy zapoznać się z zastosowaną metodą zaszeregowania banków. Liczby i wskaźniki ujmowane w rankingach mogą służyć ocenie sytuacji w minionym okresie, a także w pewnym zakresie wnioskowaniu o prawdopodobnych zmianach w przyszłości.

Działalność banków uzależniona jest od zmieniających się warunków zewnętrznych: poziomu rozwoju gospodarczego i dochodów, sytuacji ekonomicznej i społeczno-politycznej, skłonności do inwestowania, a w rezultacie od będącej funkcją tych czynników podaży depozytów, zapotrzebowania na kredyty i inne usługi bankowe. Wpływ na działalność banków wywierać mogą zjawiska chwilowe i całkowicie przypadkowe, wywołując wzmożony napływ lub odpływ środków pieniężnych. Skutki oddziaływania tych czynników znajdują odzwierciedlenie w wielkości i ilości przeprowadzanych przez banki operacji.

Operacje bankowe

Do podstawowej działalności banków należy gromadzenie środków pieniężnych, udzielanie kredytów i pożyczek pieniężnych oraz przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych. W działalności tej można wyodrębnić czynności bankowe, które są wykonywane tylko przez banki oraz czynności, które mogą wykonywać banki i inne podmioty gospodarcze.

Pierwszą grupę stanowią czynności bankowe zastrzeżone do wyłącznej kompetencji banków i obejmują:

przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,
prowadzenie innych rachunków bankowych,
udzielanie kredytów,
udzielanie gwarancji bankowych,
emitowanie bankowych papierów wartościowych,
przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banków w odrębnych ustawach.

Drugą grupę stanowią czynności, które oprócz innych podmiotów mogą być wykonywane również przez banki i są to:

udzielanie pożyczek pieniężnych,
operacje czekowe i wekslowe,
wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,
terminowe operacje finansowe,
nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych
przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,
wykonywanie czynności obrotu dewizowego,
udzielanie poręczeń,
wykonywanie czynności zleconych związanych z emisją papierów wartościowych,
zarządzanie funduszami emerytalnymi.

Zakres wykonywanych czynności bankowych poszczególnych banków określa statut banku, którego treść musi być zgodna z zezwoleniem na utworzenie banku.

Specjalistyczną formą działalności usługowej realizowanej przez banki są operacje bankowe. Przedmiotem tej działalności są środki pieniężne i inne wartości, a zakres to udział w przepływie strumieni pieniężnych. Można przyjąć, że operacje bankowe to sposoby i techniki wykonywania czynności bankowych. Najczęściej wyodrębnia się trzy grupy operacji bankowych:

operacje czynne (aktywne), związane z alokacją środków pieniężnych w aktywa dochodowe, obejmujące przede wszystkim działalność kredytową, operacje dłużnymi papierami wartościowymi i lokaty udzielone innym bankom, a także inne należności, w tym rozliczenia międzyokresowe czynne,
operacje bierne (pasywne), których celem jest pozyskiwanie źródeł finansowania działalności banku, obejmują gromadzenie wkładów i lokat, emitowanie własnych papierów wartościowych oraz wykonywanie czynności zmierzających do powiększenia sumy środków znajdujących się w dyspozycji banków,
operacje pośredniczące (usługowe), dotyczące czynności wykonywanych na koszt, zlecenie i ryzyko klientów oraz czynności ewidencyjno-rozliczeniowych, związanych z prowadzeniem rachunków, dokonywaniem rozliczeń pieniężnych, obrotem walutami, pośrednictwem w obrocie papierami wartościowymi, doradztwem finansowym a także innych czynności usługowych.

Operacje bankowe znajdują odzwierciedlenie w rachunkowości bankowej. Ich rozmiary i efektywność maja decydujący wpływ na jakość i strukturę bilansu, a także na wyniki ekonomiczne i bezpieczeństwo finansowe banku. Podstawową grupę operacji aktywnych stanowią należności, pasywnych natomiast zobowiązania. Operacje pośredniczące mają charakter usługowy i nie znajdują odbicia w bilansie banku, dlatego określa się je jako pozabilansowe.

Wykonując operacje czynne i bierne banki są ustawowo zobowiązane do zachowania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju prowadzonej działalności. Wprowadzone kryterium rozmiarów i rodzaju prowadzonej działalności przez bank jako probierz utrzymania płynności płatniczej jest rozwiązaniem nowoczesnym, pozwalającym na planowanie inwestycji kapitałowych i lepsze gospodarowanie powierzonymi przez deponentów środkami. Utrzymywanie płynności zapewnia harmonijny rozwój banku i wpływa na zapewnienie bezpieczeństwa jego działalności.

Banki w zakresie swojej działalności mogą wydawać ogólne warunki umów lub regulaminy, określające rodzaje i warunki wykonywanych operacji. Ich postanowienia są wiążące, o ile strony w umowie nie ustalą odmiennie swych praw i obowiązków. Regulamin stanowi integralną część umowy.

Przyjmowanie wkładów pieniężnych oraz prowadzenie rachunków tych wkładów, prowadzenie innych rachunków bankowych, udzielanie gwarancji bankowych, przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych należy do podstawowych czynności banków, dlatego bardzo ważną rolę odgrywa rachunek bankowy. Posiadanie rachunku bankowego w krajach wysoko rozwiniętych jest wręcz koniecznością. Determinuje to zarówno model życia poprzez możliwość realizacji wielu płatności za pośrednictwem banku, a także związane jest z poczuciem bezpieczeństwa własnych środków i z uzyskaniem dochodu. W warunkach polskich posiadanie rachunku bankowego staje się coraz bardziej powszechne, a w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej, o czym już wcześniej wspomniano, obowiązkowe.

Banki prowadzą rachunki bankowe zarówno dla klientów instytucjonalnych, jak i indywidualnych. Rachunki bankowe mogą być prowadzone w złotych i walutach obcych w zależności od posiadanych uprawnień. Bank swobodnie dysponuje powierzonymi środkami pieniężnymi, dokładając w zamian wszelkich starań w zakresie ich bezpieczeństwa. Większość banków prowadzi następujące rodzaje rachunków: rachunki bieżące, rachunki pomocnicze, rachunki lokat terminowych, rachunki oszczędnościowe (wkłady oszczędnościowe). Rachunki oszczędnościowe prowadzone są dla osób fizycznych, a także szkolnych kas oszczędnościowych i pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych. Nie mogą być wykorzystywane do przeprowadzania rozliczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. W praktyce bankowej oprócz już wymienionych rodzajów rachunków funkcjonują m. in. rachunki wyodrębnione, wspólne, kredytowe, maklerskie itp.

Rachunek bieżący służy do gromadzenia środków oraz przeprowadzania rozliczeń pieniężnych. Ma podstawowe znaczenie dla podmiotów gospodarczych. Na rachunki bieżące wpływają należności od odbiorców za sprzedawane towary i świadczone usługi, regulowane są za ich pomocą zobowiązania wobec dostawców, podatki, opłaty, regulowane zobowiązania z tytułu wynagrodzeń itp. W ramach rachunku bieżącego może funkcjonować kredyt obrotowy i kredyt płatniczy. Dla osób fizycznych przeznaczone są rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe. W ramach tych rachunków klienci mogą korzystać z debetu lub kredytu.

Rachunek pomocniczy służy do przeprowadzania przez jego posiadacza rozliczeń w innych bankach lub ewidencji według rodzaju operacji. Operacje dokonywane za jego pośrednictwem ograniczają się zwykle do wykonywania określonych czynności, których rodzaj i zakres określa się w umowie rachunku.

Rachunek lokaty terminowej służy do przechowywania środków pieniężnych posiadacza rachunku przez czas określony w umowie. Korzystają z niego podmioty instytucjonalne dysponujące wolnymi środkami pieniężnymi oraz osoby fizyczne gromadzące oszczędności na przyszłe potrzeby. Zachętę do korzystania z tych rachunków stanowi oprocentowanie wyższe niż rachunków bieżących.

Rachunki walutowe przeznaczone są do przechowywania środków pieniężnych w walutach obcych i dokonywania za ich pomocą rozliczeń w obrocie zagranicznym.

Rachunek kredytowy służy do ewidencji wykorzystania udzielonego kredytu obrotowego, inwestycyjnego, walutowego, preferencyjnego, konsumpcyjnego, mieszkaniowego itp. Prowadzony jest dla podmiotów instytucjonalnych lub klientów indywidualnych.

Rozliczenia pieniężne przeprowadzane są przez banki za pośrednictwem rachunku bankowego klienta, jeżeli przynajmniej jedna ze stron posiada rachunek bankowy i mogą być dokonywane w formie gotówkowej lub bezgotówkowej. Rozliczenia gotówkowe przeprowadza się za pomocą czeku gotówkowego, dowodu wypłaty oraz przez wpłatę gotówki na rachunek. Rozliczenia bezgotówkowe najczęściej przybierają formę polecenia przelewu, czeku rozrachunkowego, weksla, akredytywy, inkasa, kart płatniczych.

Następny rozdział zawiera elementy obu poprzednich, charakteryzuje pozycję BGŻ S.A. na rynku usług bankowych.

BGŻ S.A. na rynku usług bankowych

Bank Gospodarki Żywnościowej Spółka Akcyjna powstał z przekształcenia Banku Gospodarki Żywnościowej, dokonanego na podstawie przepisów ustawy z dnia 24 czerwca 1994 roku o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej oraz o zmianie niektórych ustaw. W oparciu o wymienioną ustawę powołane zostało, powiązane kapitałowo, Zrzeszenie Krajowe Banków Spółdzielczych o trójszczeblowej ogólnopolskiej strukturze organizacyjnej. Jego poszczególne ogniwa stanowiły: BGŻ S.A. jako Bank Krajowy, Banki Regionalne oraz Banki Spółdzielcze.

BGŻ S.A. jako Bank Krajowy prowadził działalność na rzecz rozwoju banków regionalnych oraz zrzeszonych w nich banków spółdzielczych stanowiących krajową grupę banków spółdzielczych oraz zapewnia jednolitość działania zrzeszeń regionalnych, a w szczególności:

zapewniał stabilność struktury bankowej i płynność płatniczą zrzeszonym bankom regionalnym oraz zrzeszonym w nich bankom spółdzielczym, na zasadach określonych w umowach zrzeszenia,
prowadził rachunki bieżące i rachunki rezerw obowiązkowych zrzeszonych banków regionalnych i przeprowadzał rozliczenia międzybankowe tych banków,
dokonywał lokat i pozyskiwał środki finansowe na krajowych i zagranicznych rynkach pieniężnych - w imieniu zrzeszenia krajowego,
otwierał placówki zagraniczne Banku i dokonywał międzynarodowych operacji finansowych,
rozwijał działalność komercyjną zrzeszenia przez określanie preferowanych produktów bankowych, reklamę, marketing, analizy ekonomiczne,
opracowywał dla zrzeszenia krajowego procedury bankowe, systemy informatyczne i sieć telekomunikacyjną,
kontrolował sytuację finansową zrzeszonych banków regionalnych,
odprowadzał rezerwy obowiązkowe za zrzeszone banki regionalne do Narodowego Banku Polskiego,
organizował system szkoleń zawodowych kadry pracowniczej zatrudnionej w zrzeszonych bankach regionalnych oraz bankach spółdzielczych,
reprezentował zrzeszone banki wobec władz polskich i międzynarodowych instytucji finansowych,
zaciągał kredyt refinansowy w Narodowym Banku Polskim,
działał na rzecz uzyskania pomocy dla zrzeszonych banków.

Wykonywanie wymienionych zadań następowało w szczególności poprzez:

gromadzenie środków finansowych na potrzeby Banku oraz krajowej grupy banków spółdzielczych,
zarządzanie nadwyżkami środków krótkoterminowych i długoterminowych grupy, kumulowanymi na poziomie Banku i na jego ryzyko oraz środkami gromadzonymi dla Banku na podstawie zawartych z bankami regionalnymi umów zlecenia,
przekazywanie środków finansowych bankom regionalnym grupy w celu ułatwienia im kredytowania na okresy krótko-, średnio- i długoterminowe,
administrowanie wspólnymi funduszami celowymi,
kontrolę przestrzegania przepisów regulujących działalność grupy na zasadach określonych w umowach zrzeszenia,
podejmowanie innych działań w zakresie i na zasadach określonych w umowie zrzeszenia oraz na zlecenie banków zrzeszonych,
wykonywanie funkcji nadzoru bankowego w stosunku do banków regionalnych na podstawie i w granicach upoważnienia udzielonego przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego,
współpracę z krajowymi, zagranicznymi i międzynarodowymi bankami i instytucjami w zakresie wynikającym z zadań Banku.

7 grudnia 2000 roku Sejm RP uchwalił ustawę o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających. Ustawa w zasadniczy sposób zmieniła zasady funkcjonowania spółdzielczego sektora bankowego wprowadzając dwuszczeblową strukturę organizacyjną i umożliwiając dobrowolny wybór przez banki spółdzielcze banku zrzeszającego. Z dniem wejścia w życie jej przepisów, tj. od 28 stycznia 2001 roku BGŻ S.A. przestał pełnić funkcje banku krajowego Zrzeszenia Krajowego Banków Spółdzielczych. Przepisy ustawy umożliwiają BGŻ S.A.:

pełnienie funkcji banku zrzeszającego banki spółdzielcze, zakładając, że docelowo większościowy pakiet akcji Banku obejmą zrzeszone banki spółdzielcze

lub

wybór komercyjnej strategii rozwoju.

Problemem BGŻ S.A. jest nadal niski poziom funduszy własnych, który utrudnia rozwój Banku oraz możliwość konkurowania w szybko zmieniającym się otoczeniu. W tej sytuacji - zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 grudnia 2000 roku o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających - Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy Banku w dniu 31 stycznia 2001 roku zatwierdziło Program zwiększenia funduszy własnych Banku na lata 2001 - 2003 zakładający, że BGŻ S.A. będzie funkcjonował jako bank zrzeszający. W celu uzyskania statusu banku zrzeszającego banki spółdzielcze BGŻ S.A. w dniu 1 lutego 2001 roku przedłożył Komisji Nadzoru Bankowego projekt umowy zrzeszenia wraz z regulaminem gospodarki finansowej i regulaminem Rady Zrzeszenia, jednak zgody na pełnienie funkcji banku zrzeszającego nie uzyskał. W sierpniu 2001 roku Komisja Nadzoru Bankowego uznała Program za nierealny do realizacji i podjęła decyzję o przesunięciu terminu zatwierdzenia przedłożonego przez Bank projektu umowy zrzeszenia do 28 lutego 2002 roku. W tej sytuacji cztery banki regionalne, zamierzające połączyć się z BGŻ S.A., rozpoczęły działania zmierzające do połączenia z innymi bankami zrzeszającymi. W konsekwencji prace związane z przygotowaniem BGŻ S.A. do pełnienia funkcji banku zrzeszającego banki spółdzielcze zostały wstrzymane. W praktyce zatem Komisja Nadzoru Bankowego wskazała na konieczność realizacji wariantu komercyjnej ścieżki dokapitalizowania Banku. W Strategii Gospodarczej Rządu: Przedsiębiorczość - Rozwój - Praca, opublikowanej w styczniu 2002 roku, nie rozstrzygnięto roli i miejsca BGŻ S.A., jak również struktury akcjonariatu oraz formy dokapitalizowania Banku. Rząd wyraził jedynie przekonanie, że zachowa do 2006 roku kontrolę właścicielską nad BGŻ S.A., uznając, że Bank pozostanie bankiem specjalizującym się w obsłudze finansowej rolnictwa i infrastruktury regionalnej.

BGŻ S.A. działa na podstawie Statutu i obowiązujących przepisów. Działa na obszarze Rzeczypospolitej i poza jej granicami. W okresie objętym tą pracą podstawę prawną działania Banku stanowią:

ustawa z dnia 31 stycznia 1989 roku Prawo bankowe,
ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe,
ustawa z dnia 24 czerwca 1994 roku o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej oraz o zmianie niektórych ustaw,
ustawa z dnia 7 grudnia 2000 roku o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających,
rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 roku Kodeks Handlowy.

Strukturę organizacyjną Banku tworzą:

Centrala,
Oddziały,
Oddziały regionalne,
Biuro Maklerskie,
Centrum Szkoleniowo - Konsultacyjne,
Przedstawicielstwa zagraniczne.

Ze względu na zakres wykonywanych funkcji, oddziały dzielą się na:

oddziały samodzielne,
oddziały nadrzędne,
oddziały podległe.

Przedstawiony podział oddziałów jest kategorią wewnątrz organizacyjną, nie mającą odzwierciedlenia w nazwie.

BGŻ S.A. jest bankiem specjalizującym się w kompleksowej obsłudze finansowej rolnictwa i związanego z nim przemysłu. Swą ofertę kieruje również do klientów z innych branż. Oprócz podstawowej działalności depozytowo - kredytowej i rozliczeniowej prowadzi pełną obsługę w zakresie obrotu dewizowego i w tej działalności współpracuje z uznanymi bankami zagranicznymi na całym świecie. Od 1990 roku BGŻ S.A. posiada pełne uprawnienia banku dewizowego.

Działalność Banku obejmuje:

czynności bankowe:

przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na każde żądanie lub nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,
prowadzenie innych rachunków bankowych,
udzielanie kredytów,
udzielanie gwarancji bankowych,
emitowanie bankowych papierów wartościowych,
przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach, udzielanie pożyczek pieniężnych,
operacje czekowe i wekslowe,
wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,
terminowe operacje finansowe,
nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,
przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,
wykonywanie czynności obrotu dewizowego,
udzielanie poręczeń,
wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych,

inne czynności wykonywane w zakresie określonym w ustawie Prawo bankowe:

obejmowanie lub nabywanie akcji i prawa z akcji, udziałów innej osoby prawnej lub jednostki uczestnictwa w funduszach powierniczych,
zaciąganie zobowiązań związanych z emisją papierów wartościowych,
dokonywanie obrotu papierami wartościowymi
dokonywanie na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem zamiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika,
nabywanie i zbywanie nieruchomości oraz wierzytelności zabezpieczonych hipoteką,
świadczenie usług konsultacyjno-doradczych w sprawach finansowych,
świadczenie innych usług finansowych,

prowadzenie innej działalności zgodnie z przepisami prawa.

Oferta Banku jest stale uzupełniana i dostosowywana do potrzeb i zmian na rynku finansowym.

Rozwój coraz większej gamy usług bankowych wymaga posiadania odpowiedniej sieci. BGŻ S.A. dysponuje jedną z największych sieci bankowych w Polsce, równomiernie rozmieszczoną i stale poszerzaną. W celu zwiększenia aktywności BGŻ S.A. na rynku klientów detalicznych, od początku 1997 roku nastąpił rozwój sieci bankowej poprzez otwieranie punktów kasowych, głównie na przejściach przygranicznych. W tamtejszych kasach walutowych BGŻ S.A., jako jedyny w Polsce, prowadził ciągłą sprzedaż i skup za złote wszystkich walut z tabeli kursowej NBP oraz czeków podróżniczych. Bank w tabeli kursowej miał 23 waluty, podczas gdy większość polskich banków 7 do 11. Wprowadzenie tylu walut było możliwe między innymi dzięki umowom BGŻ S.A. z bankami z danych państw o odbieraniu nadwyżek ich pieniędzy. Do końca 1997 roku na przejściach granicznych czynnych było siedem kas. Na koniec 1997 roku Bank prowadził działalność w ogólnopolskiej sieci 187 placówek bankowych, w porównaniu do roku poprzedniego ich liczba wzrosła o 54. Liczba placówek banków komercyjnych wynosiła 9 652, udział BGŻ S.A. stanowił więc 1,93%. W ciągu roku 1998 sieć Banku zwiększyła się o 81 placówek i na koniec tego roku działało w niej 268 placówek, co stanowiło 2,83% z liczby 9 479 placówek banków komercyjnych. W roku następnym utworzono kolejne 43 placówki, co dało na koniec roku 1999 sieć obejmującą 311 placówek Banku, czyli 3,04% z liczby 10 222 placówek banków komercyjnych. W końcu 1999 roku rozpoczęto prace nad uruchomieniem nowej sieci placówek - Integrum. Sieć ta wraz z kontem osobistym Integrum i kartą płatniczą Maestro to wprowadzenie Banku na nowoczesny rynek. W 1999 r. banki komercyjne uruchomiły 743 nowe placówki (w tym 371 oddziałów) - zazwyczaj niewielkie i oferujące standardowe pakiety usług. Udział BGŻ S.A. w tej liczbie stanowi 5,78%. Na koniec roku 2000 BGŻ S.A. dysponował szóstą co do wielkości siecią placówek, w której funkcjonowało 335 placówek bankowych - 95 oddziałów, 59 filii, 169 bankowych punktów obsługi i 12 placówek Integrum, co stanowiło 3,04% z liczby 11 020 placówek banków komercyjnych. W 2000 roku sieć placówek Banku powiększyła się o 34 placówki, tj. 2 filie, 20 bankowych punktów obsługi i 12 placówek Integrum, co stanowiło 3,85% nowych placówek banków komercyjnych. BGŻ S.A. stale poszerza sieć placówek, w roku 2001 nastąpił dalszy wzrost ich liczby do 361, ich ilość wzrosła więc o 26, z których większość to placówki Integrum. Tabela 1. i wykres 1. przedstawiają dynamikę przyrostu liczby placówek BGŻ S.A. w latach 1997-2001.

Tabela 1. Dynamika przyrostu liczby placówek BGŻ S.A. w latach 1997 - 2001

Lata	1996	1997	1998	1999	2000	2001
Ilość	133	187	268	311	335	361
Zmiana %	-	40,6	43,3	16,0	7,7	7,8

Źródło: opracowanie własne na podstawie Raportów rocznych BGŻ S.A. 1997 - 2001

Wykres 1. Liczba placówek BGŻ S.A. w latach 1997 - 2001

0x01 graphic
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Raportów rocznych BGŻ S.A.

Największy przyrost liczby placówek BGŻ S.A. nastąpił w roku 1998 - o 43,3%, kiedy to sieć zwiększyła się o 81 placówek, z czego 76 to bankowe punkty obsługi. BGŻ S.A. miał ograniczone możliwości tworzenia oddziałów zajmujących się działalnością komercyjną, ustawa o restrukturyzacji BGŻ i BS przypisuje mu jedynie funkcję banku krajowego - koordynatora. Z zakazem tworzenia oddziałów komercyjnych Bank poradził sobie tworząc właśnie małe punkty obsługi. Także inne banki coraz częściej odchodzą od otwierania oddziałów, których rentowność jest niewielka. Ze względu na ograniczanie kosztów wolą uruchamiać punkty kasowe stanowiące przeciwwagę dla dużych i kosztownych oddziałów. Jest to tzw. strategia kropli oleju, polegająca na tworzeniu gęstej sieci małych placówek - klient ma wówczas poczucie, że bank jest obecny na każdej ulicy. Tabela 2. charakteryzuje miejsce BGŻ S.A. na rynku usług bankowych pod względem ilości placówek.

Tabela 2. Pozycja BGŻ S.A. wg kryterium liczby placówek w latach 1997 - 2001

Nazwa banku	1997	1998	1999	2000	2001
PKO BP	6977	6328	6401	6638	bd
Bank PEKAO	175	691	720	812	812
BGŻ	187	268	311	335	361
Kredyt Bank PBI	180	217	250	315	380
PBK	154	233	333	342	554*
BIG Bank Gdański	164	226	318	406	395
Bank Zachodni WBK	-	-	-	-	441
Pozycja BGŻ	2	3	4	5	6

Źródło: opracowanie własne na podstawie: 50 największych banków w Polsce, w: BANK Prawo i Gospodarka, edycje specjalne z lat 1998 - 2002 oraz Raportów rocznych BGŻ S.A. 1997 - 2001

Z danych zawartych w tabeli wynika, że w latach 1997 - 2001 BGŻ S.A. dysponował jedną z największych sieci placówek bankowych. Zmiana pozycji na coraz to niższą wiąże się ze zmianami dokonującymi się na rynku bankowym. Cechą charakterystyczną tego okresu są konsolidacje i fuzje. Obecnie czołówka banków to w dużej mierze grupy kapitałowe instytucji finansowych i banków, które powstały w ostatnich latach w wyniku fuzji i przejęć. W wyniku tych procesów dochodzi do połączenia we wspólną sieć placówek łączących się banków, widać to na przykładzie Banku PEKAO S.A. - porównując rok 1997 z 1998, BIG Bank Gdański S.A. - lata 1998 i 1999, Bank Zachodni WBK S.A. - w roku 1999 Bank Zachodni S.A. dysponował siecią 193 placówek, WBK S.A. - 158, w roku 2000 BZ S.A. - 193, WBK S.A. - 208, PBK S.A. - 554 placówki w roku 2001 to wynik połączenia z BPH S.A. Proces ten wpłynął także na pozycję BGŻ S.A. pod względem posiadanej sieci placówek, w roku 1997 było to miejsce drugie, a w 2001 już szóste. Tabela 3. i wykres 2. obrazują udział placówek BGŻ S.A. w liczbie placówek posiadanych przez pozostałe banki komercyjne.

Tabela 3. Udział placówek BGŻ S.A. w liczbie placówek banków komercyjnych

w latach 1997 - 2001

Lata	Banki komercyjne	BGŻ S.A.	Udział % BGŻ S.A.
1997	9 652	187	1,93
1998	9 479	268	2,83
1999	10 222	311	3,04
2000	11 245	335	2,98
2001	10509	361	3,44

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych zawartych w raporcie NBP Sytuacja finansowa banków w 2001r.

Wykres 2. Udział placówek BGŻ S.A. w liczbie placówek banków komercyjnych

w latach 1997 - 2001

0x01 graphic
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych zawartych w raporcie NBP Sytuacja finansowa banków w

2001r.

Jak już wcześniej wspomniano największy przyrost liczby placówek Banku nastąpił w roku 1998, w kolejnych latach przybywa nowych placówek, zwiększa się też udział BGŻ S.A. w ogólnej liczbie placówek banków komercyjnych. Najwyższy udział przypada na rok 2001, w którym liczba placówek Banku stanowi 3,44% liczby placówek pozostałych banków komercyjnych. W porównaniu z końcem 2000 roku ubyło 736 placówek krajowych banków komercyjnych, natomiast liczba placówek BGŻ S.A. zwiększyła się o 26. Bank nadal rozbudowuje swoją sieć - zgodnie z tendencjami rynkowymi są to placówki Integrum, których działalność koncentruje się przede wszystkim na pozyskiwaniu nowych klientów detalicznych.

BGŻ S.A. jest jedną z największych instytucji finansowych w Polsce. W latach 1997 - 2001 znajdował się w czołówce banków o największych aktywach, co przedstawiają tabele 4. i 5. Tabela 4. obejmuje lata 1997 - 1999, tabela 5. natomiast lata 2000 - 2001. Taki podział wynika z procesów konsolidacji banków dokonujących się w tym okresie.

Tabela 4. Aktywa największych banków w Polsce w latach 1997 - 1999 w tys. zł

Nazwa banku	1997	1998	1999
PKO BP	46 708 117	56 306 404	60 497 964
Bank Pekao	28 600 463	34 660 824	59 733 817
Bank Handlowy	17 020 050	17 744 395	19 159 876
BGŻ	14 640 200	15 739 400	17 497 800
PBK	10 853 226	13 682 949	17 542 721
BPH	9 710 761	13 197 014	15 261 789
Bank Śląski	9 567 622	12 530 411	14 776 578
Kredyt Bank	8 693 708	11 253 796	14 761 772
BRE Bank	6 142 291	11 044 782	14 549 146
Pozycja BGŻ	4	4	5

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: 50 największych banków w Polsce, w: BANK Prawo i Gospodarka, edycje specjalne z lat 1998 - 2000

W latach 1997 - 1998 Bank zajmował czwarte miejsce, a w roku 1999 piąte, pod względem wielkości aktywów wśród banków działających w Polsce.

Tabela 5. Aktywa największych banków w Polsce w latach 2000 - 2001 w tys. zł

Nazwa banku	2000	2001
PKO BP	68 888 126	78 751 827
Bank Pekao	68 453 569	73 399 743
PBK	22 872 602	-
BPH PBK	-	43 391 405
Bank Zachodni WBK	-	24 829 405
Bank Handlowy	21 002 493	33 118 973
ING Bank Śląski	19 051 067	26 313 621
BGŻ	18 216 601	17 943 881
BPH	18 178 178	-
Kredyt Bank	17 450 607	22 376 603
BRE Bank	16 290 067	22 978 641
BIG Bank Gdański	16 231 289	19 262 839
Pozycja BGŻ	6	10

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: 50 największych banków w Polsce, w: BANK Prawo i Gospodarka, edycje specjalne z lat 2001 - 2002

W roku 2000 BGŻ S.A. zajmował 6 miejsce pod względem wielkości aktywów, natomiast w 2001 już 10. Udział aktywów Banku w aktywach banków komercyjnych obrazują tabela 6. i wykres 3.

Tabela 6. Udział aktywów BGŻ S.A. w aktywach banków komercyjnych

w latach 1997 - 2001

Lata	Banki komercyjne	BGŻ S.A.	Udział % BGŻ S.A.
1997	236 414,6	14 640,2	6,19
1998	305 035,5	15 739,4	5,16
1999	348 033,1	17 497,8	5,03
2000	410 445,3	18 216,6	4,44
2001	455 862,5	17 943,9	3,94

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych zawartych w raporcie NBP Sytuacja finansowa banków w 2001r. Dane liczbowe podano w mln zł.

Wykres 3. Udział aktywów BGŻ S.A. w aktywach banków komercyjnych

w latach 1997 - 2001

0x01 graphic
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych zawartych w raporcie NBP Sytuacja finansowa banków w 2001r.

Z danych zawartych w tabeli i przedstawionych na wykresie wynika, że w latach 1997 - 2000 zwiększały się aktywa i banków komercyjnych i BGŻ S.A., w roku 2001 natomiast aktywa banków komercyjnych wzrosły, a Banku zmalały. Udział Banku w aktywach banków komercyjnych z roku na rok zmniejszał się. W roku 1997 wynosił 6,19%, a w 2001 już 3,94%. W 1998 roku aktywa banków komercyjnych zwiększyły się o 29,0% (realnie o 18,8%), BGŻ S.A. o 7,5% (realnie zmniejszyły się o 1,0%), w 1999 odpowiednio o 14,1% (realnie o 3,9%) i 11,2% (realnie o 1,3%), w 2000 17,9% (realnie o 8,7%) i 4,1% (realnie zmniejszyły się o 4,1%. Rok 2001 nie był łatwy dla sektora bankowego w Polsce, co znalazło wyraz w nieco wolniejszym wzroście aktywów banków komercyjnych - zwiększyły się one o 11,1% (realnie o 7,2%), natomiast aktywa Banku zmalały o 1,5% (realnie o 4,92%).

Dominującą pozycję aktywów BGŻ S.A. w latach 1997 - 2001 stanowiły należności - 7 719,0 mln zł w 1997 roku, 8 979,0 w roku 1998, 9 755,9 w roku 1999, 10 183,9 mln zł w roku 2000 i 9 992,9 w roku 2001. Struktura aktywów BGŻ S.A. w latach 1997 - 2001 uwidoczniona została na wykresie 4.

Wykres 4. Struktura aktywów BGŻ S.A. w latach 1997 - 2001

0x01 graphic

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Raportów rocznych BGŻ S.A. 1997 - 2001

W strukturze aktywów Banku dominują należności od klientów oraz papiery wartościowe. Ich udział procentowy w strukturze przedstawiono na wykresie. Pozycja strata z lat ubiegłych z roku na rok malała. Jeszcze na początku roku 2000 była to kwota 595,65 mln zł, na koniec tego roku pozycja ta już nie występuje.

Działalność kredytowa jest jednym z podstawowych obszarów działalności BGŻ S.A. Specjalizując się w obsłudze sektora gospodarki żywnościowej, Bank znajdował się w latach 1997 - 2001 w czołówce banków polskich pod względem wielkości portfela kredytowego. W roku 1997 udzielił 7,6% ogółu kredytów polskiego sektora bankowego, zajmując trzecie miejsce po: Powszechnej Kasie Oszczędności BP i Banku Handlowym S.A. W roku 1998 także było to miejsce trzecie, natomiast w latach 1999 - 2000 ósme, a w roku 2001 dziesiąte, co obrazują tabele 7. i 8.

Tabela 7. Portfel kredytów największych banków w Polsce w latach 1997 - 1999

Nazwa banku	1997	1998	1999
Bank Pekao	6 695 794	7 766 758	26 723 009
PKO BP	14 519 061	17 047 816	24 350 446
Bank Śląski	5 142 518	6 833 723	9 116 742
PBK	4 364 441	6 255 740	8 914 933
Kredyt Bank	3 943 114	6 259 588	9 006 389
Bank Handlowy	8 345 485	9 471 726	10 208 815
BPH	5 393 932	6 156 224	8 757 128
BGŻ	7 481 300	8 027 000	8 503 400
Pozycja BGŻ	3	3	8

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: 50 największych banków w Polsce, w: BANK Prawo i Gospodarka, edycje specjalne z lat 1998 - 2000. Dane liczbowe podano w tys. zł.

Tabela 8. Portfel kredytów największych banków w Polsce w latach 2000 - 2001

Nazwa banku	2000	2001
Bank Pekao	29 862 167	31 896 726
PKO BP	28 471 954	30 766 744
PBK	10 800 381	-
BPH PBK	-	18 554 399
Bank Handlowy	10 054 121	14 235 474
ING Bank Śląski	10 922 892	14 012 210
Kredyt Bank	10 220 851	13 560 177
BPH	8 976 954	-
Bank Zachodni WBK	-	10 630 378
BRE Bank	6 838 978	9 898 045
BIG Bank Gdański	5 690 533	8 184 925
BGŻ	8 412 982	8 077 981
Pozycja BGŻ	8	10

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: 50 największych banków w Polsce, w: BANK Prawo i Gospodarka, edycje specjalne z lat 2001 - 2002. Dane liczbowe podano w tys. zł.

W 1999 roku nastąpiło przyspieszenie prywatyzacji i znaczne nasilenie procesu konsolidacji banków. Banki w Polsce, podobnie jak w innych krajach, w coraz większym stopniu są zainteresowane konsolidacją. Z dniem 1 stycznia 1999 roku nastąpiła największa w polskim sektorze bankowym fuzja - połączyły się 4 banki tworzące Grupę Pekao S.A. - Powszechny Bank Gospodarczy S.A., Pomorski Bank Kredytowy S.A. i Bank Depozytowo - Kredytowy S.A. z Bankiem Polska Kasa Opieki S.A., w wyniku czego powstał drugi co do wielkości bank w Polsce. Z kolei Powszechny Bank Kredytowy S.A. nabył przedsiębiorstwo bankowe Pierwszy Komercyjny Bank S.A. i z dniem 1 lipca włączył jego placówki w swoją strukturę.

Podobnie w 2001 roku miały miejsce 3 fuzje banków komercyjnych kontrolowanych przez inwestorów zagranicznych, tj. BIG BANKU S.A. z BIG Bankiem Gdańskim S.A., CITIBANKU (Poland) S.A. z Bankiem Handlowym w Warszawie S.A. i Banku Zachodniego S.A. z Wielkopolskim Bankiem Kredytowym S.A..

Wymienione fakty związane z procesem konsolidacji miały wpływ, tak jak i w przypadku aktywów, na pozycję BGŻ S.A. pod względem portfela kredytowego. Widać to szczególnie na przykładzie roku 1999, w którym kwota kredytów udzielonych przez Bank Pekao zwiększyła się ponad trzykrotnie.

W latach 1997 - 2001 głównym celem polityki kredytowej Banku było pozyskiwanie nowych klientów i wzrost zaangażowania dotychczasowych klientów strategicznych, przy jednoczesnym doskonaleniu procedur minimalizacji ryzyka kredytowego. Bank dostosowywał swoją ofertę kredytową do zmieniającego się zapotrzebowania klientów.

W roku 1997 wprowadzone zostały takie nowe rodzaje kredytów dla podmiotów gospodarczych i klientów indywidualnych, jak:

kredyt na budownictwo mieszkaniowe dla wykonawców inwestycji,
kredyt gotówkowy Okazja,
kredyt zabezpieczony środkami blokowanymi na rachunku oszczędnościowo- rozliczeniowym.

Ponadto od sierpnia 1997 roku BGŻ S.A. udzielał kredyty ze środków Funduszu Mieszkaniowego, z przeznaczeniem na remonty i odbudowę budynków mieszkalnych oraz obiektów infrastruktury komunalnej uszkodzonych w czasie powodzi, która wystąpiła w lipcu 1997 roku.

W roku 1998 w ofercie pojawił się kredyt mieszkaniowy LOKOMOTYWA z okresem kredytowania do 15 lat, możliwością sfinansowania 75% planowanej inwestycji, atrakcyjnym oprocentowaniem, dogodnymi warunkami spłaty i rocznym okresem karencji. Kredyt ten nagrodzony został „Złotą Donatywą Gdańską” w konkursie na najlepszą usługę finansową na targach „Twoja lokata'99”. W sierpniu 2001 roku Bank wprowadził kredyty na budownictwo mieszkaniowe w walutach wymienialnych - USD, EUR, CHF.

W 1997 roku z kredytów w BGŻ S.A. skorzystało ogółem 47 232 kredytobiorców, a stan zadłużenia kredytowego wyniósł 7 009,22 mln zł. W roku 1998 zadłużenie z tytułu udzielonych kredytów wynosiło 7 787,2 mln zł i było wyższe o 12,4% niż przed rokiem. W 1998 roku Bank prowadził ogółem 122 264 rachunki kredytowe, tj. o 54,0% więcej niż w roku poprzednim. Dominującą grupę kredytobiorców stanowiły podmioty gospodarcze. Ich udział w strukturze zaangażowania kredytowego wynosił 70,7% w roku 1997 i 69,4% w roku 1998. W roku 1999 zadłużenie kredytowe wynosiło 9 839,3 mln zł, w 2000 10 676,9 mln zł, w 2001 natomiast 10 601,9 mln zł. W 2000 roku przyrost kredytów brutto był ponad dwukrotnie niższy niż w roku 1999, co stanowiło konsekwencję prowadzenia bardzo ostrożnej polityki kredytowej ze względu na pogarszającą się sytuację ekonomiczną kredytobiorców, a w szczególności podmiotów z sektora gospodarki żywnościowej i rolnictwa oraz firm leasingowych.

Ukierunkowanie od wielu lat działalności kredytowej Banku na finansowanie sektora rolno - spożywczego znajduje odbicie w strukturze branżowej należności kredytowych. Według stanu na 31.12.1997 roku i 31.12.1998 roku zaangażowanie kredytowe Banku ulokowane było głównie w następujących branżach:

przemysł rolno - spożywczy - 41,9% w roku 1997 i 51,7% w roku 1998,
rolnictwo - 29,7% i 25,2%,
handel hurtowy i detaliczny - 6,8% i 12,8%.

W roku 1999, podobnie jak w latach poprzednich, Bank był zaangażowany przede wszystkim w kredytowanie branż rolniczych oraz przetwórstwa rolno - spożywczego. Jednakże w porównaniu do roku 1998 obserwowany był systematyczny spadek udziału kredytów dla podmiotów sektora rolno - spożywczego, na rzecz pozostałych sektorów, obejmujących m. in. zaopatrzenie w energię elektryczną, gaz i wodę, handel hurtowy, pośrednictwo finansowe, handel detaliczny, budownictwo, produkcję metali.

