Tradycyjne teorie handlu międzynarodowego
Jakie są przyczyny handlu, co decyduje o strukturze handlu, na czym polegają korzyści z handlu.
Różne możliwości rządu na wpływanie na procesy rynkowe (aby max. Korzyści)
Ad. Tendencji dł. Okr. a nie bieżące wahania.
Kraj i jego czynniki wytwórcze i jak je gospodaruje. Nie uwzględnia się pieniądza - gospodarki neutralne.
Kraje rozwinięte i zacofane. Handel techniką.
Teorie tradycyjne - interpretacja źródeł i kierunków handlu - uwaga na różnice w warunkach produkcji.
Teorie współczesne - nacisk na wyjaśnienie źródeł i kierunków handlu, gdy kraje dysponują podobnymi warunkami produkcji.
MERKANTYLIZM - Anglia XVI/XVII. Podstaw bogactwa zasoby złota i srebra. Eksport sposobem pomnożenia bogactwa, import je zmniejsza, a wzbogaca zagranicę. Handel ok. żeby zwiększyć zasoby kruszców. Korzyści te kraje, gdzie nadwyżka eksportu nad importem. Zalecane stos. Środków ochronnych na import i pobudzanie eksportu.
David Hume - krytykował - ilościowa teoria pieniądza. Złoto napływające do kraju, który ma nadwyżkę eksportu powoduje zwiększenie podaży pieniądza i za tym wzrost cen - pogorszenie konkurencyjności. Jak import>eksport podaż pieniądza zmniejszy się w wyniku odpływu złota, ceny w dół, lepsza konkurencyjność. Błąd - że nadwyżka eksportowa to wskaźnik dobrobytu.
TEORIA KLASYCZNA - wszystkie kraje mogą mieć korzyści, nawet jak 1 zarabia mniej a 2 więcej. Handel, bo różnice w cenach. Towary tańsze na eksport a towary tańsze zagranicą importujemy. Praca to jedyny czynnik wytwórczy. Korzyści w handlu dzięki specjalizacji - przesunięcie pracy tam gdzie będzie bardziej wydajna.
PRZEWAGA ABSOLUTNA - Adam Smith - korzyści - absolutne różnice w kosztach produkcji między krajami. Każdy kraj potrafi coś taniej produkować niż inny (tam zużywa mniej pracy). Każdy ma przewagę absolutną w produkcji jakiegoś towaru. Korzyści, gdy specjalizacja i eksport towarów, które produkuje taniej, import tych, które drożej produkuje. Najlepiej widać to tam, gdzie produkcja uzależniona od warunków naturalnych.
PRZEWAGA WZGLĘDNA - David Ricardo - znaczenie przewagi względnej - stosunek kosztów realnych poszczególnych towarów w obu krajach. Jak nie jest taki sam, to korzyści niezależnie czy produkujemy wszystkie towary taniej od zagranicy. Kraje słabo rozwinięte - atut - mniejsze wynagrodzenie, bardziej rozwinięte - wyższa wydajność pracy. Krzywa transformacji - określa max możliwości produkcyjne przy danych zasobach i wydajności pracy (pkt poniżej kreski - nie wykorzystujemy max zasobów, powyżej - nie da się bo za mało zasobów). Łączne korzyści tym większe im dalsze relacje w obu krajach przed rozpoczęciem handlu. Korzyści nie będzie jeśli relacje takie same. Korzyści tym większe im bardziej jego relacja wymienna różnie się od relacji międzynarodowej. W wyniku handlu ceny się relatywnie wyrównują.
TEORIA OBFITOŚCI ZASOBÓW - Heckscher i Ohlin - różnice w cenach rynkowych z różnic w realnych kosztach produkcji. Dodatkowy czynnik - kapitał. Kraje o tych samych technologiach, zużywające pracę i kapitał tak samo mają możliwość specjalizacji i handlu jeśli nie mają takich samych zasobów czynników produkcji.
