Władza *relacje między ludźmi (jedni decydują o drugich) * znaczenie przedmiotowe (przedmiot posiadania) *znaczenie podmiotowe (wydawanie nakazów, poleceń) *proces decyzyjny
Władza polityczna *realne między wielkimi grupami społecznymi *uzewnętrznia się przez podział na rządzących i rządzonych *ma charakter zinstytucjonowany *podejmowanie decyzji przez władzę polityczną ma charakter wieloetapowy
Legitymizacja akceptacja władzy przez osoby podporządkowane, rządzone (jednorazowa, jest procesem wielopoziomowym, złożonym i trudnym)
Max Weber wyróżnia 3 rodzaje prawowitej władzy *legalna istotą jest przekonanie, iż rządzący zdobywają i sprawują władzę z mocy obowiązującego prawa *tradycyjna źródłem jest utrwalona tradycja dająca określonym osobom prawo dziedzicznej władzy, która pochodzi od Boga, jest trwała i ciągła *charyzmatyczna oparta na przeświadczeniu, że sprawujący władzę nabył do niej prawo dzięki posiadaniu jakiś wyjątkowych cech
Teoria w ujęciu potocznym:
Teoria jest przeciwstawna praktyce, co sugeruje niezgodność z rzeczywistością, utopijność czy bezużyteczność przypadku jej praktycznego zastosowania *konfrontuje się ją z empirią, wskazując na jej spekulatywny charakter *traktuję się ją jako przeciwieństwo konkretu, a więc coś abstrakcyjnego, symbolicznego niejasnego *jest zestawiana z wiedzą potoczną, co pozwala na dostrzeżenie jej sprzeczności ze spontaniczną intuicją i tzw. Zdrowym rozsądkiem *jest przeciwstawna wiedzy pewnej i traktowana równoznacznie z domysłem, przypuszczeniem, niesprawdzonym domniemaniem
wg Barbary Krauz-Mozer Teoria oznacza każdy zbiór założeń antologicznych, epistemologicznych, metodologicznych abstrakcyjnych pojęć oraz ogólnych twierdzeń o politycznym aspekcie rzeczywistość społecznej, mający dostarczać wyjaśnienia ustalonym już i opisanym faktom i procesom politycznym oraz ukierunkować dalsze badania empiryczne.
Wg Kausa Von Beyme 1.Systemt wzajemni powiązanych wypowiedzi na temat określonego wycinka rzeczywistości politycznej 2.Informacje o założeniach i warunkach brzegowych, przy których ważne są powyższe wypowiedzi 3.Możliwość tworzenia hipotez, co do przyszłych zmian
Cechy teorii: 1.Są formułowane w sposób abstrakcyjny 2.Dotyczą ogólnych właściwości i procesów, które wykraczają poza niepowtarzalne jednostkowe sytuacje i przypadki 3.Język - zdyscyplinowany, precyzyjny, określony schemat pojęciowy 4.Mimo abstrakcyjnego sformułowania teoria nie może być oderwana od tego, co empiryczne, sprawdzalne
Teorie normatywne: *wg Arystotelesa: Cechy teorii normatywnych 1.Nawiązują do klasycznej arystotelowskiej teorii polityki wyrażając sceptyzm wobec gromadzenia wiedzy cząstkowej, zalecają oparcie się na normach religijnych i filozoficznych 2. są reguły teocentryczne 3. w metodologii niewiele wnoszą do badania empirycznego 4.celem poznawania jest działanie To co polityczne należy zdziałać i nie jest „dane” lecz „zadane” stąd podkreśla się np. wychowawczą rolę państwa. 5.Język, stylistyka tych teorii jest żywiołowa, gładka, retoryczna, odznacza się niechęcią do technicznego słownika neopozytywistów 6.Teorie normatywne koncentrują się na historii idei przedstawiając częsta konserwatywną wizję dziejów. *koncepcja empiryczna tylko wtedy zasługuję na miano teorii gdy jest systematyczna, pozwala wyjaśniać i przewidywać zjawiska poprzez formalne i niesprzeczne wewnętrzne rozumowania w nauce o polityce trzeba oddzielić sady o wartościach sądy o faktach, za naukowe mając te ostatnie *zdaniem Karla Poppera metoda nauk społecznych, polega na tym, aby wystawić na próbę metody rozwiązywania problemów. Rozwiązania przedstawia się po to, by poddać je krytyce, która usiłuje owe rozwiązania podważyć. Kiedy jedno zostaje podważone, próbuje się następnego, jeśli jednak sprosta ono krytyce doraźnie je akceptujemy, aczkolwiek nadal musi być ono dyskutowane - metoda ta nie dopuszcza żadnej weryfikacji, bowiem żadnej teorii nie można uważać za ostatecznie potwierdzoną