Na koniec roku 2000 środki przeznaczone na finansowanie sektora gospodarki żywnościowej stanowiły prawie 59% ogółu kredytów udzielonych na cele gospodarcze, z czego 32% przypadało na przemysł spożywczy, a 27% na rolnictwo. Podobnie w roku 2001 - środki na finansowanie tego sektora stanowiły 59,2% ogółu kredytów udzielonych na cele gospodarcze. Wysoki udział w portfelu kredytowym branż z sektora rolno - spożywczego systematycznie maleje w wyniku prowadzenia przez Bank konsekwentnej polityki zwiększania zaangażowania kredytowego w branżach pozarolniczych.

W wyniku windykacji prowadzonej w latach 1995 - 1998 nastąpiło zmniejszenie o 64,1% w 1997 roku i o 57,9% w 1998 roku stanu zadłużenia w kredytach udzielonych przed 9.09.1994 roku. Na koniec 1997 roku kredyty tzw. starego portfela stanowiły 23,1% kredytów ogółem, natomiast na koniec roku 1998 15,5%.

W latach 1997 - 1998 nastąpiła poprawa jakości portfela kredytowego. W kredytach udzielonych po 9.09.1994 roku kredyty nieregularne, łącznie z kredytami udzielonymi podmiotom restrukturyzowanym, stanowiły w 1997 roku 11% ogółu tych kredytów. Według stanu na 31.12.1998 roku udział kredytów w sytuacji normalnej klientów i sektora budżetowego wynosił 74,6% ogółu tych kredytów i w porównaniu do końca 1997 roku wzrósł o 5,0%. W roku 1999 jakość portfela kredytowego uległa nieznacznemu pogorszeniu w porównaniu do roku ubiegłego. Kredyty zagrożone stanowiły ponad 26% tego portfela, co oznacza wzrost o 0,7%. W roku 2000 Bank odnotował poprawę jakości portfela kredytowego. Udział kredytów zagrożonych klientów i sektora budżetowego zmniejszył się o 2,2%, podczas gdy np. w PKO BP zwiększył się o 37,9%, w Banku Pekao S.A. o 27,1%, w Powszechnym Banku Kredytowym o 17,6%, w Banku Śląskim o 47,5%, w BIG Banku Gdańskim S.A. o 129,3%. W roku 2001 należności nieregularne Banku wzrosły o 4,1%, podczas gdy np. BPH PBK S.A. o 12,2%, Banku Zachodniego WBK S.A. o 20,5%, Kredyt Banku o 33,1%, BIG Banku Gdańskim o 59,3%, a ING Banku Śląskiego o 90,6%.

Poprawa jakości portfela kredytowego ma istotny wpływ na wysokość tworzonych rezerw celowych. Kwota tych rezerw w 1997 roku zmniejszyła się o 16,4%, przy równoczesnym wzroście zadłużenia kredytowego o 7% w porównaniu do roku 1996. W roku 1998 kwota rezerw w porównaniu do roku poprzedniego zmniejszyła się o 13,3%, przy równoczesnym wzroście zadłużenia kredytowego o 12,4%. W roku 1999 kwota rezerw zmniejszyła się o 14,0%, przy wzroście zadłużenia kredytowego o 18,1%. W roku 2000 kwota rezerw zwiększyła się o 3,3%, przy jednoczesnym zmniejszeniu się zadłużenia kredytowego o 1,0%. W roku 2001 natomiast wysokość rezerw celowych wzrosła o 9,3%, przy jednoczesnym zmniejszeniu się zadłużenia kredytowego o 4,0%.

W latach 1997 - 1998, podobnie jak w latach poprzednich, największą grupę kredytobiorców stanowiły podmioty gospodarcze przemysłu rolno - spożywczego i rolnictwa, korzystające z kredytów z dopłatami Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. W roku 1997 w porównaniu do roku poprzedniego nie wzrosła liczba preferencyjnych linii kredytowych, lecz poszerzona została znacznie lista celów gospodarczych objętych preferencyjnym kredytowaniem, głównie w ramach programów branżowych i regionalnych. W roku 1998, ze względu na ograniczenia budżetowe, Agencja zmniejszyła poziom oprocentowania kredytów, redukując jednocześnie liczbę linii kredytowych oraz maksymalną kwotę kredytu na zakup rzeczowych środków do produkcji rolnej. Jak już wspomniano poważne znaczenie w działalności kredytowej BGŻ S.A. mają od wielu lat kredyty preferencyjne dla rolnictwa, które są jedną z najważniejszych form pomocy dla sektora ze środków budżetowych. Kredyty te charakteryzują się stosunkowo niskim udziałem kredytów zagrożonych i dobrą spłacalnością, mają więc pozytywny wpływ na jakość portfela kredytowego Banku. Ich zmniejszonemu ryzyku sprzyjają: niskie oprocentowanie płacone przez kredytobiorców, wnikliwa analiza towarzysząca ich udzielaniu, a także uzależnianie dopłat AR i MR od terminowej obsługi kredytu. Na koniec 2000 roku tylko 9,4% kredytów wydzielonych zakwalifikowano do należności zagrożonych, natomiast na koniec 2001 roku 8,7%.

Na koniec 1997 roku kwota kredytów preferencyjnych wyniosła 3 288,4 mln zł, co stanowiło 51,6% ogółu należności brutto od klientów i sektora budżetowego. Udział ten był o 2,8 pp. wyższy od stanu na koniec 1996 roku. Zadłużenie z tytułu tych kredytów na koniec 1998 roku wyniosło 2 909,6 mln zł i stanowiło 42,4% ogółu należności brutto od klientów i sektora budżetowego. Udział ten był o 9,2 pp. niższy niż przed rokiem. Ze względu na ograniczenia budżetowe także w 1999 roku obserwuje się tendencje spadkową kredytów preferencyjnych w obligu kredytowym Banku. W roku 2000 stan tych kredytów wyniósł 3 229,5 mln zł i stanowił 90% ogółu kredytów z linii wydzielonych. Na koniec roku 2001 stan kredytów preferencyjnych był zbliżony do stanu sprzed roku i wynosił 3 206,3 mln zł, co stanowi 95,9% ogółu kredytów z linii wydzielonych.

Kredyty komercyjne wynosiły na koniec 1997 roku 2 995,3 mln zł i 3 882,5 mln zł w 1998, tj. o 29,6% więcej niż rok wcześniej i finansowały głównie działalność gospodarczą klientów instytucjonalnych i prywatnych. W obu latach w niewielkim stopniu dotyczyły celów konsumpcyjnych. W 1999 roku zaangażowanie Banku w kredyty komercyjne podmiotów niefinansowych wyniosło 5 016 mln zł i stanowiło 59,8% kredytów udzielonych tej grupie klientów. W porównaniu do końca 1998 roku wzrosło ono o 35,2%. Kredyty komercyjne finansowały przede wszystkim działalność gospodarczą. W ciągu 1999 roku ich kwota wzrosła z 3 527,0 mln zł do 4 495,8 mln zł, tj. o 27,5%. W końcu 1999 roku kredyty dla osób prywatnych osiągnęły poziom 520,5 mln zł, wobec 184,4 mln zł w końcu 1998 roku. Oznacza to wzrost tych kredytów o 182,2%. Dzięki temu udział kredytów osób prywatnych w kredytach komercyjnych BGŻ S.A. wzrósł z 4,97% na koniec roku 1998 do 10,38% na koniec 1999. Według stanu na koniec 2000 roku wartość kredytów osób prywatnych wynosiła 829,5 mln zł i była wyższa niż w roku poprzednim o 59,6%. Kredyty detaliczne na koniec 2000 roku stanowiły 7,8% kredytów ogółem. Ich wzrost wynikał z aktywizacji sprzedaży nowych i zmodyfikowanych usług kredytowych, takich jak: kredyty mieszkaniowe, konsumpcyjne, studenckie czy kredyt w ROR, a także zwiększenia sieci placówek Banku. W 2000 roku udzielono 243,6 tys. kredytów osobom prywatnym, tj. prawie o 100% więcej niż w roku poprzednim. Na koniec 2001 roku wartość kredytów osób prywatnych wynosiła 896,8 mln zł i była wyższa o 8,1% niż przed rokiem. W konsekwencji kredyty te stanowiły 8,5% ogółu portfela kredytowego Banku, a ich udział zwiększył się o 0,7 pp. W roku 2001 Bank udzielił 255,9 tys. Kredytów detalicznych, tj. o 5,1% więcej niż w roku poprzednim. Zwiększyła się liczba kredytów konsumpcyjnych, głównie w wyniku wzrostu liczby kredytów i debetów w koncie Integrum.

Głównym źródłem finansowania działalności Banku w latach 1997 - 2001 były depozyty. Bank gromadził depozyty a'vista i terminowe, złotowe i w walutach obcych. Deponentami tych środków były osoby prywatne, podmioty gospodarcze oraz banki krajowe i zagraniczne.

Poziom depozytów klientów i sektora budżetowego w 1997 roku wynosił 8 678,4 mln zł, co oznacza ich przyrost o 20,1% w porównaniu do roku poprzedniego, w 1998 wynosiły 10 092,8 mln zł i w porównaniu do roku poprzedniego wzrosły o 16,3%, w 1999 wynosiły 10 751,9 mln zł i wzrosły w porównaniu do poprzedniego roku o 6,5%, w roku 2000 wynosiły 12 588,9 mln zł i wzrosły w porównaniu do roku poprzedniego o 17,1%, w 2001 wyniosły 13 518,2 mln zł i wzrosły w porównaniu do roku poprzedniego o 7,4%.

Największy udział w źródłach pozyskiwania środków w BGŻ S.A. zajmowały osoby prywatne. Zgromadzone środki a'vista i terminowe osób prywatnych stanowiły w 1997 roku ponad 60% ogółu środków zdeponowanych w Banku i wzrosły w porównaniu do roku 1996 o 30%. Także w roku 1998 środki i lokaty osób prywatnych stanowiły 60% ogółu środków zdeponowanych w Banku, a ich stan zwiększył się w stosunku do roku poprzedniego o 26,3%. W roku 2000 depozyty osób prywatnych stanowiły 76,9% ogółu zdeponowanych w Banku środków, natomiast w 2001 roku 75,4%.

Drugim, co do ważności źródłem pozyskiwania środków na działalność Banku były środki podmiotów gospodarczych gromadzone na rachunkach bieżących i rachunkach lokat terminowych. W roku 1997 ich udział w depozytach ogółem wynosił 25%, w roku 1998 - 18%, w roku 1999 16%, w roku 2000 18%, natomiast w 2001 roku 21,1%.

Strukturę pasywów BGŻ S.A. w latach 1997 - 2001 obrazuje wykres 5.

Wykres 5. Struktura pasywów BGŻ S.A. w latach 1997- 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Raportów rocznych BGŻ S.A. 1997 - 2001

W pasywach Banku w latach 1997 - 2001 największy udział stanowią zobowiązania wobec klientów, w tym zobowiązania wobec osób prywatnych kształtują się na poziomie od 45,62% pasywów w roku 1997 do 56,80% w roku 2001. Następną pod względem udziału pozycją są zobowiązania wobec pozostałych klientów i sektora budżetowego, które w roku 1997 stanowiły 16,44%. Do roku 1999 nieznacznie malał ich udział, do poziomu 14,25%, w latach 2000 - 2001 wzrastał, w 2000 do 16,90%, w 2001 do 18,54%. Podobnie w przypadku zobowiązań wobec instytucji finansowych, które z 12,28% udziału w roku 1997 wzrosły do 20,50% w roku 2000, a następnie zmalały - w roku 2000 do 13,80%, a w 2001 do 8,30%.

Jak już wcześniej wspomniano, podstawowym źródłem finansowania działalności Banku były depozyty. W latach 1997 - 2001 Bank znajdował się w czołówce banków działających w Polsce pod względem zgromadzonych depozytów, co przedstawiają tabele 9. i 10.

Tabela 9. Depozyty największych banków w Polsce w latach 1997 - 1999

Nazwa banku	1997	1998	1999
PKO BP	41 107 329	51 092 116	54 797 428
Bank Pekao	22 570 855	26 039 843	44 580 752
BGŻ	8 678 400	10 092 800	10 751 900
PBK	7 241 929	9 358 901	12 767 831
Pozycja BGŻ	3	3	4

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: 50 największych banków w Polsce, w: BANK Prawo i Gospodarka, edycje specjalne z lat 1998 - 2000. Dane liczbowe podano w tys. zł.

Tabela 10. Depozyty największych banków w Polsce w latach 2000 - 2001

Nazwa banku	2000	2001
PKO BP	62 080 280	68 876 879
Bank Pekao	49 735 289	51 899 395
PBK	15 444 912	-
ING Bank Śląski	13 620 481	17 776 438
BGŻ	12 588 886	13 518 162
BPH	11 903 765	-
Bank Handlowy	10 166 268	17 210 185
Kredyt Bank	9 007 250	14 079 279
BPH PBK	-	28 666 662
Bank Zachodni WBK	-	18 714 207
Pozycja BGŻ	5	8

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: 50 największych banków w Polsce, w: BANK Prawo i Gospodarka, edycje specjalne z lat 2001 - 2002. Dane liczbowe podano w tys. zł.

Z danych zawartych w tabeli wynika, że w latach 1997 - 1998 BGŻ S.A. zajmował trzecie miejsce pod względem zgromadzonych depozytów, po Powszechnej Kasie Oszczędności BP i Banku Pekao S.A. Natomiast w roku 1999 czwarte miejsce, po wymienionych już Bankach i Powszechnym Banku Kredytowym S.A. W roku 2000 miejsce piąte, po wymienionych bankach i ING Banku Śląskim S.A. Natomiast w roku 2001 było to już miejsce ósme - należałoby tutaj przypomnieć proces konsolidacji, o czym wspomniano szerzej w przypadku opisywania portfela kredytowego Banku. Tabela 11. obrazuje udział depozytów BGŻ S.A. w depozytach pozostałych banków komercyjnych.

Tabela 11. Udział depozytów BGŻ S.A. w depozytach banków komercyjnych

w latach 1997 - 2001

Lata	Banki komercyjne	BGŻ S.A.	Udział % BGŻ S.A.
1997	136 821,0	8 678,4	6,34
1998	177 744,4	10 092,8	5,68
1999	209 875,0	10 751,9	5,12
2000	240 953,6	12 588,9	5,22
2001	271 019,3	13 518,2	4,99

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych zawartych w raporcie NBP Sytuacja finansowa banków w 2001r. Dane liczbowe podano w mln zł.

Z danych zawartych w tabeli wynika, że w latach 1997 - 2001 zwiększały się depozyty i banków komercyjnych i BGŻ S.A., jednakże udział Banku w depozytach banków komercyjnych z roku na rok malał, od 6,34% w roku 1997 do 4,99% w roku 2001. Jedynie w roku 2000 zwiększył się, o 0,1%, ale już w 2001 zmniejszył się o 0,23%. W 1998 roku depozyty banków komercyjnych zwiększyły się o 29,9% (realnie o 19,6%), BGŻ S.A. o 16,3% (realnie o 7,1%), w 1999 odpowiednio o 18,1% (realnie o 6,5%) i 7,5% (realnie zmniejszyły się o 3,0%), w 2000 o 14,8% (realnie o 5,8%) i 17,1% (realnie o 7,9%), w 2001 zwiększyły się o 12,5% (realnie o 8,6%) i 7,4% (realnie o 3,7%). Do przyrostu depozytów od sektora niefinansowego o 12,5% w roku 2001 przyczynił się przede wszystkim przyrost (o 16,6%) środków na rachunkach podmiotów gospodarczych. Zapowiedź opodatkowania dochodów odsetkowych z lokat bankowych spowodowała bowiem odpływ w IV kwartale (spadek o 0,9% w stosunku do poziomu z września) oszczędności osób prywatnych do funduszy inwestycyjnych oraz na zakup obligacji skarbowych. Towarzyszyła temu zmiana struktury terminowej depozytów, polegająca na wzroście udziału środków zdeponowanych na okres od 1 roku do 2 lat (z 0,7% do 3,8%) oraz powyżej 2 lat (z 2,4% do 8,6%). Udział depozytów BGŻ S.A. w depozytach pozostałych banków komercyjnych przedstawiono także na wykresie.

Wykres 6. Udział depozytów BGŻ S.A. w depozytach banków komercyjnych

w latach 1997 - 2001

0x01 graphic
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych zawartych w raporcie NBP Sytuacja finansowa banków w 2001r.

Na koniec roku 1997 BGŻ S.A. prowadził ogółem 1 521,71 rachunków depozytowych, z czego 233,97 tys. to rachunki bieżące, a 1 287,74 tys. to rachunki terminowe. Na koniec 1998 roku liczba rachunków depozytowych wynosiła 1640,8 tys., z czego na rachunki bieżące przypada 307,3 tys., natomiast na rachunki terminowe 1 333,5 tys. Na koniec roku 1999 liczba rachunków depozytowych ukształtowała się na poziomie 1 647,6 tys.. W roku 2000 liczba rachunków depozytowych wynosiła 1 883,5 tys., w roku 2001 natomiast 1 883,5 tys.. Strukturę terminową depozytów BGŻ S.A. obrazuje wykres 7.

Wykres 7. Struktura terminowa depozytów BGŻ S.A. w latach 1997 - 2001

0x01 graphic
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Raportów rocznych BGŻ S.A. 1997 - 2001

Z danych przedstawionych na wykresie wynika, że w latach 1997 - 2001 w strukturze środków zgromadzonych przez BGŻ S.A. dominowały depozyty terminowe. Ich udział w strukturze wzrastał z roku na rok, malał natomiast udział depozytów a'vista.

Dominującą pozycję w depozytach zgromadzonych przez Bank w latach 1997 - 2001 stanowiły środki osób prywatnych, które na koniec 2001 roku ukształtowały się na poziomie 10 096,7 mln zł i były o 587,8 mln zł wyższe niż w roku poprzednim. Podstawową grupę depozytów osób prywatnych stanowiły depozyty terminowe, których stan w roku 1999 wynosił 7 451,0 mln zł. Na koniec roku 2001 stan depozytów terminowych osób prywatnych wynosił 9 200,3 mln zł i wzrósł w porównaniu do roku poprzedniego depozytów 526,4 mln zł..

Strukturę podmiotową depozytów BG

Ż S.A. w latach 1997 - 2001 przedstawiono na wykresie 8.

Wykres 8. Struktura podmiotowa depozytów BGŻ S.A. w latach 1997 - 2001

0x01 graphic
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Raportów rocznych BGŻ S.A. z lat 1997 - 2001

Jak wynika z przedstawionych na wykresie 8. danych, największy udział w depozytach ogółem BGŻ S.A. w latach 1997 - 2001 stanowiły depozyty osób prywatnych, od 59,9% w roku 1997 do 68,4% ogółu środków zdeponowanych w Banku w roku 2001. Podstawową grupę tych środków stanowiły oszczędnościowe wkłady terminowe, jednocześnie stan rachunków a'vista osób prywatnych stanowił niewielką pozycję w portfelu depozytów. Udział depozytów klientów instytucjonalnych w depozytach ogółem BGŻ S.A. był najwyższy w roku 1997 i stanowił 25,0%, najniższy natomiast w roku 1999. Depozyty sektora budżetowego kształtowały się na podobnym poziomie w latach 1997 - 2000, od 1,5% w roku 1997 do 1,6% w roku 2000. W roku 2001 stanowiły 2,0% ogółu depozytów Banku. Udział depozytów podmiotów finansowych w latach 1997 - 1999 wzrastał, do 20,5% w roku 1998 i 25,3% w roku 1999, potem systematycznie malał - do 9,8% w roku 2001. Główną przyczyną zmniejszenia tych depozytów był spadek poziomu środków lokowanych przez banki regionalne.

Sytuacja ekonomiczno - finansowa Banku w momencie przekształcenia w spółkę akcyjną była trudna i wynikała ze znacznego pogorszenia jakości portfela kredytowego. Dzięki znacznemu dokapitalizowaniu przez Państwo i realizacji programu naprawczego, BGŻ S.A. osiąga zyski, systematycznie zwiększając poziom bezpieczeństwa funkcjonowania. Wykres 9. przedstawia dynamikę wyniku finansowego Banku w latach 1994 - 2001.

Wykres 9. Wyniki finansowe BGŻ S.A. w latach 1994 - 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Raportów rocznych BGŻ S.A. 1997 - 2001.

Dane liczbowe podano w mln zł.

Z danych przedstawionych na wykresie 9. wynika, że najwyższy wynik finansowy BGŻ S.A. osiągnął w roku 1997. Rozmiary działalności i wyniki uzyskane przez Bank w 1997 roku świadczą o jego wysokiej pozycji w całym sektorze bankowym. Pomimo spadku poziomu wyniku finansowego netto, wypracowanego przez cały system bankowy, w BGŻ S.A. wystąpił wzrost tego wyniku o ponad 26%. Wyższy wynik finansowy osiągnęły jedynie dwa banki: Bank Handlowy S.A. - 864,73 mln zł i PKO BP - 787,00 mln zł. Łącznie, od 9 września 1994 roku wynik finansowy brutto osiągnął poziom 1 314,mln zł, zaś wynik finansowy netto 904,33 mln zł. Uzyskanie tak korzystnych wyników finansowych w latach 1995 - 1997 było w znacznym stopniu konsekwencją realizacji Programu Dostosowań Strukturalnych i Uzdrowienia Sytuacji Finansowej. Nie bez znaczenia dla poziomu osiąganych wyników była pomoc budżetu Państwa w formie obligacji restrukturyzacyjnych.

Wynik finansowy brutto BGŻ S.A. za 1998 rok wyniósł 316,6 mln zł, a zysk netto osiągnął poziom 250,6 mln zł. Wypracowanie w 1998 roku niższego o 46,7% niż przed rokiem zysku netto wynika ze spadku marży odsetkowej oraz szybszego od zakładanego wzrostu zgromadzonych depozytów. W 1998 roku zdecydowanie zmniejszyła się rentowność kredytów preferencyjnych, w wyniku obniżenia ich oprocentowania przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Jednocześnie w IV kwartale tego roku Bank utworzył dodatkowe rezerwy celowe z uwagi na pogorszenie się sytuacji ekonomiczno - finansowej klientów strategicznych z sektora gospodarki żywnościowej.

Zysk brutto w roku 1999 wyniósł 412,3 mln zł i był o 30,2% wyższy niż przed rokiem. O jego poziomie zadecydował wynik na działalności bankowej, a zwłaszcza dochody z tytułu odsetek, wymiany i operacji finansowych. Wypracowany zysk netto 382,3 mln zł po podziale, wraz z częścią funduszy własnych, pozwolił na pełne pokrycie w 2000 roku straty z lat ubiegłych oraz osiągnięcie wymaganego prawem współczynnika adekwatności kapitałowej, a tym samym na zakończenie programu naprawczego.

W 2000 roku wynik finansowy brutto BGŻ S.A. wynosił 20,1 mln zł, a wynik finansowy netto ukształtował się na poziomie 100,0 mln zł. Podstawową przyczyną osiągnięcia zysku znacznie niższego niż w roku poprzednim i niż planowano była pogarszająca się jakość portfela kredytowego, wpływająca na wysoki poziom odpisów na rezerwy celowe (727,8 mln zł wobec 403,7 mln zł w roku 1999), było to skutkiem przede wszystkim pogarszającej się sytuacji sektora rolno - spożywczego, dominującego w portfelu kredytowym Banku. Nie bez znaczenia było także obciążenie wyniku finansowego kosztami upadłości Banku Staropolskiego S.A. (22,1 mln zł). Należy przy tym podkreślić, że Bank osiągnął planowany poziom wyniku na działalności bankowej - wynosił on 1 043 mln zł i był wyższy o 48,5 mln zł niż rok wcześniej.. Poprawę jakości portfela kredytowego, tj. zmniejszenie udziału kredytów zagrożonych w kredytach ogółem przyjęto jako priorytetowe zadanie Banku w roku 2001.

Wynik finansowy brutto Banku w roku 2001 wynosił 148,7 mln zł, natomiast wynik finansowy netto 78,6 mln zł. Poprawa wyniku nastąpiła przede wszystkim w wyniku zmniejszenia odpisów na rezerwy celowe - o 147,0 mln zł, co oznacza, że jakość portfela kredytowego Banku poprawiła się. Wynik finansowy netto był jednak niższy od zakładanego w planie finansowym (111,4 mln zł). Podstawową przyczyną było niezrealizowanie zadań handlowych, zarówno w zakresie kredytów jak i depozytów, co spowodowało osiągnięcie niższych niż planowano przychodów z tytułu odsetek oraz przychodów z tytułu prowizji i opłat, obniżenie podstawowych stóp procentowych Banku Centralnego łącznie o 7,5 pp. (w planie założono dwukrotną redukcję stóp łącznie o 3,0 pp.), znaczne obniżenie wskaźnika inflacji, stanowiącego podstawę naliczenia odsetek od obligacji NBP.

Wskaźniki efektywności BGŻ S.A. - wskaźnik zwrotu z aktywów netto (ROA) i wskaźnik zwrotu z kapitału netto (ROE) przedstawiono na wykresach.

Wykres 10. Wskaźnik efektywności ROA BGŻ S.A. w latach 1997 - 2001

0x01 graphic

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Raportów rocznych BGŻ S.A. 1997 - 2001 oraz danych zawartych w raportach NBP Sytuacja finansowa banków z lat 1999 - 2001

Wykres 11. Wskaźnik efektywności ROE BGŻ S.A. w latach 1997 - 2001

0x01 graphic

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Raportów rocznych BGŻ S.A. z lat 1997 - 2001 oraz danych zawartych w raportach NBP z lat 1999 - 2001 Sytuacja finansowa banków

Z danych przedstawionych na wykresach wynika, że w roku 1997 wskaźnik rentowności ROA Banku był wyższy od przeciętnego dla sektora bankowego o 1,7 pp, ROE o 1,4 pp, natomiast w roku 1998 wskaźnik ROA wyższy był o 1,0 pp, ROE o 9,2pp. Wskaźnik ROA BGŻ S.A. wynosił w roku 1998 1,7%, połowa banków komercyjnych osiągnęła ROA wyższy niż 1,35%, a 25 banków powyżej 2%.W roku 1999 poziom ROA wyższy był od przeciętnego dla banków komercyjnych o 1,3 pp i wynosił 2,3%, podczas gdy połowa banków charakteryzowała się ROA nie większym niż 0,82%, natomiast ROA powyżej 2% osiągnęło 11 banków. Poziom ROE Banku wyższy był od przeciętnego dla banków komercyjnych o 21,4 pp. Zwrotem z kapitału wyższym od wskaźnika średniej rocznej inflacji (9,8%) wykazały się 43 banki komercyjne W latach 2000 - 2001 sytuacja zmieniła się - w roku 2000 poziom ROA Banku był niższy od przeciętnego w sektorze banków komercyjnych o 4,0 pp, w roku 2001 natomiast o 5,4 pp. W roku 2000 zaledwie 27 banków (wobec 43 przed rokiem) osiągnęło zwrot z kapitału wyższy od stopy inflacji (8,5%). W roku 2001 na skutek niskiej dynamiki wyniku finansowego obniżyły się wszystkie przeciętne wskaźniki efektywności banków komercyjnych.

W sferze rozliczeń z zagranicą, w roku 1997 BGŻ S.A. realizował bezgotówkowe operacje obrotu dewizowego za pośrednictwem 36 rachunków Nostro i 9 rachunków Loro prowadzonych w 18 walutach wymienialnych. Łączna wartość obrotów zrealizowanych w 1997 roku za pośrednictwem rachunków korespondenckich wynosiła 17,9 mld USD, przy czym obroty z tytułu płatności zagranicznych wynosiły 955,8 mln USD (wzrost o 9% w stosunku do roku 1996). Wynik ten plasuje BGŻ S.A. w grupie banków polskich o największej dynamice wzrostu wartości rozliczanych transakcji handlu zagranicznego. W strukturze obrotów zdecydowaną większość stanowiły obroty na rachunkach dotyczących krajów OECD, wśród których dominowały Francja, USA i Niemcy.

W roku 1997 znacznemu rozszerzeniu uległa oferta BGŻ S.A. w zakresie obrotu czekowego z zagranicą. BGŻ S.A. prowadził operacje sprzedaży czeków bankierskich służących do regulowania płatności z tytułu usług oraz transakcji importowych, a także czeków podróżniczych oraz skup i inkaso czeków bankierskich, podróżniczych i innych dokumentów płatniczych pełniących rolę czeków. W zakresie czeków podróżniczych jako jedyny Bank w Polsce oferował ich skup bez prowizji, według kursu z tabeli kursów, a ponadto proponował zakup blankietów czeków podróżniczych takich banków jak: American Express Bank i Banca Nazionale del Lavoro. W związku z konkurencyjnymi warunkami rozliczeń czekowych oferowanymi przez Bank w obrocie zagranicznym, BGŻ S.A. został uznany przez Związek Banków Szwajcarskich jako bank przyjazny dla klienta.

W roku 1997 nastąpiło podwojenie, w stosunku do roku poprzedniego, obrotów z krajami byłego ZSRR, ich wartość wyniosła ponad 100 mln USD. Do znacznego rozszerzenia współpracy z partnerami rosyjskimi przyczyniło się podjęcie działalności przez Przedstawicielstwo BGŻ S.A. w Moskwie, które aktywnie promowało usługi Banku na tamtejszym rynku. Silniejsza ekspansja na Wschód była możliwa dzięki coraz lepszej współpracy z największymi instytucjami bankowymi Federacji Rosyjskiej, a także z bankami ukraińskimi i białoruskimi.

W roku 1998 liczba rachunków Nostro nie zmieniła się, wzrosła natomiast liczba rachunków Loro do 13. Na rachunkach Nostro odnotowano 82 339 operacji, tj. o 5% więcej niż w 1997 roku. Udział operacji w DEM wynosił 48%, a w USD - 26%. Transakcje eksportowe stanowiły 34% wszystkich operacji, natomiast transakcje importowe 44%. Na rachunkach Loro przeprowadzono 454 operacje. Obroty BGŻ S.A. z tytułu wszystkich transakcji zagranicznych (eksport - import towarów i usług, transfery, dochody, odsetki, bankowe kredyty zagraniczne, operacje finansowe) wyniosły w 1998 roku 17 645,8 mln USD. Około 45% obrotów przypadało na kraje OECD. Obroty z krajami byłego ZSRR wyniosły poniżej 1%.

W roku 1998 nastąpił dalszy wzrost transakcji w obrocie czekowym. Do obiegu wprowadzono czek bankierski BGŻ S.A., służący do rozliczeń w obrocie krajowym i zagranicznym. BGŻ S.A. podpisał także porozumienia z Joint - Stock Commercial Bank „Prikarpattja”, Joint Stock Savings Bank „Belarusbank” oraz z Belvnesheconombank dotyczące sprzedaży czeków. Sprzedano 762 czeki bankierskie o łącznej wartości 10,5 mln zł, tj. o 64% więcej niż w 1997 roku, 6 264 czeki podróżne, tj. o 112% więcej niż rok wcześniej. Według rankingu American Express BGŻ S.A. zajmował 8 miejsce w grupie 23 polskich banków w sprzedaży czeków podróżnych.

W 1998 roku BGŻ S.A. rozwijał kontakty korespondenckie z bankami z krajów byłego ZSRR. Aby usprawnić rozliczenia transakcji zawieranych z partnerami ze Wschodu, Bank dokonał pełnej wymiany dokumentów kontrolnych z 23 bankami w Rosji, 6 - na Białorusi, 6 - na Łotwie, 9 - na Ukrainie, 5 - na Litwie i 2 - w Estonii. Ogółem obroty w 1998 roku wyniosły 122,5 mln USD i były o 17% wyższe niż w roku poprzednim.

W sierpniu 1998 roku do sieci SWIFT podłączone zostały ostatnie oddziały operacyjne Banku, które do tej pory realizowały zlecenia polecenia wypłaty za granicę za pośrednictwem oddziałów wojewódzkich.

W 1999 roku łączna wartość obrotów dewizowych zrealizowanych przez Bank za pośrednictwem rachunków bankowych wyniosła 29,8 mld USD, co w porównaniu z rokiem poprzednim oznacza ich przyrost o 69%. W strukturze obrotów, podobnie jak w roku 1998, około 40% przypadało na kraje OECD, natomiast zmalały obroty z krajami byłego ZSRR.

Na koniec roku 1999 czynnych było 30 rachunków Nostro, na których odnotowano o 18% operacji więcej niż w roku 1998, przy czym 60% stanowiły zapisy w EUR, 23% - w USD, a 17% w pozostałych walutach. Bank obsługiwał 15 rachunków Loro, otwartych na rzecz 13 banków zagranicznych. Na rachunkach tych zarejestrowano 2 530 operacji, tj. o 457% więcej niż w 1998 roku, przy czym w strukturze ilościowej tych obrotów dominującą pozycję (85%) stanowiły transakcje w złotych.

W roku 1999 Departament Operacji Zagranicznych rozliczył ogółem 92 950 operacji zagranicznych, o łącznej wartości 3 217,8 mln zł. W stosunku do roku poprzedniego oznacza to osiągnięcie porównywalnego wolumenu transakcji rozliczeniowych, mimo dużego spadku obrotów, z krajami byłego ZSRR (rzędu 28%), w tym głównie z Federacją Rosyjską (spadek o 73%). Pozytywną tendencją była wysoka dynamika wzrostu ilościowego tych transakcji, która wyniosła 33%. Od 1997 roku Bank ma swoje Przedstawicielstwo w Moskwie, poprzez które utrzymuje bezpośrednie kontakty z wiodącymi bankami Rosji oraz udziela klientom pomocy w organizowaniu ich eksportu na rynki tego kraju.

W miesiącu lipcu 1999 roku BGŻ S.A. został wyróżniony przez American Express Bank Certyfikatem Jakości, przyznawanym za doskonałą jakość przekazów zagranicznych realizowanych na zlecenie klientów. Rachunki loro otworzyły kolejne banki: National Westminster Bank i Banco Popular Espanol.

Także w 1999 roku Bank obniżył z 20 000 USD do 5 000 USD minimalną kwotę, od której stosuje preferencyjne kursy kupna i sprzedaży.

W ramach obrotu czekowego w roku 1999 zauważalny był, w porównaniu z rokiem poprzednim, spadek wartościowy - o 12% oraz wzrost ilościowy - o 29%. Tendencja ta była szczególnie widoczna w grupie czeków bankierskich, których jednostkowa wartość zmalała do 8 997,66 zł (oddziały Banku wystawiały dużo więcej tego typu czeków, lecz na mniejsze kwoty). Trend ten nie dotyczył natomiast czeków podróżniczych, które objęte specjalną akcją promocyjną, wzrastały zarówno pod względem ilościowym, jak i wartościowym.

W 2000 roku łączna wartość obrotów dewizowych z tytułu: eksportu i importu towarów i usług, transferów, dochodów, odsetek, zagranicznych kredytów bankowych i operacji finansowych, które BGŻ S.A. zrealizował za pośrednictwem rachunków bankowych, wyniosła 57,4 mld USD. W porównaniu do roku poprzedniego wielkość ta wzrosła prawie dwukrotnie. Podobnie jak w roku 1999, prawie wszystkie obroty (99,2%) uzyskano z operacji z bankami krajowymi i bankami z krajów OECD, z których głównym partnerem handlowym Banku były państwa Unii Europejskiej, w tym przede wszystkim Francja, a następnie Niemcy i Dania.

Bank kontynuował w 2000 roku strategię dostosowywania sieci rachunków Nostro do wymogów rynku i potrzeb klientów, w celu zapewnienia dochodowej i konkurencyjnej obsługi związanej z rozliczaniem transakcji handlu zagranicznego. Na koniec roku 2000 w BGŻ S.A. czynnych było 25 rachunków Nostro, prowadzonych w 12 walutach, w 25 bankach z Europy, Ameryki Północnej, Azji i Australii. Na rachunkach Nostro odnotowano o 42% więcej operacji niż w roku 1999, z tego 71% było zapisami w EUR, 16% w USD i 13% w pozostałych walutach. W analizowanym okresie osiągnięto dochodowość o 55% większą niż w roku poprzednim.

Sieć rachunków Loro należała do najbardziej dynamicznie rozwijających się obszarów działalności dewizowej Banku. W 2000 roku Bank otworzył dużą liczbę rachunków Loro dla banków zagranicznych, m.in. z USA i Kanady. Wśród nowych rachunków pojawiły się pierwsze rachunki w EUR.

W 2000 roku Bank odnotował systematyczny wzrost transakcji eksportowych, tj. transakcji otrzymanych z zagranicy, co w zestawieniu z liczbą zrealizowanych transakcji importowych pozwoliło zakwalifikować BGŻ S.A. do grupy czołowych banków clearingowych w Polsce. Dużym sukcesem zakończyły się działania mające na celu podnoszenie jakości realizowanych przekazów zagranicznych. Z tego tytułu Bank, na początku lipca 2000 roku, po raz drugi z rzędu, został uhonorowany Certyfikatem Jakości, przyznanym przez American Express Bank. Wśród przekazów generowanych przez Bank 96% stanowiły operacje wykonane bez żadnego błędu.

Przedstawicielstwo Banku w Moskwie, działające od 1997 roku, to jedyna placówka bankowości polskiej w Rosji w roku 2000. Placówka dokonuje obsługi rozliczeniowej producentów i eksporterów artykułów rolno - spożywczych do Federacji Rosyjskiej. W roku 2000 obroty handlowe z Rosją realizowane przez BGŻ S.A. wzrosły o 93%. Bank utrzymywał bieżące kontakty z 23 wiodącymi bankami Rosji i organami administracji gospodarczej, a także udzielał swoim klientom pomocy w organizowaniu eksportu na rynki tego kraju. Większość banków rosyjskich, z którymi współpracuje BGŻ S.A., została włączona na listę banków uznanych za wiarygodne przez Korporację Ubezpieczenia Kontraktów Eksportowych.

W roku 2001 łączna wartość obrotów dewizowych z tytułu eksportu i importu towarów i usług, transferów, dochodów, odsetek, zagranicznych kredytów bankowych i operacji finansowych wyniosła 87,7 mld USD. W porównaniu do roku poprzedniego wzrosła o 52,6%. Prawie wszystkie obroty - 99,1% - zrealizowane zostały z bankami krajów OECD oraz z bankami krajowymi, w zakresie obsługi przekazów walutowych na rzecz klientów tych banków. Z krajów OECD głównymi partnerami handlowymi Banku były, podobnie jak w roku poprzednim, Niemcy, Wielka Brytania i Francja.

Na koniec 2001 roku Bank prowadził 25 rachunków Nostro w 12 walutach. Odnotowano na nich 199 tys. operacji, tj. o 40% więcej niż w roku 2000, w tym 76% było zapisami w EUR, 15% w USD, 9% w pozostałych walutach. Liczba rachunków Loro wynosiła 38, zarejestrowano na nich 32 tys. operacji - około 60% więcej niż w roku poprzednim. Rozliczono ogółem 165,8 tys. operacji zagranicznych o łącznej wartości 154,8 mld zł, liczba operacji wzrosła o 27%, ich wartość natomiast o 495% w stosunku do roku poprzedniego.

W 2001 roku Bank przyjął do skupu lub inkasa 10 tys. czeków płatnych przez inne banki, o łącznej wartości 22,7 mln zł, osiągając 99% ilości i 86% wartości tych operacji z roku poprzedniego.