Jeden towar pracochłonny, drugi kapitałochłonny. TWIERDZENIE H-O: kraj powinien produkować i eksportować towary, które zużywają dużo czynników wytwórczych posiadanych w obfitości, import towarów, które posiadają dużo czynników wytwórczych, których mało w gospodarce.
PODZIAŁ DOCHODÓW Z HANDLU - wynagrodzenie czynnika produkcji obfitego w kraju rośnie, wynagrodzenie czynnika rzadkiego maleje. Dostosowania dopóki nie będzie wyrównania płac i st.% w obu krajach, pod warunkiem, że dalej będą produkować dane dobra.
PARADOKS LEONTIEFA - Po II WŚ USA dominacja w handlu. Europa, Japan - odbudowa gospodarek korzystając z pomocy USA. Czy kraj będący źródłem kapitału eksportuje dobra kapitałochłonne a importuje pracochłonne (zgodnie z H-O). Obliczenia: ile kapitału i pracy zużyte na produkcję 1 mld towarów na eksport i ile na towary zastępujące import o tej samej wartości. Wynik odwrotny niż w H-O. Produkcja towarów konkurujących z importem potrzebuje więcej $!
KORZYŚCI SKALI PRODUKCJI - gdy zwiększając nakłady uzyskujemy bardziej niż proporcjonalny przyrost produkcji (np. nakłady x 2, prod x 3)
KORZYŚCI ZEWN. - gdy wzrost rozmiarów produkcji gałęzi prowadzi do obniżki kosztów w poszczególnych przedsiębiorstwach. Szczególnie widać jak firmy w tym samym regionie. Grupa firm ma korzyści jak powstają specjalistyczne przeds. Produkujące maszyny i półprodukty dla nich, jeśli firmy wzajemnie użytkują zasoby pracy, jeśli jest dobry przepływ informacji między przeds. - szybciej innowacje (np. ludzie przechodzą do innych firm i przynoszą ze sobą). Konsekwencje - malejące krańcowe koszty transformacji - koszty alternatywne. Jak ceny obu dóbr jednakowe w krajach to można się podzielić - specjalizacja kto co robi - np. umowa międzypaństwowa. Tu nie jak w H-O , bo ceny takie same, a i tak opłaca się handel bo jest specjalizacja. Wybór kierunku specjalizacji - zależy jaka dynamika popytu na dane dobro.
KORZYŚCI WEWN. - spadek dł. Okr. kosztów wraz ze wzrostem produkcji w przedsiębiorstwie. Przyczyny: niepodzielność KS produkcji - zawsze są jakieś KS na początku - odzyskiwane w miarę sprzedaży towarów. Im większa sprzedaż tym mniejszy KS na jednostkę. Specjalizacja - szeroki asortyment - potrzebne zapasy, czas na przestawienie maszyn itp. - to są koszty. Specjalizacja - to może być taśma - duże oszczędności w kosztach. Prowadzenie produkcji na dużą skalę - rosnące przychody względem skali produkcji. Najlepiej jak można KS rozłożyć na dużą ilość produktów (Airbus i boeing) - ogromne korzyści skali - egzystencja tylko kilku firm. - w takich dziedzinach kraj może być eksporterem, bo zaczął wcześniej to robić od innego - liderzy w przemyśle - przewaga pierwszego na rynku. Przyczyny specjalizacji bardziej złożone, skala może być źródłem przewagi względnej - efektywne wykorzystanie czynników, państwo może zwiększyć konkurencyjność swoich firm na rynku światowym.