*Fakt polityczny to stwierdzenie pewnego stanu rzeczy, który zaistniał H.Dubrzyńska *proces polityczny to przebieg regularnie następujących faktów politycznych, związanych ze sobą w związku przyczynowym M.Chmaja
Typologia procesów politycznych 1. na poziomie społeczeństwa, jako całości (walka o niepodległość) 2. na poziomie wielkich grup społecznych (uzyskanie podmiotowości przez mniejszość narodową) 3. na poziomie instytucjonalnym (zmiany w systemie partyjnym) 4. na poziomie jednostkowo-grupowym (wzrost poziomu uczestnictwa politycznego)
*Zachowania polityczne to wszystkie czynności jednostki lub zbiorowości służące adaptacji do zmian otoczenia politycznego, pojmowanej zarówno jako bierne przystosowanie, jak też aktywne współoddziałowywanie na otoczenie S.Wróbel
Typologia zachowań politycznych:
1 Kryterium świadomy - nieświadomy charakter zachowań *Patologiczne pojawiają się pod wpływem zaburzeń funkcji mózgu, układu nerwowego np.uprzedzenia polityczne, ukształtowane na podłożu maniakalnym, stany paniki, chorobliwe ataki strachu, paraliż pamięci *Instynktowne aktorzy polityczni cechujący się instynktami zwykle dokonują rozstrzygnięć kierując się niedefiniowalnymi w kategoriach świadomości impulsami czy przeczuciami *Nawykowe zachodzą przy ograniczonym udziale świadomości na skutek stałego powtarzania czynności przybierając charakter automatyczny, bezwiedny *Rutynowe kształtują się w stabilnych, powtarzalnych sytuacjach, przesłanką ich pojawienia są wcześniejsze doświadczenia zdobyte przez aktora politycznego, są to wyuczone mechanizmy reakcji na bodźce *Afektywne emocjonalne, impulsywne, dominacja psychoemocjonalnych mechanizmów percepcji rzeczywistości, redukcją lub zaburzenie poznawczych, racjonalnych składników osobowości, dystans poznawczy, dezorientacja zachowania celowego *działania mają charakter świadomy, celowy i racjonalny
2 kryterium lojalność rządzących wobec rządzonych *konwencjonalne wynikające z aprobowania reguł polityk oraz akceptacji elit rządzących: głosowanie publiczne, manifestacje *niekonwencjonalne wyrażające sprzeciw wobec reżimu i ośrodków władzy, obywatelskie nieposłuszeństwo, bojkot
3.Kryterium sposób komunikowania intencji autora *niewerbalne *werbalne *symboliczne
Normą jest wszelka wypowiedź dotycząca tego, co powinno być w szczególności wyraża wskazanie, czy dyrektywę określonego sposobu postępowania w danej sytuacji
*normy moralne - moralność to ogół uznawanych danym społeczeństwie ocen ludzkiego postępowania, norm określających powinność ludzi, wzorów ideałów regulujących postawy jednostek grup społecznych względem siebie oraz całości wyobrażeń przekonań dotyczących tego co dobre i złe
*normy prawne to reguły postępowania ustanowione przez upoważnionych organ państwa, realizacja zabezpieczona możliwością użycia legitymowanej siły
*normy polityczne np. przestrzeganie prawa to reguły odnoszące się do działania politycznego, wskazuje ona sposób postępowania adresatów i konsekwencje naruszenia nakazów, zakazów, powinności w sferze działań politycznych
Typy norm politycznych *normy wynikające z konstytucji i innych aktów prawnych *wynikające z ideologii, doktryny *normy, których adresatami są podmioty polityki *normy regulujące postępowanie podmiotów w sferze międzynarodowych stosunków politycznych