Bank współpracuje z wieloma organizacjami i instytucjami międzynarodowymi, uczestnicząc w spotkaniach organizowanych przez te instytucje lub biorąc udział w pracach organizacji, z którymi jest zrzeszony. Dotyczy to: Instytutu Finansów Międzynarodowych (IIF), Międzynarodowej Konfederacji Banków Rolnych (CICA), Międzynarodowej Izby Handlowej, Światowego Forum Ekonomicznego, Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju. Bank współpracował także z czterema agencjami ratingowymi: Thomson Financial BankWatch, Standard & Poor's, Moody's Investors Service, Fitch IBCA. W 2000 roku agencja ratingowa Moody's Investor's Service Ltd. przyznała BGŻ S.A. rating wsparcia na poziomie 2 (w skali od 1 do 5, przy najwyższej ocenie 1).

Bank, uczestnicząc w międzynarodowych sesjach instytucji finansowych, pozyskuje informacje o spodziewanych działaniach o charakterze regulacyjnym, które dokonywane są na międzynarodowych rynkach finansowych, BEŻ także posiada możliwość wykorzystania w bieżącej działalności analiz i opracowań makroekonomicznych oraz materiałów dotyczących światowego systemu bankowo-finansowego.

BGŻ S.A. zamierza nadal rozwijać swoją ofertę oraz zwiększać skalę prowadzonej działalności w wybranych segmentach rynku. Kierunek ten wynika ze zmian zachodzących na polskim rynku usług bankowo-finansowych oraz rosnących oczekiwań klientów.

W następnym rozdziale przedstawiona zostanie polityka cenowa banków i czynniki ją kształtujące.

Rozdział II

Polityka cenowa w działalności banków

Cele działalności banków

Rynek usług finansowych, który obejmuje swym zakresem także usługi bankowe, należy do najszybciej rozwijających się w polskiej gospodarce. Działając w ciągle zmieniającym się otoczeniu, banki muszą nie tylko rozpoznawać zachodzące wokół zmiany, ale i je wyprzedzać. Zmiany te dotyczą przede wszystkim poziomu rozwoju gospodarczego i dochodów, sytuacji ekonomicznej i społeczno-ekonomicznej, skłonności do inwestowania i wpływają z kolei na podaż depozytów, zapotrzebowanie na kredyty i inne usługi bankowe. Na działalność banków mogą oddziaływać zjawiska chwilowe i całkowicie przypadkowe, powodując zwiększony napływ lub odpływ środków pieniężnych. Aby zmniejszyć negatywne skutki tych oddziaływań, bank musi zachowywać stały kontakt z otaczającą go rzeczywistością, napływające dane muszą być poddawane właściwej ocenie na podstawie nowoczesnych metod analiz, ze zgromadzonych danych i dokonanych ocen niezwłocznie muszą być wyciągane odpowiednie wnioski praktyczne, których wynikiem będą odpowiednie decyzje wykonawcze.

Celem działalności banku jest ustalenie takiego kierunku działania, który doprowadzi w przyszłości do określonego stanu realnego. Ustalony przez bank cel działania stanowi kryterium podejmowania decyzji i kryterium wyboru optymalnych rozwiązań. Z reguły ma charakter kompleksowy i obejmuje kilka zadań. W związku z tym, że poszczególne zadania mogą mieć różne znaczenie dla banku, konieczne jest określenie koncepcji kompleksowej, która byłaby brana pod uwagę w codziennej pracy banku. Cele polityki banku formułowane są poprzez określenie:

wyniku finansowego - zysku banku,
rodzaju czynności bankowych, które będą miały priorytet i tych, które będą zaniechane,
wzrostu obrotów banku (sumy bilansowej).

Przy wyborze celów nie należy zapominać, że warunkiem koniecznym w działaniu banków jest zachowanie bezpieczeństwa. Oznacza to uwzględnienie w działalności banku następujących elementów:

legalności - jej naruszenie może spowodować cofnięcie zezwolenia na działalność bankową,
płynności - możliwości zapewnienia bieżącego pokrywania zobowiązań,
solidności - troski o właściwy wizerunek banku.

Podstawowym celem każdego banku komercyjnego jest osiągnięcie zadowalającego zysku, dla możliwości jego podziału i zaspokojenia określonych potrzeb. Zysk niezbędny jest w celu samofinansowania działalności banku poprzez uzupełnienia kapitału własnego, co jest warunkiem zwiększenia obrotów banku. Akceptowalny poziom tego zysku determinowany jest rozpiętością między kosztami depozytów a wpływami z kredytów (różnica w stopach procentowych). Drugie przeznaczenie zysku to wypłata dywidend. Wyznaczenie punktu docelowego dla rentowności danej instytucji w kategoriach minimalnego dochodu z akcji udziałowców stanowi na Zachodzie główny element planu strategicznego banku. Wzrost kapitału i wypłata dywidend świadczą o wiarygodności banku, co stanowi podstawowy warunek jego rozwoju.

W procesie finansowym, którym jest zarządzanie aktywami i pasywami, dąży się do takiego ukształtowania struktury portfela kredytów i depozytów oraz struktury stóp procentowych, aby umożliwić osiągnięcie optymalnego wyniku finansowego. Rozwój bankowości w krajach rozwiniętych gospodarczo spowodował wzrost roli zysku w działalności banków. Banki zostały zmuszone do poszukiwania nowych metod generowania zysków w związku ze wzrostem kosztów operacyjnych ponoszonych na utrzymanie oddziałów. Postęp w dziedzinie technologii bankowej powoduje podniesienie kosztów działalności banków. Elektroniczne systemy płatności, a także usługi informacyjne oparte na komputerowym zarządzaniu finansami dużych firm stanowią bardzo kosztowną infrastrukturę. Aby nakłady ponoszone na wdrażanie nowych technologii zwróciły się, bank musi wypracowywać wyższe zyski. Są one możliwe do osiągnięcia poprzez odpowiednią politykę cenową oraz wchodzenie na nowe rynki.

Rozwój czynności bankowych - kolejny cel działalności banku - aby bank mógł skutecznie obsługiwać klientów, musi być lepszy, szybszy lub tańszy od swoich konkurentów. Stanie się to możliwe tylko wtedy, gdy dostosuje swoją działalność do zmian zachodzących na rynkach finansowych.

Stabilny bank oceniany jest według wielkości sumy bilansowej, banki dążą więc do maksymalizacji swych obrotów. W związku z faktem, że wzrostowi sumy bilansowej nie zawsze towarzyszy wzrost rentowności banku, a często wręcz następuje spadek rentowności, powstaje sprzeczność celów. Ostateczne decyzje muszą prowadzić do osiągnięcia jednego celu, nawet kosztem pogarszania możliwości realizacji pozostałych.

Istnieje konieczność zrównoważenia celów banku z wymaganiami klientów. Osiąganie wysokich zysków kosztem zadowolenia klienta prawdopodobnie negatywnie wpłynie na przyszłe kontakty z klientami, natomiast planowanie zbyt niskiego zysku wywoła zadowolenie klienta, ale może także spowodować brak środków, co z kolei odbije się na możliwościach finansowania nowych usług.

Polityka cenowa w działalności banków

Zaostrzanie się konkurencji na rynku usług finansowych, zmiany przepisów regulujących ten sektor oraz spadek lojalności klientów w stosunku do banku powoduje wzrost znaczenia polityki cenowej w odniesieniu do usług świadczonych przez banki. Celem polityki cenowej powinno być wyznaczanie ceny na takim poziomie, aby gwarantowała pożądaną wielkość sprzedaży, a także zabezpieczała cele strategiczne instytucji finansowej. Polityka cenowa banku obejmuje wszelkie decyzje odnośnie ustalania cen usług bankowych, nie tylko świadczonych obecnie przez bank, ale i nowych. Dla większości klientów cena jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o wyborze banku. Klient przed podjęciem decyzji porównuje oferty różnych banków i z reguły wybiera ten, który proponuje najkorzystniejsze oprocentowanie lub pobiera najniższe opłaty za swoje usługi.

Ceny w operacjach bankowych mogą przyjmować różnorodne formy, podstawowe to:

oprocentowanie kredytów,
oprocentowanie depozytów,
prowizje i opłaty za czynności bankowe.

Przy ich wyznaczaniu bank bierze pod uwagę wiele różnych czynników. Są to między innymi: konkurencja, przepisy rządowe, polityka Narodowego Banku Polskiego (NBP), struktura kosztów, popyt, wartość usługi dla klienta. Polityka cenowa musi być bowiem dostosowana do rodzaju oferowanych usług. Wysoka dynamika zmian narzuca potrzebę nie tylko reagowania na nie, ale i ich wyprzedzania po to, by być szybszym od konkurencji. Wymusza rozpoznanie wszystkich czynników wpływających na rynek usług finansowych, określenie siły ich oddziaływania oraz przewidywanie ich rozwoju w przyszłości.

NBP może wpływać na działalność kredytową banków za pomocą różnych instrumentów. Głównym jest kredyt refinansowy, a od 1993 roku kredyt redyskontowy. Poprzez podwyższanie lub obniżanie stopy procentowej od tych kredytów NBP wpływa na politykę cenową banków. Tanie kredyty mogą spowodować ożywienie gospodarcze i pobudzić popyt na rynku, drogie z kolei - wywołują odwrotny skutek. Znaczenie tych stóp spada wraz z rozwojem rynku pieniężnego, a tym samym funkcjonującego w jego ramach rynku międzybankowego. W praktyce banki coraz częściej wykorzystują w umowach kredytowych stopę WIBOR, a banki z udziałem kapitału zagranicznego stopę LIBOR jako stopę podstawową i powiększają ją o swoją stałą marżę. Innym elementem powodującym podrożenie kredytów w gospodarce jest poziom rezerw obowiązkowych w bankach. Rezerwy te stanowią zabezpieczenie oszczędności, ale powodują również podrożenie kosztów kredytu. Banki nie mogą przeznaczać pieniędzy przekazanych do NBP na kredyt, nie mogą więc na nich zarabiać, muszą natomiast płacić klientom odsetki od środków. W związku z tym podwyższają oprocentowanie kredytów.

Analizując wpływ czynników ekonomicznych, banki muszą brać również pod uwagę rozwój giełdy papierów wartościowych i wkraczanie na rynek funduszy powierniczych, a ostatnio także emerytalnych, które odciągają potencjalnych klientów od lokat, a także wchodzenie na rynek banków i innych instytucji międzynarodowych z ofertą kredytową dla polskich inwestorów. Coraz częściej banki tworzą własne firmy ubezpieczeniowe. Jest to widoczny symptom czasu przejawiający się w zacieraniu granic między usługami bankowymi a usługami ubezpieczeniowymi.

Koszty pojedynczej usługi są trudne do ustalenia, szczególnie w przypadku oferowania wielu różnorodnych usług. Banki często prowadzą politykę polegającą na tym, że usługi bardziej zyskowne finansują usługi mniej opłacalne. Najczęściej jednak minimalny poziom ceny usługi wyznaczany jest przez koszty. W warunkach gospodarki rynkowej banki nie mogą sobie pozwolić na oferowanie usług przynoszących straty.

Polityka cenowa banku powinna być rozważana w odniesieniu do rynku lokat oraz kredytów. W rozważaniach nie bierze się pod uwagę czynników makroekonomicznych związanych z polityką finansową państwa, traktując je jako niezależne od banku.

Lokaty to podstawowe źródło funduszy kredytowych. Dla banku stanowią koszty, ponieważ musi on wypłacić deponentom w uzgodnionym czasie odsetki. Wysokość stopy procentowej kredytów zależy przede wszystkim od oprocentowania oszczędności. Różnica między tymi stopami stanowi zysk banku. Marże kredytowe oraz prowizje są więc kalkulowane w oparciu o oprocentowanie depozytów. Suma tych elementów określa minimalną stopę procentową kredytów, jeszcze opłacalną dla banku.

Wysokość stopy procentowej zależy od wpływu różnych czynników. Jednym z nich jest stopa inflacji. Ustalanie stopy procentowej przez banki powyżej lub poniżej stopy inflacji może zachęcać lub zniechęcać klientów do lokowania swoich oszczędności w banku. W 1993 roku, w wyniku prowadzenia przez banki polityki stopy procentowej lokat niższej od stopy inflacji, zmalały oszczędności klientów indywidualnych w bankach. Zainteresowanie lokatami długoterminowymi było małe, a przecież właśnie te lokaty stabilizują fundusze banku. W takiej sytuacji bardzo łatwo stracić starych klientów, a pozyskanie nowych jest trudne w warunkach konkurencji. Na podstawie badań przeprowadzonych w krajach rozwiniętych stwierdzono, że koszt zdobycia nowego klienta jest czterokrotnie wyższy niż utrzymania starego. Nie powinno się więc zdobywać lub pozbywać klientów w zależności od sytuacji i potrzeb, bo klient zrażony do danego banku może już do niego nie wrócić. Bardzo łatwo utracić reputację na rynku, jej odbudowa natomiast to długotrwały proces.

Następnym czynnikiem wpływającym na politykę cenową jest poziom dochodu dyspozycyjnego społeczeństwa. Wielkość gromadzonych oszczędności rośnie wraz ze wzrostem zamożności społeczeństwa. Oszczędności mogą być lokowane w bankach, w funduszach powierniczych czy emerytalnych, można za nie nabywać papiery wartościowe, akcje przedsiębiorstw, kupować nieruchomości, złoto, antyki, obrazy itp. Od polityki banku zależy, czy klienci zdecydują się złożyć swoje oszczędności w banku czy też będą szukać innych form lokacyjnych.

Kolejnym czynnikiem mającym wpływ na ceny usług bankowych są cele strategiczne banku. Ceny powinny uwzględniać planowaną stopę zwrotu z inwestycji, w związku z tym ich poziom będzie od tej stopy zależny. Bank musi też brać pod uwagę wysokość stóp procentowych oferowanych przez konkurencję. Może to zapobiec przenoszeniu oszczędności przez klientów do innych banków, proponujących wyższe odsetki w odniesieniu do podobnych usług.

Kredyty to druga podstawowa grupa usług świadczonych przez bank. Na wysokość stopy procentowej kredytów wpływa wiele czynników. Według Ch. Ennew najważniejszymi są status kredytobiorcy oraz rodzaj zabezpieczenia. Banki zachodnie zwracają uwagę na takie czynniki, jak: wiek kredytobiorcy, stan posiadania, poprzednia historia kredytowa, dochód, karalność, zawód itd. Związane z tym czynności są rutynowe i mają na celu zminimalizowanie ryzyka. Forma zabezpieczenia kredytu także wpływa na wysokość jego oprocentowania. W bankach zagranicznych udzielane są osobom fizycznym także kredyty nie zabezpieczone. Najczęściej są to nieduże kwoty ustalane w relacji do stałych dochodów oraz linie kredytowe dla klientów lepiej sytuowanych, zajmujących dobrze płatne stanowiska, cieszących się zaufaniem banku. Pozwala to na wyeliminowanie wszelkich formalności zabierających czas. Stopa procentowa w przypadku nieposiadania zabezpieczenia z reguły jest wyższa, wiąże się to z faktem większego ryzyka ponoszonego przez bank.

Następnym elementem polityki cenowej są taryfy prowizji i opłat. Prowizje i opłaty bankowe pobierane są za operacje bankowe wykonywane na zlecenie klientów. Inne taryfy stosowane są dla klientów indywidualnych, inne dla podmiotów gospodarczych. Każdy bank ma własne taryfy prowizji i opłat. Konkurencja rynkowa między bankami powoduje tendencję do zmniejszania marży odsetkowej, co z kolei zmusza banki do szukania innych źródeł dochodów w celu zapewnienia zysku na odpowiednim poziomie. Banki rozwijają w związku z tym inne formy usług bankowych i coraz to większe znaczenie przypisują prowizjom i opłatom za czynności bankowe. W okresie, kiedy banki miały wystarczająco wysokie dochody z działalności kredytowej, usługi operacyjne mogły być bezpłatne. W czasach gospodarki rynkowej przekracza to możliwości finansowe banku. Świadczenie usług kosztuje, a więc i pobieranie opłat za nie jest w pełni uzasadnione. Szerzej ten temat zostanie przedstawiony w dalszej części tej pracy.

Celem polityki cenowej banku jest ustalanie takich cen, które gwarantują odpowiednią rentowność jego działalności usługowej oraz wpływają na stabilizację lub wzmocnienie pozycji rynkowej banku. W następnym rozdziale zaprezentowana zostanie metodyka ustalania cen aktywnych, biernych i pośredniczących usług bankowych oraz strategia cenowa banku.

2.3. Metodyka ustalania kosztów i cen usług bankowych

Usługi powinny zaspokajać potrzeby klientów oraz przynosić zyski instytucji, która je oferuje. Każda usługa ma swoją cenę. Przy jej wyznaczaniu należy brać pod uwagę koszty, popyt, konkurencję.

Ponoszone koszty wyznaczają minimalny poziom cen, poniżej którego usługa przynosi straty. Suma kosztów i marży zysku określa poziom ceny. Jest to typowa metoda wyznaczania cen z punktu widzenia organizacji, a nie klienta czy rynku. Ustalane w ten sposób ceny określa się jako transakcyjne, czyli pokrywające koszty.

Wielkość popytu na usługi natomiast wyznacza maksymalny poziom cen. Usługa jest warta tyle, ile klient jest w stanie za nią zapłacić. Zachodzi tu prawidłowość, że wraz ze wzrostem ceny popyt maleje i odwrotnie, gdy cena maleje popyt rośnie. Wybór odpowiedniej strategii cenowej pomaga zrozumieć koncepcja elastyczności popytu. Koncepcja ta pomaga także zrozumieć relacje zachodzące na rynku w wyniku zmian ceny.

W procesie ustalania cen na własne usługi bank musi uwzględniać również działania konkurencji w celu zapobieżenia odpływowi klientów do innych banków. Wysokość pobieranych i płaconych odsetek oraz struktura aktywów i pasywów decydują o wysokości dochodów i kosztów operacyjnych banku. Dokonując tych ustaleń bank musi uwzględniać poziom stopy procentowej stosowanej przez inne banki, aby uniknąć sytuacji, gdy proponuje swym klientom warunki gorsze niż instytucje konkurencyjne lub odwrotnie, ustala warunki znacznie korzystniejsze, rezygnując w ten sposób z dochodów możliwych do uzyskania.

Przy ustalaniu cen należy także wziąć pod uwagę ich aspekt psychologiczny, zwany inaczej paradoksem cenowym. Ceny są akceptowane przez konsumentów przy określonym ich poziomie, ustalenie ich na poziomie znacznie niższym lub wyższym niż poziom akceptowany może spowodować negatywne reakcje konsumentów. Cena znacznie niższa niż poziom akceptowany może być kojarzona z niską jakością usługi, a za wysoka z kolei może spowodować istotny spadek popytu. Znacznie wyższe niż w innych bankach oprocentowanie terminowych wkładów pieniężnych może spowodować w początkowym okresie duży napływ środków, ale także może wzbudzić wątpliwości co do możliwości wypłaty przez bank zdeponowanych środków pieniężnych wraz z odsetkami w terminie. W przypadku, gdy oferowana jest duża liczba usług, może się okazać, że niektóre z nich są wobec siebie konkurencyjne. Ustalenie prawidłowych relacji cen wymaga analizy zależności między cenami poszczególnych usług, określenia stopnia ich substytucyjności lub komplementarności oraz analizy kosztów każdej z usług.

Największy wpływ na wynik finansowy banku mają:

w operacjach biernych - odsetki zapłacone deponentom,
w operacjach czynnych - odsetki pobrane od udzielonych kredytów,
w operacjach pośredniczących - prowizje.

Istotną sferą działalności każdego banku jest pozyskanie środków pieniężnych z różnych źródeł i od różnych podmiotów - finansowych i niefinansowych. W praktyce bankowej występuje kilka źródeł pozyskania środków, które następnie wykorzystywane są w aktywnej działalności banku:

wzrost funduszy własnych banku,
pozyskanie środków w formie depozytów klientów,
pozyskanie środków na rynku pieniężnym,
pozyskanie środków z banku centralnego,
pozyskanie środków w drodze emisji obligacji,
pożyczki podporządkowane.

Wymienione źródła różnią się od siebie wieloma cechami, niektóre z nich to:

stabilność pozyskiwanych środków,
dostęp banku do poszczególnych źródeł środków pieniężnych,
koszt pozyskania środków pieniężnych,
zakres uczestnictwa danego banku w rynku pieniężnym i kapitałowym,
warunki konkurencyjne na lokalnym rynku bankowym.

Do najbardziej stabilnych źródeł środków znajdujących się w dyspozycji banku należą fundusze własne. Pozostałe źródła charakteryzuje niestabilność, a więc mogą być wykorzystywane w działalności banku w ściśle określonym czasie. Dotyczy to między innymi depozytów od różnych podmiotów, środków pozyskanych na rynku pieniężnym czy też kredytów banku centralnego.

Wyszczególniając źródła pozyskiwania środków pieniężnych można stwierdzić, że nie wszystkie banki mają do nich jednakowy dostęp, np. banki w formie spółki akcyjnej mogą zwiększyć własne fundusze poprzez emisje nowych akcji i uplasowanie ich na rynku. Wielu ekonomistów uważa, że dokapitalizowanie banku charakteryzuje się najniższym kosztem pozyskania środków, jednakże w ich pozyskaniu należy uwzględniać oczekiwania finansowe samych inwestorów - w postaci dywidendy, a także koszty związane z emisją i uplasowaniem papierów wartościowych na rynku.

Istotną cechą wyróżniającą poszczególne źródła pozyskiwania środków pieniężnych jest wpływ samego banku na koszt pozyskania jednego złotego. Wszystkie wymienione źródła można przyporządkować do dwóch grup. W jednej z nich bank ma małe lub żadne możliwości wpływu na koszt pozyskania środków - występuje jako podmiot akceptujący cenę ich pozyskania. W drugiej ma możliwość indywidualnych negocjacji. Do pierwszej grupy należą środki pozyskane z kredytów banku centralnego oraz z kredytów z rynku międzybankowego. Banki mogą te środki wykorzystać, jeśli w określonym terminie zaakceptują stopy procentowe, które występują na rynku, a które ustalane są obecnie przez Radę Polityki Pieniężnej. Należy do nich zaliczyć:

Stopę kredytu refinansowego, która posiadała w przeszłości dominujące znaczenie i była związana z kredytem refinansowym udzielanym w celu zaopatrywania banków w środki finansowe w określonej sytuacji - najczęściej w przypadku nagłego niedoboru środków. Obecnie ma znaczenie dla banków, które finansują inwestycje centralne.
Stopę kredytu redyskontowego, związaną z przyjęciem od klientów banku weksli do dyskonta. W pierwszym etapie bank angażuje własne środki, w drugim natomiast pozyskuje środki z banku centralnego w drodze redyskonta przyjętych weksli.
Stopę kredytu lombardowego, która wiąże się z zastawem w banku centralnym papierów wartościowych będących w dyspozycji banku.

Znaczenie wymienionych stóp, oprócz stopy lombardowej, spada wraz z rozwojem rynku pieniężnego, a w jego ramach rynku międzybankowego, gdzie dokonywane są transakcje kupna i sprzedaży środków pieniężnych między instytucjami bankowymi. W Polsce od 1991 roku ogłaszana jest codziennie stopa WIBOR i WIBID. Poziom stopy WIBOR jest średnią arytmetyczną stóp procentowych, po jakich najważniejsze banki warszawskiego rynku międzybankowego skłonne są sprzedać swoje nadwyżki środków pieniężnych. Obecnie stopy te stały się w wielu bankach komercyjnych stopami bazowymi dla udzielanych kredytów.

Wyszczególnione rodzaje stóp procentowych stanowią często podstawę wyboru pozyskiwanych źródeł środków pieniężnych. W celu zminimalizowania ryzyka związanego z ich niekorzystnym poziomem w przyszłości wykorzystuje się je w umowach kredytowych dla określenia przyszłego poziomu oprocentowania swych wierzytelności powiększonego o marżę odsetkową. Reasumując, koszt pozyskania zasobów pieniężnych równy jest wysokości odsetek zapłaconych przez bank bankowi centralnemu lub instytucjom funkcjonującym na rynku międzybankowym.

Jednym z najważniejszych zadań banku jest pozyskiwanie środków pieniężnych w postaci depozytów przede wszystkim na rynkach lokalnych. Koszt pozyskania tych depozytów uzależniony jest od:

wysokości odsetek zapłaconych deponentom, w tym metod ich naliczania,
wysokości rezerw obowiązkowych odprowadzanych od wkładów bankowych,
wysokości składki ubezpieczenia depozytów - opłaty na fundusz pomocowy Bankowego Funduszu Gwarancyjnego i wykorzystany fundusz ochrony środków gwarantowanych,
wysokości kosztów operacyjnych związanych z obsługą depozytu.

Dwa z wymienionych czynników - wysokość rezerwy obowiązkowej i wysokość składki ubezpieczenia depozytów - są niezależne od banku.

Poziom rezerw obowiązkowych ustalany jest przez Radę Polityki Pieniężnej i ma pośredni wpływ na koszt pozyskania depozytów bankowych. Banki zobowiązane są do odprowadzenia części pozyskanych środków pieniężnych w postaci lokat na nie oprocentowany rachunek w NBP, co ogranicza możliwości zaangażowania wszystkich zgromadzonych depozytów w działalność aktywną banku. Bank natomiast zobowiązany jest do naliczania odsetek od całości środków przyjętych od deponentów. W związku z tym faktyczny koszt odsetek wypłaconych deponentom jest znacznie wyższy, co wynika ze wzoru:

K = 100sd : (100 - sr)

gdzie:

K - koszt oprocentowania po uwzględnieniu rezerwy obowiązkowej

sd - stopa procentowa depozytu

sr - stopa rezerwy obowiązkowej.

Wpływ stopy rezerwy obowiązkowej na koszt oprocentowania depozytów ilustruje tabela poniżej:

Tabela 12. Koszt oprocentowania depozytów przy różnych stopach rezerwy obowiązkowej

Stopa rezerwy

obowiązkowej

Oprocentowanie depozytów

42,9

37,5

33,3

31,6

28,6

25,0

22,2

21,1

14,3

12,5

11,1

10,5

7,1

6,3

5,6

5,3

Źródło: R. Mikołajczak, Metodyka ..., op. cit., s. 120

Z danych zawartych w tabeli wynika, że realny koszt oprocentowania depozytów jest tym wyższy, im wyższa jest stopa rezerwy obowiązkowej. Rezerwa obowiązkowa jest więc instrumentem, który bezpośrednio oddziałuje na koszt pieniądza w sektorze bankowym. Zmiany stopy rezerwy wpływają na wysokość oprocentowania kredytów udzielanych przez banki, ponieważ pośrednio zmieniają koszt pozyskania środków.

Kalkulację kosztu pozyskania środków pieniężnych można przeprowadzić w odniesieniu do konkretnego depozytu lub do średniego kosztu wszystkich depozytów zgromadzonych w banku. W tym drugim przypadku uwzględniany winien być średni ważony koszt ich pozyskania.

Drugim niezależnym od banku kosztem pozyskania depozytów jest obciążenie związane z systemem ich gwarantowania w postaci obowiązkowych opłat rocznych wnoszonych przez podmioty objęte systemem gwarantowania na rzecz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego w wysokości sumy iloczynów:

stawki nie przekraczającej 0,4% i sumy aktywów bilansowych oraz gwarancji i poręczeń ważonych ryzykiem,
Stawki nie przekraczającej 0,2% i sumy ważonych ryzykiem pozostałych zobowiązań pozabilansowych, z wyłączeniem linii kredytów przyrzeczonych, dla których stawka wynosi 0; przez kredyty przyrzeczone rozumie się wynikającą z umowy kwotę zobowiązania do udzielenia kredytu, pomniejszoną o kwotę jego wykorzystania.

Wniesiona opłata roczna stanowi koszt uzyskania przychodu, wywiera jednak pośredni wpływ na koszty pozyskania depozytów. Obciążeniem banku z tytułu zgromadzonych środków na rachunkach bankowych jest także obowiązkowe uczestnictwo w tworzeniu funduszu ochrony środków gwarantowanych w celu zaspokojenia roszczeń deponentów. Związek Banków Polskich postuluje modyfikację przepisów, które zapewniałyby stabilne tworzenie funduszu rezerwowego, ochronę środków gwarantowanych w taki sposób, aby obciążenia banków w przypadku konieczności wypłat nie były jednorazowe i tak dotkliwe, jak po ogłoszeniu upadłości Banku Staropolskiego.

Kolejnym czynnikiem mającym wpływ na koszt pozyskania depozytu - zależnym już od banku - jest metoda naliczania odsetek. Nie ma ona znaczenia jedynie w przypadku wkładów a'vista, ich stopa oprocentowania ustalana jest w skali jednego roku. W przypadku wkładów krótko-, średnio- i długoterminowych istotnym jest ustalony termin kapitalizacji - roczny, półroczny, kwartalny czy też miesięczny. Koszt pozyskania jednostki pieniężnej wzrasta bowiem wraz z krótszym okresem bazowym kapitalizacji. Podejmując więc określone decyzje związane z kapitalizacją przyjętych depozytów, należy zawsze uwzględniać ich skutki finansowe.

Całkowity koszt pozyskania depozytów musi uwzględniać element kosztów własnych. Ustalenie kosztów ponoszonych przez bank, które można przypisać jednej złotówce zgromadzonego wkładu bankowego jest niezmiernie trudne. Spowodowane jest to dużą różnorodnością kosztów ponoszonych przez bank z jednej strony i różnorodną działalnością z drugiej.

Każda czynność bankowa związana jest z ponoszeniem określonych kosztów. Ich odpowiednie rozpoznanie i określenie wysokości rzutuje bezpośrednio na opłacalność danej czynności bankowej, a także często przesądza o powodzeniu oferty banku skierowanej do różnych grup klientów. Wśród kosztów ponoszonych przez bank można wyodrębnić koszty ogólne banku, koszty rodzajowe i koszty bezpośrednio związane z daną usługą bankową. Koszty ogólne ponoszone są nie w związku ze świadczeniem konkretnej usługi, ale w celu zaspokojenia potrzeb o znaczeniu ogólnobankowym i ogólnych potrzeb jednostek organizacyjnych. Głównymi elementami kosztów ogólnych są: koszty wynagrodzeń pracowników zarządu i jego funkcjonowania, koszty funkcjonowania rad nadzorczych, koszty utrzymania budynków bankowych i ich wyposażenia technicznego, podatki, opłaty itp. Przypisanie tych kosztów określonej usłudze możliwe jest jedynie przez zastosowanie odpowiedniego klucza ich podziału. W przypadku kosztów rodzajowych możliwe jest wyodrębnienie z prowadzonej ewidencji tych kosztów wszystkich składników, które wiążą się z określoną usługą bankową. Koszty te obejmują koszty osobowe i rzeczowe, ale w ujęciu bardziej szczegółowym. Osobowe to np. koszty wynagrodzeń stałych, premie, ubezpieczenia, delegacje, świadczenia socjalne. Koszty rzeczowe to koszty pozyskiwania i utrzymania lokali bankowych, wyposażenia, zakupu i instalacji urządzeń technicznych, koszty remontów, napraw i konserwacji, koszty zakupu materiałów biurowych, podatki i opłaty oraz wiele innych. Ostatnia grupa to koszty związane bezpośrednio ze świadczoną usługą. Także i w przypadku tych kosztów przypisanie ich konkretnej usłudze bankowej nie jest proste. Decydujący wpływ na poziom kosztów w tej grupie wywiera pracochłonność danej czynności bankowej, stopień wykorzystania wyposażenia technicznego czy też koszty związane z promowaniem danej usługi. Wysokość kosztów, jakie należy przypisać wybranej usłudze, jest tym większa, im mniejszy jest skład osobowy banku, bowiem każdy pracownik wykonuje codziennie wiele różnych czynności, trudno jest więc podzielić wynagrodzenie pracownika proporcjonalnie do zakresu aktualnie wykonywanych przez niego czynności. W praktyce także działalność marketingową banku dość rzadko przypisuje się do określonych usług bankowych, co uniemożliwia określenie efektywności tej sfery działalności banku.

Reasumując cena, jaką bank jest skłonny zapłacić swym deponentom, powinna pokrywać:

rzeczywisty koszt oprocentowania depozytów,
koszty bankowe związane z obsługą depozytu.

Z powyższego wynika, że działalność depozytowa jest typową działalnością kosztową banku.

W operacjach pasywnych banku dużą uwagę zwraca się na diagnozowanie, miejsce powstawania i analizę kosztów pozyskania środków pieniężnych, w operacjach aktywnych natomiast większe znaczenie ma ustalenie odpowiedniego poziomu oferowanych usług, co nie oznacza, że nie są związane z ponoszeniem przez bank kosztów. Jest to grupa operacji przychodowych, mających istotny wpływ na wynik finansowy banku. Problem ten zostanie szerzej opisany w IV rozdziale tej pracy, poświęconym analizie czynników wpływających na wynik finansowy banku.

Jak już wcześniej wspomniano, każda czynność bankowa wiąże się z ponoszeniem określonych kosztów, a więc dotyczy to także operacji aktywnych. Z jednej strony absorbują one zatrudnionych pracowników, z drugiej przy ich świadczeniu wykorzystywane jest wyposażenie banku. Ważnym celem działania każdego zarządu banku jest podejmowanie czynności związanych z minimalizacją ryzyka dotyczącego braku zwrotności środków pieniężnych udostępnionych klientom. Dokonanie wyczerpującej charakterystyki kosztów ponoszonych przez banki we wszystkich usługach byłoby trudne, w związku z tym zostanie ona przeprowadzona w odniesieniu do kredytowania podmiotów gospodarczych, w tym gospodarstw domowych.

W procedurze kredytowania podmiotów gospodarczych wyodrębnić można kilka etapów:

wybór banku przez potencjalnego kredytobiorcę,
złożenie wniosku kredytowego,
ocena wniosku kredytowego,
negocjacje warunków kredytowania,
podpisanie umowy kredytowej,
monitorowanie kredytobiorcy.

Każdy z tych etapów wiąże się z ponoszeniem przez bank określonych kosztów. Pierwszy etap - wybór banku przez kredytobiorcę - łączy się z prowadzeniem akcji promocyjnej, będącej jednym z elementów pozyskania kredytobiorców. Działalność taką wymusza funkcjonowanie w określonych warunkach konkurencyjnych na lokalnym rynku. Bank ponosi na tym etapie koszty związane z wydrukowaniem folderów informujących o danym rodzaju kredytu, warunkach formalnych i ekonomicznych wymaganych do spełnienia przez kredytobiorcę. Możliwość uzyskania bezpośredniej informacji w siedzibie banku przez klienta zainteresowanego wybranym kredytem wiąże się z ponoszeniem kosztów w postaci obciążenia pracownika, czy też pracowników, odpowiedzialnych w banku za kontakt z klientami. Wymienionych w tym etapie kosztów nie można bezpośrednio łączyć z konkretnymi efektami w działalności kredytowej, ale z pewnością przyczyniają się one do poprawy wizerunku banku, tak istotnego w walce konkurencyjnej.

Drugiemu etapowi, w którym ma miejsce złożenie wniosku kredytowego przez potencjalnego kredytobiorcę, można przypisać wydatki związane z drukiem wniosków kredytowych i załączników do nich wręczanych klientowi, a także koszty konsultacji odnośnie ich wypełnienia. Koszty ponoszone na tym etapie są nieznaczne, ale również nie dają gwarancji uzyskania przychodów w przyszłości.

Etap trzeci - ocena wniosku kredytowego - jest nie tylko najważniejszy w całej procedurze, ale też i najbardziej pracochłonny. Ma tu miejsce ocena rzeczywistych i potencjalnych możliwości spłaty kredytu przez zainteresowany podmiot gospodarczy. Bank, zgodnie z obowiązującymi unormowaniami prawnymi, uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Jest ona uzależniona zarówno od podmiotu ubiegającego się o kredyt bankowy, jak również od przedmiotu tego kredytu i czasu kredytowania. Każdy bank ma prawo, w granicach swej samodzielności, do stosowania własnych procedur w celu ustalenia bieżącej i przyszłej, związanej z okresem kredytowania, zdolności kredytowej. Trudności z jej wyznaczeniem przekładają się na pracochłonność, a ta z kolei wpływa na koszty ocen podmiotów gospodarczych ubiegających się o kredyt. Inna jest pracochłonność w przypadku wyznaczania zdolności kredytowej gospodarstwa domowego, inna podmioty gospodarczego rozbudowanego organizacyjnie. Podobnie jest w przypadku przedmiotu kredytu. Znacznie mniej pracochłonne jest określenie zdolności kredytowej gospodarstwa domowego chcącego zakupić dobra trwałego użytku niż w przypadku inwestycji o długim horyzoncie zwrotu włożonych kapitałów. Przygotowanie wnikliwej analizy, przez dobrze wykształcone służby kredytowe, wiąże się w niektórych przypadkach z dużymi nakładami pracy. Konieczne staje się więc wykorzystywanie sprzętu ze specjalistycznym oprogramowaniem. Także i te elementy kosztów, oprócz kosztów osobowych, muszą być uwzględniane w cenie kredytu. Dane zawarte we wniosku kredytowym wymagają weryfikacji, co z kolei wiąże się często z koniecznością dokonania inspekcji w siedzibie klienta. Każdy taki wyjazd wiąże się z kosztami, które musi pokryć bank, delegując swego pracownika. Czasami również pracownicy opiniujący wniosek kredytowy korzystają z płatnych informacji ze źródeł pozabankowych.

Należy zwrócić uwagę, że zarówno w tym, jak i w poprzednich etapach procedury kredytowania koszty ponoszone przez bank mogą wpływać jedynie na ich poziom, bez jakichkolwiek oczekiwanych przychodów. Potencjalny kredytobiorca ma bowiem prawo zrezygnować z dalszych usług wybranego przez siebie banku. W celu zminimalizowania skutków takiego postępowania banki stosują opłaty w postaci prowizji za rozpatrzenie wniosku kredytowego. Pozwala to ograniczyć składanie przez klientów wniosków kredytowych w kilku bankach jednocześnie, poza tym wymusza staranniejsze przygotowanie wniosku. Często banki stosują zasadę, że w przypadku udzielenia kredytu prowizja od tego kredytu pomniejszana jest o zapłaconą już wcześniej prowizję za rozpatrzenie wniosku kredytowego.

Kolejny etap kosztowy - negocjacje warunków kredytowania - jest niezwykle ważny w przypadku jakichkolwiek rozbieżności w warunkach kredytowania zaproponowanych przez podmiot gospodarczy we wniosku o kredyt a warunkami ustalonymi przez komitety kredytowe. Etap ten jest w naszej praktyce niedoceniany, a przecież, poza dojściem do wspólnych, usankcjonowanych umową kredytową, warunków ekonomicznych i prawnych kredytowania, daje także bankowi możliwość poznania swego przyszłego partnera.

Po dojściu do porozumienia co do warunków przyznania i wykorzystania kredytu, następuje w kolejnym etapie zawarcie umowy kredytowej. Dopiero ten fakt powoduje skutki prawne, na które strony wyrażają zgodę. Z faktem tym wiążą się koszty wszelkich opinii prawnych i ekonomicznych, dotyczących skutków podpisania przez bank takiej umowy.

Ostatnim etapem w procedurze kredytowania podmiotów gospodarczych jest monitorowanie kredytobiorcy, a więc utrzymywanie z nim stałego kontaktu, co umożliwia dokonywanie oceny bieżących działań kredytobiorcy, jego bieżącej sytuacji, a także wspólne rozwiązywanie problemów, z którymi musi się uporać. Bank nie może biernie oczekiwać na termin płatności, by przekonać się, czy wykorzystany kredyt zostanie spłacony, czy też nie. Takie postępowanie pozwala bankowi uchronić się przed ponoszeniem kosztów związanych z brakiem zwrotności kredytu wraz z odsetkami. Kontakty z kredytobiorcą mogą przybierać różne formy, od rozmów telefonicznych przez kontakty osobiste. Wszystkie te formy łączą się jednak z ponoszeniem kosztów, mających wpływ na ostateczną cenę kredytu bankowego.