CYKL ŻYCIA PRODUKTU A HANDEL - wiedza jako czynnik. - kraje różne technologie - nie wszystkie mogą w tym samym czasie produkować aparaty, choć są tacy co by kupili, ale wielu kupi stare bo są tańsze. Kapitał wiedzy i ludzki = tworzenie postępu technicznego. Ważny stosunek do innowacji w kraju, koszty badań. Import technologii zależy od ceny - kraje zacofane - brak zaplecza badawczego. Każdy produkt ma 3 etapy życia. USA - najlepiej tam zaczynać - duże nakłady na badania i prototyp a tam jest $ (faza nowości produktu). Łatwiej sprzedać w USA taki, bo więcej zamożnych ludzi. Trzeba te go modyfikować - produkcja w centrach przemysłowych. Popyt na początku w USA szybko rośnie w innych krajach niewielki, producenci z USA - brak konkurencji więc z tym na eksport. Jak produkt się przyjmie to popyt do góry w Europie, Japan a potem w rozwijających się. USA będzie otwierać fabryki w tych krajach, gdzie popyt duży. W fazie dojrzałości - napotyka konkurencję, możliwości wzrostu ograniczone. Nasycenie rynku w USA - produkt standardowy w innych krajach - aby dalej sell to obniżenie kosztów potrzebne - tam gdzie praca tańsza produkcja. Ostatecznie USA nie produkuje a importuje ten towar.
PODOBIEŃSTWA PREFERENCJI KONSUMENTÓW - takie rynki gdzie odbiorcy mają podobne dochody.
HANDEL WEWN. GAŁĘZIOWY - wymiana w danym okresie dóbr identycznych lub tych co są bliskimi substytutami. Dobra jednorodne - tylko cena różni, dobra zróżnicowane - bliskie substytuty. Handel wewn. gałęziowy jednorodny + koszty transportu (część ceny płaconej przez odbiorcę) + koszty magazynowania (jak produkcja ma charakter cykliczny a popyt przez cały rok - eksport nadwyżek, import gdy niedobór) + koszty uszlachetnienia (pakowanie, składowanie, sortowanie). Handel wewn. gałęziowy zróżnicowany - bliskie substytuty ale z różnych czynników, substytuty, ale zaspokojenie innych potrzeb. Dobra zróżnicowane poziomo - różne cechy (barwa, smak), pionowo - różna jakość i cena. Specjalizacja - mniej wariantów towaru jaką chcą nabywcy. Eksport odmian z serii długich , a import tych co się nie opłaca produkować.
Handel taki tam: kraje o małych różnicach w poziomie rozwoju gosp., wysokie dochody konsumentów, rynki wewn podobnej wielkości, nie mają wobec siebie ograniczeń handlowych.
WZROST PRODUKCJI I KONSUMPCJI W H-O
Wzrost produkcji, bo: zmiana podaży - więcej czynników pracy, kapitału lub obu, postęp techniczny, lub 1 i 2.
Zmiany na uzależnienie od zagranicy w produkcji i konsumpcji 1) większe 2) taki sam poziom 3) mniejsze
Kraj duży gdzie jego gosp wpływa na światowy popyt może pogorszyć swoje terms of trade zwiększając szybciej eksport niż import, a poprawić w odwrotnej (przy produkcji, odwrotnie w konsumpcji)
Wzrost gosp - rosną dochody - zmiana struktury konsumpcji - mniej na żywność, uwaga na lepsze dobra - większe wymagania
WZROST ZRÓWNOWAŻONY - jak podaż obu czynników produkcji zwiększy się w tym samym tempie w danym okresie, nie ma korzyści skali produkcji, technologia stała. Wtedy potencjalne możliwości produkcyjne i faktyczne rozmiary produkcji obu towarów zwiększają się proporcjonalnie do przyrostu zasobów kapitału i pracy
WZROST NIE ZRÓWNOWAŻONY - jak podaż 1 czynnika się zwiększa. Możliwość produkcji obu dóbr rosną, ale np. więcej pracy to rosną możliwości produkcji dobra pracochłonnego a nie kapitałochłonnego. Może być wynikiem postępu technicznego.
Twierdzenie Rybczyńskiego - przy stałych terms of trade zwiększenie podaży 1 czynnika powoduje więcej niż proporcjonalny przyrost produkcji dobra zużywającego ten czynnik i spadek produkcji dobra, które go nie używa.
KORZYŚCI I ZAGROŻENIA ZE WZROSTEM W GOSP OTWARTEJ
Wzrost gosp w małych kraju - zawsze podnosi poziom dobrobytu społecznego.