Etyka - polityka *Amoralizm: moralność a polityka są jakościowo odmienne. Przedmiotem moralności są stosunki między jednostkami, jednostkami stosunki polityki między organami społecznymi jak narody i państwa *moralizm - zakłada jedność polityki z moralnością *makiawelizm zakłada przeciwstawność moralności polityki. To, czego zakazuje moralności jest nakazem politycznym, albowiem gdyby polityka liczyłaby się z wymogami moralności nigdy nie osiągnęłaby swych celów *Realizm w sytuacjach konfliktowych należy kierować się zasadą mniejszego zła np. wprowadzenie stanu wojennego
Normy Prawne: *mają obligatoryjny i przymusowy charakter *obowiązują terytorialnie i w określonym czasie *są sformułowane w postaci odpowiednich przepisów języka prawniczego Normy polityczne: *wiążą z reguły uczestników życia politycznego, sankcja polityczna nie m często sformalizowanej postawy *obowiązują różne normy dla różnych przedmiotów, ich zasięg nie jest ograniczony granicami państwa, a względnie instytucjonalnymi i posiadaniem władzy *występują w statutach, świadomości i działalności praktycznej *regulują zachowania w sferze działań politycznych
Wartość - *zestaw cech uznanych za dobre, będących wzorem postępowania, godnych urzeczywistnienia *cecha tego, co jest dobre pod jakimś względem, przypisywana rzeczom, np. ze względu na ich użyteczność lub możliwość wywołania pozytywnych uczuć
*polityczne wg Czesława Maja - określenie wieloznaczne, stosowane w odniesieni do idealnych stanów, których osiągnięcie i utrzymanie jest przedmiotem zainteresowania uczestników życia politycznego
1. Kryterium zasięgu i podmiotów będących nosicielami wartości *Makrospołeczne mają wymiar ogólnospołeczny, wchodzą w skład kultury polityczne danego społeczeństwa i wywierają dominujący wpływa na działania większości lub wszystkich jego członków, określają wzory zachowań wszystkich *Mikrospołeczne dotyczą zorganizowanych grup i wspólnot, mających charakter sformalizowany lub nie 2. Hierarchizacji potrzeb jednostkowych lub zbiorowych *Autoteliczne - będące celem same w sobie *Instrumentalne środek do ich osiągnięcia 3. Znaczenia dla systemu politycznego *Pierwotne *Wtórne 4. Co istnieje, a co powinno *wartości realizowane - to co istnieje, przedmioty postawy lub zamierzeń jednostek, grup oraz środki zaspakajanie ich potrzeb *deklarowane to co być powinno, wyobrażenia zjawisk społecznych i politycznych procesów instytucji 5. Wpływ czynników subiektywno - emocjonalnych *Racjonalne *Nieracjonalne 6. Stabilności wartości politycznych *trwałe, te które pozostają wartościami uznawanymi i pożądanymi przez rozmaite zbiorowości pomimo Mian warunków otoczenia politycznego, społecznego lub ekonomicznego np. mit rolniczy *efemeryczne mają charakter przejściowy u ulegają przeobrażeniom pod wpływem bieżącej sytuacji społeczno politycznej lub zmian w hierarchii potrzeb jednostkowych lub zbiorowych
Funkcje wartości politycznych *integrująca w odniesieni do wszystkich działań i zachowań *stabilizacja- wartości sankcjonują istniejący układ instytucji celów i dążeń, które w danym systemie uważane są za dobre, użyteczne *Regulacyjna- porządkowanie i ujednolicanie działań politycznych przez instytucjonalizację życia politycznego oraz normy polityczne i prawne *motywacyjna- system wartości politycznych stanowi motywację wewnętrzną działań jednostki, grupy dając jej poczucie samodzielności i podmiotowości *dyrektywna - wyznaczenie hierarchii celów politycznych wraz z dobrem metod i środków realizacji