Należy zaznaczyć, że działalność kredytowa, jeżeli nie będzie prowadzona rzetelnie, może przynieść, poza kosztami wymienionymi wcześniej, dodatkowe koszty w wyniku braku terminowej spłaty kredytu wraz z odsetkami. Brak tej spłaty w określonych terminach powoduje wyłączenie z obrotu, a tym samym z zarobkowania, części zasobów pieniężnych będących w dyspozycji banku, ze względu na konieczność utworzenia rezerw na należności zagrożone. W wielu przypadkach może dojść do sytuacji, że bank mając czasowo wolne środki pieniężne nie może ich jednak wykorzystać w działalności przynoszącej określone przychody, gdyż musi przeznaczyć je na rezerwy, które są dla banku nieczynne i nie przynoszą jakichkolwiek przychodów.

Podsumowując, cena usług bankowych musi uwzględniać:

rzeczywiste koszty pozyskania zasobów pieniężnych,
koszty własne banku związane z obsługą kredytu,
marżę zysku.

Konkurencja rynkowa między bankami powoduje tendencję do zmniejszania marży odsetkowej, co z kolei zmusza banki do szukania innych źródeł dochodów w celu zapewnienia zysku na odpowiednim poziomie. Banki rozwijają w związku z tym inne formy usług bankowych i coraz to większe znaczenie przypisują prowizjom i opłatom za czynności bankowe.

W okresie, kiedy banki miały wystarczająco wysokie dochody z działalności kredytowej, usługi operacyjne mogły być bezpłatne. W czasach gospodarki rynkowej przekracza to możliwości finansowe banku. Świadczenie usług kosztuje, a więc i pobieranie opłat za nie jest w pełni uzasadnione. Takie rozwiązanie powoduje, że koszty przenoszone są na klientów rzeczywiście korzystających z usług i proporcjonalnie do ich rozmiarów.

Klasyczny podział czynności bankowych, obok operacji czynnych i biernych, wyróżnia także wszelkiego rodzaju operacje pośredniczące. Dotyczą one czynności wykonywanych na koszt, zlecenie i ryzyko klientów oraz czynności ewidencyjno-rozliczeniowych, związanych z prowadzeniem rachunków, dokonywaniem rozliczeń pieniężnych, obrotem walutami, pośrednictwem w obrocie papierami wartościowymi, doradztwem finansowym, a także innych czynności usługowych. Odpowiedzialność banku w tych operacjach wymaga zorganizowania sprawnego przepływu środków pieniężnych wykonywanego na zlecenie klientów. Koszty tych usług związane są bezpośrednio z pracochłonnością wykonywanych czynności - koszty osobowe, jak również ze zużyciem wykorzystywanego sprzętu, eksploatacją sieci teletransmisji oraz zakupem usług od innych podmiotów, np. świadczących usługi telekomunikacyjne, pocztowe, informatyczne.

Jeszcze nie tak dawno usługi pośredniczące kojarzono jedynie z prowadzeniem rachunku bankowego i rozliczeniami bezgotówkowymi. Rozwój rynków pieniężnych i kapitałowych w naszym kraju, jak również coraz to nowe wymagania stawiane przez klientów banku, czynią tę sferę operacji bankowych bardzo dynamiczną i jednocześnie różnorodną. Powiązania podmiotów gospodarczych z partnerami zagranicznymi wymusiły na bankach zawieranie stałych umów międzybankowych z bankami zagranicznymi - bankami korespondentami. Znacznie usprawnia to przepływ środków pieniężnych, a także pozwala na operowanie w rozliczeniach różnorodną walutą. W związku z coraz częstszym udziałem podmiotów gospodarczych w rozwijającym się rynku pieniężnym banki przyjmują zlecenia w zakresie obrotu bonami skarbowymi i prowadzenia kont depozytowych.

Niektóre czynności w tej grupie usług związane są nie tylko z kosztami, jakie bank ponosi wykonując zlecenia, odnosi on bowiem także pewne korzyści z czasowego dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunkach swoich klientów. W związku z tym, w procesie ustalania cen, które w tej grupie czynności bankowych mają charakter prowizji i opłat, należy uwzględniać także aspekt skali korzyści. Tak więc ceny oferowane przez banki za te usługi muszą uwzględniać:

koszty własne, jakie ponosi bank w związku ze zleconymi czynnościami (koszty osobowe i rzeczowe),
koszty ponoszone przez bank związane ze świadczeniem usług przez podmioty trzecie,
narzut przypisany danej grupie operacji.

Jak już wspomniano, ceny usług pośredniczących mają charakter prowizji i opłat, które są elementem polityki cenowej banku. Stanowią, obok oprocentowania, formę wynagrodzenia za czynności wykonywane na rzecz klientów. Bank może pobierać prowizje z tytułu wykonywanych czynności bankowych oraz opłaty za wykonywanie innych czynności. Ich wysokość podawana jest w taryfach prowizji i opłat zatwierdzanych przez władze poszczególnych banków. Taryfy powinny być ogłaszane w miejscach ogólnie dostępnych, najczęściej są to tablice ogłoszeń lub sale operacyjne. Zawierają wiele pozycji szczegółowych, z podziałem na prowizje i opłaty. Sporządzane są często odrębnie dla operacji krajowych i operacji zagranicznych.

Prowizje są przychodami banku z tytułu przeprowadzanych operacji oraz świadczonych usług. Poszczególne stawki ustalane są w procentach od wartości wykonywanych operacji lub kwotowo, często z zaznaczeniem dolnej i górnej granicy poszczególnych stawek. Istnieje możliwość negocjowania wysokości prowizji, z reguły w odniesieniu do klientów strategicznych banku.

Opłaty są najczęściej zryczałtowane, a ich kwoty stanowią przeważnie zwrot kosztów ponoszonych przez bank w związku ze świadczeniem danej usługi. Stosuje się je, gdy koszty nie są zależne od zakresu usługi lub przy stałym wykonywaniu danej czynności (opłata za prowadzenie rachunku bankowego).

Prowizje i opłaty mogą być pobierane przy każdej operacji lub okresowo, w formie obciążenia rachunku bankowego lub w formie wpłaty gotówkowej. Niezależnie od prowizji banki pobierają zryczałtowane opłaty pocztowe i telekomunikacyjne oraz prowizje i opłaty banków pośredniczących przy wykonywaniu zleconych operacji.

Banki nie tylko pobierają prowizje i opłaty, ale także płacą je innym bankom. O wyniku finansowym decyduje saldo prowizji i opłat, które powinno być korzystne dla banku, gdyż łączna kwota dochodów operacyjnych, w tym odsetek, powinna z nadwyżką pokryć ponoszone koszty. Operowanie poziomem prowizji i opłat wykorzystywane jest jako instrument konkurencji międzybankowej. Ich wysokość, sposób naliczania i zapłaty wpływają na koszty usług bankowych ponoszone przez klientów, np. łączny koszt kredytu obejmuje odsetki oraz prowizje.

Podstawę naliczania i pobierania większości prowizji i opłat stanowią odpowiednie zapisy w umowach: kredytu, rachunku bankowego dla podmiotów instytucjonalnych, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub innych. Także fakt pobierania prowizji lub opłat w wysokości innej niż to wynika z obowiązującej taryfy prowizji i opłat powinien znaleźć odzwierciedlenie w postaci odpowiedniego zapisu w umowie. W przypadku decyzji podejmowanych w odniesieniu do warunków ustalonych wcześniej inaczej sporządzany jest aneks do umowy, w którym odnotowuje się nowe warunki i okres ich obowiązywania.

Wysokość prowizji za wykonywanie operacji gotówkowych wiąże się z trzema rodzajami kosztów, jakie banki ponoszą w trakcie świadczenia tych usług. Jednym jest koszt całego zaplecza tych operacji - skarbców, kas, ich wyposażenia, urządzeń zabezpieczających, transportów itp. Drugi stanowią duże nakłady pracy ludzkiej i ryzyko związane z wykonywaniem operacji gotówkowych, w tym koszty ubezpieczenia gotówki. Trzeci to koszt stałego utrzymywania zapasu gotówki, jego zgromadzenie wymaga przeznaczenia na ten cel części środków banku pozyskiwanych odpłatnie, a zapas gotówki nie daje bankowi żadnych dochodów. W sumie bank ponosi koszty znacznie wyższe niż w przypadku innych usług. Banki często zamieszczają w umowach rachunków bankowych zapis o konieczności wcześniejszego (2 - 3 dni) informowania o większych wypłatach gotówki (20.000 - 50.000), dotyczy to szczególnie mniejszych oddziałów.

Obsługa rachunku rozliczeniowego także wymaga od banku sporego nakładu kosztów. Większość jednostek gospodarczych dokonuje licznych operacji codziennie lub bardzo często, klienci indywidualni rzadziej i ilościowo mniej, ale średnio też kilka razy w miesiącu. Koszty obsługi są zróżnicowane odpowiednio do częstotliwości i ilości zleceń, jednak z reguły duże. Koszty osobowe to czas pracy nie tylko personelu obsługującego klienta bezpośrednio na stanowisku obsługi, ale także innych pracowników mających swój udział w realizacji zleceń składanych przez klienta lub na jego rzecz. Koszty rzeczowe to przede wszystkim koszty użycia urządzeń technicznych oraz zużycie formularzy i materiałów. Inne koszty rzeczowe, np. utrzymanie lokalu, ze względu na swój ogólny charakter, należy uwzględniać w inny sposób. W przypadku klientów instytucjonalnych przeprowadzających za pośrednictwem rachunku dużą ilość zleceń dziennie rozwiązaniem jest usługa home bankingu. Pozwala na przesyłanie za pośrednictwem modemu podłączonego do sieci telefonicznej przygotowanych wcześniej w komputerze poleceń przelewu z siedziby firmy do banku, wgląd w salda rachunków, przeglądanie historii operacji na rachunkach, dostęp do informacji o bieżących obrotach, przesyłanie dowolnych informacji tekstowych do banku, otrzymywanie aktualnych informacji dotyczących kursów walut, oprocentowania depozytów, usług banku, co pozwala na bardziej efektywne zarządzanie firmą i lepsze wykorzystanie czasu pracy zatrudnionych pracowników. Jak obliczają specjaliści, koszt jednostkowej operacji bankowej biuro - bank jest prawie ośmiokrotnie niższy niż koszt operacji wykonywanej bezpośrednio w siedzibie banku.

Prowizja jest rodzajem wynagrodzenia banku za czynności, które nie polegają na oddaniu do dyspozycji klienta środków pieniężnych. Czynności te wymagają zindywidualizowanego i znacznego nakładu pracy, bądź polegają na angażowaniu zdolności kredytowej banku. W przypadku udzielania kredytów występują równocześnie dwa tytuły do wynagrodzenia. Udostępnienie środków pieniężnych jest podstawą do pobierania od klienta odsetek według umówionej stawki oprocentowania. Prowizja natomiast jest wynagrodzeniem za te wszystkie pracochłonne czynności związane z procedurą kredytowania, które przedstawiono wcześniej. Cena za usługi pośredniczące powinna więc:

pokryć koszty osobowe i rzeczowe banku,
pokryć koszty związane z zakupem usług od innych podmiotów,
uwzględniać marżę zysku.

Powszechnym stał się też pogląd wypowiadany już znacznie wcześniej, że w sytuacji malejących marż dochód z prowizji i opłat to coraz ważniejszy składnik dochodów banku.

Każdy bank działa w określonym otoczeniu konkurencyjnym. Fakt ten musi być uwzględniany w ofercie cenowej banku, co zmusza osoby decydujące o poziomie cen na wybrane usługi bankowe do bieżącego analizowania poziomu swych cen w stosunku do poziomu cen na takie same lub podobne usługi oferowane potencjalnym klientom przez konkurentów rynkowych. Natężenie konkurencji może stanowić czynnik ograniczający swobodę wyboru ceny, zwłaszcza w grupie standardowych usług bankowych - rachunki bankowe, karty bankomatowe. Bank powinien gromadzić informacje na temat polityki cenowej głównych konkurentów i tylko w sytuacji, gdy ma do zaoferowania usługę o najwyższej jakości - dogodne warunki zabezpieczenia kredytu, dogodne raty - może kreować świadomość wysokiej wartości takiej usługi i ustalać odpowiednio wyższy poziom jej ceny.

Odpowiednia ewidencja kosztów ułatwia ich analizę związaną z obniżeniem tych kosztów w celu sprostania lokalnym konkurentom i umożliwia wejście na rynek z usługą korzystniejszą niż pozostali jego uczestnicy. Wyznaczenie wszelkich kosztów towarzyszących danej usłudze bankowej jest więc pierwszym etapem przygotowania oferty cenowej. Poziom tych kosztów wyznacza jednocześnie tzw. cenę progową, po której bank jest skłonny sprzedać swą usługę, nie uzyskując żadnych korzyści. Drugi etap to operowanie marżą zysku do momentu, w którym wyznaczony zostanie najbardziej efektywny wariant. Na tym opiera się analiza wewnętrzna, która nie uwzględnia czynników zewnętrznych, takich jak popyt na daną usługę, warunki konkurencji lokalnej, rozwiązań fiskalnych, które brane są pod uwagę przez klienta banku decydującego się na skorzystanie z określonej usługi bankowej. Wynika stąd, że analiza wewnętrzna nie ma charakteru stabilnego, co oznacza, że raz wyznaczona cena dla danej usługi w okresie (t) może nie spełniać optymalnych warunków zachowania odpowiedniej rentowności banku i jego pozycji na rynku lokalnym w okresie (t + 1). Analizy zewnętrznej z kolei dokonuje się w oparciu o dwie zmienne - wskaźnik atrakcyjności rynku bankowego oraz wskaźnik pozycji konkurencyjnej banku. Pozwalają one na określenie usług konkurencyjnych na rynku lokalnym, tzn. takich, na które jest większy popyt i na które można ustalić marżę na poziomie wyższym od średniej, nie zmniejszając wielkości sprzedaży.

W celu pozyskania informacji dla wiarygodnego określenia atrakcyjności rynku i stopnia nasilenia konkurencji na rynku lokalnym wskaźniki zostaną szczegółowo opisane przez odpowiednie czynniki.

Czynnikami określającymi wskaźnik atrakcyjności rynku bankowego są:

wielkość i wzrost rynku bankowego - określa potencjał danego rynku w zależności od liczby placówek bankowych, ilości stanowisk obsługi klientów, zasobności klientów na danym rynku,
zyskowność sektora bankowego - określa możliwość osiągania dodatniego wyniku finansowego w działalności gospodarczej w danym roku,
atrakcyjność inwestycyjna - określa możliwości inwestowania, pozyskiwania nowych rynków z punktu widzenia zwrotu zainwestowanych środków,
wymagania technologiczne - określa stopień nasycenia rynku infrastrukturą technologiczną,
nasilenie konkurencji - określa stopień nasilenia intensywności walki konkurencyjnej o rynek i klienta oraz stopień wyrafinowania metod w tym celu stosowanych,
ekonomia skali - określa możliwość jednostkowej sprzedaży usług w większej skali przy obniżeniu marży, a ze względu na wielkość sprzedaży w rezultacie zwiększenia zyskowności.

Czynniki określające wskaźnik pozycji konkurencyjnej banku to:

zysk w relacji do konkurentów - porównanie zysku w stosunku do banków o podobnej sumie bilansowej,
udział w rynku - wartościowy oraz ilościowy udział w rynku usług bankowych,
zdolność konkurowania usługami - konkurencyjność usług,
zdolność konkurowania jakością - konkurencyjność jakości sprzedaży,
zdolność konkurowania cenami - konkurencyjność cenowa,
zdolności technologiczne - czy możliwości technologiczne banku są odzwierciedleniem potrzeb rynku,
wiedza o rynku i klientach - czy posiadane informacje umożliwiają maksymalizację zysku,
sposób zarządzania organizacją - czy organizacja odpowiada celowi maksymalizacji zysku.

Każdemu z czynników nadana zostaje waga w skali 0,0 do 1,0, przedstawiająca liczbowo jego istotność dla wskaźnika, suma wag opisujących jeden wskaźnik musi wynieść 1,0. Następnie, niezależnie od danych wartości wagi, każdy czynnik oceniany jest w skali od 1 do 5, gdzie 1 jest oceną najniższą, a 5 najwyższą. Przedstawiona w ten sposób ocena odzwierciedla stopień nasilenia danego czynnika na rynku. Zgromadzone informacje można przedstawić również graficznie w postaci macierzy uwzględniającej atrakcyjność rynku bankowego i pozycję konkurencyjną banku w trzech przedziałach: mocna, przeciętna i słaba, w zależności od wartości punktowej danego czynnika. Niezależnie od posiadanej wiedzy o atrakcyjności danej usługi bankowej i możliwościach jej sprzedaży należy znać cenę progową tej usługi, czyli pokrywającą pełne koszty, które bank musi ponieść świadcząc daną usługę.

W przypadku, gdy niemożliwe jest obniżenie ceny konkretnej usługi lub czynności, gdy cena nie pokrywa kosztów własnych, należy i powinno się oferować kompleksową obsługę danego podmiotu. Na jednych usługach można wówczas uzyskiwać znaczne korzyści finansowe, w odniesieniu do innych natomiast oferować cenę pokrywającą jedynie koszty własne. Trafna byłaby także w tym przypadku oferta związana z tzw. usługami pakietowymi, np. oferta usług depozytowych wraz z usługami ubezpieczeniowymi lub wydaniem kart płatniczych. Jest to działanie do zaakceptowania, ale w dłuższym okresie współpracy z danym podmiotem i przynosi bankowi wymierne korzyści.

W celu pozyskania nowych klientów i zapewnienia dalszego rozwoju banku można wyznaczać konkretne usługi bankowe, które świadczone są na poziomie kosztów, jeśli taki poziom pozwala na utrzymanie się z tą usługą na rynku lokalnym, a w przypadku pozostałych usług stosować ceny pozwalające na rekompensatę tych strat. Dotyczy to w szczególności nowych usług. W cyklu życia usługi można wyróżnić kilka faz:

fazę wprowadzania na rynek,
fazę wzrostu ilościowego i wartościowego danej usługi,
fazę dojrzałości i fazę spadku.

Największy zysk uzyskuje się w fazie wzrostu, dlatego ważne jest jej przedłużanie. Wraz z wydłużaniem tej fazy powinny zostać podjęte działania w celu wprowadzenia następnej usługi, która by w sposób ewolucyjny zastąpiła starzejącą się poprzedniczkę.

Wymienione przykłady określonej strategii cenowej usług bankowych zmuszają banki do stałej oceny rynku konkurencyjnego oraz determinują podejmowanie wysiłków uatrakcyjnienia swej oferty usługowej. Należy przy tym pamiętać, że strategia cenowa związana ze wszystkimi świadczonymi usługami bankowymi powinna uwzględniać:

wartość progową danej usługi,
atrakcyjność rynku bankowego,
pozycję konkurencyjną banku.

Każdy podmiot gospodarczy, który pragnie utrzymać i(lub) umacniać swoją pozycję na rynku, musi dostosowywać się do zmieniających się warunków rynkowych oraz wymagań i potrzeb swych odbiorców. Odnosi się to do wszystkich sektorów gospodarki, a więc także do sektora usług finansowych, w tym w szczególności do banków.

W następnym rozdziale przedstawione zostaną zasady naliczania odsetek od środków pieniężnych i kredytów, system naliczania oraz pobierania prowizji i opłat za czynności bankowe, stosowane zwolnienia i ulgi oraz zmiany w obowiązujących przepisach.

Rozdział III

Struktura cen wybranych usług bankowych w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001

3.1. Zasady ustalania i naliczania odsetek od środków pieniężnych i kredytów

W warunkach gospodarki rynkowej każde działanie wymaga umiejętności przeprowadzenia rachunku jego opłacalności. Umiejętności te są szczególnie przydatne w kontaktach z instytucjami finansowymi, czy też przy dokonywaniu transakcji handlowych o odroczonych terminach płatności. Z tego typu działalnością wiąże się swego rodzaju cena, jaką dłużnik płaci wierzycielowi za korzystanie z jego majątku w uzgodnionym przedziale czasu. Cena ta jest określana mianem odsetek. Osoby prawne i fizyczne korzystając ze środków pieniężnych banków są ich dłużnikami, banki zaś wierzycielami. Osoby te są zatem zobowiązane do płacenia bankom odsetek. Odsetki od udzielanych pożyczek i kredytów pełnią funkcję bodźca ekonomicznego skłaniającego dłużnika do prawidłowej gospodarki finansowej, a więc nieangażowania nadmiernych czy wręcz zbędnych środków. Klienci lokujący swoje oszczędności w bankach są ich wierzycielami i z tego tytułu otrzymują odsetki. W kontaktach handlowych często występuje sytuacja, w której jedna strona staje się dłużnikiem drugiej i jest zobowiązana do płacenia na jej rzecz odsetek. Odsetki płacone za zwłokę pełnią rolę bodźca do terminowego regulowania zobowiązań. W rachunku odsetkowym biorą udział cztery czynniki:

kwota oprocentowana (kapitał - K),
stopa procentowa (r),
kwota odsetek (O),
czas oprocentowania (t).

Wysokość odsetek zależy od trzech pozostałych czynników i jest do nich wprost proporcjonalna, co oznacza, że odsetki stanowią tym większą kwotę, im większe są te czynniki i odwrotnie - tym mniejszą, im te czynniki są mniejsze.

Stopa procentowa, podobnie jak ceny towarów i usług, ulega zmianom w czasie. Poziom tych zmian uwarunkowany jest między innymi podażą kapitałów i popytem na nie, wysokością inflacji, efektywnością zastosowania kapitału w gospodarce, rozmiarami popytu konsumpcyjnego itp. W Polsce, w pierwszych latach reformy gospodarczej, poziom oprocentowania kapitałów określany był przez bank centralny (NBP). Ustalane i publikowane przez NBP poziomy stopy redyskontowej oraz kredytu finansowego stanowiły dla banków komercyjnych podstawę do określania własnych stóp procentowych. Obecnie, przy ustalaniu stóp procentowych banki wykorzystują własne cele - pozyskanie depozytów od osób fizycznych i prawnych, maksymalizacja własnych dochodów czy też tworzenie bazy dla przyszłej ekspansji. Przy podejmowaniu decyzji dotyczących wysokości stóp procentowych banki muszą także uwzględniać działania konkurencji. Ustalenie własnych stóp procentowych przez banki jest więc zadaniem o wielu niewiadomych i licznych uwarunkowaniach.

W większości ofert bankowych kierowanych do klientów operuje się wielkością stopy procentowej. Wyznaczenie poziomu stopy procentowej ma bezpośredni wpływ na wielkość podstawowych rodzajów przychodów i kosztów banku, co z kolei wpływa na jego rentowność.

Procent to cena płacona za czasowe użytkowanie wypożyczonego kapitału pieniężnego. Procent liczony za 100 jednostek kapitału na jednostkę czasu określamy mianem stopy procentowej. Z reguły stopa procentowa wyrażana jest w procentach od użyczonej sumy w skali roku.

W gospodarce istnieje wiele stóp procentowych, ich wysokość zależy między innymi od terminów, na które użyczone zostały środki pieniężne, od ryzyka przedmiotowego i podmiotowego zainwestowania środków pieniężnych, od wiarygodności partnera gospodarczego. Wzajemne proporcje różnych stóp procentowych w określonym momencie nazywamy strukturą oprocentowania. Wraz ze zmieniającymi się warunkami na rynku pieniężnym i kapitałowym, stopniem ryzyka zmienia się też ta struktura. Wśród opracowań teoretycznych koncentrujących się na relacjach stóp procentowych należy wymienić teorię oczekiwania, teorię premii płynności, teorię segmentacji rynku.

W teorii oczekiwania zakłada się, że oprocentowanie lokat długoterminowych musi odpowiadać przeciętnej stopie procentowej oczekiwanej w krótkim okresie. Jeżeli np. można pozyskać środki na rynku pieniężnym na okres jednego miesiąca za 12%, a w ciągu trzech miesięcy oczekiwana jest obniżka do 10%, to stopa oprocentowania lokat trzymiesięcznych ustali się na poziomie 11%. Teoria ta zakłada w związku z tym, że oczekiwania deponentów są jednakowe i nie zmieniają się w czasie. W przyjętych w tej teorii założeniach tkwi jednak wiele słabości. Po pierwsze, trudno przewidzieć poziom krótkoterminowych stóp procentowych w dłuższym horyzoncie czasowym, np. w okresie kilku lat, które stanowią podstawę ustalenia poziomu stóp długoterminowych. Po drugie, ryzyko związane z długoterminowymi lokatami jest większe niż ryzyko lokat krótkoterminowych na rynku pieniężnym. W związku z tym podmioty gospodarcze są w stanie zaakceptować niższe oprocentowanie lokat krótkoterminowych niż wyższe lokat długoterminowych. Założenie to stało się podstawowym założeniem teorii premii płynności.

W teorii premii płynności kredytodawca - zamrażając swój kapitał na dłuższy okres - pragnie otrzymać w postaci oprocentowania premię za rezygnację ze swobody dysponowania kapitałem, tym bardziej, że bierze na siebie ryzyko niższego kursu spłaty przy przedwczesnym wycofaniu środków lub ryzyko wzrostu rentowności innych lokat w danym okresie. Kredytobiorca skłonny jest zaakceptować wyższe oprocentowanie udzielanego kredytu, ponieważ w terminie jego zwrotu ma stałą kwotę finansowania ze stałym oprocentowaniem, co pozwala mu na lepsze kalkulowanie opłacalności swoich inwestycji. W związku z tym stopa procentowa kredytu lub lokaty musi być tym wyższa, im dłuższego okresu dotyczy. Jeżeli wzrasta stopa oprocentowania kredytów długoterminowych, to premia płynności za płynne lub krótkoterminowe lokaty pieniężne, nieoprocentowane lub oprocentowane bardzo nisko, staje się zbyt wysoka, powodując wzrost zainteresowania lokatami długoterminowymi o wyższym oprocentowaniu. Teoria premii płynności stosowana jest do wyjaśnienia struktury stóp procentowych jako uzupełnienie do teorii oczekiwania. W wersji teorii preferencji płynności i oczekiwania określa się długoterminową stopę procentową jako średnią z oczekiwanych krótkoterminowych stóp procentowych z obserwowanego okresu plus dodatnią (w wyjątkowych przypadkach ujemną) marżę z tytułu długoterminowej lokaty środków.

W teorii segmentacji rynku z kolei zakłada się, że na poszczególnych segmentach rynków pieniężnego i kapitałowego powstają zróżnicowane - w zależności od rodzaju i terminu - stopy procentowe, które określają strukturę oprocentowania. Zwolennicy tej teorii twierdzą, że czynniki instytucjonalne, niedoskonała substytucyjność, operacje zabezpieczające przed ryzykiem, a przede wszystkim preferencje uczestników rynku pieniężnego i kapitałowego dotyczące terminów zapadalności, prowadzą do różnicowania i postępującej izolacji poszczególnych rynków finansowych. Stopy na poszczególnych rynkach cząstkowych kształtuję się więc niezależnie od siebie. Zgodnie z założeniami tej teorii kredytobiorcy dążą do pozyskania kredytu po najniższym z możliwych oprocentowań i w tym celu porównują efektywne oprocentowanie we wszystkich segmentach rynku, które mogą być źródłem kredytu na pożądany termin.

W praktyce ustalający poziom stóp procentowych na rynku wykorzystują elementy wszystkich trzech teorii. Doświadczenia wskazują, że dominujący wpływ na strukturę oprocentowania wywiera preferencja płynności. Wzrost stopy procentowej na rynkach cząstkowych, cechujących się dłuższymi terminami, na jakie udzielany jest kredyt, powoduje zmiany proporcji udziału między różnymi typami lokat pieniężnych. Okazuje się również, że zgodnie z teorią oczekiwania w dłuższym okresie stopy procentowe są tym wyższe, im odleglejsze są terminy, na jakie pozyskano środki. Natomiast zgodnie z teorią segmentacji rynku można stwierdzić, że stopy procentowe na poszczególnych rynkach cząstkowych kształtują się niezależnie od stóp na innych segmentach rynku finansowego. W określonym momencie oprocentowanie krótkoterminowych lokat pieniężnych może być wyższe od oprocentowania na rynku kapitałowym.

Podsumowując, z obserwacji rynku finansowego wynika, że:

długoterminowa stopa procentowa jest w normalnych warunkach wyższa od krótkoterminowej,
stopy krótko- i długoterminowe zmieniają się zwykle w tym samym kierunku, tzn. razem rosną lub maleją,
krótkoterminowa stopa procentowa podlega silniejszym wahaniom niż stopa długoterminowa.

Stopy procentowe są więc nie tylko zmienne w czasie, ale również zróżnicowane w zależności od rodzajów transakcji i warunków ich realizacji. Zróżnicowane stopy procentowane stosowane są zarówno w przypadku udzielanych kredytów, jak też wkładów oszczędnościowych. W przypadku wkładów, najniższa stopa procentowa ustalana jest dla wkładów a'vista, które mogą być podejmowane na każde żądanie. Wyższe stopy procentowe oferowane są właścicielom lokat długoterminowych, które banki mogą wykorzystać w transakcjach zarobkowych (np. udzielanie kredytów).

Oprocentowanie depozytów i kredytów bankowych zależy nie tylko od wysokości stóp procentowych, ale również od sposobu naliczania odsetek. Wysokość i sposób obliczania odsetek wywiera istotny wpływ na decyzję o wyborze banku przez klienta. Zasady naliczania odsetek nie są uregulowane ogólnie obowiązującym aktem prawnym, ale wynikają z wieloletniej praktyki. Banki wydają regulaminy stanowiące między innymi, że odsetki od wkładów i lokat oblicza się według stóp procentowych obowiązujących w okresach umownych według stopy stałej lub zmiennej. Regulaminy te wydawane są na podstawie Prawa bankowego i Kodeksu cywilnego regulującego umowę rachunku bankowego. Wysokość odsetek aktualnie płaconych i pobieranych przez banki podawana jest klientom do wiadomości przez wywieszenie w lokalach ich oddziałów operacyjnych, a także w publikacjach prasowych.

Jak już wcześniej wspomniano, procent to cena płacona za czasowe użytkowanie wypożyczonego kapitału pieniężnego. Naliczanie odsetek może odbywać się w drodze zastosowania rachunku odsetek prostych bądź składanych.

W rachunku odsetek prostych podstawą ich naliczenia jest - w ustalonym przedziale czasowym - wartość początkowa kapitału (Ko). Formuła obliczania odsetek prostych ma postać: O = Ko/100 * r * t, gdzie:

O - kwota odsetek

Ko - kapitał początkowy

r - stopa odsetek

t - czas wykorzystania kapitału.

Czas wykorzystania kapitału może być mierzony w różnych jednostkach: kwartałach, miesiącach, dniach itp. W obliczeniach odsetkowych czas oprocentowania najczęściej określany jest w dniach. Dla uproszczenia obliczeń odsetek często przyjmuje się rok równy 360 dniom (rok bankowy). W takim przypadku każdy miesiąc - niezależnie od kalendarza - liczy 30 dni. Zasady tej nie można uważać za bezwzględnie obowiązującą. W zależności od przyjętych zwyczajów i wewnętrznych uregulowań, do czasu wejścia w życie ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 roku, ilość dni w roku i w miesiącach mogła być w bankach ustalana następująco:

360 dni w roku, a ilość dni w miesiącu według kalendarza,
365 dni w roku (366 w roku przestępnym), a ilość dni w miesiącu według kalendarza.

Od dnia 1 stycznia 1998 roku do obliczania odsetek przyjmuje się, że miesiąc liczy 30 dni, a rok 365 dni. Oznacza to, że przy rocznej stopie oprocentowania odsetki za jeden dzień oblicza się dzieląc stopę procentową przez 365 dni. Dla obliczania odsetek za okres określony w umowie mnoży się dzienną stopę procentową przez liczbę rzeczywistych dni wynikających z okresu umownego. Wynika z tego, że odsetki należy obliczać za rzeczywistą liczbę dni pozostawania środków na rachunku bankowym.

Procent składany natomiast to sposób oprocentowania kapitału, polegający na naliczaniu odsetek w kolejnych okresach umownych (najczęściej stosowane to: miesiąc, kwartał, pół roku i rok) od wartości kapitału początkowego powiększonego o kwotę odsetek należnych za okres poprzedni, czyli przy uwzględnieniu kapitalizacji odsetek. Matematyczna formuła procentu składanego dla rocznego okresu kapitalizacji ma postać: Kn = Ko (1 + r)ⁿ, gdzie:

Kn - wartość kapitału po n latach

Ko - początkowa wartość kapitału

r - roczna stopa oprocentowania

n - okres, dla którego oblicza się procent składany.

Formuła ta pozwala obliczyć wartość kapitału, którym będziemy dysponować po n latach lokując dziś kwotę Ko, przy rocznej stopie oprocentowania r.

W polskiej praktyce bankowej do czasu wejścia w życie ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 roku stosowano najczęściej metodę obliczania odsetek przyjmującą rok za 360 dni, a każdy miesiąc za 30 dni. Zgodnie z art. 53 ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 roku do obliczania odsetek przyjmuje się, że miesiąc liczy 30 dni, a rok 365 dni. Okres oprocentowania wkładu na rachunku bankowym rozpoczyna się od dnia wpływu (wpłaty), a kończy się w dniu poprzedzającym dokonanie wypłaty. Za dzień dokonania operacji wypłaty przyjmuje się dzień wykonania dyspozycji zleceniodawcy. Oprocentowanie kredytu rozpoczyna się od dnia powstania zadłużenia, a kończy w dniu poprzedzającym jego spłatę.

W praktyce bankowej stosuje się także kapitalizację odsetek. Istota tej kapitalizacji polega na tym, że odsetki od wkładu nalicza się i dopisuje do zdeponowanego wkładu na przykład co miesiąc, a w następnym miesiącu są one oprocentowane łącznie z wkładem. W przypadku środków na rachunkach bieżących podmiotów gospodarczych i rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych najczęściej banki stosują kapitalizację kwartalną.

Jak już wcześniej wspomniano banki wydają regulaminy regulujące zasady naliczania odsetek od środków i kredytów. W okresie objętym tą pracą w BGŻ S.A. obowiązywała uchwała nr 13/B/95 Zarządu BGŻ S.A. z dnia 28.03.1995 roku w sprawie wprowadzenia regulaminu naliczania odsetek od kredytów i depozytów, zmieniona uchwałą nr 48/B/95 z dnia 14.12.1995 roku oraz zarządzenie nr 41/B/RA/99 Prezesa Zarządu BGŻ S.A. z dnia 16.12.1999 roku w sprawie naliczania odsetek od środków pieniężnych i kredytów z mocą obowiązującą od dnia 1.01.2000 roku.

Uchwałę nr 13/B/95 podjęto na podstawie art. 12 ustawy Prawo bankowe z dnia 31 stycznia 1989 roku oraz §26 ust. 2 statutu BGŻ S.A.. Zapisy regulaminu wprowadzonego uchwałą przedstawiały się następująco:

Odsetki od kredytów i depozytów nalicza się w okresach miesięcznych zwanych okresami obrachunkowymi przyjmując faktyczną liczbę dni kalendarzowych w miesiącu, a w roku 365(366) w liczniku i mianowniku.
Przy obliczaniu odsetek od dyskonta i redyskonta weksli przyjmuje się każdy miesiąc po 30 dni, tj. 360 dni w roku w liczniku i mianowniku.
Odsetki od kredytów i depozytów nalicza się od dnia powstania salda rachunku lub jego zmiany do dnia poprzedzającego zmianę lub likwidację salda z wyjątkami:

odsetki od wkładów oszczędnościowych i środków na rachunkach oszczędnościowo - rozliczeniowych nalicza się od dnia powstania salda na rachunku lub jego zmiany do dnia poprzedzającego zmianę lub likwidację salda z uwzględnieniem daty waluty,
odsetki od kredytów nalicza się od dnia powstania salda na rachunku lub jego zmiany do dnia poprzedzającego zmianę lub likwidację salda z uwzględnieniem daty waluty w przypadku wpłaty należności przez komornika na rachunek dłużnika Banku,
za datę waluty przyjmuje się dzień, w którym następuje faktyczna realizacja wpłaty lub wypłaty w formie gotówkowej lub bezgotówkowej dokonana przez klienta lub na jego rzecz.

Odsetki od środków na rachunkach: bieżących, wkładów oszczędnościowych płatnych na każde żądanie, rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz innych rachunków (np. pomocniczych, środków funduszy socjalnych, itp.), które zgodnie z zawartymi umowami podlegają oprocentowaniu a'vista dopisuje się:

na koniec kwartału kalendarzowego,
na dzień likwidacji rachunku.

Odsetki od środków na rachunkach depozytowych terminowych, tj. wkładów

oszczędnościowych terminowych i lokat terminowych dopisuje się:

po upływie okresy zadeklarowania,
na dzień likwidacji rachunku,
w innych terminach wynikających z odrębnych przepisów, bądź zawartych umów.

Odsetki od kredytów podlegają spłacie w terminach płatności wynikających z umowy kredytowej.

Nie nalicza się odsetek od odsetek nie spłaconych w terminie, z wyjątkiem następujących przypadków:

jeżeli strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do sumy dłużnej,
jeżeli zostało wytoczone powództwo o zaległe odsetki na mocy art. 481 par. 2 k.c., można żądać zapłaty odsetek ustawowych od zaległych odsetek.

Decyzję o żądaniu zapłaty odsetek ustawowych lub o odstąpieniu od naliczania odsetek podejmuje dyrektor jednostki organizacyjnej BGŻ S.A.

Nie nalicza się odsetek przypadających od upadłego od daty ogłoszenia upadłości.
Nie nalicza się odsetek w przypadku otwarcia postępowania układowego od dnia postanowienia sądu o otwarciu tego postępowania.

Oprócz wprowadzenia regulaminu naliczania odsetek uchwała 13/B/95 zawiera także obowiązek podania do wiadomości klientów zasad naliczania odsetek w komunikatach wywieszanych w lokalach BGŻ S.A.

W związku z wejściem w życie ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 roku Departament Rachunkowości Centrali BGŻ S.A., powołując się na opinię prawną wydaną przez Departament Prawny Centrali, poinformował, że w przypadku naliczania odsetek w skali rocznej do obliczania odsetek przyjmuje się, że rok liczy zawsze 365 dni (rok przestępny uznaje się za liczący 365 dni), wobec czego postanowienia uchwały nr 13/B/95 są w dalszym ciągu obowiązujące.

Zarządzenie nr 41/B/RA/99 wydano na podstawie §29 ust. 1 pkt. 3 statutu BGŻ S.A.. Wprowadzona tym zarządzeniem Instrukcja naliczania odsetek od środków pieniężnych i kredytów w BGŻ S.A. określa techniczne zasady obliczania tych odsetek. W związku z tym, że jej zapisy różnią się od obowiązujących wcześniej, poniżej przytoczone zostaną wybrane fragmenty:

Rodzaje środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych w BGŻ S.A. oraz kredytów udzielonych przez BGŻ S.A. podlegających oprocentowaniu, a także zasady kapitalizacji określone są w umowach.
Zasady i terminy rozliczania z klientem odsetek od środków pieniężnych i kredytów określone są w umowach.
Data waluty:

potwierdzony stemplem datownikowym dzień dokonania wpłaty, wypłaty lub wykonania zlecenia płatniczego w oddziałach BGŻ S.A. oraz urzędach pocztowych,
dzień uznania lub obciążenia rachunku BGŻ S.A. w Narodowym Banku Polskim lub w innych bankach - w przypadku dokonania wpłaty, wypłaty lub złożenia zlecenia płatniczego w innych podmiotach,

o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej.