Wzrost nie równoważny - problemy - choroba holenderska i deindustralizacja - przemysł przetwórczy a wydobywczy w Holandii
Wzrost zubażający - skrajny przypadek gdy terms of trade pogorszone przewyższą korzyści ze wzrostu produkcji, a dobrobyt kraju poniżej poziomu wyjściowego. Pogorszenie terms bo kraj zwiększa produkcję na eksport - ceny na rynkach światowych spadają. Efekt cenowy zmniejszy korzyści uzyskane ze wzrostu gosp.
RODZAJE TERMS OF TRADE
Towarowe - ilość jednostek dobra importowanego otrzymywaną za jednostkę dobra eksportowego. Im wyższe tym korzystniejsze relacje cenowe w handlu
Wolumenowe - relacja wolumenu importu do wolumenu eksportu (nie uwzględnia cen w handlu) Im wyższe tym więcej towarów kraj otrzymuje za swój eksport. Bilansują się - nie występują pożyczki ani inne transfery z zagranicy, które finansują dodatkowy import.
Dochodowe - iloczyn towarowych do wolumenu eksportu (info jaką ilość importu można sfinansować bieżącymi wpływami z eksportu). Im wyższe tym eksport ma większą siłę nabywczą.
WPŁYW HANDLU NA WZROST GOSP.
Im więcej czynników i im lepiej wykorzystywane tym wyższe tempo wzrostu gosp. Specjalizacja - restrukturyzacja gospodarki i lepsza alokacja czynników. Wyższe dochody - większe oszczędności - więcej inwestycji. Rozpoczęcie handlu jednorazowy bodziec - koniec gdy integracja z gosp światową. (tak w H-O)
Modele wzrostu endogenicznego - inwestycje w 1 dziedzinie - stymulacja wydajności w innych. Siły rynkowe - proces uczenie się przez doświadczenie - im więcej produkuje dobra A tym lepsza specjalizacja w jego produkcji i rezultaty. Rozprzestrzenianie się technologii. Nakłady na badania i rozwój - aby nowe towary - handel może do tego zachęcać. Państwo może stymulować - $ na naukę, badania itp. Kraje bardziej zintegrowane ze światem - wyższe tempo rozwoju gosp niż te w izolacji.
TEORETYCZNY MODEL PRZEPŁYWU KAPITAŁU i PRACY
Migracja - zmniejszenie rozpiętości płac w PL.
1 czynnik (K) może się przemieszczać zagranicę a 2 (P) nie. Jak nie ma ograniczeń dla K to jak st% wyższe w PL to do nas kapitał napływa, bo tutaj większe dochody będą mieć. Proces ten do momentu wyrównania st % w obu krajach. Kapitał przemieszcza się w różnych kierunkach - nie tylko tam gdzie go mało.
Przepływy pracy - do krajów gdzie wydajność wysoka i płace też. Poziomy płac wyrównają się, dochód realny w obu wzrośnie, ale będzie jego redystrybucja - kraj emigracji - wynagrodzenia w górę, dochody właścicieli kapitału w dół, - kraj imigracji - wynagrodzenia w dół, dochody w górę. Praca teraz mniej mobilna.
Przyczyny migracji - zarobki, szczególnie jak niskie wykształcenie, pozaekonomiczne powody (bezpieczeństwo, azyl) jak łatwo wjechać do kraju to tym więcej czasowych wyjazdów i powrót do PL.
Skutki migracji dla PL - zmniejszenie zasobów pracy, wzrost płac tych co zostają - jak migracja rozładuje bezrobocie - mniejsze wydatki z budżetu na zasiłki. Jak mądrzy wyjeżdżają to źle - utrata kapitału ludzkiego - ograniczenie wzrostu gosp (drenaż mózgów), ograniczenie bazy podatkowej (bo ci co out to najwięcej płacili). Jak wraca z wiedzą to rekompensata (cyrkulacja mózgów). Rynki etniczne - łatwiej zacząć PL eksport do USA bo tam dużo Polonii - nie trzeba reklamować oscypków.