Odsetki od środków pieniężnych w walucie polskiej i od kredytów udzielonych w walucie polskiej oblicza się w złotych i groszach.
Odsetki od środków pieniężnych w walutach obcych i od kredytów udzielonych w walutach obcych oraz od kredytów udzielonych w walucie polskiej indeksowanych do walut obcych oblicza się w walucie rachunku z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej.
Odsetki od środków pieniężnych oblicza się przyjmując, że rok obrachunkowy liczy 365 dni, jeden dzień - 1/365 roku, a każdy miesiąc - faktyczną liczbę dni kalendarzowych występujących w danym miesiącu.
Odsetki od udzielonych kredytów oblicza się z zachowaniem zasad określonych w pkt. 6, o ile odrębne przepisy nie przewidują inaczej.
Kwota obliczonych odsetek powinna być zgodna z wynikiem uzyskanym z zastosowania następującego wzoru:

O = K * t * p / n * 100

gdzie:

O - odsetki

K - saldo rachunku (w tym stan zadłużenia z tytułu kredytu) - w okresie jego

pozostawania w niezmienionej wysokości przy tej samej stopie procentowej

t - liczba dni utrzymywania się salda w tej samej wysokości i przy tej samej

stopie procentowej, określana zgodnie z zasadą określoną w pkt. 3

p - stopa procentowa (w %), określona w stosunku rocznym,

n - wielkość stała; dla stopy procentowej określonej w stosunku rocznym

n=365, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej.

Rozliczenia zapadłych odsetek od środków pieniężnych i kredytów dokonuje się w następujących okresach:

dla wkładów a'vista - na koniec kwartału kalendarzowego lub innego okresu obrachunkowego wynikającego z odrębnych przepisów,
dla wkładów terminowych - po okresie zadeklarowania, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej,
dla kredytów - w terminie wynikającym z umowy kredytu lub umowy restrukturyzacyjnej.

Obliczenie i rozliczenie odsetek przed upływem okresu obrachunkowego może nastąpić również w przypadku:

zamknięcia rachunku bankowego, likwidacji wkładu oszczędnościowego,
naruszenia warunków umowy o wkład terminowy,
naruszenia warunków lub wypowiedzenia umowy kredytu,
spłaty kredytu przed terminem, z wyjątkiem tych umów, zgodnie z którymi odsetki pobierane są z góry lub nie podlegają korekcie,
w innych przypadkach wynikających z zawartych umów.

Naliczanie odsetek od kredytu udzielonego w rachunku depozytowo - kredytowym (rachunku bieżącym) następuje po uwzględnieniu wszystkich operacji na tym rachunku oraz obliczeniu i dopisaniu odsetek od zgromadzonych na nim środków pieniężnych.

Postanowienia zawarte w zarządzeniu nr 41/B/RA/99 weszły w życie z dniem 1 stycznia 2000 roku i obowiązują nadal.

W BGŻ S.A. decyzje o wysokości oprocentowania środków pieniężnych i kredytów podejmowane są przez Zarząd Banku w drodze uchwały. Uchwała określa:

podstawę podjęcia uchwały,
uprawnienia dyrektorów oddziałów do obniżania lub podwyższania oprocentowania,
warunki negocjowania oprocentowania,
stopy bazowe oprocentowania dla poszczególnych rodzajów wkładów oraz kredytów.

W oparciu o uchwałę dyrektorzy poszczególnych oddziałów wydają zarządzenia wewnętrzne regulujące w sposób szczegółowy wysokość oprocentowania środków i kredytów.

W dniu 1 stycznia 1997 roku w BGŻ S.A. obowiązywała uchwała nr 4/B/96 z dnia 16.01.1996 roku, zmieniona uchwałą nr 57/B/96 z dnia 30.07.1996 roku. Na jej podstawie Dyrektor Oddziału Operacyjnego w Głogowie wydał w dniu 2.08.1996 roku Zarządzenie nr 17/96 w sprawie oprocentowania środków pieniężnych złotowych.

W dniu 28.05.1998 roku Zarząd Banku podjął uchwałę nr 37/B/98 w sprawie oprocentowania środków pieniężnych złotowych i kredytów złotowych. Uchwałę podjęto na podstawie §26 ust. 2 statutu BGŻ S.A. oraz w związku z uchwałą nr 9/98 Rady Polityki Pieniężnej z dnia 20.05.1998 r. w sprawie stopy redyskontowej weksli i oprocentowania kredytów refinansowych i zmianą ceny środków na rynku międzybankowym. Stawki bazowe oprocentowania zamieszczono w załącznikach do uchwały:

oprocentowanie środków pieniężnych gromadzonych w BGŻ S.A.,
oprocentowanie terminowego złotowego wkładu oszczędnościowego KAPITAŁ,
progresywne oprocentowanie wkładu terminowego na ror, pod blokadę którego udzielany jest kredyt w ror,
oprocentowanie kredytów udzielanych przez BGŻ S.A.,
stopa dyskonta i oprocentowanie wierzytelności wykupionych przez BGŻ S.A.

Upoważniono dyrektorów oddziałów do:

obniżania:

maksymalnie o 2 pp. oprocentowania środków na rachunkach wkładów oszczędnościowych płatnych na każde żądanie, rachunkach oszczędnościowo - rozliczeniowych oraz na rachunkach bieżących i pomocniczych,
maksymalnie o 3 pp. oprocentowania środków na rachunkach wkładów oszczędnościowych terminowych, wkładów terminowych na ror, certyfikatów oraz lokat terminowych, z wyjątkiem lokat krótkoterminowych, 1-miesięcznych wkładów oszczędnościowych, 1-miesięcznych wkładów terminowych na ror i 1-miesięcznych lokat terminowych oraz terminowego złotowego wkładu oszczędnościowego KAPITAŁ,

podwyższania maksymalnie o 2 pp. oprocentowania środków na rachunkach wkładów oszczędnościowych płatnych na każde żądanie, rachunkach oszczędnościowo - rozliczeniowych oraz na rachunkach bieżących i pomocniczych,

w zależności od wyników rachunku ekonomicznego i konkurencyjności na rynku lokalnym.

Zamieszczono także zapis o warunkach negocjowania oprocentowania środków pieniężnych przez dyrektorów oddziałów:

oprocentowanie wkładów oszczędnościowych terminowych, wkładów terminowych na ror, certyfikatów, certyfikatów EXTRA oraz lokat terminowych lokowanych jednorazowo na jednym rachunku na okresy od w miesięcy, w kwotach od 50.000,00 zł, może być negocjowane przez dyrektorów oddziałów maksymalnie o 1 pp. powyżej oprocentowania stosowanego w Oddziale i Centrali BGŻ S.A.,
negocjowanie oprocentowania lokat krótkoterminowych ponad górną granicę ustaloną w załączniku nr 1 do uchwały wymaga uzgodnienia z Departamentem Skarbu.

Odnośnie oprocentowania kredytów - stosowanie oprocentowania na poziomie dolnej granicy, w przypadku kredytów udzielanych na działalność gospodarczą, zastrzeżono wyłącznie dla kredytobiorców o dobrej sytuacji finansowej, którzy gromadzą środki na rachunkach w BGŻ S.A. i przeprowadzają rozliczenia za pośrednictwem tych rachunków, a także terminowo regulują zobowiązania w stosunku do BGŻ S.A. Upoważniono dyrektorów oddziałów do:

obniżania, w uzasadnionych przypadkach, maksymalnie o 2 pp., oprocentowania kredytów poniżej dolnych granic, określonych w załączniku nr 4 do uchwały,
obniżania, w uzasadnionych przypadkach, maksymalnie o 2 pp., marży Banku poniżej dolnych granic,
ustalania oprocentowania kredytów w rachunku oszczędnościowo - rozliczeniowym o 1,5 pp. poniżej granicy określonej w załączniku nr 4 do uchwały, w przypadku, gdy oddział nie podwyższa oprocentowania środków na ror.

Z kolei uchwała nr 37/B/99 z dnia 17.05.1999 roku zawiera upoważnienie dla dyrektorów oddziałów do ustalania oprocentowania kredytów na działalność gospodarczą i na zakup papierów wartościowych w oparciu o stawkę WIBOR. Marżę Banku w tym wypadku stanowi różnica pomiędzy oprocentowaniem określonym dla tych kredytów a stawką WIBOR. W indywidualnych przypadkach dyrektor może obniżyć marżę maksymalnie o 1,5 pp. Dla kredytów udzielanych na okres do 1 roku stosuje się stawkę WIBOR 1 M plus marża, powyżej 1 roku WIBOR 3 M plus marża.

Następna uchwała 65/B/EK/99 z dnia 25.11.1999 roku tak jak i wcześniejsze zawiera zapisy o uprawnieniach dyrektorów oddziałów do obniżania lub podwyższania oprocentowania środków pieniężnych i kredytów. W związku z wprowadzeniem do oferty Banku debetu dopuszczalnego na koncie osobistym INTEGRUM określa oprocentowanie tego debetu w wysokości 1,03 stopy procentowej kredytu odnawialnego.

Uchwała nr 16/B/EK/2000 wprowadziła oprocentowanie kredytu okazjonalnego udzielanego posiadaczom kont osobistych INTEGRUM (17,5%).

Na podstawie uchwały nr 67/B/AP/2000 z dnia 14 grudnia 2000 roku zaprzestano z dniem 1.01.2001 roku przyjmowania od osób fizycznych wkładów terminowych złotowych i walutowych na okresy 2-miesięczne, 4-miesięczne i 5-miesięczne.

Uchwała nr 5/B/AP/2001 z dnia 26.01.2001 roku po raz pierwszy wprowadza możliwość ustalania oprocentowania środków w oparciu o stawkę WIBOR, WIBID lub stopę redyskontową weksli. W związku z wprowadzeniem do oferty Banku debetu dopuszczalnego w rachunku bieżącym dla klientów instytucjonalnych, ustalono oprocentowanie tego debetu wg zmiennej stopy procentowej określonej dla kredytu płatniczego.

Uchwała nr 57/B/BD/2001 z dnia 16.07.2001 roku wprowadziła oprocentowanie wkładów terminowych sezonowych 5 na 4 BIS, które są nowością w ofercie Banku - środki lokowane są na okres 4 miesięcy w kwocie minimum 5.000,00 zł, deponenci biorą udział w losowaniu atrakcyjnych nagród.

3.2. Taryfa prowizji i opłat za czynności bankowe

Taryfa prowizji i opłat za czynności bankowe zawiera bardzo szczegółowy wykaz czynności bankowych, za które prowizje i opłaty są pobierane. Wskazuje, jakie usługi są odpłatne, a jakie bezpłatne. Stawki zawarte w taryfach są różne w poszczególnych bankach, ponieważ ich ustalenie jest autonomiczną decyzją danego banku. Wielkość stawek ustalana jest w oparciu o poziom kosztów i wysokość stawek stosowanych przez konkurencję.

Tabele prowizji i opłat są z reguły ustalane odrębnie dla operacji krajowych i zagranicznych. W przypadku operacji zagranicznych wyrażane są często w walucie, na ogół w dolarach amerykańskich (USD). Banki obowiązane są ogłaszać w miejscu wykonywania swych czynności, w sposób ogólnie dostępny, stosowane przez nie stawki oprocentowania, prowizji i opłat. W indywidualnych przypadkach, jeżeli jest to ekonomicznie uzasadnione, negocjuje się wysokość oferowanych prowizji i opłat z właścicielem rachunku. Zachodzące częste zmiany w zakresie usług, a także uwagi klientów wymuszają bieżącą aktualizację stawek stosownie do zmieniającej się sytuacji na rynku.

W BGŻ S.A. Taryfy prowizji i opłat za czynności bankowe ustalane są w drodze uchwały Zarządu Banku. Na jej podstawie dyrektorzy poszczególnych oddziałów wydają zarządzenia wewnętrzne regulujące w sposób szczegółowy wysokość pobieranych prowizji i opłat, a w sytuacjach, gdy są one ograniczone procentowo lub kwotowo (minimum, maksimum) mogą, w granicach określonych w tej taryfie, ustalać własne minimalne i maksymalne stawki prowizji i opłat.

W dniu 1 stycznia 1997 roku w BGŻ S.A. obowiązywały dwie uchwały Zarządu Banku odnośnie prowizji i opłat: uchwała nr 13/B/94 z dnia 28 grudnia 1994 roku w sprawie prowizji i opłat za czynności bankowe w walucie krajowej wraz z późniejszymi zmianami oraz uchwała nr 48/B/96 w sprawie prowizji i opłat pobieranych za czynności bankowe w obrocie wartościami dewizowymi od osób krajowych i zagranicznych. W przypadku, gdy określone zostały dolne i górne granice opłat i prowizji, dyrektorzy oddziałów zobowiązani zostali do ustalenia konkretnych ich wysokości w zarządzeniach wewnętrznych. Dyrektor oddziału, po przeprowadzeniu rachunku ekonomicznego, mógł w stosunku do indywidualnych klientów podjąć decyzję o:

nie pobieraniu prowizji od wpłat i wypłat gotówkowych z rachunków bieżących, pod warunkiem nie oprocentowania środków na tych rachunkach,
nie pobieraniu opłat za prowadzenie rachunków bankowych, zachowując jednak prowizję od wpłat (i wypłat) gotówkowych na rachunki bankowe, zgodnie z umową zawartą pomiędzy BGŻ S.A. a posiadaczem tego rachunku.

Uchwała upoważniała także dyrektorów oddziałów do wyrażenia zgody w indywidualnych przypadkach, uzasadnionych interesem BGŻ S.A., na:

pobieranie prowizji i opłat w wysokościach niższych niż określone w zarządzeniach wewnętrznych i załącznikach do uchwały,
odstąpienie od pobierania prowizji i opłat.

Uprawnienie to nie dotyczyło ustalania wysokości prowizji od poręczeń, gwarancji bankowych, regwarancji i awali.

W uchwale zawarty został zapis o nie pobieraniu prowizji i opłat od pracowników BGŻ S.A. i BS zrzeszonych w BGŻ S.A. oraz emerytów i rencistów - byłych pracowników Banku i BS w nim zrzeszonych z tytułu wykonywanych na ich rzecz niektórych operacji, wymienionych w załącznikach do uchwały.

Część I Taryfy prowizji i opłat to Zasady pobierania prowizji i opłat, zawierające między innymi następujące ustalenia:

Za usługi inne (nietypowe), nie przewidziane w załącznikach do uchwały, dyrektor oddziału BGŻ S.A. może ustalić opłatę nie wyższą niż 100 zł.
Prowizje od wpłat na rachunki bankowe prowadzone w innych bankach niż BGŻ S.A. pobiera się od wpłacającego, chyba że została zawarta umowa pomiędzy BGŻ S.A. a posiadaczem rachunku bankowego o pobieraniu prowizji od posiadacza rachunku.

Prowizje od wpłat wnoszonych na rachunki bankowe prowadzone w BGŻ S.A. pobiera się od wpłacającego lub posiadacza rachunku, zgodnie z zawartą umową pomiędzy BGŻ S.A. a posiadaczem tego rachunku.

Prowizje od wpłat mogą być pobierane od posiadacza rachunku bankowego miesięcznie lub okresowo w formie ryczałtu, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał. Częstotliwość pobierania prowizji ustala się w umowie.

Za czynności i usługi bankowe wykonywane na podstawie umów zawartych przez BGŻ S.A. z instytucjami lub podmiotami gospodarczymi, na zlecenie których dokonywane są operacje, oddziały pobierają prowizję lub opłatę od tych instytucji w wysokości określonej w umowie.
Za czynności i usługi bankowe przeprowadzane za pośrednictwem Krajowej Izby Rozliczeniowej na rzecz innych banków, oddziały pobierają opłatę w wysokości określonej przez KIR powiększonej o 25% marży bankowej.
Za wykonywanie czynności zleconych przez inny bank oddział pobiera prowizję lub opłatę w wysokości uzgodnionej w umowie z tym bankiem.

Za zastępczą obsługę kasową klientów innych banków oddział pobiera od banku zlecającego prowizję w wysokości 0,5% kwoty obrotów kasowych pomniejszonych o kwoty, od których prowizję uiszcza klient.

Za dokonywane zastępczo operacje wpłat i wypłat oddział uiszcza i pobiera opłaty zgodnie z podpisanymi porozumieniami o wzajemnej zastępczej obsłudze obrotu oszczędnościowego i czekowego z bankami oraz umową z Pocztą Polską S.A.

Nie pobiera się prowizji i opłat od:

otwarcia i prowadzenia rachunków: lokat terminowych podmiotów gospodarczych i innych jednostek organizacyjnych, wkładów oszczędnościowych, oszczędnościowo - rozliczeniowych, na których gromadzone są środki na cele charytatywne, środków, które na mocy ustawy powinny być wyodrębnione na oddzielnych kontach bankowych (np.. zakładowy fundusz świadczeń socjalnych) oraz dokonywanych na tych rachunkach wpłat i wypłat gotówkowych, z wyłączeniem rachunków środków na cele charytatywne i wyodrębnionych,
wpłat na cele użyteczności publicznej, których wniesienie upoważnia ofiarodawcę na mocy przepisów szczególnych do uzyskania ulgi w podatku dochodowym,
wpłat na poczet spłat kredytów i odsetek zaciągniętych w BGŻ S.A. oraz od wypłat kredytów realizowanych z rachunków kredytowych i rachunków bieżących,
wpłat z tytułu innych zobowiązań w stosunku do BGŻ S.A. (np. z tytułu najmu lokalu BGŻ S.A., dostaw robót i usług) oraz wypłat na rzecz dostawców usług dla BGŻ S.A.

Za zastępczą obsługę kasową jednostek budżetu państwa oddziały pobierają prowizję i opłaty w wysokościach uzgodnionych z odpowiednim oddziałem NBP.
Skup euroczeków dokonywany jest nieodpłatnie.
Nie pobiera się opłat za poszukiwanie rachunków bankowych i udzielanie pisemnej informacji o obrotach i stanach rachunków, gdy poszukiwanie dokonywane jest na żądanie sądu, prokuratora lub Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej w sprawach karnych, karnych - skarbowych, o alimenty lub rentę mającą charakter alimentów.
Kwoty pobieranych prowizji i opłat podlegają zaokrągleniu na zasadach ogólnie obowiązujących.

Kolejne części Taryfy stanowią podstawę do określenia wysokości prowizji i opłat w poszczególnych oddziałach BGŻ S.A. Zawierają zarówno stawki procentowe, jak i kwotowe, z określoną w większości przypadków dolną i górną ich granicą.

Na podstawie wymienionej uchwały Dyrektor Oddziału Operacyjnego w Głogowie wydał w dniu 4 stycznia 1995 roku Zarządzenie nr 1/95 wprowadzające Taryfę prowizji i opłat za czynności bankowe w walucie krajowej pobieranych przez BGŻ S.A. Oddział Operacyjny w Głogowie. Taryfa podzielona została na pięć części:

Rachunki bankowe i rozliczenia pieniężne,
Obrót oszczędnościowy,
Kredyty,
Przechowywanie w depozycie bankowym,
Inne czynności.

Stawki procentowe prowizji w większości przypadków ustalone zostały poniżej górnej granicy zaproponowanej w Uchwale. Stawkę za realizację przelewów ustalono kwotowo, co wydaje się słuszne, gdyż pracochłonność związana z tą czynnością nie zależy od kwoty przelewu. Taryfa obowiązywała do dnia 4 czerwca 1997 roku.

Na podstawie Uchwały nr 25/B/97 Zarządu BGŻ S.A. z dnia 21 maja 1997 roku Dyrektor Oddziału wydał Zarządzenie nr 9/97 w sprawie prowizji i opłat za czynności bankowe w walucie krajowej obowiązujące od dnia 5 czerwca 1997 roku, zgodnie z którym straciło moc Zarządzenie nr 1/95 z dnia 4 stycznia 1995 roku wraz z późniejszymi zmianami.

W części Zasady pobierania przez BGŻ S.A. prowizji i opłat dokonano następujących zmian:

zniesiono zwolnienie z pobierania prowizji i opłat za:

otwarcie i prowadzenie rachunków środków, które na mocy ustawy powinny być wyodrębnione na oddzielnych kontach bankowych (np. zakładowy fundusz świadczeń socjalnych),
wpłaty na cele użyteczności publicznej, których wniesienie upoważnia ofiarodawcę na mocy przepisów szczególnych do uzyskania ulgi w podatku dochodowym,
sporządzenie i przekazanie informacji na wniosek: sądu, prokuratora, Najwyższej Izby Kontroli oraz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego w sprawach, o których mowa w ustawie Prawo Bankowe, naczelnika urzędu skarbowego w sprawach, o których mowa w ustawie o zobowiązaniach podatkowych, Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej lub dyrektora urzędu kontroli skarbowej w sprawach, o których mowa w ustawie o kontroli skarbowej,

wprowadzono zwolnienie z pobierania prowizji i opłat za:

wpłaty na rachunki, na których gromadzone są środki na cele charytatywne,
ustalenie dopuszczalnego limitu debetu w rachunku oszczędnościowo - rozliczeniowym,
przyznanie kredytu konsumpcyjnego w rachunku oszczędnościowo - rozliczeniowym,
dokonanie adnotacji o zmianie adresu zamieszkania posiadacza rachunku oszczędnościowego lub oszczędnościowo - rozliczeniowego,
wymianę starych znaków pieniężnych na nowe,

inne:

zwolniono z pobierania prowizji i opłat wpłaty z tytułu (dotychczas na poczet) spłat kredytów zaciągniętych w BGŻ S.A. i odsetek od tych kredytów,
wycofano zapis o pobieraniu prowizji za zastępczą obsługę kasową klientów innych banków.

W Taryfie prowizji i opłat dokonano w każdej jej części wyraźnego podziału na prowizje i opłaty, czego nie było w Taryfie obowiązującej wcześniej. W jej skład wchodzą następujące części:

Rachunki bankowe i rozliczenia pieniężne,
Obrót oszczędnościowy,
Pozostałe czynności związane z obsługą rachunków bankowych i obrotem oszczędnościowym,
Kredyty,
Przechowywanie w depozycie bankowym i udostępnianie skrytek sejfowych,
Inne czynności,
Home Banking,
Karta płatnicza.

Zwiększeniu uległy:

prowizja za realizację przelewów na rachunki prowadzone prze inne oddziały BGŻ S.A. i inne banki - z 2 do 4 zł,
opłata za otwarcie rachunku bankowego - z 10 do 15 zł miesięcznie,
prowizja przygotowawcza od kwoty przyznanych kredytów - o 0,5%,
sporządzenie na wniosek klienta oceny jego sytuacji ekonomiczno - finansowej (zdolności kredytowej) - z 25 do 100 zł.

Wprowadzono:

opłatę za udzielanie telefonicznych informacji o stanie rachunku bankowego w wysokości 5 zł miesięcznie,
prowizję od nie wykorzystanej kwoty/transzy kredytu, za gotowość - w wysokości 0,5% w stosunku miesięcznym,
opłatę za rozpatrzenie wniosku podmiotu gospodarczego o kredyt, gwarancję, poręczenie, regwarancję, awal oraz zmianę warunków spłaty należności - w wysokości 150 zł, w przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku opłata zostaje zaliczona na poczet prowizji od udzielonego kredytu.

Bez zmian pozostały:

stawka procentowa prowizji od wpłat i wypłat gotówkowych w wysokości 0,3% , zwiększyła się jedynie jej dolna granica kwotowa - z 0,7 do 1 zł,
opłata za prowadzenie rachunku bankowego w wysokości 8 zł miesięcznie.

Wymieniono tylko prowizje i opłaty najczęściej stosowane.

Kolejna zmiana nastąpiła 29 września 1997 roku na podstawie Uchwały nr 54/B/97 Zarządu BGŻ S.A. z dnia 15 września 1997 roku, w oparciu o którą wydane zostało Zarządzenie nr 15/97 Dyrektora Oddziału Operacyjnego w Głogowie wprowadzające I zmianę Taryfy prowizji i opłat. W wyniku jej wprowadzenia zmniejszono z 4 do 2 zł prowizję za realizację przelewów na rachunki bankowe prowadzone przez inne oddziały BGŻ S.A. i inne banki. Opłatę za rozpatrzenie wniosku podmiotu gospodarczego o kredyt w wysokości 150 zł zastąpiono prowizją w wysokości 0,2%, maksymalnie 250 zł. Bez zmian pozostał zapis o jej zaliczeniu na poczet prowizji przygotowawczej w przypadku udzielenia kredytu.

Następna zmianę wniosła Uchwała nr 15/B/99 w sprawie prowizji i opłat za czynności bankowe w obrocie krajowym i w obrocie wartościami dewizowymi z dnia 18 marca 1999 roku, na podstawie której straciły moc wszystkie wcześniejsze uchwały podjęte w tej sprawie. Uchwała weszła w życie z dniem 12 kwietnia 1999 roku. Zawarto w niej upoważnienie dla dyrektorów oddziałów do:

nie pobieraniu prowizji i opłat lub stosowania w wysokościach niższych niż określone w Taryfie, w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy, w celu pozyskania nowych klientów lub promowania nowych usług,
ustalania prowizji i opłat za czynności nie przewidziane w Taryfie i Zasadach pobierania prowizji i opłat.

Zapisy Uchwały zobowiązują dyrektorów oddziałów do:

określania wysokości pobieranych stawek prowizji i opłat z uwzględnieniem postanowień Taryfy i Zasad pobierania prowizji i opłat,
analizowania i okresowego weryfikowania stosowanych stawek prowizji i opłat,
ustalenia stawek maksymalnych w porozumieniu z Dyrektorem Departamentu Operacji Zagranicznych w odniesieniu do tych czynności w oborcie wartościami dewizowymi, dla których górne granice stawek nie zostały określone w Uchwale.

Uchwała zawiera także zapis, że ulgi w prowizjach i opłatach, zawarte w umowach z klientami, obowiązują do czasu upływu ważności umów, ich wypowiedzenia lub renegocjacji.

Należy zauważyć, że poprzednie Uchwały nie regulowały okresu, na jaki dyrektorzy oddziałów mogli podejmować decyzje o nie pobieraniu prowizji i opłat lub stosowaniu stawek niższych niż określone w Taryfie.

Na podstawie wymienionej wcześniej Uchwały Dyrektor Oddziału Operacyjnego w Głogowie wydał w dniu 9 kwietnia 1999 roku Zarządzenie nr 4/99 w sprawie prowizji i opłat za czynności bankowe w obrocie krajowym i w obrocie wartościami dewizowymi obowiązujące od dnia 12 kwietnia 1999 roku, anulujące wszystkie wcześniejsze Zarządzenia w sprawie prowizji i opłat.

W części Zasady pobierania prowizji i opłat wprowadzono zapisy dotyczące obrotu wartościami dewizowymi. Nowa Taryfa składa się z następujących części:

Rachunki bankowe,
Obrót oszczędnościowy,
Pozostałe czynności związane z obsługą rachunków bankowych i obrotem oszczędnościowym,
Karta płatnicza BGŻ S.A. POLCARD,
Karta płatnicza BGŻ S.A. VISA Classic,
Home Banking,
Kredyty,
Gwarancje, poręczenia, regwarancje, awale,
Skup i sprzedaż wartości dewizowych oraz inkaso czeków,
Inkaso dokumentowe,
Akredytywa dokumentowa,
Obsługa banków krajowych i zagranicznych,
Prowizje i opłaty bankowe dotyczące czeków w obrocie zagranicznym pobierane przez BGŻ S.A. od banków krajowych i zagranicznych,
Zlecenia różne w obrocie wartościami dewizowymi,
Inne czynności w obrocie krajowym,
Przechowywanie w depozycie bankowym i udostępnianie skrytek sejfowych,
Zryczałtowane opłaty pocztowe i telekomunikacyjne w obrocie krajowym i zagranicznym.

W większości przypadków zmianom nie ulegają stawki procentowe prowizji, zmieniają się jednak ich dolne i górne granice. Zasadnicze zmiany dotyczyły:

zwiększenia z 0,3 do 0,4% prowizji od wpłat gotówkowych na rachunki prowadzone przez inne banki,
zwiększenia z 2 zł do 2,50 prowizji za realizację przelewów - ustalona została na najniższym możliwym poziomie,
wprowadzenia osobnej prowizji za rozliczenia płatności z tytułu składek na rzecz ZUS - 3,5 zł,
zmiany pobierania prowizji za realizację pilnych płatności z wpływów bieżących - zrezygnowano ze stawki kwotowej w wysokości 10 zł od każdej dyspozycji realizowanej z wpływów bieżących i ustalono stawkę procentową 0,1% kwoty płatności pokrytych wpływami bieżącymi, minimalnie 10 zł, maksymalnie 300 zł,
zwiększenia opłaty za prowadzenie rachunku bankowego z 8 do 10 zł,
zwiększenia opłaty za telefoniczne udzielanie informacji o stanie rachunku bankowego z 5 do 12 zł,
zamianie opłaty za rozpatrzenie wniosku o kredyt oraz zmianę, na wniosek klienta, warunków umowy w kwocie 150 zł prowizją w wysokości 0,2%, minimalnie 15 zł, maksymalnie 300 zł.

System naliczania oraz pobierania prowizji i opłat

Banki naliczają i pobierają prowizje i opłaty przy każdej operacji lub okresowo, z reguły poprzez obciążenie rachunku klienta, ale mogą one być także płacone w gotówce. W BGŻ S.A. Oddział w Głogowie prowizje i opłaty naliczane są następująco:

od każdej operacji:

prowizja od wpłat gotówkowych na rachunki bankowe,
prowizja od wypłat gotówkowych z rachunków bankowych,
prowizja za realizację przelewów,
prowizja za realizację czeków potwierdzonych,
prowizja za realizację tytułu wykonawczego z rachunku bankowego,
opłata za potwierdzenie czeku,
opłata za wydanie na wniosek klienta potwierdzenia wykonania operacji bankowej,
opłata za sporządzenie, na wniosek klienta, oceny jego sytuacji ekonomiczno - finansowej (zdolności kredytowej),

miesięcznie:

prowizja za gotowość - od nie wykorzystanej kwoty kredytu,
opłata za udzielanie na hasło telefonicznych informacji o stanie rachunku bankowego,

kwartalnie:

prowizja od udzielonych gwarancji, poręczeń, regwarancji i awali,

jednorazowo:

prowizja wstępna - za rozpatrzenie wniosku o kredyt oraz o zmianę, na wniosek klienta, warunków umowy,
prowizja przygotowawcza - od kwoty przyznanego kredytu lub od kwoty zwiększającej przyznany kredyt,
prowizja rekompensacyjna - od przedterminowo spłaconej kwoty kredytu,
prowizja za zmianę, na wniosek klienta, warunków spłaty należności z tytułu udzielonego kredytu,
opłata za otwarcie rachunku bankowego,

inne:

prowizja za realizację pilnych płatności z wpływów bieżących.

System naliczania prowizji i opłat nie zmienił się w okresie objętym tą pracą, poza nielicznymi wyjątkami. Prowizja za realizację pilnych płatności z wpływów bieżących do dnia 11 kwietnia 1999 roku naliczana była w formie opłaty - kwotowo, od każdej operacji. W następnym okresie jako prowizja od kwoty płatności pokrytych wpływami bieżącymi. Prowizja za gotowość - od nie wykorzystanej kwoty kredytu - naliczana była do dnia 11 kwietnia 1999 roku w wysokości 0,5% w stosunku miesięcznym, następnie w wysokości 0,6 oprocentowania kredytu w stosunku rocznym.

Pobieranie prowizji dokonywane jest od każdej operacji lub zbiorczo - w przypadku operacji tego samego rodzaju z jednego rachunku klienta - w dniu ich realizacji. Zbiorczo pobierana jest prowizja za realizację przelewów oraz od wpłat na rachunek.

Podstawowe kryteria zwolnień z pobierania prowizji i opłat zawarte są w Zasadach pobierania prowizji i opłat i zostały już przedstawione. Natomiast w przypadkach indywidualnych na podstawie Uchwały nr 13/B/94 z dnia 28 grudnia 1994 roku w sprawie prowizji i opłat za czynności bankowe, obowiązującej w dniu 1 stycznia 1997 roku dyrektor oddziału, po przeprowadzeniu rachunku ekonomicznego mógł w indywidualnych przypadkach podjąć decyzję o:

nie pobieraniu prowizji od wpłat na rachunki bieżące i wypłat, pod warunkiem nie oprocentowania środków na tych rachunkach,
nie pobieraniu opłat za prowadzenie rachunków bankowych, zachowując jednak prowizję od wpłat i wypłat z tych rachunków,
pobieraniu prowizji i opłat w wysokościach niższych niż określone w zarządzeniach wewnętrznych i załącznikach do uchwały,
odstąpieniu od pobierania prowizji i opłat.

Decyzję o nie pobieraniu prowizji od wpłat gotówkowych na rachunek bankowy, pod warunkiem nie oprocentowania środków na tym rachunku, Dyrektor Oddziału podjął w stosunku do klienta strategicznego, dokonującego codziennie wpłat utargów z prowadzonych stacji paliw. Ponadto kilku klientów zwolnionych zostało z pobierania opłaty za prowadzenie rachunku. Zwolnienia odnotowane zostały w umowach rachunku bankowego, koniec terminu ich obowiązywania nie został określony.

Uchwała nr 15/B/99 z dnia 18 marca 1999 roku w sprawie prowizji i opłat za czynności bankowe w obrocie krajowym i w obrocie wartościami dewizowymi obowiązujących w BGŻ S.A. zmieniła uprawnienia dyrektorów oddziałów. Zostały one ograniczone do:

nie pobierania prowizji i opłat lub stosowania, w wysokościach niższych niż określone w Taryfie - w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy - w celu pozyskania nowych klientów lub promowania nowych produktów,
ustalania prowizji i opłat za czynności nie przewidziane w Taryfie oraz Zasadach pobierania prowizji i opłat.

W związku z powyższym zaszła konieczność wypowiedzenia dotychczasowych warunków klientom korzystającym ze zwolnień i wprowadzenia nowych. Sporządzono aneksy do umów, określono w nich nowe warunki korzystania ze zwolnień lub ulg oraz termin ich obowiązywania.

Następny rozdział zawiera analizę wyniku finansowego BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001.

Rozdział IV

Wpływ cen usług bankowych na wynik finansowy BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001

4.1. Oddział w strukturze organizacyjnej Banku

Zmieniające się warunki prowadzenia działalności bankowej, rosnąca konkurencja na rynku finansowym i rosnąca rola ograniczania kosztów działania przyczyniają się do zwrócenia większej uwagi na zagadnienie odpowiedniego ukształtowania struktury organizacyjnej, zarówno na szczeblu centrali, jak i sieci oddziałowej. Najlepszym tego dowodem są dokonywane ostatnio zmiany struktur organizacyjnych w największych bankach, zarówno w kraju, jak i za granicą, a także próby poszukiwania nowych rozwiązań strukturalnych dla banków połączonych w wyniku przejęć kapitałowych. Każda struktura organizacyjna jest wynikiem podziału pracy między uczestników organizacji, podziału władzy w organizacji, czyli uprawnień decyzyjno-kontrolnych i koordynacji integrującej wymienione elementy w jedną całość. Istniejące jednostki organizacyjne połączone są wzajemnymi relacjami przybierającymi postać stosunków i oddziaływań, wśród których pierwszorzędne znaczenie mają oddziaływania przyczyniające się do powodzenia całej organizacji.

W strukturze organizacyjnej banku wyodrębnia się jednostki organizacyjne według kryterium zadań funkcjonalnych, natomiast z reguły nie wyodrębnia się ich pozycji ekonomicznej. Wiadomo, że niektóre jednostki banku z założenia prowadzą działalność komercyjną, natomiast inne nie. Niektóre jednostki generują tylko koszty i nie mają pola do działalności komercyjnej, jednak są niezbędne. Do nich zalicza się zdecydowaną większość jednostek centrali. Są jednak również jednostki banku, które tradycyjnie nie są uznawane jako komercyjne, natomiast prowadzą działalność nadającą się do takiego potraktowania i do rozliczania wyników.

Jednostki prowadzące działalność komercyjną, organizacyjnie i finansowo wyodrębnione, nazywane są ośrodkami lub centrami tworzenia zysku. Jako ośrodki tworzenia zysku można uznać:

jednostki obsługujące klientów,
jednostki centrali realizujące transakcje komercyjne,
niektóre jednostki obsługi działalności podstawowej.

Klientów obsługują ekspozytury, filie, przedstawicielstwa, oddziały banku. Nie każda taka jednostka jest usamodzielniona na tyle, aby można uznać, że o jej wyniku finansowym przesądzają decyzje kierownictwa. Podstawą oceny ośrodków tworzenia zysku powinna być wielkość wypracowanego zysku. Natomiast ocena jednostek organizacyjnych, które z powodu rodzaju prowadzonej działalności nie mogą być traktowane i rozliczane jako ośrodki tworzenia zysku, musi być dokonana według innych kryteriów, z konieczności pozafinansowych.

Są jednostki banku, które pozyskują od klientów środki w dużych rozmiarach, ale nie mogą ich w całości zagospodarować. Określa się je jako oddziały depozytowe. Z kolei jednostki, w których sytuacja jest odwrotna - mają silnie rozwiniętą sprzedaż, natomiast nie posiadają dostatecznej ilości środków przez siebie zgromadzonych - określa się jako oddziały kredytowe. Mechanizmy księgowe kumulują całość zasobów pieniądza, powstają więc zasoby ogólnobankowe. Umożliwia to dysponowanie wolnymi środkami przez jednostki potrzebujące, jeśli nawet same wcześniej ich nie zgromadziły. Wykorzystanie następuje w jednostce potrzebującej bez pytania innej o zgodę i bez księgowania odpłatności za użyczenie środków. W takiej sytuacji całe koszty pozyskania środków od klientów osadzają się w jednostce, która je zgromadziła nawet wtedy, gdy z jakichkolwiek powodów ich nie wykorzystała, natomiast dochody z odsprzedaży tych środków czerpie inna jednostka. Fakt ten powoduje zniekształcenie wyników poszczególnych jednostek.

Jak już wspomniano w rozdziale I tej pracy, strukturę organizacyjną BGŻ S.A. tworzą:

Centrala,
Oddziały,
Oddziały regionalne,
Biuro Maklerskie,
Centrum Szkoleniowo - Konsultacyjne,
Przedstawicielstwa zagraniczne.

Ze względu na zakres wykonywanych funkcji, oddziały dzielą się na:

oddziały samodzielne,
oddziały nadrzędne,
oddziały podległe.

Przedstawiony podział oddziałów jest kategorią wewnątrz organizacyjną, nie mającą odzwierciedlenia w nazwie.