Skutki migracji dla GB - więcej ludzi - większy dochód (ale nie per capita) - ten tylko gdy my zagospodarujemy zasoby innych czynników. Głupki in - koszty na naukę, opiekę medyczną itp., adaptacja do środowiska, zapobieganie zmniejszeniu liczby ludzi w GB, chcą in mądrych.
BIZ - kontrola nad firmą w innym kraju. - przedsiębiorstwa wielonarodowe (działalność w więcej niż 1 kraju). Kontrola - zarządzanie aktywami, wymaga transferu technologii. Mierzy się wielkością strumieni (wartość inwestycji) i zasobów (wartość sumy zakumulowanych inwestycji w badanym okresie). Zmienia się struktura rzeczowa i geograficzna BIZ (teraz 88%). Triada (USA, Japan, UE - 82% zasobów na BIZ - dostawców). Importerzy BIZ - kraje rozwinięte 2/3, bo USA przyciąga teraz kapitał też. Przyczyny wzrostu znaczenia BIZ: BIZ zabezpiecza przeds. Przed niekorzystnym zwrotem w polityce handlowej (nie da się wykluczyć powrotu do protekcji), zmiany polityczne i ekonomiczne (prorynkowy kierunek rozwojowy krajów, prywatyzacja), obniżenie kosztów przekazywania informacji (postęp techniczny).
Przyczyny podejmowania BIZ: szansa dla firm, które chcą eksportować. Możliwość sprzedaży technologii lub start BIZ. BIZ kosztowna - albo od nowa trzeba stworzyć, albo przejąć istniejącą firmę + konieczność funkcjonowania w innym prawie.
Teoria eklektyczna - John Dunning - własność (firma musi być właścicielem aktywów, które można wykorzystać do zwiększenia sprzedaży w świecie - szczególnie ważne aktywa niematerialne - technologia, przewaga technologiczna - łatwiej konkurować - skłania do wejścia na rynki zagraniczne - szybciej odzyskać $ z zakupu technologii) + lokalizacja (konkurowanie, bo produkcja na miejscu - czasem konieczność bycia na danym rynku - większe zaufanie odbiorców, zmniejszenie kosztów produkcji) + przewaga internalizacji aktywu (zagospodarowanie wewn. firmy) nad sprzedażą na rynku - przekazując część aktywów za granicę omija niedoskonałości rynku.
Skutki BIZ dla kraju przyjmującego - jak rozwijający się - to napływ kapitału i technologii (źródłem kapitału - środki własne przedsiębiorstwa, transfer technologii - ważne jak same nie mogą stworzyć - modernizacja gospodarki kraju - dobrze jak zmusza filia do konkurencji na rynku, korzysta z dostawców kraju itp.) Wpływ na rynek pracy - ograniczenie bezrobocia (dostawcy, zatrudnienie w filii). Jak przejmuje firmę - mogą być zwolnienia - państwo ogranicza - negocjacje warunków sprzedaży firmy. Wpływ na bilans płatniczy - napływ kapitału - 1-razowa poprawa, w dł.okr. zyski przekazywane z inwestycji za granicę mogą być większe niż ten kapitał, często działanie oparte na imporcie - pogarsza bilans. BIZ poprawia bilans w dł.okr. jeśli produkcja filii zastępuje import danego kraju, mogą eksportować za pomocą krajowych firm. Ogólnie sprzyjają eksportowi - zależy jak rynek wewn. chłonie - jak wysoka to filia nie szuka odbiorców za granicą. Filie jako mocne jednostki - sztuczki aby opanować rynek, wejście załamuje rynek wewn., ale ograniczanie wejścia = ochrona słabych firm wewn., zagrożenie suwerenności gosp kraju - linie lotnicze, energetyka. Mogą nie podporządkować się prawu, łatwiej wywozić zyski i nie płacić podatku w tym kraju.
Skutki BIZ dla kraju wysyłającego - zyski w bilansie z dochodów z inwestycji w innym kraju. Pogorszenie gdy chce produkcja w innym kraju bo niższe koszty i wysyła produkcję jako eksport do kraju swojego. Na rynku pracy - korzystne jak firma kupuje u siebie sprzęt, komponenty itd. Niekorzystne jak zatrzymanie produkcji w kraju, bo zaczęto ją za granicą. Korzyści, bo nowe doświadczenia - mogą być przekazane do kraju.
MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY TECHNOLOGII
Technologia = produkcyjna (nowe produkty i procesy), organizacja działalności, wiedza w ludziach (usprawnienia), aktywa nieuchwytne (licencje).
Przedostaje się za granicę przez handel, BIZ, przepływ osób, jako produkty, maszyny, licencje, przekazywana nieodpłatnie - rządy i org. Międzynarodowe - pomoc techniczna. Tworzenie - kraje rozwinięte, firmy wielonarodowe.
Umiędzynarodowienie B+R przez firmy wielonarodowe: wykorzystywanie światowej wiedzy, niższe koszty zatrudnienia badaczy, mądrzy w krajach rozwijających się, lepsze dostosowanie produktu do klienta, dostęp do innowacji, szybszy rozwój nowych produktów.
Transfer technologii: 1) internalizacja - przekazanie z zakładu w 1 kraju do zakładu w 2, firma z 1 zachowuje własność i kontrolę nad nią (jako dobra, zatrudnienie specjalistów); 2) eksternalizacja - joint venture, franchising, licencje sell - przy mało skomplikowanej technologii.
Ważne czy firma przyjmująca może uczyć się z tego, czy zmniejszy to dystans do innych krajów - zależy od absorpcji, wykształcenia, zaplecze B+R, reguły antykorupcyjne itd.
ZASADY POLITYKI HANDLOWEJ - ważne uwarunkowania ekonomiczne: czynniki dobrze alokowane, maksymalizacja korzyści itp. Ważne też polityczne warunki.
Znaczenie handlu - rośnie szybciej niż produkcja - uzależnienie niektórych gosp od współpracy z zagranicą. Wzrost eksportu x20, wzrost produkcji x7. Zmiany w strukturze handlu: mniej produktów rolnych, więcej przemysłowych, paliwa tak samo, więcej usług.
Przyczyny ekspansji handlu: postęp techniczny (obniżanie kosztów transportu + komputery). Świadczenie usług na odległość (tel. + net) - usługi finansowe itp., liberalizacja handlu (GATT/WTO) - znoszenie barier, zmiany polityczne i systemowe, wymienialność walut, międzynarodowa działalność firm.
ROLA GATT I WTO - regulacja wielostronna, promotor USA. GATT (1948), WTO (1995).
CELE I ZASADY GATT/WTO: 1) liberalizacja wzajemnie korzystnego handlu, 2) przeciwdziałanie dyskryminacji między członkami WTO.