Struktura organizacyjna podlega utrwaleniu w określonych dokumentach, takich jak regulaminy organizacyjne, opisy stanowisk pracy, schematy organizacyjne i inne. Zgodnie z Regulaminem organizacyjnym BGŻ S.A oddział organizuje i prowadzi sprzedaż usług bankowych oraz pozyskiwanie nowych klientów. Oddział odpowiada również za: organizowanie, ilość, jakość i efektywność sprzedaży usług bankowych, zgodnie z zadaniami wynikającymi z planu ekonomiczno-finansowego. Do zadań oddziału, związanych z bezpośrednią obsługą klienta, należy w szczególności:

otwieranie i prowadzenie rachunków złotowych i walutowych oraz ich obsługa,
obsługa kasowa klientów,
udzielanie kredytów i pożyczek oraz administrowanie nimi,
udzielanie oraz przyjmowanie gwarancji bankowych i poręczeń złotowych i dewizowych,
skup i sprzedaż walut, skup i inkaso czeków w obrocie z zagranicą,
przyjmowanie wniosków i dystrybucja kart bankowych,
przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie posiadanych skrytek sejfowych,
kompleksowa obsługa klientów uznanych za ważnych dla Banku lub oddziału,
przeprowadzanie rozliczeń w obrocie krajowym i zagranicznym,
świadczenie innych usług bankowych.

Do zadań oddziału należy również:

prowadzenie ksiąg rachunkowych oraz sporządzanie sprawozdawczości finansowej oddziału,
prowadzenie spraw związanych z zasilaniem i odprowadzaniem nadwyżek gotówki,
prowadzenie działalności promocyjnej i marketingowej,
nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,
prowadzenie spraw związanych z funkcjonowaniem oddziału (sprawy organizacyjne, kadrowe, szkoleniowe, socjalne, prawne, kontroli wewnętrznej, infrastruktury, zabezpieczenia itp.).

Szczegółowe zadania oddziału oraz jego strukturę wewnętrzną określa dyrektor oddziału w regulaminie organizacyjnym opracowanym na podstawie ramowych struktur organizacyjnych i zakresów zadań komórek organizacyjnych oddziałów oraz regulaminów wzorcowych wprowadzonych zarządzeniem Prezesa Zarządu Banku.

Wszystkie jednostki organizacyjne Banku wykonują zadania i nadzorują ich wykonanie w podległych komórkach w zakresie:

stosowania i przestrzegania powszechnie obowiązujących przepisów prawa i przepisów wewnętrznych Banku, procedur, zasad oraz rozwiązań systemowych i organizacyjnych,
dokonywania czynności z zakresu prawa pracy w ramach posiadanych kompetencji,
prowadzenia ewidencji księgowej według zasad wynikających z planu kont Banku i innych przepisów,
współpracy przy realizacji zadań z innymi jednostkami organizacyjnymi Banku,
współpracy z NBP, z właściwymi komórkami innych banków i innymi instytucjami zewnętrznymi w zakresie realizacji zadań Banku,
sporządzania sprawozdawczości dla potrzeb zewnętrznych i wewnętrznych oraz analiz, ocen i prognoz,
dokonywania rozliczeń z urzędami skarbowymi, ZUS i innymi organami władz publicznych,
organizowania i wykonywania kontroli wewnętrznej,
załatwiania skarg i wniosków,
innym, zleconym przez Zarząd Banku, członka Zarządu Banku lub dyrektora zarządzającego.

Do obowiązków i kompetencji dyrektora jednostki organizacyjnej Banku należy w szczególności:

planowanie, organizowanie i nadzorowanie realizacji zadań jednostki,
nadzór nad prawidłową i sprawną obsługą klientów,
nadzór nad bezpieczeństwem wykonywania czynności kasowo-skarbcowych,
nadzór nad zabezpieczeniem ochrony informacji stanowiących tajemnicę służbową i bankową,
zapewnienie ochrony informacji w systemach przetwarzania oraz ochrony danych osobowych,
nadzór nad zabezpieczeniem ochrony osób i mienia jednostki oraz ochrony przeciwpożarowej,
realizowanie polityki w zakresie doboru, wynagradzania i szkolenia pracowników,
wydawanie zarządzeń wewnętrznych,
zapewnienie przestrzegania ogólnie obowiązujących i wewnętrznych przepisów poprzez organizowanie kontroli wewnętrznej.

Niezależnie od postanowień wymienionych wyżej, w granicach określonych w odrębnych przepisach, do kompetencji dyrektorów oddziałów należy w szczególności:

ustalanie oprocentowania depozytów, lokat i kredytów,
ustalanie wysokości prowizji i opłat bankowych,
podejmowanie decyzji kredytowych.

Dyrektor jednostki organizacyjnej Banku może przekazać swoje kompetencje podległym pracownikom w zakresie określonym w odrębnych przepisach. Dyrektor oddziału nadrzędnego ustala wewnętrzną organizację oddziału podległego. Oddział podległy może wykonywać uprawnienia wynikające z przepisów wewnętrznych Banku określających kompetencje jednostki organizacyjnej w zakresie ustalonym przez dyrektora oddziału nadrzędnego.

Regulaminy jednostek organizacyjnych Banku powinny normować w szczególności:

zadania i wewnętrzną strukturę organizacyjną,
zakres zadań i obowiązków dyrektorów i ich zastępców oraz innych pracowników na stanowiskach kierowniczych,
wykaz spraw zastrzeżonych do wyłącznej kompetencji dyrektora,
podział kompetencji w zakresie podejmowania decyzji oraz podpisywania pism i dokumentów,
szczegółowe zadania wewnętrznych komórek organizacyjnych oraz obsadę etatową tych komórek,
organizację i zasady funkcjonowania systemu kontroli wewnętrznej,
zasady współpracy komórek organizacyjnych oraz zasady obiegu dokumentów.

BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w dniu 1 stycznia 1997 roku funkcjonował jako odział operacyjny, oddziałem podległym stał się z dniem 1 stycznia 2001 roku, jego oddziałem nadrzędnym ustanowiono Oddział w Legnicy.

Struktura przychodów i kosztów BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001

Zmiany dokonujące się na rynku usług finansowych zmusiły banki do zwiększenia zainteresowania swoją kondycją finansową. Podstawą dokonania korekty dotychczasowych reguł działania banku, niezbędnej dla utrzymania oraz umocnienia pozycji na rynku, jest znajomość bieżącej i przyszłej sytuacji finansowej. Ogólna sytuacja ekonomiczna, wywierająca wpływ na działalność i na wyniki finansowe banków oddziałuje także na warunki egzystencji i zachowania ogółu podmiotów działających na rynku - powodując wzrost lub spadek skłonności do oszczędzania, zwiększenie lub zmniejszenie tendencji do inwestowania, zwiększenie lub zmniejszenie zapotrzebowania na kredyty. Decyduje więc w znacznej mierze o tym, jak będą postępować partnerzy banku, jakie będą ich żądania i oczekiwania, jaka będzie ich kondycja finansowa.

Każdy bank i w każdych warunkach zawsze ma ograniczony pułap generowania dochodów. W praktyce nie można niestety stwierdzić czy potencjalnie możliwy poziom dochodów jest osiągany. Po pierwsze, ten poziom można szacować, nie można jednak dokładnie go obliczyć. Po drugie, nie może być w banku tak dobrze, aby nie mogło być lepiej, nie można więc zakładać, że wszystko funkcjonuje idealnie, a każda szansa jest wykorzystana.

Każdy bank ma jednocześnie minimalny pułap kosztów, które musi ponosić, by mógł funkcjonować. W zakresie kosztów jest inaczej niż w przypadku dochodów, są to bowiem zjawiska poddające się skutecznemu sterowaniu. Każda wydawana kwota jest następstwem podejmowanej w tym przedmiocie decyzji. Pewne koszty są generowane jako skutek wcześniej podjętych decyzji długookresowych, ale większość innych może być odroczona lub zaniechana. Niezmiernie trudno jest jednak utrzymać bieżące koszty w wysokości skrajnego minimum i nie ponosić wydatków na rozwój, bo to rzutuje negatywnie na rynkową pozycję banku, a w konsekwencji - na dochody w następnych okresach.

Elementem rozwoju banku jest wybór, czy dążyć do osiągania zysku przez ustanowienie możliwie wysokich marż banku i stawek prowizji, czy może starać się osiągnąć dobry wynik dzięki konkurencyjnym stawkom oprocentowania oraz prowizji i równocześnie dużym obrotom. Lepszym wyborem nie tylko dla zysku, ale i dla image banku wydaje się maksymalizowanie obrotów przy umiarkowanych stawkach odsetek i prowizji. Jednak swoboda decyzji w tej sprawie jest zawsze ograniczona realiami. Trzeba uwzględnić między innymi jakość bazy technicznej banku, sytuację rynkową i działania konkurencji.

Każdy podmiot gospodarczy, który pragnie utrzymać i(lub) umacniać swoją pozycję na rynku, musi dostosowywać się do zmieniających się warunków rynkowych oraz wymagań i potrzeb swoich odbiorców. Odnosi się to do wszystkich sektorów gospodarki, a więc także do sektora usług finansowych, w tym szczególnie do banków.

Ocena wyników banku jako podmiotu gospodarczego, w części dotyczącej finansów, opiera się na bilansie oraz rachunku zysków i strat. Jest dokonywana przez organa banku okresowo, a po upływie roku w specjalnym trybie.

Bilans banku zajmuje centralne miejsce wśród sprawozdań finansowych. Jest to usystematyzowane zestawienie majątku (aktywa) oraz zobowiązań i kapitałów własnych (pasywa). Sporządzany jest w ściśle określonym momencie i jest zestawieniem statycznym. W momencie tym stany majątku, zobowiązań i kapitałów własnych są konsekwencją zmniejszeń i zwiększeń dokonywanych w okresie poprzedzającym moment bilansowania. Zestawienie to obejmuje finalny rezultat zaistniałych zmian, tj. stany końcowe.

Rachunek zysków i strat natomiast jest sprawozdaniem o dokonaniach banku i umożliwia badanie struktury przychodów, kosztów oraz wyniku finansowego netto za okres od początku do końca roku obrotowego. Dostarcza informacji o poziomie i źródłach wyniku finansowego osiągniętego przez bank w danym okresie oraz ułatwia analizę i prognozowanie wyniku. Sprawozdanie to umożliwia rozpoznanie położenia dochodowego banku i odzwierciedla osiągnięte w tym okresie przychody i poniesione koszty.

Podstawowym źródłem wyniku finansowego są przychody. Przychody banków dzielą się na dziewięć zasadniczych grup:

Przychody z operacji z podmiotami finansowymi
Przychody z operacji z podmiotami niefinansowymi
Przychody z operacji z jednostkami budżetu państwa i budżetu terenowego
Przychody z operacji papierami wartościowymi
Inne przychody z operacji finansowych
Przychody uboczne
Przychody z tytułu rozwiązania rezerw
Pozostałe przychody operacyjne
Zyski nadzwyczajne

Główne źródła przychodów banku obejmują pierwsze pięć grup - przychody z operacji bankowych. Przychody pierwszych trzech grup, a więc przychody z operacji z podmiotami finansowymi, przychody z operacji z podmiotami niefinansowymi oraz przychody z operacji z jednostkami budżetu państwa i budżetu terenowego klasyfikowane są według typu podmiotów, dla których realizowane są operacje bankowe, a ponadto dzielone na:

odsetki,
prowizje,
inne przychody.

Następna grupa przychodów związana jest z operacjami na papierach wartościowych przeprowadzanymi przez bank na własny rachunek. Przychody te stanowią odsetki od operacji papierami wartościowymi z przyrzeczeniem odkupu, przychody z operacji papierami wartościowymi handlowymi i lokacyjnymi, odsetki od obligacji restrukturyzacyjnych, dywidendy od akcji z zespołu 0 bankowego planu kont oraz przychody z tytułu sprzedaży akcji w jednostkach zależnych i stowarzyszonych.

Kolejna grupa to inne przychody z operacji finansowych. Obejmują one przychody z operacji wymiany, z operacji instrumentami finansowymi, od operacji z Bankowym Funduszem Gwarancyjnym, z tytułu zobowiązań pozabilansowych finansowych i gwarancyjnych, odsetki od pożyczek podporządkowanych.

Przychody z operacji bankowych są podstawą do ustalenia wyniku na działalności bankowej (+ zysk na działalności bankowej, - strata na działalności bankowej).

Przychody uboczne związane są ze świadczeniem usług nie zaliczonych do podstawowej działalności, np. przychody ze sprzedaży usług informatycznych, ze świadczenia usług transportowych, ze sprzedaży materiałów itp. Przychody z tytułu rozwiązania rezerw dotyczą zmniejszenia zabezpieczeń, które tworzone są w związku z deprecjacją z tytułu likwidacji aktywu ryzykowego lub pokrycia stwierdzonej straty. Pozostałe przychody operacyjne nie są związane bezpośrednio ze zwykłą działalnością banku, są to np. przychody z tytułu sprzedaży, likwidacji środków trwałych, sprzedaży wartości niematerialnych i prawnych, z tytułu odzyskanych należności nieściągalnych, otrzymanych odszkodowań, kar, grzywien, darowizn. Ostatnia grupa to zyski nadzwyczajne. Stanowią one skutki finansowe zdarzeń powstających niepowtarzalnie, poza zwykłą działalnością banku, i dlatego nie kwalifikują się do pozostałych przychodów operacyjnych.

W rachunku zysków i strat przychody wykazuje się narastająco za okres od pierwszego do ostatniego dnia roku obrotowego. Nie zalicza się do przychodów odsetek od niespłaconych należności oraz przychodów przyszłych okresów. Te ostatnie są wykazywane w pasywach bilansu jako przychody pobierane z góry (prowizje, dyskonto weksli).

Kolejnym elementem wyniku finansowego banku są koszty i straty nadzwyczajne, które dzielą się na dziewięć zasadniczych grup:

Koszty operacji z podmiotami finansowymi
Koszty operacji z podmiotami niefinansowymi
Koszty operacji z jednostkami budżetu państwa i budżetu terenowego
Koszty papierami wartościowymi
Inne koszty na operacjach finansowych
Koszty działania banków i amortyzacja
Odpisy na rezerwy
Pozostałe koszty operacyjne
Straty nadzwyczajne

Pierwsze pięć grup to koszty operacji bankowych. Koszty pierwszych trzech grup klasyfikowane są według typu podmiotów, dla których realizowane są operacje bankowe oraz dzielone są na:

odsetki,
prowizje,
inne koszty.

Następna grupa dotyczy kosztów operacji papierami wartościowymi przeprowadzanymi przez bank na własny rachunek. Koszty te obejmują odsetki od operacji papierami wartościowymi z przyrzeczeniem odkupu, koszty operacji papierami wartościowymi handlowymi i lokacyjnymi, koszty z tytułu emisji papierów wartościowych.

Kolejna grupa to inne koszty na operacjach finansowych. Obejmują one wynik ujemny z operacji wymiany niezależnie od ich charakteru, koszty z tytułu należności nieściągalnych, na które nie należało tworzyć rezerwy i koszty operacji instrumentami finansowymi, odsetki od zobowiązań podporządkowanych, koszty tworzenia Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, koszty z tytułu zobowiązań pozabilansowych finansowych i gwarancyjnych.

Porównanie przychodów z operacji bankowych z odpowiadającymi im kosztami operacji bankowych pozwala na ustalenie wyniku na działalności bankowej, na który składają się:

wynik z tytułu odsetek,
wynik z tytułu prowizji,
wynik na operacjach finansowych,
wynik z pozycji wymiany.

Koszty działania banku to koszty zarządu banku. Obejmują one koszty osobowe i pochodne, koszty rzeczowe, podatki i opłaty obciążające koszty, koszty uboczne. Największy udział mają koszty osobowe, które w wielu polskich bankach są relatywnie wysokie wobec istniejącego zatrudnienia i wyposażenia technicznego. Kolejna grupa kosztów to odpisy na amortyzację, których dokonuje się zgodnie z planem amortyzacji.

Wynik na działalności bankowej skorygowany o pozostałe przychody i koszty operacyjne, koszty działania banku, amortyzację oraz różnicę wartości rezerw i aktualizacji stanowi wynik z działalności operacyjnej.

Kolejnym elementem obliczeniowym wyniku finansowego są straty nadzwyczajne. Obejmują one koszty mające charakter wyjątkowy oraz straty nie wiążące się z operacjami bankowymi, stanowiące skutki finansowe zdarzeń powstających niepowtarzalnie.

Wynik z działalności operacyjnej skorygowany o zyski i straty nadzwyczajne to wynik finansowy brutto. Wynik finansowy brutto skorygowany o obowiązkowe obciążenia stanowi wynik finansowy netto wykazywany w bilansie.

Polski wzór rachunku zysków i strat jest rozbudowany, co ma szczególne walory informacyjne, ponieważ wyeksponowane są poszczególne pozycje kosztów i przychodów. Układ pozycji jest skorelowany z układem bilansu i tak rozwiązany, że daje przegląd czynników, które miały wpływ na wynik finansowy. Zapoznanie się z tak sporządzonym rachunkiem umożliwia wyciąganie wniosków o przyczynach osiągnięć w tworzeniu zysku i ewentualnych niepowodzeń. Daje pogląd o dochodowości głównych rodzajów działalności banku, o strukturze kosztów, utworzonych rezerwach i ogólnie - o skuteczności banku w minionym okresie.

W oparciu o dane przedstawione w tabeli Rachunek zysków i strat BGŻ S.A. Oddział w Głogowie opracowane zostały kolejne analizy zawarte w tej części pracy, a więc:

Przychody z tytułu odsetek BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001,
Przychody z tytułu prowizji i opłat bankowych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001,
Struktura wyniku na działalności bankowej BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001,
Udział odsetek oraz prowizji i opłat w wyniku na działalności bankowej BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001,
Struktura kosztów działania BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001,
Wynik z tytułu prowizji i opłat a koszty z tytułu wynagrodzeń w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001,
Dynamika wyniku finansowego BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001.

Wszystkie wielkości liczbowe zawarte w tej części pracy wyrażone zostały w tys. zł.

Tabela 13. Rachunek zysków i strat BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001

Wyszczególnienie	31.12.1996	31.12.1997	31.12.1998	31.12.1999	31.12.2000	31.12.2001
Przychody z tytułu odsetek Od instytucji finansowych Od klientów i sektora budżetowego Pozostałe	6 808,97 0,00 6 808,97 0,00	9 550,83 0,00 9 550,83 0,00	8 607,09 0,00 8 607,09 0,00	6 995,49 0,00 6 995,49 0,00	7 171,69 0,00 7 171,69 0,00	7 080,61 0,00 7 080,61 0,00
Koszty odsetek Od instytucji finansowych Od klientów i sektora budżetowego Pozostałe	2 676,04 0,00 2 676,04 0,00	2 895,07 0,00 2 895,07 0,00	3 041,37 0,00 3 041,37 0,00	1 966,47 0,00 1 966,47 0,00	3 026,80 0,00 3 026,80 0,00	2 313,88 0,00 2 313,88 0,00
Wynik z tytułu odsetek (I - II)	4 132,93	6 655,76	5 565,72	5 029,02	4 144,89	4 766,73
Przychody z tytułu prowizji	486,35	329,55	317,95	471,67	711,20	820,35
Koszty z tytułu prowizji	3,27	2,36	2,74	1,72	0,99	0,72
Wynik z tytułu prowizji (IV - V)	483,08	327,19	315,21	469,95	710,21	819,63
Przychody z akcji, udziałów i innych papierów wartościowych	0,00	0,00	0,00	0,00	0,00	0,00
Wynik na operacjach finansowych	2,75	4,91	2,37	4,95	- 134,57	- 72,14
Wynik z pozycji wymiany	10,84	15,22	113,09	26,61	52,36	268,01
Wynik na działalności bankowej	4 629,60	7 003,38	5 996,39	5 530,53	4 772,89	5 854,37
Pozostałe przychody operacyjne	7,15	16,04	4,63	9,17	113,98	81,23
Pozostałe koszty operacyjne	3,20	29,53	0,53	11,65	136,30	62,11
Koszty działania banku Wynagrodzenia Narzuty na wynagrodzenia Pozostałe	770,93 444,18 210,08 116,67	1 063,23 589,34 277,51 196,38	1 490,13 687,95 325,78 476,40	1 496,93 814,86 177,74 504,33	1 809,26 962,53 204,83 641,90	1 795,87 916,15 186,75 692,97
Amortyzacja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych	50,81	84,29	96,97	145,16	226,64	281,60
Odpisy na rezerwy i aktualizacja wartości Odpisy na rezerwy na należności, zobowiązania warunkowe oraz ogólny fundusz ryzyka	10 685,47 10 685,47	11 210,77 11 210,77	4 713,37 4 713,37	1 593,18 1 593,18	3 227,61 3 227,61	4 114,63 4 114,63
Rozwiązanie rezerw i zmniejszenia dotyczące aktualizacji Należności, zobowiązań warunkowych i innych	7 982,17 7 982,17	8 704,51 8 704,51	6 110,11 6 110,11	11 615,17 11 615,17	9 706,23 9 706,23	1 975,80 1 975,80
Różnica wartości rezerw i aktualizacji (XV - XVI)	2 703,30	2 506,26	- 1 396,74	- 10 021,99	- 6 478,62	2 138,83
Wynik na działalności operacyjnej (X + XI - XII - XIII - XIV + / - XVII)	1 108,51	3 336,11	5 810,13	13 907,95	9 193,29	1 657,19
Wynik na operacjach nadzwyczajnych	0,00	0,00	0,00	0,00	0,00	0,00
Wynik finansowy brutto (XVIII+/- XIX) Zysk brutto Strata brutto	1 108,51 1 108,51 0,00	3 336,11 3 336,11 0,00	5 810,13 5 810,13 0,00	13 907,95 13 907,95 0,00	9 193,29 9 193,29 0,00	1 657,19 1 657,19 0,00
Wynik finansowy netto Zysk netto Strata netto	1 108,51 1 108,51 0,00	3 336,11 3 336,11 0,00	5 810,13 5 810,13 0,00	13 907,95 13 907,95 0,00	9 193,29 9 193,29 0,00	1 657,19 1 657,19 0,00

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Jak już wcześniej wspomniano, podstawowym źródłem wyniku finansowego są przychody. Główne źródła przychodów banku to przychody z operacji bankowych, na które składają się odsetki, prowizje oraz inne przychody.

Celem tej pracy jest wykazanie wpływu cen usług bankowych na wynik finansowy BGŻ S.A. Oddział w Głogowie, w związku z tym analizie poddane zostały przychody i koszty z tytułu świadczenia tych usług. Badanie rozpoczęto od przychodów z tytułu odsetek i sporządzono tabelę 14.

Tabela 14. Przychody z tytułu odsetek BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach

1997 - 2001

Lata	1997	1998	1999	2000	2001
I kwartał	2 682,71	2 390,66	1 543,15	1 950,72	1 888,79
II kwartał	4 802,55	4 594,56	3 230,42	3 451,34	3 059,19
III kwartał	7 012,55	6 668,63	5016,96	4 966,68	5 216,31
IV kwartał	9 550,83	8 607,09	6 995,49	7 171,69	7 080,61
Wartość realna	8 437,13	7 297,88	6 371,12	6 609,85	6 834,57

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Z danych zawartych w tabeli 14. wynika, że w latach 1997 - 1999 przychody z tytułu odsetek BGŻ S.A. Oddział w Głogowie wykazywały wyraźną tendencję spadkową. W roku 1998 nastąpił spadek tych przychodów w porównaniu do roku poprzedniego o 943,74 tys. zł, tj. o 9,88% (realnie o 13,50%). W roku 1999 przychody zmniejszyły się o 1611,60 tys. zł, tj. o 18,72% (realnie o 12,70%). W roku 2000 zaobserwować można niewielki wzrost przychodów z tytułu odsetek - o 176,20 tys. zł, tj. o 2,52% (realnie o 3,75%), w roku 2001 natomiast spadek wartości nominalnej o 1,27%, ale przyrost wartości realnej o 3,40%.

Dane ujęte w tabeli 14. przedstawiono także na wykresie - w celu wyraźniejszego zobrazowania tendencji występujących w badanym okresie.

Wykres 12. Dynamika przychodów z tytułu odsetek BGŻ S.A. Oddział w

Głogowie w latach 1997 - 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Jak już wcześniej stwierdzono w latach 1997 - 1999 przychody z tytułu odsetek, zarówno nominalne, jak i realne, wykazywały wyraźną tendencję spadkową. Począwszy od roku 2000 następował wzrost ich wartości realnej, o 3,75% w roku 2000 i o 3,40% w roku 2001.

Następną grupę przychodów z operacji bankowych, które poddane zostaną analizie, stanowią przychody z tytułu prowizji i opłat bankowych. Grupie tych przychodów przypisuje się coraz to większe znaczenie w związku z tendencją do zmniejszania marży odsetkowej, co z kolei zmusza banki do szukania innych źródeł dochodów w celu zapewnienia zysku na odpowiednim poziomie. Analizę dynamiki przychodów z tytułu prowizji i opłat bankowych w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 -2001 ułatwią dane zawarte w tabeli 15.

Tabela 15. Przychody z tytułu prowizji i opłat bankowych BGŻ S.A. Oddział w

Głogowie w latach 1997 - 2001

Lata	1997	1998	1999	2000	2001
I kwartał	73,96	56,60	79,28	152,67	136,19
II kwartał	139,29	148,45	182,77	327,94	392,20
III kwartał	228,33	229,86	321,97	497,19	592,56
IV kwartał	329,55	317,95	471,67	711,20	820,35
Wartość realna	291,12	292,77	429,57	655,48	791,84

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Wykres 13. Dynamika przychodów z tytułu prowizji i opłat bankowych BGŻ

S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

W wyniku analizy danych zawartych w tabeli 15. stwierdzono, że przychody z tytułu prowizji i opłat bankowych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 wykazywały wyraźną tendencję wzrostową. W roku 1998 wystąpił co prawda spadek wartości nominalnej - o 11,6 tys. zł, tj. o 3,52%, ale wartość realna, co prawda nieznacznie, ale wzrosła - o 0,57%. W latach 1999 - 2000 z kolei wystąpiło wyraźne zwiększenie przychodów z tytułu prowizji i opłat - w roku 1999 o 153,72 tys. zł, tj. o 48,35% (realnie o 46,73%), w roku 2000 natomiast o 239,53 tys. zł, tj. o 50,78% (realnie o 52,59%). W roku 2001 przyrost ukształtował się na poziomie 109,15 tys. zł, tj. 15,35% (realnie 20,80%).

W celu pełniejszego zobrazowania tendencji w kształtowaniu się przychodów z tytułu prowizji i opłat bankowych dane zawarte w tabeli 15 przedstawiono także na wykresie. Kształt wykresu 13. potwierdza wnioski wyciągnięte na podstawie analizy danych zawartych w tabeli 15. Jak już wcześniej stwierdzono, w latach 1997 - 2001 wystąpiły wyraźne tendencje wzrostowe przychodów z tytułu prowizji i opłat bankowych. Największy przyrost tych przychodów wystąpił w roku 1999 - realnie o 46,73% oraz w roku 2000 - realnie o 52,59%.

W celu porównania wielkości przychodów z tytułu odsetek z przychodami z tytułu prowizji i opłat bankowych sporządzono wykres 14.

Wykres 14. Przychody z tytułu odsetek a przychody z tytułu prowizji i opłat

bankowych w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Analiza wykresu 14. potwierdza wcześniejsze wnioski dotyczące tendencji spadkowej przychodów z tytułu odsetek i tendencji wzrostowej przychodów z tytułu prowizji i opłat bankowych w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001. W dalszym ciągu jednak przychody z tytułu odsetek są kilkakrotnie wyższe niż przychody z tytułu prowizji i opłat. Relacje te kształtowały się w kolejnych latach następująco: w roku 1997 przychody z tytułu prowizji i opłat stanowiły 3,45% przychodów z tytułu odsetek, w roku 1998 - 3,69%, w roku 1999 - 6,74%, w roku 2000 - 9,92%, w roku 2001 - 11,59%.

W celu stwierdzenia, z tytułu jakich operacji, i z jakimi podmiotami, Oddział uzyskał najwyższe przychody w tabelach 16. - 19. przedstawiono strukturę przychodów z tytułu odsetek oraz z tytułu prowizji i opłat bankowych według kryterium przedmiotu, a także według kryterium podmiotu.

Tabela 16. Struktura przychodów z tytułu odsetek w BGŻ S.A. Oddział w

Głogowie w latach 1997 - 2001 wg kryterium przedmiotu

Wyszczególnienie	1997	1998	1999	2000	2001
Od kredytów w rachunku bieżącym	1215,64	1115,36	1302,03	1260,04	1256,37
Od kredytów komercyjnych	3262,25	3120,15	2895,26	3371,10	3519,48
Od kredytów preferencyjnych	4947,56	4155,74	2327,90	1942,15	1518,15
Od kredytów na budownictwo mieszkaniowe, zakup mieszkań	40,15	93,69	272,65	311,37	377,26
Od kredytów studenckich	-	-	45,26	68,39	85,62
Od pozostałych	85,23	122,15	152,39	218,64	323,73
Razem	9550,83	8607,09	6995,49	7171,69	7080,61

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Z danych zamieszczonych w tabeli 16. wynika, że najwyższe przychody w latach 1997 - 2001 Oddział uzyskiwał z tytułu odsetek od kredytów komercyjnych oraz kredytów preferencyjnych. Udział tych ostatnich w przychodach odsetkowych ogółem z roku na rok malał, i tak: w roku 1997 stanowił 51,80%, w roku 1998 - 48,28%, w roku 1999 - 33,28%, w roku 2000 - 27,08%, w roku 2001 - 21,44%. Natomiast udział przychodów z tytułu odsetek od kredytów komercyjnych w przychodach ogółem kształtował się następująco: w roku 1997 - 34,16%, w roku 1998 - 36,25%, w roku 1999 - 41,39%, w roku 2000 - 47,01%, w roku 2001 - 49,71%. W latach 1997 - 1998 przychody z tytułu odsetek od kredytów preferencyjnych stanowiły około 50% przychodów odsetkowych ogółem, bowiem w tym okresie największą grupę kredytobiorców Oddziału stanowiły podmioty gospodarcze związane z rolnictwem i przemysłem rolno-spożywczym, korzystające z kredytów z dopłatami Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. W roku 1999 nastąpił największy spadek wielkości tych przychodów - ze względu na ograniczenia budżetowe obserwuje się tendencję spadkową kredytów preferencyjnych w obligu kredytowym Oddziału.

Tabela 17. Struktura przychodów z tytułu prowizji i opłat w BGŻ S.A. Oddział

w Głogowie w latach 1997 - 2001 wg kryterium przedmiotu

Rodzaj prowizji lub opłaty	1997	1998	1999	2000	2001
Od wpłat i wypłat gotówkowych	50,03	35,25	66,25	129,92	131,23
Za realizację przelewów	24,58	27,05	27,57	67,34	99,89
Z tytułu działalności kredytowej	215,35	189,69	295,51	401,49	415,27
Za prowadzenie rachunku	13,35	16,91	26,68	32,49	53,50
Za korzystanie z wpływów bieżących	3,98	3,98	10,49	12,15	25,36
Pozostałe	22,26	45,07	45,17	67,81	95,10
Razem	329,55	317,95	471,67	711,20	820,35

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Z analizy danych zawartych w tabeli 17. wynika, że najwyższe przychody z tytułu prowizji i opłat w latach 1997 - 2001 Oddział uzyskiwał z tytułu działalności kredytowej. Udział tych przychodów w przychodach z tytułu prowizji i opłat ogółem wynosił w kolejnych latach: w roku 1997 - 65,35%, w roku 1998 - 59,66%, w roku 1999 - 62,65%, w roku 2000 - 56,45%, w roku 2001 - 50,62%. Wynika stąd, że udział procentowy przychodów z prowizji z tytułu działalności kredytowej z roku na rok malał, nigdy jednak nie był niższy niż 50%.

Wysokie przychody Oddział uzyskiwał także z tytułu prowizji od wpłat i wypłat gotówkowych. Ich udział w przychodach z tytułu prowizji i opłat ogółem kształtował się w kolejnych latach następująco: w roku 1997 - 15,18%, w roku 1998 - 11,09%, w roku 1999 - 14,05%, w roku 2000 - 18,27%, w roku 2001 - 16,00%. W latach 1998 - 2000 udział ten wykazywał tendencję wzrostową, w roku 2000 osiągnął 18,27%, jednakże w roku 2001 spadł do 16,00%. Rok 2001 to okres trudności gospodarczych w Polsce, co dało się zauważyć również na przykładzie klientów Oddziału. Spadek wielkości przychodów z tytułu prowizji od wpłat i wypłat gotówkowych był wynikiem zmniejszonych wpłat z tytułu utargów dokonywanych przez klientów prowadzących sieć stacji paliw, a także zmniejszonych wypłat dla klientów dokonujących skupu żywca od rolników - większość tych transakcji rozliczana była bezgotówkowo.

Tabela 18. Struktura przychodów z tytułu odsetek w BGŻ S.A. Oddział w

Głogowie w latach 1997 - 2001 wg kryterium podmiotu

Rodzaj podmiotu	1997	1998	1999	2000	2001
Od przedsiębiorstw i spółek państwowych	6135,25	4836,18	3616,93	1712,23	39,11
Od przedsiębiorstw, spółdzielni i spółek prywatnych	1689,50	1880,20	1629,19	2813,05	3782,27
Od rolników indywidualnych	1097,14	1198,56	885,50	1018,57	1143,47
Od przedsiębiorców indywidualnych	491,59	418,34	490,78	544,51	656,49
Od osób prywatnych	55,79	187,70	336,07	777,07	1038,32
Od pozostałych	81,56	86,11	37,02	306,26	420,95
R a z e m	9550,83	8607,09	6995,49	7171,69	7080,61

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Po przeprowadzeniu analizy danych zawartych w tabeli 18. należy stwierdzić, że w latach 1997 - 1999 najwyższe przychody z tytułu odsetek Oddział uzyskiwał od przedsiębiorstw i spółek państwowych, w następnej kolejności od przedsiębiorstw, spółdzielni i spółek prywatnych i od rolników indywidualnych. W roku 2000 najwyższe przychody Oddział uzyskał kolejno: od przedsiębiorstw, spółdzielni i spółek prywatnych, przedsiębiorstw i spółek państwowych i rolników indywidualnych. W roku 2001 - od przedsiębiorstw, spółdzielni i spółek prywatnych, od rolników indywidualnych i od osób prywatnych. Zmniejszanie się przychodów z tytułu odsetek od przedsiębiorstw i spółek państwowych spowodowane było przede wszystkim coraz mniejszym zainteresowaniem kredytami ze strony tej grupy podmiotów oraz zmianą w roku 2000 statusu prawnego jednego z klientów strategicznych Oddziału, w wyniku czego zwiększyły się przychody od grupy przedsiębiorstw, spółdzielni i spółek prywatnych.

Należy również zauważyć wyraźną tendencję wzrostową przychodów odsetkowych od osób prywatnych. Przyczyniło się do tego zwiększone zainteresowanie klientów Oddziału kredytami w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym, łatwiejszym dostępem do debetu w tym rachunku dla osób o niskich dochodach lub osób dokonujących wyłącznie wpłat własnych na konto, a także duże zainteresowanie kredytami na budownictwo mieszkaniowe.

Tabela 19. Struktura przychodów z tytułu prowizji i opłat w BGŻ S.A. Oddział

w Głogowie w latach 1997 - 2001 wg kryterium podmiotu

Rodzaj podmiotu	1997	1998	1999	2000	2001
Od przedsiębiorstw i spółek państwowych	81,48	35,01	86,88	43,02	53,19
Od przedsiębiorstw, spółdzielni i spółek prywatnych	115,80	100,31	90,34	315,69	358,43
Od rolników indywidualnych	45,17	29,08	23,77	30,56	13,14
Od przedsiębiorców indywidualnych	57,30	85,49	175,73	156,05	203,41
Od osób prywatnych	15,37	37,52	54,23	114,99	155,75
Od pozostałych	14,43	30,54	40,72	50,89	36,43
R a z e m	329,55	317,95	471,67	711,20	820,35

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Na podstawie danych zawartych w tabeli 19. można stwierdzić, że najwyższe przychody z tytułu prowizji i opłat bankowych Oddział uzyskiwał w kolejnych latach od: w roku 1997 - od przedsiębiorstw, spółdzielni i spółek prywatnych - 35,14% ogółu przychodów z tytułu prowizji i opłat, w roku 1998 - również od przedsiębiorstw, spółdzielni i spółek prywatnych - 31,55%, w roku 1999 - od przedsiębiorców indywidualnych - 37,26%, w roku 2000 - od przedsiębiorstw, spółdzielni i spółek prywatnych - 44,39%, w roku 2001 - 43,69%. Daje się także zauważyć wyraźna tendencja wzrostowa w grupie przychodów od przedsiębiorstw, spółdzielni i spółek prywatnych, od przedsiębiorców indywidualnych oraz od osób prywatnych.

Każda czynność bankowa związana jest z ponoszeniem określonych kosztów, o czym wspomniano już wcześniej. Ich odpowiednie rozpoznanie i określenie wysokości rzutuje bezpośrednio na opłacalność danej czynności bankowej, a także często przesądza o powodzeniu oferty banku skierowanej do różnych grup klientów. W związku z tym w tej części pracy skupiono się na kosztach związanych ze świadczeniem usług bankowych. Analizie poddano tylko koszty z tytułu odsetek, ponieważ koszty z tytułu prowizji i opłat bankowych stanowią znikomą część kosztów ogółem.

Tabela 20. Koszty z tytułu odsetek BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach

1997 - 2001

Lata	1997	1998	1999	2000	2001
I kwartał	642,91	883,58	483,07	607,92	644,39
II kwartał	1 308,89	1 589,62	952,59	1 231,67	1 256,15
III kwartał	2 142,77	2 341,58	1 326,15	2 029,19	1 926,19
IV kwartał	2 895,07	3 041,37	1 966,47	3 026,80	2 313,88
Wartość realna	2 557,48	2800,52	1 790,96	2 789,68	2 233,47

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

W wyniku analizy przeprowadzonej na podstawie danych zawartych w tabeli 20. stwierdzono, że lata 1998 i 2000 charakteryzują się wzrostem kosztów z tytułu odsetek, 1999 i 2001 natomiast - spadkiem. W roku 1997 NBP, podobnie jak w latach poprzednich prowadził politykę hamowania ekspansji kredytowej oraz pobudzania skłonności do oszczędzania. Stopa redyskontowa weksli wzrosła z 22% do 24,5%, a stopa kredytu lombardowego z 25% do 27%. W roku 1998 podstawowe stopy procentowe NBP obniżane były czterokrotnie - stopa redyskonta weksli zmniejszyła się z 24,5% do 18,25%, natomiast stopa kredytu lombardowego spadła aż o 7 pp. - z 27% do 20% w skali roku. W styczniu 1999 zredukowano stopy procentowe o 2,5 - 3 pp. Z pewnością wywarło to wpływ na zmniejszenie wielkości depozytów, a w związku z tym i kosztów z tytułu odsetek. W listopadzie 1999 roku Rada Polityki Pieniężnej znacznie podwyższyła stopy procentowe, stopa kredytu redyskontowa wzrosła do 19%, lombardowego do 20,5%. W roku 2000 Rada Polityki Pieniężnej podwyższała stopy procentowe dwukrotnie, w lutym i sierpniu, do poziomu: 20% i 21,5% w przypadku stopy redyskonta weksli, 21,5% i 23,0% w przypadku stopy lombardowej. Systematyczny wzrost stóp procentowych od listopada 1999 roku podniósł atrakcyjność lokat bankowych, co spowodowało systematyczny wzrost depozytów osób prywatnych. W związku z tym także koszty z tytułu odsetek w Oddziale uległy zwiększeniu. Na zmniejszenie kosztów w roku 2001 z kolei wpływ wywarła zapowiedź wprowadzenia w 2002 roku opodatkowania przychodów z oszczędności oraz zniesienia ulgi budowlanej, w wyniku której w IV kwartale 2001 roku zmniejszył się stan depozytów osób prywatnych. Nie bez znaczenia była także sześciokrotna redukcja podstawowych stóp procentowych NBP, łącznie o 7,5 pp. Stopa redyskontowa weksli zmniejszyła się z 21,5% w styczniu 2001 roku do 14% w grudniu 2001 roku.