System reguł - zasady uprzywilejowania członków GATT/WTO (nie obowiązują w kontaktach z innymi krajami). Zasada niedyskryminacji - obowiązek równego traktowania wszystkich uczestników - klauzula największego uprzywilejowania - korzyści dla jednego = korzyści dla całej reszty też. Zalety: 1)znoszenie barier (nie ma negocjacji), 2) wspiera słabsze kraje, 3) uniemożliwia stos. Wyższych barier dla bardziej konkurencyjnych krajów. Klauzula narodowa - produkt importowany traktowany jak podobny krajowy. Wyjątki od zasady niedyskryminacji: 1) tworzenie stref wolnego handlu i unii celnych (znoszenie ceł dla ich uczestników a nie wszystkich w WTO), 2) jednostronne, dobrowolne ulgi celne dla krajów rozwijających si (Ogólny System Preferencji). Zasada wzajemności - kraj nie musi dawać koncesji bez uzyskania wzajemnych ustępstw od partnera (mniej kosztowna, nie pogarsza terms, ułatwia walkę z bezrobociem, nie grozi zakłóceniem bilansu płatniczego). Związanie stawek celnych - klauzula standstill - 1 obniżona stawka zostaje zamrożona (aby zwiększyć stabilność warunków produkcji i handlu). Kraj może zwiększyć ochronę własnego rynku - klauzula ochronna (aby przywrócić równowagę bilansu, ochrona zdrowia, bezpieczeństwo itp.). Przejrzystość reguł handlu - nie wolno zawierać niejawnych porozumień (WTO okresowe przeglądy polityki handlowej członków). Odwet akceptowany - ochrona taka jaką chce, jeśli nie narusza reguł i nie godzi w interesy innych. Jak kraj poniesie szkody z działań innego to sprawa do WTO i po aprobacie może zastosować odwet nie większy niż była szkoda, bez obaw o rewanż z odwetu. Uznanie ceł za podstawowy instrument interwencji - najmniej naruszają mechanizmy rynkowe, nie wolno innych środków stosować (tylko szczególne sytuacje)
Zasady: 1) stabilny rozwój handlu, 2) łatwiejszy dostęp do rynków, 3) ograniczenie dowolności interwencji.
FUNKCJONOWANIE GATT/WTO - co kilka lat rundy. Funkcje: 1) regulacyjna (zasady), 2) kontrola (nadzór zasad), 3) rozjemcza (rozstrzyga spory).
DO tej pory: obniżenie ceł do 4% (nie na wszystko: np. tekstylia), liberalizacji handlu art. Rolnymi (taryfikacja - zastąpienie środków ochrony przez ekwiwalent celny), obniżka subsydiów eksportowych, ograniczenie subsydiów produkcyjnych.
Układy: GATS - usługi transportowe, finansowe, telekomunikacja. Większa przejrzystość regulacji krajowych - porównywanie koncesji w krajach + otwieranie rynków na różne usługi. TRIPS - prawa własności intelektualnej - prawa autorskie, znaki towarowe, wzory przemysłowe - ważne bo dużo podróbek.
EWOLUCJA WSPÓŁCZESNEJ POLITYKI HANDLOWEJ
Liberalizacja - otwieranie gospodarki, Protekcjonizm - bariery utrudniające współpracę.
Okoliczności wewn. - sytuacja gosp. kraju, poziom rozwoju, struktura, stabilizacja polityczna, grupy interesów.
Okoliczności zewn. - porozumienia wielo, dwustronne, umowy regionalne.
Ewolucja: 50's - wzrost, bo odbudowa zniszczeń z II WŚ, Europa - integracja gosp. 73r. - załamanie koniunktury - ceny do góry - recesja - spadek produkcji - rośnie bezrobocie - w górę inflacja i st.%. Restrukturyzacja gospodarek - technologia na oszczędną. Wypychane z rynków kraje - szukają odbiorców za granicą - Azja- konkurencja - samochody, elektronika. Kraje rozwinięte nie chcą liberalizacji - nowe ograniczenia - protekcjonizm w nowej formie - zagraża potęgom handlowym - Runda Urugwajska - swoboda handlu.
NARZĘDZIA POLITYKI HANDLOWEJ - 1) bezpośrednie - realizacja celów handlowych, 2) pośrednie - realizacja potrzeb wewn.
NARZĘDZIA TARYFOWE - cło
cło specyficzne - proste, nie trzeba znać wartości towaru, gdy trudno ustalić cenę dobra. Jak cena rośnie, ochrona maleje.
Cło ad valorem - proste, od wartości, ochrona taka sama bez względu na poziom cen - tylko różne wpływy do budżetu
Cło mieszane - w wyjątkowych sytuacjach.
BEZPOŚREDNIE NARZĘDZIA POZATARYFOWE
ilościowe ograniczenie importowe (kwoty, kontyngenty) - jaką ilość można sprowadzić na rynek, zamiast lub łącznie z cłem, w ramach klauzul ochronnych.