W celu wyraźniejszego zobrazowania tendencji w kształtowaniu się kosztów z tytułu odsetek sporządzono wykres 15.

Wykres 15. Dynamika kosztów z tytułu odsetek BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

w latach 1997 - 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Kształt wykresu 15. potwierdza wnioski wyciągnięte w trakcie interpretacji danych z tabeli 20. W celu stwierdzenia, z tytułu świadczenia jakich usług, i jakiej grupie podmiotów, Oddział ponosi najwyższe koszty sporządzono tabele 21. i 22.

Tabela 21. Struktura kosztów z tytułu odsetek od depozytów na rachunkach

bieżących w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001

wg kryterium podmiotu

Rodzaj podmiotu	1997	1998	1999	2000	2001
Przedsiębiorstwa i spółki państwowe	18,44	18,31	18,00	47,73	11,18
Przedsiębiorstwa, spółdzielnie i spółki prywatne	25,42	21,14	9,38	30,53	53,74
Przedsiębiorcy indywidualni	4,61	13,77	8,46	1,10	13,81
Osoby prywatne	84,23	105,92	115,65	164,33	175,51
Jednostki budżetowe	23,29	171,08	62,36	2,02	1,05
Pozostałe	2,99	3,07	3,40	3,90	4,15
Razem	258,98	333,29	217,25	249,61	259,44

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Z danych zawartych w tabeli wynika, że w latach 1997 - 2001 udział kosztów z tytułu odsetek od depozytów na rachunkach bieżących w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w kosztach z tytułu odsetek ogółem kształtował się następująco: w roku 1997 stanowił 8,95%, w roku 1998 - 10,96%, w roku 1999 - 11,05%, w roku 2000 - 8,25%, w roku 2001 - 11,21%. Można stąd wywnioskować, że koszty z tego tytułu nie wpływają w znaczący sposób na poziom kosztów ogółem z tytułu odsetek. Wiąże się to z niskim oprocentowaniem środków gromadzonych na rachunkach bieżących.

Najwyższe koszty z tytułu odsetek od depozytów na rachunkach bieżących Oddział ponosi z tytułu odsetek na rachunkach osób prywatnych. W roku 2000 nastąpił wzrost o 42% kosztów z tego tytułu, co wynika ze znacznego przyrostu ilości rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych.

Tabela 22. Struktura kosztów z tytułu odsetek od depozytów terminowych w

BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 wg kryterium

podmiotu

Rodzaj podmiotu	1997	1998	1999	2000	2001
Przedsiębiorstwa i spółki państwowe	100,24	0,46	-	-	-
Przedsiębiorstwa, spółdzielnie i spółki prywatne	13,13	15,39	12,04	35,56	36,34
Przedsiębiorcy indywidualni	1,88	8,39	1,30	9,32	-
Osoby prywatne	2437,46	2642,49	1652,51	2280,22	1879,69
Jednostki budżetowe	60,00	20,20	64,11	419,35	123,15
Pozostałe	23,38	21,15	19,26	32,74	15,26
R a z e m	2636,09	2708,08	1749,22	2777,19	2054,44

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Po przeprowadzeniu analizy danych zawartych w tabeli 22 wynika, że udział kosztów z tytułu odsetek od depozytów terminowych w Oddziale w latach 1997 - 2001 kształtował się następująco: w roku 1997 wynosił 91,05%, w roku 1998 - 89,04%, w roku 1999 - 88,95%, w roku 2000 - 91,75%, w roku 2001 - 88,78%. Należy więc stwierdzić, że koszty z tego tytułu wywierają największy wpływ na poziom kosztów ogółem z tytułu odsetek.

Największy udział w kosztach z tytułu odsetek od depozytów terminowych przypada na koszty depozytów osób prywatnych. W kolejnych latach udział ten wynosił: w roku 1997 - 92,46%, w roku 1998 - 97,58%, w roku 1999 - 94,47%, w roku 2000 - 82,11%, w roku 2001 - 91,49%. Należy stąd wnioskować, że koszty od depozytów terminowych tej grupy podmiotów przesądzają o wysokości kosztów ogółem od depozytów terminowych.

W tabeli 23. zestawiono przychody z tytułu odsetek i koszty ich uzyskania w celu określenia ich wzajemnych relacji.

Tabela 23. Przychody z tytułu odsetek a koszty z tytułu odsetek BGŻ S.A.

Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001

Lata	Przychody z tytułu odsetek	Koszty z tytułu odsetek	Relacja przychody/koszty
1997	9 550,83	2 895,07	3,30
1998	8 607,09	3 041,37	2,83
1999	6 995,49	1 966,47	3,56
2000	7 171,69	3 026,80	2,37
2001	7 080,61	2 313,88	3,06

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Na podstawie danych zawartych w tabeli 23. można stwierdzić, że relacja przychodów z tytułu odsetek do kosztów ich uzyskania utrzymuje się na zadowalającym poziomie. W badanym okresie dla całego BGŻ S.A. i odpowiednio dla Oddziału relacja ta kształtowała się następująco: w roku 1997 - 1,46 dla Banku i 3,30 dla Oddziału, w roku 1998 - 1,41 i 2,83, w roku 1999 - 1,58 i 3,56, w roku 2000 - 1,44 i 2,37, w roku 2001 - 1,47 i 3,06. Przyczyny wpływające na wysokość przychodów z tytułu odsetek i kosztów ich uzyskania scharakteryzowano już wcześniej. Relacje zachodzące między przychodami a kosztami z tytułu odsetek uwidoczniono także na wykresie.

Wykres 16. Relacja przychodów z tytułu odsetek do kosztów z tytułu odsetek

BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

W wyniku analizy kształtu wykresu 16. daje się zauważyć tendencja zmniejszania się różnicy między przychodami z tytułu odsetek a kosztami ponoszonymi w celu ich uzyskania. W kolejnych latach różnica ta kształtowała się następująco: w roku 1997 wynosiła 6 655,76 tys. zł, w roku 1998 - 5 565,72 tys. zł, w roku 1999 - 5 029,02 tys. zł, w roku 2000 - 4 144,89 tys. zł, w roku 2001 nastąpiło zwiększenie tej różnicy do 4 766,73 tys. zł.

W dalszej części opracowania przeprowadzona zostanie analiza czynników kształtujących wynik finansowy Banku.

Wpływ cen usług bankowych na wynik finansowy BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001

Wynik finansowy jest miarą efektów działalności banku. Odzwierciedla wszystkie przejawy działalności banku w danym okresie, które znajdują wyraz zarówno w przychodach, jak i w kosztach ich uzyskania. Osiąganie korzystnego wyniku finansowego jest jednym z głównych celów działalności banku. Różnica pomiędzy przychodami i kosztami jest wygospodarowanym zyskiem lub stratą.

Wyniki finansowe działalności banku określane są przez następujące kategorie ekonomiczne:

wynik na działalności bankowej, obejmujący wynik odsetkowy i pozaodsetkowy, przychody z akcji, udziałów i innych papierów wartościowych, wynik na operacjach finansowych oraz wynik z pozycji wymiany walut,
wynik z działalności operacyjnej stanowiący wynik z działalności bankowej pomniejszony o koszty działania banku (wynagrodzenia z narzutami, koszty eksploatacyjne i pozostałe, amortyzacja oraz różnice wartości rezerw i aktualizacji wartości majątku finansowego),
wynik finansowy brutto, stanowiący wynik operacyjny po uwzględnieniu per saldo zysków i strat nadzwyczajnych,
wynik finansowy netto, stanowiący wynik finansowy brutto pomniejszony o podatek dochodowy i inne obowiązkowe obciążenia.

Celem tej pracy jest wykazanie wpływu cen usług bankowych na wynik finansowy BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001, w związku z tym przeprowadzono więc analizę czynników kształtujących wynik finansowy Oddziału. Analizę rozpoczęto od badania wyniku na działalności bankowej. W tym celu sporządzono tabelę 24. i wykres 17.

Tabela 24. Wynik na działalności bankowej BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w

latach 1997 - 2001

Lata	1997	1998	1999	2000	2001
I kwartał	2 113,36	1 584,57	1 172,41	1 479,23	1 374,39
II kwartał	3 640,54	3 177,80	2 493,28	2 534,96	2 771,35
III kwartał	5 430,21	4 686,35	3 005,67	3 284,89	4234,15
IV kwartał	7 003,38	5 996,39	5 530,53	4 772,89	5 854,37
Wartość realna	6 186,73	5 521,54	5 036,91	4 398,98	5 650,94

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Wykres 17. Dynamika wyniku na działalności bankowej BGŻ S.A. Oddział w

Głogowie w latach 1997 - 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Z danych zawartych w tabeli 24. wynika, że w latach 1997 - 2000 wynik na działalności bankowej BGŻ S.A. Oddział w Głogowie wykazywał tendencję malejącą. W roku 1998 nastąpiło zmniejszenie tego wyniku w porównaniu do roku poprzedniego o 1 006,99 tys. zł, tj. o 14,38% (realnie o 10,75%), w roku 1999 o 465,86 tys. zł, tj. o 7,77% (realnie o 8,78%), w roku 2000 o 757,64 tys. zł, tj. o 13,70%. W roku 2001 tendencja zmieniła się - wynik na działalności bankowej wzrósł o 1 081,48 tys. zł, tj. o 22,66% (realnie o 28,46%).

Kształt wykresu 17. potwierdza wnioski wyciągnięte na podstawie tabeli 24. odnośnie tendencji kształtowania się wyniku na działalności bankowej w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001, a mianowicie tendencję spadkową w latach 1997 - 2000 i wzrost w roku 2001. Wpływ na taką sytuację wywarło wyraźne zmniejszanie się przychodów z tytułu odsetek w latach 1997- 1999 i niewielki wzrost w latach 2000 - 2001. Koszty z tego tytułu w latach 1998 i 2000 charakteryzowały się wzrostem, w 1999 i 2001 natomiast spadkiem. Przychody z tytułu prowizji i opłat bankowych natomiast wykazywały w latach 1997 - 2001 wyraźną tendencję wzrostową, szczególnie w roku 1999 - wzrosły realnie o 46,73% i w roku 2000 - wzrosły realnie o 52,59%.

W celu dokładniejszego ustalenia czynników wpływających na wynik na działalności bankowej sporządzono tabelę 25. zawierającą strukturę tego wyniku.

Tabela 25. Struktura wyniku na działalności bankowej BGŻ S.A. Oddział w

Głogowie w latach 1997 - 2001

Rodzaj wyniku	1997	1998	1999	2000	2001
Z tytułu odsetek	6 655,76	5 565,72	5 029,02	4 144,89	4 766,73
Z tytułu prowizji i opłat	327,19	315,21	469,95	710,21	819,63
Na operacjach finansowych	4,91	2,37	4,95	- 134,57	- 72,14
Z pozycji wymiany	15,22	113,09	26,61	52,36	268,01
Na działalności bankowej	7003,38	5 996,39	5 530,53	4 772,89	5 854,37

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

W wyniku analizy danych zawartych w tabeli 25. stwierdzono, że największe znaczenie dla wyniku na działalności bankowej BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 -2001 miał wynik z tytułu odsetek, pomimo systematycznego zmniejszania się tego wyniku w latach 1997 - 2000. Mniejszy wpływ wywierał wynik z tytułu prowizji i opłat bankowych, jednak wyraźna tendencja wzrostowa tego wyniku powoduje, że przypisuje się coraz większe znaczenie przychodom uzyskiwanym z tego tytułu, o czym już wcześniej wspomniano.

W celu ustalenia udziału poszczególnych źródeł wyniku na działalności bankowej w jego kształtowaniu sporządzono tabelę 26.

Tabela 26. Udział odsetek oraz prowizji i opłat w wyniku na działalności

bankowej BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001

Lata	Wynik na działalności bankowej	Wynik z odsetek	Udział %	Wynik z prowizji i opłat	Udział %
1997	7 003,38	6 655,76	95,04	327,19	4,67
1998	5 996,39	5 565,72	92,82	315,21	5,26
1999	5 530,53	5 029,02	90,93	469,95	8,50
2000	4 772,89	4 144,89	86,84	710,21	14,88
2001	5 854,37	4 766,73	81,42	819,63	14,00

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Po przeanalizowaniu danych zawartych w tabeli 26 stwierdzono, że w latach 1997 - 2001 największy udział w wyniku na działalności bankowej BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 wykazywał wynik z tytułu odsetek. Systematycznej zmianie ulega struktura wyniku na działalności bankowej. Podstawowym jego źródłem pozostawały nadal odsetki, jednak udział wyniku z tytułu odsetek systematycznie zmniejszał się - od 95,04% w roku 1997 do 81,42% w roku 2001. Powodem tych zmian w strukturze był systematycznie rosnący w latach 1997 - 2000 wynik z tytułu prowizji i opłat bankowych - od 4,67% w roku 1997 do 14,88% w roku 2000. W roku 2001 udział prowizji i opłat nieznacznie zmniejszył się - z 14,88% do 14,00%, co spowodowane zostało ponad pięciokrotnym wzrostem wyniku z pozycji wymiany.

W okresie objętym tą pracą udział odsetek w wyniku na działalności bankowej banków komercyjnych wynosił: w roku 1998 69,7%, w roku 1999 63,0%, w roku 2000 60,8%, w roku 2001 53,7%, co potwierdza wcześniejsze wnioski o systematycznie malejących przychodach z tytułu odsetek. Udział wyniku z tytułu prowizji i opłat banków komercyjnych z kolei systematycznie wzrastał.

Kolejnym elementem wpływającym na wynik finansowy banku są koszty działania, ich dynamikę charakteryzują tabela 27. oraz wykres 18.

Tabela 27. Koszty działania BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001

Wyszczególnienie	1997	1998	1999	2000	2001
Koszty działania	1 063,23	1 490,13	1 496,93	1 809,26	1 795,87
Wartość realna	829,73	1 372,13	1 363,32	1 667,52	1 733,47

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Wykres 18. Dynamika kosztów działania BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w

latach 1997 - 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Z analizy danych zawartych w tabeli 27. i przedstawionych na wykresie 18. wynika, że koszty działania BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2000 charakteryzowały się tendencją wzrostową. W kolejnych latach wzrost tych kosztów wynosił: w roku 1998 - 40,15% (realnie 65,37%) w stosunku do roku poprzedniego, w roku 1999 - 0,46% (realnie 0,64%), w roku 2000 - 20,86% (realnie 22,31%). W roku 2001 nastąpił ich minimalny spadek - o 0,74%, realnie jednak wzrosły o 3,95%.

Podobnie koszty działania banków komercyjnych w latach 1997 - 2001 wykazywały tendencję wzrostową, jednakże w roku 2001 nastąpiło spowolnienie dynamiki tych kosztów (ze 124,2% w roku 2000 do 102,0%), będące przede wszystkim konsekwencją zmniejszenia o 78,9% obciążenia banków wpłatami na Bankowy Fundusz Gwarancyjny (w stosunku do wysokich kwot wniesionych w 2000 roku w związku z upadłością Banku Staropolskiego S.A.), a także zredukowania o przeszło 5 288 osób (o 3,6%) średniego stanu zatrudnienia i utrzymania relatywnie niskiego tempa wzrostu średniego wynagrodzenia (6,9%, realnie 1,3%).

W celu scharakteryzowania czynników wpływających na koszty działania Oddziału sporządzono tabelę 28., zawierającą strukturę tych kosztów.

Tabela 28. Struktura kosztów działania BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach

1997 - 2001

Rodzaj kosztu	1997	1998	1999	2000	2001
Wynagrodzenia	589,34	687,95	814,86	962,53	916,15
Narzuty na wynagrodzenia	277,51	325,78	177,74	204,83	186,75
Pozostałe	196,38	476,40	504,33	641,90	692,97
R a z e m koszty działania	1 063,23	1 490,13	1 496,93	1 809,26	1 795,87
Wartość realna	829,73	1 372,13	1 363,32	1 667,52	1 733,47

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

W wyniku analizy danych zawartych w tabeli 28. stwierdzono, że w latach 1997 - 2001 zasadniczą pozycję kosztów działania Oddziału stanowiły wynagrodzenia. Ich udział w kosztach działania w kolejnych latach kształtował się następująco: w roku 1997 - 55,43%, w roku 1998 - 46,17%, w roku 1999 - 54,44%, w roku 2000 - 53,20%, w roku 2001 - 51,01%. Począwszy od roku 2000 następował powolny spadek udziału wynagrodzeń w kosztach działania Oddziału.

Wartość realna wynagrodzeń w latach 1997 - 2001 wynosiła odpowiednio: w roku 1997 - 520,62 tys. zł, w roku 1998 - 633,47 tys. zł, w roku 1999 - 742,22 tys. zł, w roku 2000 - 887,12 tys. zł, w roku 2001 - 884,31 tys. zł.

W latach 1997 - 2000 daje się zauważyć tendencja wzrostowa wynagrodzeń. W roku 1998 wynagrodzenia wzrosły o 16,73% (realnie o 21,68%) w porównaniu do roku poprzedniego, w roku 1999 o 18,45% (realnie o 17,7%), w roku 2000 o 18,12% (realnie o 19,52%). W roku 2001 nastąpiło zmniejszenie wynagrodzeń o 4,82% (realnie o 0,32%), które było wynikiem zmiany stanu zatrudnienia w Oddziale spowodowanego przeniesieniem Wydziału Windykacji, a także kadr, wraz z zatrudnionymi osobami do Oddziału w Legnicy.

Należy także stwierdzić, że w badanym okresie nastąpił wzrost kosztów eksploatacyjnych Oddziału, ze 196,38 tys. zł w roku 1997 do 692,97 tys. zł w roku 2001. Największy wzrost wystąpił w roku 1998 - o 142,59%, spowodowany został wymianą sprzętu komputerowego na urządzenia nowocześniejsze, a w związku z tym i znacznie szybsze. Kolejny większy wzrost - o 27,28% - nastąpił w roku 2000 w wyniku połączenia Oddziału z Oddziałem w Legnicy. W związku z utworzeniem wspólnej bazy, a więc i korzystaniem ze wspólnego serwera zaszła konieczność wymiany części urządzeń komputerowych (szczególnie tych wykorzystywanych w trakcie bezpośredniej obsługi klientów) na szybsze. W wyniku korzystania ze wspólnej bazy wzrosły też koszty łączy.

Systematycznie wzrastał też udział kosztów eksploatacyjnych w kosztach działania Oddziału i w kolejnych latach wynosił: w roku 1997 - 18,47%, w roku 1998 - 31,97%, w roku 1999 - 33,69%, w roku 2000 - 35,48%, w roku 2001 - 38,59%.

W celu scharakteryzowania relacji kosztów działania Oddziału do wyniku na działalności bankowej sporządzono tabelę 29.

Tabela 29. Koszty działania a wynik na działalności bankowej BGŻ S.A.

Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001

Lata	Wynik na działalności bankowej	Koszty działania	Relacja koszty / wynik w %
1997	7 003,38	1 063,23	15,18
1998	5 996,39	1 490,13	24,85
1999	5 530,53	1 496,93	27,07
2000	4 772,89	1 809,26	37,91
2001	5 854,37	1 795,87	30,68

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Wykres 19. Relacja kosztów działania do wyniku na działalności bankowej

BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Na podstawie danych ujętych w tabeli 29. należy stwierdzić, że w latach 1997 - 2000 relacja kosztów działania do wyniku na działalności bankowej wykazywała wyraźną tendencję rosnącą. W roku 2001 nastąpiła zmiana - z 37,91% na 30,68%. W roku 1997 15,18% wyniku na działalności bankowej przeznaczono na zrównoważenie kosztów działania Oddziału, w roku 1998 o 9,67 pp. więcej, w roku 1999 o 2,22 pp., w roku 2000 już o 10,84 pp. więcej. Zmiana tendencji nastąpiła w roku 2001, kiedy zrównoważenie kosztów działania wymagało o 7,23 pp. mniej wyniku na działalności bankowej.

Z układu danych na wykresie 19. wynika, że coraz większą część wyniku na działalności bankowej w latach 1997 - 2000 Oddział musiał przeznaczać na pokrycie kosztów działania Oddziału. W roku 1997 było to 15,18%, w roku 1998 - 24,85%, w roku 1999 - 27,07%, w roku 2000 - 37,91%. W latach 1997 - 2000 wynik na działalności bankowej systematycznie zmniejszał się, natomiast koszty działania wykazywały tendencję wzrostową. W roku 2001 natomiast w wyniku znacznego zwiększenia wyniku na działalności bankowej - o 22,66% - i nieznacznego spadku kosztów działania, na pokrycie tych ostatnich potrzeba było 30,68% wyniku na działalności bankowej, a więc mniej niż w roku poprzednim o 7,23 pp.

Na podstawie następnej tabeli - 30. zbadano relacje kosztów działania i wyniku z tytułu odsetek.

Tabela 30. Koszty działania a wynik z tytułu odsetek BGŻ S.A. Oddział w

Głogowie w latach 1997 - 2001

Lata	Wynik z tytułu odsetek	Koszty działania	Relacja koszty / wynik w %
1997	6 655,76	1 063,23	15,97
1998	5 565,72	1 490,13	26,77
1999	5 029,02	1 496,93	29,77
2000	4 144,89	1 809,26	43,65
2001	4 766,73	1 795,87	37,68

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Z danych zawartych w tabeli 30. wynika, że w latach 1997 - 2000 coraz większą część wyniku z tytułu odsetek Oddział musiał przeznaczać na pokrycie kosztów działania. W roku 1997 było to 15,97%, w roku 1998 - 26,77% (o 10,8 pp. więcej niż w roku poprzednim), w roku 1999 - 29,77% (o 3,0 pp. więcej), w roku 2000 - 43,65% (o 13,88 pp. więcej). W roku 2001, w rezultacie zwiększenia wyniku z tytułu odsetek i nieznacznego spadku kosztów działania, na zrównoważenie tych ostatnich należało przeznaczyć 37,68% wyniku z tytułu odsetek, tj. o 5,97 pp. mniej niż w roku poprzednim. Relację kosztów działania i wyniku finansowego przedstawiono na wykresie 20.

Wykres 20. Relacja kosztów działania do wyniku z tytułu odsetek BGŻ S.A.

Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Kształt wykresu potwierdza wnioski wyciągnięte w wyniku analizy danych zawartych w tabeli 30., tzn. systematyczne zmniejszanie się różnicy między wynikiem z tytułu odsetek a kosztami działania Oddziału w latach 1997- 2000.

W celu stwierdzenia relacji zachodzących między wynikiem z tytułu prowizji i opłata kosztami działania BGŻ S.A. Oddział w Głogowie sporządzono tabele 31. oraz wykres 21.

Tabela 31. Koszty działania a wynik z tytułu prowizji i opłat BGŻ S.A. Oddział

w Głogowie w latach 1997 - 2001

Lata	Wynik z tytułu prowizji i opłat	Koszty działania	Relacja wynik / koszty w %
1997	327,19	1 063,23	30,77
1998	315,21	1 490,13	21,15
1999	469,95	1 496,93	31,39
2000	710,21	1 809,26	39,25
2001	819,63	1 795,87	45,64

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Wykres 21. Relacja kosztów działania do wyniku z tytułu prowizji i opłat BGŻ

S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Po przeprowadzeniu analizy zawartych w tabeli 31. i przedstawionych na wykresie 21. należy stwierdzić, że począwszy od roku 1999 wynik z tytułu prowizji i opłat bankowych pokrywał coraz większą część kosztów działania Oddziału. W kolejnych latach relacje tych wielkości kształtowały się następująco: w roku 1997 wynik z tytułu prowizji i opłat pokrywał 30,77% kosztów działania Oddziału, w roku 1998 - 21,15% (o 9,62 pp. mniej), w roku 1999 - 31,39% (o 10,24 pp. więcej), w roku 2000 - 39,25% (o 7,86 pp. więcej), w roku 2001 - 45,64% (o 6,39 pp. więcej)

Wobec coraz częstszych opinii, że wynik z tytułu prowizji i opłat powinien pokrywać koszty wynagrodzeń, zbadano relacje zachodzące między tymi wielkościami w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie. W tym celu sporządzono tabelę 32.

Tabela 32. Wynik z tytułu prowizji i opłat a koszty z tytułu wynagrodzeń w

BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001

Lata	Wynik z tytułu prowizji i opłat	Koszty wynagrodzeń	Relacja wynik / koszty w %
1997	327,19	589,34	55,52
1998	315,21	687,95	45,82
1999	469,95	814,86	57,67
2000	710,21	962,53	73,79
2001	819,63	916,15	89,46

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Na podstawie danych zawartych w tabeli 32. stwierdzono, że w latach 1997 - 2001 wynik z tytułu prowizji i opłat pokrywał coraz większą część kosztów wynagrodzeń. Relacje te w kolejnych latach kształtowały się następująco: w roku 1997 wynik z tytułu wynagrodzeń równoważył 55,52% kosztów wynagrodzeń, w roku 1998 - 45,82%, w roku 1999 - 57,67%, w roku 2000 - 73,79%, w roku 2001 89,46%. W latach 1999 - 2001 wynik z tytułu prowizji i opłat rósł znacznie szybciej niż rosły koszty wynagrodzeń, wzrosty tych wielkości kształtowały się w kolejnych latach następująco: w roku 1999 wynik z prowizji i opłat wzrósł o 49,09%, podczas gdy koszty wynagrodzeń o 16,73%, w roku 2000 odpowiednio - 51,12% i 18,12%, w roku 2001 wynik z prowizji i opłat wzrósł o 15,41%, koszty wynagrodzeń natomiast zmalały o 4,82%. W celu lepszego zobrazowania zachodzących relacji na podstawie danych z tabeli 32 sporządzono wykres 22.

Wykres 22. Wynik z tytułu prowizji i opłat a koszty z tytułu wynagrodzeń w

BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Kształt wykresu 22. wyraźnie charakteryzuje relacje zachodzące między wynikiem z tytułu prowizji i opłat bankowych a kosztami z tytułu wynagrodzeń BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 - systematyczne zmniejszanie się różnicy między tymi wielkościami. W roku 2001 jeszcze tylko 10,54% kosztów wynagrodzeń nie znalazło pokrycia w wyniku z prowizji i opłat.

Na wynik finansowy banku, oprócz wcześniej scharakteryzowanych: wyniku na działalności bankowej i kosztów działania wpływają także: koszty amortyzacji, różnica wartości rezerw i aktualizacji oraz wynik na operacjach nadzwyczajnych. Ich wpływ na wynik finansowy banku przedstawiony zostanie w trakcie badania struktury tego wyniku. W związku z faktem, że rozliczenia podatku za wszystkie jednostki organizacyjne dokonuje Centrala Banku, w trakcie przeprowadzania analiz używane jest pojęcie wynik finansowy.

W celu określenia dynamiki wyniku finansowego BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 sporządzono tabelę 33. i wykres 23.

Tabela 33. Wynik finansowy BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach

1997 - 2001

Lata

1997

1998

1999

2000

2001

Wynik

3 336,11

5 810,13

13 907,95

9 193,29

1 657,19

Wartość

realna

2 947,09

5 350,03

12 666,62

8 473,08

1 599,60

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Wykres 23. Dynamika wyniku finansowego BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w

latach 1997 - 2001

0x01 graphic
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Na podstawie danych zawartych w tabeli stwierdzono, że wynik finansowy Oddziału w latach 1997 - 1999 charakteryzował się wyraźną tendencją wzrostową, począwszy od roku 2000 następował jego spadek. Dynamika tego wyniku w kolejnych latach przedstawiała się następująco: w roku 1998 wynik finansowy Oddziału wzrósł o 74,16% (realnie o 81,54%), w roku 1999 wzrósł o 139,37% (realnie o 136,75%), w roku 2000 zmalał o 33,90% (realnie o 33,11%), w roku 2001 ponownie uległ zmniejszeniu - o 81,97% (realnie o 81,12%). Tendencje kształtowania się wyniku finansowego Oddziału odzwierciedla kształt wykresu 23.

W celu ustalenia przyczyn tych tendencji sporządzono tabelę 34., zawierającą strukturę wyniku finansowego Oddziału.

Tabela 34. Struktura wyniku finansowego BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w

latach 1997 - 2001

Wyszczególnienie

1997

1998

1999

2000

2001

Wynik z odsetek

6 655,76

5 565,72

5 029,02

4 144,89

4 766,73

Wynik z prowizji

327,19

315,21

469,95

710,21

819,63

Wynik na operacjach

finansowych

4,91

2,37

4,95

-134,57

-72,14

Wynik z pozycji

wymiany

15,22

113,09

26,61

52,36

268,01

Pozostałe przychody

operacyjne

16,04

4,63

9,17

113,98

81,23

Pozostałe koszty

operacyjne

29,53

0,53

11,65

136,30

62,11

Koszty działania

banku

1 063,23

1 490,13

1 496,93

1 809,26

1 795,87

Amortyzacja

84,29

96,97

145,16

226,64

281,60

Różnica wartości

rezerw i aktualizacji

2 506,20

-1 396,74

-10 021,99

-6 478,62

2 138,83

Wynik finansowy

3 336,11

5 810,13

13 907,95

9 193,29

1 657,19

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

Analizując strukturę wyniku finansowego BGŻ S.A. Oddział w Głogowie należy stwierdzić, że o jego poziomie decydował wynik na działalności bankowej. Głównym źródłem przychodów Oddziału były przychody z tytułu odsetek, a w następnej kolejności przychody z tytułu prowizji. Podstawową pozycja kosztów były koszty z tytułu odsetek.

W latach 1997 - 2001 przychody z tytułu odsetek wykazywały tendencję spadkową, przychody z tytułu prowizji i opłat natomiast - wzrostową. Analizując jednak wzajemne relacje tych wielkości należy stwierdzić, że przychody z tytułu odsetek SA kilkakrotnie wyższe niż przychody z tytułu prowizji.

Koszty działania Oddziału w latach 1997 - 2001 systematycznie rosły. Największy wpływ na ich zwiększenie wywarł wzrost kosztów wynagrodzeń oraz stale rosnące koszty eksploatacyjne. Coraz częściej mówi się o konieczności pokrycia wynagrodzeń dochodami z tytułu prowizji. Wymaga to znacznego zintensyfikowania działań ze strony nie tylko kierownictwa Banku, ale także pozostałych pracowników, w celu przyciągnięcia do Banku nowych klientów, którzy mogliby przysłużyć się zwiększeniu przychodów Banku. Często w trosce o wynik finansowy dokonuje się w bankach redukcji zatrudnienia, co wpływa z kolei na pogorszenie jakości usług.

Amortyzacja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych charakteryzowała się systematycznym wzrostem, na który wpłynęły wydatki wynikające głównie z konieczności wymiany lub zabezpieczenia istniejących systemów informatycznych przed problemem roku 2000, a także przygotowywaniem się do wprowadzenia Centralnego Systemu Informatycznego w Banku. Oddział w Głogowie jako drugi z kolei zostanie włączony do tego Systemu w roku 2002.

Poza wymienionymi wcześniej czynnikami, znaczący wpływ na wynik finansowy Oddziału wywarły różnice wartości rezerw. Tworzenie odpisów na rezerwy na należności zagrożone, poniżej standardu, wątpliwe lub stracone powoduje zmniejszenie wyniku finansowego, natomiast rozwiązanie tych rezerw - jego zwiększenie. W roku 1997 różnica wartości rezerw wynosiła 2 506,20 tys. zł (więcej rezerw utworzono niż rozwiązano), co spowodowało zmniejszenie wyniku finansowego o tę kwotę. W roku 1998 z kolei w wyniku rozwiązania rezerw wynik finansowy zwiększył się o 1 396,74 tys. zł. W roku 1999 wskutek rozwiązania rezerw wynik finansowy zwiększył się o 10 021,99 tys. zł i osiągnął najwyższy poziom w badanym okresie. W roku 2000 kolejne rozwiązanie rezerw przyczyniło się do zwiększenia wyniku finansowego o 6 478,62 tys. zł. W roku 2001 natomiast należało te rezerwy dotworzyć, w następstwie czego wynik finansowy zmniejszył się o 2 138,83 tys. zł. Jak już wcześniej wspomniano, rok 2001 był okresem pogorszenia sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw oraz słabszych perspektyw dochodowych gospodarstw domowych, w związku z rosnącym udziałem należności zagrożonych Centrala Banku wprowadziła bardziej rygorystyczne procedury udzielania kredytów.

Reasumując, podstawowym czynnikiem determinującym wynik finansowy BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 były ceny świadczonych usług. Głównym źródłem przychodów Oddziału były przychody z tytułu odsetek oraz przychody z tytułu prowizji i opłat bankowych, natomiast główna pozycję kosztów stanowiły koszty z tytułu odsetek. Wpływ na ich wysokość wywiera cena - stopa oprocentowania lokat oraz kredytów, a także prowizje i opłaty pobierane za świadczone usługi. Cena jest źródłem dochodów instytucji finansowej - musi być zgodna z oferowaną wartością i powinna gwarantować zyski. Różnica między stopą procentową kredytów a stopą procentową lokat stanowi zysk banku. W gospodarce rynkowej koszty pozyskania funduszy przez bank decydują o kosztach kredytowania. Oznacza to, że w miarę zawężania na rynku marginesu płynności, z reguły w konsekwencji starań banku centralnego o spowolnienie tempa inflacji, wzrasta oprocentowanie lokat, a to zwiększa koszt funduszy. Banki reagują na takie ograniczenie rentowności podwyższeniem oprocentowania kredytów, bądź ponownym ustaleniem poprzedniej marży odsetkowej. W miarę obniżenia oprocentowania na skutek rozluźnienia rygorów płynności na rynku obniży się przede wszystkim oprocentowanie lokat, a następnie oprocentowanie kredytów, kiedy tendencja zniżkowa już wyraźnie zaznaczy się na rynku. W związku z tym zyski banku SA raczej ograniczone w okresie wzrostu stóp procentowych, a zwiększają się wtedy, gdy stopy maleją.

Elementem rozwoju banku jest wybór - dążyć do osiągania zysku przez ustanowienie możliwie wysokich marż banku i stawek prowizji czy może starać się osiągnąć dobry wynik dzięki konkurencyjnym stawkom oprocentowania oraz prowizji i równocześnie dużym obrotom. Lepszym wyborem nie tylko dla zysku, ale i dla imane banku wydaje się maksymalizowanie obrotów przy umiarkowanych stawkach odsetek i prowizji. Jednak swoboda decyzji w tej sprawie jest zawsze ograniczona realiami. Trzeba uwzględnić między innymi jakość bazy technicznej banku, sytuację rynkową i działania konkurencji.

Każdy podmiot gospodarczy, który pragnie utrzymać i(lub) umacniać swoją pozycje na rynku, musi dostosowywać się do zmieniających się warunków rynkowych oraz wymagań i potrzeb swoich odbiorców. Odnosi się to do wszystkich sektorów gospodarki, a więc także do sektora usług finansowych, w tym szczególnie do banków.

Zakończenie

Ogólna sytuacja ekonomiczna, wywierająca wpływ na działalność i na wyniki finansowe banków, oddziałuje także na warunki egzystencji i zachowania ogółu podmiotów działających na rynku - powodując wzrost lub spadek skłonności do oszczędzania, zwiększenie lub zmniejszenie tendencji do inwestowania, zwiększenie lub zmniejszenie zapotrzebowania na kredyty. Decyduje więc w znacznej mierze o tym, jak będą postępować partnerzy banku, jakie będą ich żądania i oczekiwania, jaka będzie ich kondycja finansowa.

Polityka finansowa banku obejmuje szeroki zakres spraw, które mają wpływ na osiągane wyniki. Jej skuteczne prowadzenie wymaga dobrego rozpoznania sytuacji na rynku bankowym, umiejętności trafnego przewidywania jej rozwoju oraz szybkiego, najlepiej wyprzedzającego dostosowania do tych zmian obowiązujących w banku regulacji. Z doświadczenia jednoznacznie wynika, że znaczący wpływ na rynkową pozycję banku i wyniki mają decyzje dotyczące rozmiarów ryzyka podejmowanego w różnych sferach działalności, polityka oprocentowania wkładów i kredytów oraz wysokość prowizji i opłat. Skuteczniejsza okazuje się strategia stosowania niższych marż i stawek jednostkowych przy równoczesnym zwiększaniu wolumenu operacji niż działania odwrotne.

Każdy bank i w każdych warunkach zawsze ma ograniczony pułap generowania dochodów. W praktyce jednak nie można stwierdzić, czy potencjalnie możliwy poziom dochodów jest osiągany, można go bowiem szacować, nie można jednak dokładnie obliczyć. Nie można także zakładać, że wszystko funkcjonuje idealnie, a każda szansa jest wykorzystana, gdyż nigdy nie jest tak dobrze, aby nie mogło być lepiej.

Każdy bank ma jednocześnie minimalny pułap kosztów, które musi ponosić, aby móc funkcjonować. Koszty, inaczej niż w przypadku dochodów, to zjawiska poddające się skutecznemu sterowaniu. Niezmiernie trudno jest jednak utrzymać bieżące koszty w wysokości skrajnego minimum i nie ponosić wydatków na rozwój, bo to negatywnie rzutuje na rynkową pozycję banku, a w konsekwencji - na dochody w następnych okresach.

Opinia o banku kształtuje się pod wpływem wielu czynników składających się na ogólny wizerunek banku. Duży wpływ ma kondycja finansowa banku i miejsce zajmowane w rankingach, bo rzutuje na mniemanie klientów o bezpieczeństwie banku. Obok tego bardzo duże znaczenie mają jednak bezpośrednie kontakty klientów z pracownikami i szefami banku różnych szczebli. Klienci bardzo szybko wyrabiają sobie pogląd o obsłudze, jej kompetencjach i sprawności, a te czynniki łącznie ze stosowanymi procedurami i regulacjami, stanowią o ich stosunku do danego banku. Siła banku to nie budynki, meble, komputery i procedury, lecz ludzie w nim zatrudnieni. To oni na co dzień spotykają się z niezadowoleniem klientów, zbyt długimi procedurami, ograniczeniami systemów informatycznych oraz innymi problemami, które maja wpływ na poziom jakości oferowanych usług. To od nich właśnie w dużym stopniu zależy, jak wielu klientów skorzysta z oferty banku i czy będą oni zadowoleni z obsługi.

Nasilająca się konkurencja zmusza banki z jednej strony do stałego poszerzania zakresu oferowanych usług i podnoszenia jakości, a z drugiej do systematycznego poszukiwania możliwości obniżenia kosztów działania. Jednym z czynników określających konkurencyjność banków jest poziom cen ich usług. Banki coraz bardziej upodabniają się do siebie pod względem oferowanych usług i jakości obsługi, a w znacznie większym stopniu różnią się pod względem realnych, płaconych przez klientów, cen swoich usług.

W kształtowaniu wyniku finansowego w bankach nadal znaczącą, co do wielkości rolę odgrywają przychody z tytułu odsetek, pomimo tendencji do ich zmniejszania się. Nie bez znaczenia były przychody z tytułu prowizji i opłat, wykazujące z kolei wyraźna tendencję wzrostową. W sytuacji, gdy banki coraz mniej zarabiają na odsetkach od udzielanych kredytów, występuje ogólnoświatowa tendencja urealniania opłat za czynności bankowe, takie jak wpłaty gotówkowe, ewidencjonowanie przechowywanych środków, dostęp do informacji o stanie konta i jego historii itp. Kiedyś banki świadomie rezygnowały z takich opłat, a obecnie je przywracają.

O wynikach banku komercyjnego decyduje przede wszystkim właściwe gospodarowanie aktywami i pasywami - zgromadzenie dostatecznie dużych, a relatywnie tanich środków o dogodnej strukturze czasowej oraz zaangażowania ich we właściwych proporcjach w operacjach lokacyjnych i kredytowych - rentownych i należycie zabezpieczonych. Na ostateczne wyniki może mieć wpływ mniej lub bardziej pomyślny rozwój sytuacji zewnętrznej, wydarzenia losowe, zjawiska czysto przypadkowe. Zmieniająca się rzeczywistość stawia przed bankami nowe problemy i nieustannie trwa poszukiwanie rozwiązań, które lepiej odpowiadałyby nowej sytuacji.

Spis literatury

Ch. J. Baltrop, D. McNaughton, Zarządzanie nowoczesnym bankiem w okresie zmian, t. II Analiza sprawozdań finansowych, WAB, Warszawa 1995
St. Bereza, Zarządzanie ryzykiem bankowym, Związek Banków Polskich, Warszawa 1992
M. Bitz, Produkty bankowe, Poltext, Warszawa 1996
H. E. Buschgen, Przedsiębiorstwo bankowe, Poltext, Warszawa 1997
T. Dąbrowski, Właścicielska koncentracja, w: BANK, edycja specjalna marzec 2002
P. Doliniak, Przyszłość bankowości detalicznej to elektronika i małe oddziały, w: Prawo i Gospodarka z dn. 18.02.2000r.
D. Duwendag, K-H. Ketterer, W. Kosters, R. Pohl, D. B. Simmert, Teoria pieniądza i polityka pieniężna, Poltext, Warszawa 1995
D. R. Fraser, L. M. Fraser, Ocena działalności banku komercyjnego, Związek Banków Polskich, Warszawa 1996
K. Gigol, Opłacalność działalności kredytowej banku, Twigger 2000
M. Golec, B. Janik, H. Nowohońska, Wstęp do bankowości, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 1998
W. Grabczak, Rachunkowość menedżerska w zarządzaniu bankiem, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1996
W. Grabczak, Zarządzanie ryzykiem bankowym, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1996
W. Grzegorczyk, Marketing bankowy, Biblioteka Menedżera i Bankowca, Warszawa 1992
W. Grzegorczyk, Podstawy marketingu bankowego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1997
W. Grzegorczyk, Strategie marketingowe banków, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996
J. Iskra, Czas konsolidacji i przejęć, w: BANK, edycja specjalna marzec 2000
M. Janicka, Integracja czy izolacja - kapitał zagraniczny w polskich instytucjach finansowych
A. Jarugowa M. Marcinkowska J. Marcinkowski, Rachunkowość finansowa banków, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1997
Wł. L. Jaworski, Bankowość Podstawowe założenia, Poltext, Warszawa 1993
Wł. L. Jaworski, Niektóre problemy polityki banków komercyjnych, Bank i Kredyt 1993, nr 10 - 12
Wł. L. Jaworski Z. Krzyżkiewicz B. Kosiński, Banki - rynek, operacje, polityka, Poltext, Warszawa 1998
P. Karpiński, Opinie przedsiębiorstw o poziomie cen produktów bankowych, w: Bank i Kredyt 2001, nr 4
I. Kokoszka, Wielkie potrząsanie bankowymi strukturami, w: Bank 1998, nr 3
J. von Koppen, Strategie Banków w Europie, CeDeWu, Warszawa 1999
B. Kosiński, Bank komercyjny - Organizacja, polityka, strategia, Poltext, Warszawa 1995
B. Kosiński, Ekonomika banku komercyjnego, Poltext, Warszawa 1995
B. Kosiński, Podstawy zarządzania przedsiębiorstwem bankowym, w: Praca zbiorowa pod redakcją Wł.. L. Jaworskiego Współczesny Bank część III Zarządzanie przedsiębiorstwem bankowym i czynniki wewnętrzne w działalności banku, Poltext, Warszawa 1998
B. Kosiński, Zarządzanie przedsiębiorstwem bankowym, w: Praca zbiorowa pod redakcją Wł. L. Jaworskiego Współczesny Bank, Poltext, Warszawa 1997
Z. Krzyżkiewicz, Operacje bankowe - Ewidencja i rozliczenia, Poltext, Warszawa 1992
Z. Krzyżkiewicz, Operacje bankowe - rozliczenia krajowe i zagraniczne, Poltext, Warszawa 1998
Z. Krzyżkiewicz, Podręcznik do nauki bankowości, Biblioteka Menedżera i Bankowca, Warszawa 1995
Z. Krzyżkiewicz, Podręcznik do nauki bankowości, Biblioteka Menedżera i Bankowca, Warszawa 1999
J. Kudła, Struktury organizacyjne banków komercyjnych, Biblioteka Bankowca, Warszawa 2001
R. Mikołajczak, Metodyka ustalania kosztów i cen wybranych usług bankowych, w: Praca zbiorowa pod redakcją J. Szambelańczyka, Ekonomika Banku Spółdzielczego, Biblioteka Menedżera i Bankowca, Warszawa 1999
D. Misińska, Rachunkowość bankowa, Ekspert Wydawnictwo i Doradztwo, Wrocław 1996
R. F. Nicholls, Promocja i sprzedaż usług bankowych, Centrum Edukacji i Rozwoju Biznesu, Warszawa 1994
K. Opolski, Strategia personalna w banku, Bank i Kredyt 1997, nr 4
K. Opolski, K. Polkowski, Kierunki działań poprawy jakości w polskich bankach, w: Bank i Kredyt 1999, nr 4
J. Orłowski, Cenny kontakt z klientem, w: Prawo i Gospodarka z dn. 23.02.2000r.
J. Orłowski, Najnowsze strategie działania, w: BANK, edycja specjalna marzec 1999
M. Pluta-Olearnik, Marketing usług bankowych, PWE S.A., Warszawa 1999
Praca zbiorowa pod redakcją Wł. L. Jaworskiego, Banki polskie u progu XXI wieku, Poltext, Warszawa 1999
Praca zbiorowa Bank Spółdzielczy w warunkach gospodarki rynkowej, Warszawa 1996
Praca zbiorowa pod redakcją J. Szambelańczyka, Ekonomika Banku Spółdzielczego, Biblioteka Menedżera i Bankowca, Warszawa 1999
Praca zbiorowa pod redakcją Wł. L. Jaworskiego, Współczesny bank, Poltext, Warszawa 1998
M. Rajczyk, Banki komercyjne, Fundacja Edukacji Ekonomicznej, Katowice 1992
M. Rajczyk, Interesy jednostek gospodarczych w bankach komercyjnych, CHW Comfort, Katowice 1993
M. Rajczyk, Podstawy bankowości komercyjnej, część 1 Organizacja i zarządzanie bankiem komercyjnym, Fundacja Banku Śląskiego, Bielsko-Biała 1997
M. Rajczyk, Podstawy bankowości komercyjnej, część 3 Finanse banku komercyjnego, Fundacja Banku Śląskiego, Bielsko-Biała 1997
M. Rajczyk, Skuteczność banków komercyjnych, Kryteria - Czynniki - Metody, Częstochowa 1996
W. Rogowski, Konkurencja na rynku usług bankowych, w: Bank i Kredyt nr 5/2001
P. S. Rose, Zarządzanie bankiem komercyjnym, Związek Banków Polskich, Warszawa 1997
P. Schaal, Pieniądz i polityka pieniężna, PWE, Warszawa 1996
M. Kobczyk, Matematyka finansowa, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 1995
B. Szuwalski, Arytmetyka bankowa, Nowy Tomyśl 1993
J. Świderski, Finanse banków i instytucji finansowych, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 1998
J. Świderski, Finanse banku komercyjnego, Biblioteka Menedżera i Bankowca, Warszawa 1998
B. Tomaszkiewicz, Nowe placówki i produkty, w: Prawo i Gospodarka z dn. 16.03.1998 r.
R. Walkiewicz, Kontratak banków komercyjnych, w: Bank i Kredyt nr 9/2001
A.Witczak, Banki rozwijają sieć, w: BANK, edycja specjalna marzec 1998
M. Wysoki, Polityka kredytowa banku komercyjnego, Twigger S.A., Warszawa 1999
K. Zdanowski, Elektroniczna ekspansja, w: BANK, edycja specjalna marzec 2001
B. Żurawik W. Żurawik, Marketing bankowy, PWE, Warszawa 1995
B. i W. Żurawik, Marketing usług finansowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999

Spis aktów prawnych

Ustawa z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych, Dz. U. z 1993 r. Nr 108, poz. 486 z późniejszymi zmianami
Ustawa z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej, Dz. U. Nr 41, poz. 324 z późniejszymi zmianami
Ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. Prawo bankowe, Dz. U. z 1992 r., Nr 72, poz. 359
Ustawa z dnia 23 marca 1993 r. o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków, Dz. U. Nr 18, poz. 82
Ustawa z dnia 16 grudnia 1993 r. o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania i niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 134, poz. 646
Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 roku o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej oraz o zmianie niektórych ustaw Dz. U. Nr 80, poz. 369 z późniejszymi zmianami,
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 roku Kodeks Handlowy, Dz. U. Nr 57, poz. 502 z późniejszymi zmianami
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz. U. Nr 121, poz. 591 z późniejszymi zmianami
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz. U. Nr 140, poz.939
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim, Dz. U. Nr 140, poz. 938
Statut BGŻ S.A., 1997 r., tekst ujednolicony
Zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 29 maja 1998 r. w sprawie form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków, M. P. z dnia 30 czerwca 1998 r.
ustawa z dnia 7 grudnia 2000 roku o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających, Dz. U. Nr 119, poz. 1252

Spis tabel

1. Dynamika przyrostu liczby placówek BGŻ S.A. w latach 1997 - 2001.........25

2. Pozycja BGŻ S.A. wg kryterium liczby placówek w latach 1997 - 2001.......26

3. Udział placówek BGŻ S.A. w liczbie placówek banków komercyjnych

w latach 1997 - 2001 ..........................................................................................27

4. Aktywa największych banków w Polsce w latach 1997 - 1999 w tys. zł .......28

5. Aktywa największych banków w Polsce w latach 2000 - 2001 w tys. zł .......29

6. Udział aktywów BGŻ S.A. w aktywach banków komercyjnych

w latach 1997 - 2001 ....................................................................................29

7. Portfel kredytów największych banków w Polsce w latach 1997 - 1999 ......32

8. Portfel kredytów największych banków w Polsce w latach 2000 - 2001 ......32

9. Depozyty największych banków w Polsce w latach 1997 - 1999 ...................41

10. Depozyty największych banków w Polsce w latach 2000 - 2001 ...................41

11. Udział depozytów BGŻ S.A. w depozytach banków komercyjnych

w latach 1997 - 2001 ......................................................................................... 42

12. Koszt oprocentowania depozytów przy różnych stopach rezerwy

obowiązkowej ………………………………………………………………….67

13. Rachunek zysków i strat BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach

1997 - 2001 …………………………………………………………………...125

14. Przychody z tytułu odsetek BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

w latach 1997 - 2001 ……………………………..........................................127

15. Przychody z tytułu prowizji i opłat bankowych BGŻ S.A.

Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 …………………………............129

16. Struktura przychodów z tytułu odsetek w BGŻ S.A. Oddział

w Głogowie w latach 1997 - 2001 wg kryterium przedmiotu ……………..131

17. Struktura przychodów z tytułu prowizji i opłat w BGŻ S.A.

Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 wg kryterium przedmiotu ......132

18. Struktura przychodów z tytułu odsetek w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w

latach 1997 - 2001 wg kryterium podmiotu ………………………………..133

19. Struktura przychodów z tytułu prowizji i opłat w BGŻ S.A.

Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 wg kryterium podmiotu ……....134

20. Koszty z tytułu odsetek BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

w latach 1997 -2001 ……………………………………………....................135

21. Struktura kosztów z tytułu odsetek od depozytów na rachunkach

bieżących w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001

wg kryterium podmiotu …………………………………………………….137

22. Struktura kosztów z tytułu odsetek od depozytów terminowych

w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 wg kryterium

podmiotu …………...........................................................................................138

23. Przychody z tytułu odsetek a koszty z tytułu odsetek BGŻ S.A.

Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 .....................................................139

24. Wynik na działalności bankowej BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

w latach 1997 - 2001 …………………………………………………….......142

25. Struktura wyniku na działalności bankowej BGŻ S.A. Oddział

w Głogowie w latach 1997 - 2001 …………………………………………...143

26. Udział odsetek oraz prowizji i opłat w wyniku na działalności

bankowej BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 ………….144

27. Koszty działania BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 -2001 .......145

28. Struktura kosztów działania BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

w latach 1997 - 2001 ………………………………………………………...146

29. Koszty działania a wynik na działalności bankowej BGŻ S.A.

Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 .....................................................148

30. Koszty działania a wynik z tytułu odsetek BGŻ S.A. Oddział

w Głogowie w latach 1997 - 2001 ..................................................................149

31. Koszty działania a wynik z tytułu prowizji i opłat BGŻ S.A. Oddział

w Głogowie w latach 1997 - 2001 ..................................................................151

32. Wynik z tytułu prowizji i opłat a koszty wynagrodzeń BGŻ S.A.

Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 …………………........................152

33. Wynik finansowy BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 ....154

34. Struktura wyniku finansowego BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

w latach 1997 - 2001 ........................................................................................155

Spis wykresów

1. Liczba placówek BGŻ S.A. w latach 1997 - 2001 …………………………...25

2. Udział placówek BGŻ S.A. w liczbie placówek banków komercyjnych

w latach 1997 - 2001 …………………………………………………….........27

3. Udział aktywów BGŻ S.A. w aktywach banków komercyjnych w latach

1997 - 2001 …………………………………………………………………….30

4. Struktura aktywów BGŻ S.A. w latach 1997 - 2001 ………..........................31

5. Struktura pasywów BGŻ S.A. w latach 1997- 2001 ………………………....40

6. Udział depozytów BGŻ S.A. w depozytach banków komercyjnych

w latach 1997 - 2001 ………………………………………………………….43

7. Struktura terminowa depozytów BGŻ S.A. w latach 1997 - 2001 …………44

8. Struktura podmiotowa depozytów BGŻ S.A. w latach 1997 - 2001 ……….45

9. Wyniki finansowe BGŻ S.A. w latach 1994 - 2001 ………………………….46

10. Wskaźnik efektywności ROA BGŻ S.A. w latach 1997 - 2001 ………….….48

11. Wskaźnik efektywności ROE BGŻ S.A. w latach 1997 - 2001 ……………..49

12. Dynamika przychodów z tytułu odsetek BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w

latach 1997 - 2001 ……………………………………………………………128

13. Dynamika przychodów z tytułu prowizji i opłat bankowych

BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 ……………………..129

14. Przychody z tytułu odsetek a przychody z prowizji i opłat

bankowych w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 ..........130

15. Dynamika kosztów z tytułu odsetek BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

w latach 1997 - 2001 ........................................................................................137

16. Relacja przychodów z tytułu odsetek do kosztów z tytułu odsetek

BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 ...................................140

17. Dynamika wyniku na działalności bankowej BGŻ S.A. Oddział

w Głogowie w latach 1997 - 2001 ...................................................................142

18. Dynamika kosztów działania BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

w latach 1997 - 2001 ........................................................................................145

19. Relacja kosztów działania do wyniku na działalności bankowej

BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 -2001 .....................................148

20. Relacja kosztów działania do wyniku z tytułu odsetek BGŻ S.A.

Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 .....................................................150

21. Relacja kosztów działania do wyniku z prowizji i opłat BGŻ S.A.

Oddział w Głogowie latach 1997 - 2001 .........................................................151

22. Wynik z tytułu prowizji i opłat a koszty z tytułu wynagrodzeń

w BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001 …………………..153

18. Dynamika wyniku finansowego BGŻ S.A. Oddział w Głogowie

w latach 1997 - 2001 .......................................................................................154

0x01 graphic

J. von Koppen, Strategie Banków w Europie, CeDeWu, Warszawa 1999, str. 22

M. Rajczyk, Podstawy bankowości komercyjnej, część I Organizacja i zarządzanie bankiem komercyjnym, Fundacja Banku Śląskiego, Bielsko-Biała 1997, s. 20

Ewidencja prowadzona jest w postaci: ksiąg rachunkowych, podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

do 31.12.1997 r. ECU

Ustawa z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej, Dz. U. Nr 41, poz. 324 z późniejszymi zmianami. Przepis art. 3 ustawy nakłada obowiązek regulowania płatności w obrocie gospodarczym w formie rozliczeń bezgotówkowych. Jego przesłanką było przeciwdziałanie rozpowszechniającemu się zjawisku przeprowadzania obrotów gotówkowych, w celu unikania w ten sposób zaspokojenia wcześniejszych wierzycieli.

Ustawa z dnia 16 grudnia 1993 r. o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania i niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 134, poz. 646. W myśl art. 9 ust. 6 podmioty prowadzące podatkową księgę przychodów i rozchodów zostały zobowiązane do posiadania rachunku bankowego nie później niż przed upływem 60 dni od dnia ogłoszenia ustawy, która została opublikowana 31 grudnia 1993 r. Dla tych podmiotów termin założenia rachunku upływał 1 marca 1994 r., jeżeli jednak rachunek został otwarty wcześniej, to obowiązek bezgotówkowego rozliczania transakcji przez wspomniane podmioty powstawał z dniem otwarcia rachunku.

Ustawa z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych, Dz. U. Nr 108 z 1993 r., poz. 486 z późniejszymi zmianami

J. Koppen, Strategie ..., op. cit., s. 18

M. Rajczyk, Podstawy ..., część 1 Organizacja ..., op. cit., s. 22

B. Kosiński, Bank komercyjny Organizacja, polityka, strategia, Poltext, Warszawa 1995, s. 79

J. Orłowski, Cenny kontakt z klientem, w: Prawo i Gospodarka z dn. 23.02.2000r.

P. Doliniak, Przyszłość bankowości detalicznej to elektronika i małe oddziały, w: Prawo i Gospodarka z dn. 18.02.2000r.

M. Rajczyk, Podstawy ..., część 1 Organizacja ..., op. cit. s. 25

B. Kosiński, Podstawy zarządzania przedsiębiorstwem bankowym, w: Praca zbiorowa pod redakcją Wł. L. Jaworskiego Współczesny Bank, część III Zarządzanie przedsiębiorstwem bankowym i czynniki wewnętrzne w działalności banku, Poltext, Warszawa 1998, s. 178

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe, Dz. U. Nr 140, poz.939, art. 5

Wcześniej obowiązująca ustawa z dnia 31 stycznia 1989r. Prawo bankowe (tekst jednolity: Dz. U. z 1992r. Nr 72, poz. 359; zm.: Dz. U. z 1993r. Nr 6, poz. 29, Nr 28, poz. 127 i Nr 134, poz. 646, z 1994r. Nr 80, poz. 369) nie zawierała takiego podziału. Patrz: art. 11 ustawy.

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe, Dz. U. Nr 140, poz.939, art. 5, ust. 1

Ustawa nie zawiera definicji pojęcia czynności bankowych, ogranicza się jedynie do ich wyliczenia. W ust. 1 wymieniono czynności, które z natury rzeczy są czynnościami bankowymi wykonywanymi przez banki, w rozumieniu czynności typowych, charakterystycznych dla tych instytucji finansowych. Do ich wykonywania uprawnione są wyłącznie banki, a nie inne jednostki. Taka regulacja sprawia, że można tu mówić o monopolu, bowiem nikt poza bankami nie może wykonywać czynności bankowych, o których mowa w ust. 1.

Ibidem, ust. 2. Kryterium zaliczenia czynności wymienionych w ust. 2 do czynności bankowych jest to, że wykonawcą tych czynności jest bank, przez co uzyskują status czynności bankowych. Mogą one być realizowane również przez inne jednostki organizacyjne nie będące bankami, lecz wtedy nie mają przymiotu czynności bankowych.

J. Świderski, Finanse banków i instytucji finansowych, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 1998, s. 17

Z. Krzyżkiewicz, Podręcznik do nauki bankowości, Biblioteka Menedżera i Bankowca, Warszawa 1995, s. 53

J. Świderski, Finanse …, op. cit., s. 18

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe, op. cit., art. 8. Utrzymywanie płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju prowadzonej działalności jest zobowiązaniem banku podporządkowanym interesom jego klientów i samego banku. Służą temu między innymi określone w art. 6 ust. 1 pkt. 1 i 5, ust. 2 i 3 limity zaangażowania kapitałowego, w art. 71 normy koncentracji kapitału. Poprzednio, tzn. w art. 9 ustawy z dnia 31 stycznia 1989r. Prawo bankowe, funkcjonowało zobowiązanie banku do utrzymywania płynności płatniczej polegającej na prowadzeniu działalności w sposób zapewniający wykonanie wszystkich zobowiązań zgodnie z terminami ich płatności. Wywiązywanie się przez bank z tego obowiązku było trudne z uwagi na konieczność stałego monitorowania wszystkich zobowiązań banku z punktu widzenia terminów ich płatności.

Przerzucenie obowiązku utrzymania płynności płatniczej, przez zmianę kryterium wywiązywania się ze wszystkich zobowiązań zgodnie z terminami ich płatności, na dostosowanie jej do rozmiarów i rodzaju prowadzonej działalności eliminuje stan gotowości banku uzależniony od terminów płatności.

Ibidem, art. 109

M. Golec, B. Janik, H. Nowohońska, Wstęp do bankowości, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 1998, s. 38

Ustawa z dnia 23 grudnia 1998 r. o działalności gospodarczej, op. cit.

Klientem indywidualnym określa się osobę fizyczną nie występującą w roli podmiotu gospodarczego, a klientem instytucjonalnym osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, osobę prawną.

Rachunki w walucie polskiej mogą być otwierane przez każdy bank bez ograniczeń, natomiast rachunki w walutach obcych mogą być prowadzone wyłącznie prze banki, które uzyskały odpowiednie upoważnienie od Prezesa NBP.

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe, op. cit., art. 50

Ibidem, art. 63

Ustawa z dnia 24 czerwca 1994r. o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz. U. Nr 80, poz. 369.

Ustawa określa zasady tworzenia, organizacji, działalności oraz zrzeszania banków spółdzielczych, banków regionalnych zrzeszających banki spółdzielcze oraz banku krajowego zrzeszającego banki regionalne, a także zasady restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej.

Statut BGŻ S.A., 1997 r., tekst ujednolicony, §6

Ibidem

Ustawa z dnia 7 grudnia 2000r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających, Dz. U. Nr 119, poz. 1252 z 2000r., Dz. U. Nr 111, poz. 1195 z 2001r.

Ustawa z dnia 31 stycznia 1989r. Prawo bankowe, Dz. U. z 1992r. nr 72, poz. 359; zm.: Dz. U. z 1993r. nr 6, poz. 29, nr 28, poz. 127 i nr 134, poz. 646, z 1994r. nr 80, poz. 369

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe, Dz. U. Nr 140, poz. 939

Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 roku o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz. U. Nr 80, poz. 369 z późniejszymi zmianami

Ustawa z dnia 7 grudnia 2000 roku o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających, Dz. U. Nr 119, poz. 1252 z 2000r., Dz. U. Nr 111, poz. 1195 z 2001r.

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 roku Kodeks Handlowy, Dz. U. Nr 57, poz. 502 z późniejszymi zmianami

Uchwała nr 48/B/99 Zarządu banku Gospodarki Żywnościowej Spółka Akcyjna z dnia 15 lipca 1999r. w sprawie wprowadzenia Regulaminu organizacyjnego Banku Gospodarki Żywnościowej Spółka Akcyjna. Przed jej wprowadzeniem obowiązywał podział oddziałów na wojewódzkie i operacyjne - uchwała nr 10/B/94 z dnia 3 listopada 1994r. z późniejszymi zmianami.

Patrz: lista głównych korespondentów BGŻ S.A.

O ile rachunki w walucie polskiej mogą być otwierane przez każdy bank bez ograniczeń, o tyle rachunki w walucie obcej mogą być otwierane i prowadzone wyłącznie przez banki, które uzyskały do tego stosowne upoważnienie od Prezesa NBP.

Statut BGŻ S.A. 1997r., tekst ujednolicony, §7

Raport roczny BGŻ S.A. 1997, s. 31

B. Tomaszkiewicz, Nowe placówki i produkty, w: Prawo i Gospodarka z dn. 16.03.1998 r., s. 7

. Sytuacja finansowa banków w 1999r., NBP Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego, Warszawa, kwiecień 2000r.

Ibidem

Sytuacja finansowa banków w 2000r., NBP Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego, Warszawa, kwiecień 2001r.

Ibidem

A. Witczak, Banki rozwijają sieć, w: BANK, edycja specjalna marzec 1998, s. 16

Stopa inflacji w latach 1998 - 2001 wynosiła: 1998 - 8,6%, 1999 - 9,8%, 2000 - 8,5%, 2001 - 3,6%.

Bilanse BGŻ S.A. 1997 - 1999 r.

Bilanse BGŻ S.A. 2000 - 2001r.

Raporty roczne BGŻ S.A. 1997 - 2001

Sytuacja finansowa banków w 1999r., Synteza, op. cit.

Największe na świecie banki swoją pozycję zawdzięczają fuzjom dokonanym w ostatnich latach.

W dniu 1 marca 2000r. Komisja Nadzoru Bankowego podjęła uchwałę (Nr 24/2000) o uchyleniu decyzji Prezesa NBP Nr 4 z dnia 24 listopada 1990 r. w sprawie utworzenia Pierwszego Komercyjnego Banku SA.

Z dniem 5 stycznia 2001r.

Z dniem 1 marca 2001r.

Z dniem 24 kwietnia 2001r.

Bilans BGŻ S.A. 1997 r.

Raport roczny BGŻ S.A. 1998

Raporty roczne BGŻ S.A. 1999 - 2001

Raport roczny BGŻ S.A. 1999

Raporty roczne BGŻ S.A. 2000 - 2001

50 największych banków w Polsce, w: BANK Prawo i Gospodarka, edycje specjalne z lat 2000 - 2002

Raporty roczne BGŻ S.A. 1997 - 2001

Ibidem

Stopa inflacji w latach 1998 - 2001 wynosiła: 1998 - 8,6%, 1999 - 9,8%, 2000 - 8,5%, 2001 - 3,6%.

Sytuacja finansowa banków w 2001r.

Raporty roczne BGŻ S.A. 1997 - 2001

Ibidem

Wycinki prasowe z dn. 17 marca 1998 r., Zespół rzecznika prasowego BGŻ S.A.

Raport roczny BGŻ S.A. 1997

R. Włodarski, Certyfikat Jakości dla BGŻ, w: Magazyn Pracowników BGŻ S.A. Nr 4/1999, s. 7

American Express Bank jest jedną z najbardziej renomowanych instytucji finansowych na świecie. BGŻ S.A. od wielu lat współpracuje z tym bankiem w zakresie rozliczania transakcji obsługi handlu zagranicznego na terenie Stanów Zjednoczonych i strefy euro.

B. Kosiński, Zarządzanie przedsiębiorstwem bankowym, w: Praca zbiorowa pod redakcją Wł. L. Jaworskiego Współczesny Bank, Poltext, Warszawa 1997, s. 179

Wł. L. Jaworski, Bankowość Podstawowe założenia, Poltext, Warszawa 1993, s. 93

Ibidem, s. 94

St. Bereza, Zarządzanie ryzykiem bankowym, Związek Banków Polskich, Warszawa 1992, s. 13

B. Żurawik W. Żurawik, Marketing bankowy, PWE, Warszawa 1995, s. 26

J. Koppen, Strategie ..., op. cit., s. 22

Wł. L. Jaworski, Bankowość ..., op. cit., s. 95

B. Żurawik W. Żurawik, Marketing ..., op. cit., s. 215

M. Pluta-Olearnik, Marketing usług bankowych, PWE S.A., Warszawa 1999, s. 81

R. Mikołajczak, Metodyka ustalania kosztów i cen wybranych usług bankowych, w: Praca zbiorowa pod redakcją J. Szambelańczyka, Ekonomika Banku Spółdzielczego, Biblioteka Menedżera i Bankowca, Warszawa 1999, s. 118

B. Żurawik W. Żurawik, Marketing ..., op. cit. s. 217

M. Rajczyk, Banki komercyjne, Fundacja Edukacji Ekonomicznej, Katowice 1992, s. 98 - 99

B. Żurawik W. Żurawik, Marketing ..., op. cit., s. 38

B. Żurawik W. Żurawik, Marketing ..., op. cit., s. 219

M. Rajczyk, Interesy jednostek gospodarczych w bankach komercyjnych, Katowice 1993, s. 182

B. Żurawik W. Żurawik, Marketing ..., op. cit., s. 221

W. Grzegorczyk, Podstawy marketingu bankowego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1997, s. 28

R. Mikołajczak, Metodyka ..., op. cit., s. 114

M. Rajczyk, Podstawy bankowości komercyjnej, część 3 Finanse banku komercyjnego, Fundacja Banku Śląskiego, Bielsko-Biała 1997, s. 122 i następne

Stopa rezerwy obowiązkowej może być zróżnicowana ze względu na umowny okres przechowywania środków pieniężnych oraz rodzaj waluty. Suma rezerw obowiązkowych nie może przekroczyć 30% od wkładów na żądanie i 20% od wkładów terminowych. Stopa ta jest ustalana od stanów średniomiesięcznych. Art. 39 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim, Dz. U. nr 140, poz. 938.

W dniu 21 lipca 1999 r. Rada Polityki Pieniężnej podjęła decyzję o obniżeniu stóp rezerwy obowiązkowej banków. Dotychczasowe stawki wynoszące: 20% od środków złotowych płatnych na każde żądanie, 11% od środków złotowych terminowych i 5% od wkładów walutowych zostały obniżone do 5% (jednolita stawka) od wszystkich rodzajów wyżej wymienionych środków. Nowa stawka obowiązuje od dnia 30 września 1999r. Dotychczasowy poziom stóp rezerwy obowiązkowej, w świetle doświadczeń krajów wysoko rozwiniętych, należy uznać za wysoki, w związku z czym obciążenie banków z tego tytułu mogło być traktowane jako mające charakter parafiskalny. Zmniejszało to konkurencyjność polskich banków w stosunku do bankowych usług zagranicznych. Zob. Komunikat po posiedzeniu Rady Polityki Pieniężnej w dniu 21 lipca 1999 r. oraz M. Zaleska, Uciążliwe rezerwy, w: Wycinki prasowe z dnia 9 marca 1999r., Zespół Rzecznika Prasowego BGŻ S.A. i M. Zaleska, Rezerwy obowiązkowe barierą rozwoju polskich banków, w: Bank i Kredyt, nr 5/1999

R. Mikołajczak, Metodyka ..., ss. 119 - 120

Zob. ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, Dz. U. Z 1995 r. nr 4, poz. 18 z późniejszymi zmianami

J. Orłowski, Rezerwy zbyt wysokie, w: Prawo i Gospodarka z dnia 9 maja 2001 r.

Szerzej: R. Mikołajczak, Metodyka ..., op. cit., ss. 122 - 123

Pominięto angażowanie środków bankowych w operacje papierami wartościowymi na rynku pieniężnym i kapitałowym, operacje leasingowe, operacje factoringowe itp.

R. Mikołajczak, Metodyka ..., op. cit., s. 126 i dalsze

Zob. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz. U. Nr 140, poz. 939, art. 70

M. Rajczyk, Interesy ..., op. cit., s. 182

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe, op. cit., art. 110

Ibidem, s. 184

M. Rajczyk, Podstawy ..., część 3 Finanse ..., op. cit., s. 119

M. Pluta - Olearnik, Marketing ..., op. cit., s. 98

M. Rajczyk, Podstawy ..., część 3 Finanse ..., op. cit., s. 139

Praca zbiorowa Bank Spółdzielczy w warunkach gospodarki rynkowej, Warszawa 1996, s. 69

M. Pluta - Olearnik, Marketing ..., op. cit., s. 83

R. Mikołajczak, Metodyka ..., op. cit., s. 134

Ibidem

Jest to metoda portfelowa zwana macierzą McKinseya.

R. Mikołajczak, Metody ..., op. cit., s. 135

Zob. D. Duwendag, K-H. Ketterer, W. Kosters, R. Pohl, D. B. Simmert, Teoria pieniądza i polityka pieniężna, Poltext, Warszawa 1995, s. 32

Szerzej na ten temat zob. P. Schaal, Pieniądz i polityka pieniężna, PWE, Warszawa 1996, s. 236 i następne, a także D. Duwendag, Teoria ..., op. cit., s. 127 i następne

R. Mikołajczak, Metodyka ..., op. cit., s. 110

Ibidem, s. 111

Ibidem, s. 112

Zob. art. 53 ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r.

Banki w zakresie swojej działalności mogą wydawać regulaminy określające m. in.:

warunki otwierania i prowadzenia rachunków bankowych,
rodzaje wkładów oszczędnościowych i warunki prowadzenia rachunków tych wkładów,
rodzaje udzielanych kredytów oraz warunki umów kredytowych i umowy pożyczki.

Dz. U. z 1992 r. nr 72, poz. 359, z 1993 r. nr 6, poz. 29, nr 28, poz. 127, nr 134, poz. 646, z 1994 r. nr 80, poz. 369, nr 121, poz. 591 oraz z 1995 r. nr 4, poz.18

Zarząd Banku uchwala regulaminy bankowe.

Statut BGŻ S.A. z dnia 4.09.1994 r. z późniejszymi zmianami

Zapis wprowadzony uchwałą 48/B/95 z dnia 14.12.1995 r., poprzedni - na koniec roku kalendarzowego.

Zob. art. 53 ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r., Dz. U. nr 140, poz. 939

Prezes Zarządu Banku wydaje zarządzenia wewnętrzne, instrukcje służbowe, regulaminy oraz inne przepisy regulujące działalność Banku w zakresie nie zastrzeżonym postanowieniami niniejszego Statutu do kompetencji Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy, Rady Nadzorczej lub Zarządu Banku.

Statut BGŻ S.A. z dnia 28.08.1997 r., tekst ujednolicony

Rozliczenie odsetek z klientem - postawienie do dyspozycji/wypłacenie kwoty odsetek za określony okres z tytułu zgromadzonych środków pieniężnych bądź przyjęcie wpłaty/obciążenie rachunku odsetkami od udzielonych kredytów - obliczonymi według obowiązujących w danym okresie stóp procentowych.

Odsetki zapadłe (wymagalne) - odsetki należne klientowi lub BGŻ S.A. za okres obrachunkowy, których termin płatności upłynął.

Zarząd Banku uchwala regulaminy bankowe.

Warunki funkcjonowania tych wkładów ustalono następująco:

okres przyjmowania: od dnia 2 sierpnia do 31 października 2001roku,
minimalna kwota wkładu: 5.000 zł,
okres zadeklarowania: 4 miesiące,
oprocentowanie: według stałej stopy procentowej,
wysokość oprocentowania: 11,60% w skali rocznej,
oprocentowanie wkładu nie podlega indywidualnemu kształtowaniu,
po upływie zadeklarowania wkład stawiany jest do dyspozycji posiadacza wraz z odsetkami na koncie osobistym lub rachunku płatnym na każde żądanie.

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe, op. cit., art. 111

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997r. Prawo bankowe, op. cit., art. 77

Umowa kredytu może określać, że od kredytu postawionego do dyspozycji kredytobiorcy i przez niego nie wykorzystanego przysługuje bankowi odrębna prowizja.

Wł. L. Jaworski Z. Krzyżkiewicz B. Kosiński, Banki - rynek, operacje, polityka, Poltext, Warszawa 1998, s. 160

Szerzej na temat: I. Kokoszka, Wielkie potrząsanie bankowymi strukturami, w: Bank 1998, nr 3, s. 8-11

M. Rajczyk, Skuteczność banków komercyjnych, Kryteria - Czynniki - Metody, Częstochowa 1996, s. 198

Uchwała nr 48/B/99 Zarządu BGŻ S.A. z dnia 15 lipca 1999r.

Ibidem, §12

Ibidem, §18

Ibidem, §22, ust. 3

Ibidem, §23, ust. 2

Przez oddział podległy należy rozumieć oddział podporządkowany organizacyjnie oddziałowi nadrzędnemu i działający według zasad określonych dla filii posiadających własny numer rozliczeniowy.

Przez oddział nadrzędny należy rozumieć oddział, któremu przyporządkowany został organizacyjnie oddział działający według zasad określonych dla filii posiadających własny numer rozliczeniowy.

B. Kosiński, Bank komercyjny - Organizacja ..., op. cit., s. 69

M. Rajczyk, Podstawy ..., część 3 Finanse ..., op. cit., s. 143

A. Jarugowa M. Marcinkowska J. Marcinkowski, Rachunkowość finansowa banków, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1997, s. 243

Ibidem, s. 202

Ibidem, s. 205

Z. Krzyżkiewicz, Podręcznik ..., op. cit., s. 358

Ibidem, s. 222

M. Rajczyk, Podstawy ..., część 3 Finanse ..., op. cit., s. 183

A. Jarugowa M. Marcinkowska J. Marcinkowski, Rachunkowość ..., op. cit., s. 205

Stopa inflacji w latach 1997 - 2001 wynosiła: 1997 - 13,2%, 1998 - 8,6%, 1999 - 9,8%, 2000 - 8,5%, 2001 - 3,6%.

M. Rajczyk, Interesy …, Katowice 1993, s. 182

Ibidem

Patrz: Rozdział II, Polityka cenowa banków.

Patrz: Tabela 13., Rachunek zysków i strat BGŻ S.A. Oddział w Głogowie w latach 1997 - 2001.

Stopa inflacji w latach 1997 - 2001 wynosiła: 1997 - 13,2%, 1998 - 8,6%, 1999 - 9,8%, 2000 - 8,5%, 2001 - 3,6%.

Wyliczeń dotyczących całego BGŻ S.A. dokonano na podstawie danych z rachunków zysków i strat BGŻ S.A. zawartych w Raportach rocznych Banku z lat 1997 - 2001.

Stopa inflacji w latach 1997 - 2001 wynosiła: 1997 - 13,2%, 1998 - 8,6%, 1999 - 9,8%, 2000 - 8,5%, 2001 - 3,6%.

Patrz: tabele 14. i 20.

Patrz: tabela 15.

Sytuacja finansowa banków, op. cit., syntezy z lat 1999 - 2001

Ibidem

Patrz: Tabela 23.

170

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Koszty, wyroby gotowe, wynik finansowy zadania
Ceny usług turystycznych wyk3, Geografia 2 rok, Ekonomiczne podstawy turystyki, Wykłady
wynik finansowy zaoczne
03c KONTA WYNIKOWE I WYNIK FINANSOWY
wynik finansowy, bilansowy, podatkowy
Wynik finansowy, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie ul. Rakowicka
wynik.finansowy
RF.wyk.12.wynik.finansowy
Rachunek kosztów I, ĆW4 wynik finansowy – metoda porównawcza, Zadanie 1
RACHUNKOWOŚĆ WSZIB KRAKÓW SEMESTR II - Wynik finansowy, Dokumenty(1)
Wynik finansowy ekonomika
Podatek od towarów i usług, Prawo finansowe(19)
WYNIK FINANSOWY I JEGO ZNACZENIE, RACHUNKOWOŚĆ
SUMKOSZTYwynikrachunkowość wynik finansowy (Eko nomia's conflicted copy 2012 06 12)
Ustalanie ceny usług, Rozwój duchowy
Zadania-wynik finansowy BT, Biotechnologia notatki, Ekonomika

więcej podobnych podstron