Kontyngent celny - można sprowadzić okr ilość po obniżonej stawce celnej, jak więcej towarów to te po normalnych zasadach - zachęta dla inwestorów.
Dobrowolne ograniczenie eksportu - VER - eksporter może okr. ilość towaru w danym okr wwieść - nie wolno już ich zawierać!
Licencje importowe i eksportowe - dot. Kontyngentów. Licencja uprawnia do importu/eksportu okr ilości towaru objętej kwotą. Aby dostać: kolejność zgłoszeń, kondycja finansowa, doświadczenie w handlu.
Subwencje (subsydia) eksportowe - dotacje finansowe, ulgi podatkowe - pozwalają obniżyć ceny, łatwiej konkurować (uznane za nieuczciwą konkurencję).
Przepisy domieszkowe - okr min. udział wartości krajowych części w wartości całkowitej towaru wytwarzanego w danym kraju.
Minimalne wymogi eksportowe - krajowy producent musi sprzedać okr część za granicę
Procedury antydumpingowe - przeciwdziałania.
POŚREDNIE NARZĘDZIA POZATARYFOWE
subwencje produkcyjne i regionalne - nie zawsze jako bariera, część dozwolona przez WTO. Subsydia horyzontalne - gdy firma realizuje cele rozwojowe preferowane przez państwo. Subwencje regionalne - wspieranie regionów zacofanych.
Normy techniczne, sanitarne, bezpieczeństwa - źródło - polityki wewn., utrudnia handel, WTO akceptuje, ale nie mogą stanowić przeszkody w handlu.
Reguły pochodzenia towarów - ważne jak handel na zasadach preferencyjnych - okr skąd pochodzi towar.
Ograniczenia dewizowe - wielość kursów, brak wymienności waluty - zwiększenie kosztów z dostępem do walut obcych - podrożenie importu.
EKONOMICZNE SKUTKI NARZĘDZI POLITYKI HANDLOWEJ
Zmniejszają dobrobyt kraju, które je stosuje. Cło najmniejsze zło.
CŁO IMPORTOWE
Kraj mały nie wpływa na rynek światowy - jak wprowadzi cła - model równowagi cząstkowej.
Cło na import - większa cena do zapłacenia - ograniczenie popytu - producenci chcą więcej produkować, bo więcej dostaną (cena) - zmniejszenie importu. Zmiana dochodów realnych - konsumenci (tracą, bo wyższa cena zmniejsza ich dochód), państwo (ma wpływy z ceł), producenci krajowi (cła pomagają - oni mogą produkować i więcej żądać). Strata z złej alokacji czynników wytwórczych - zamiast cła na dany towar bardziej opłaca się produkować inny, bo przewaga względna.
Model równowagi ogólnej - skutki dla całej gospodarki - cło importowe działa jak podatek eksportowy nałożony na przedsiębiorstwa.
Jak duży kraj - wpływa na poziom cen światowych. Zmniejsza popyt na import (ogranicza go) - dostawcy muszą zmniejszyć cenę - terms kraju są lepsze. Te korzyści przewyższą negatywne skutki deformacji produkcji i konsumpcji i prowadzą do poprawy poziomu dobrobytu - cło optymalne - max korzyści z handlu dla kraju, ale to straty partnera - metoda zubażania sąsiada.
OGRANICZENIA ILOŚCIOWE W IMPORCIE
Kwota - ekwiwalent cła jak podniesie cenę krajową do takiej jaka by była jakby było cło. Różnica to brak wpływów do budżetu - jak licencje nie będą zlicytowane przez rząd. Producent w kraju - komfort - pełna kontrola nad ceną w kraju - w momencie wyczerpania kwoty nie jest możliwy dalszy import. Nie trzeba liczyć się z konkurencją + popyt mniej elastyczny jak już nie ma kwoty do wykorzystania. Im większa kwota tym większe korzyści jednego producenta.
SUBSYDIA PRODUKCYJNE - środki publiczne wypłacane za jednostkę towaru wyprodukowaną przez przedsiębiorstwo. Wielkość zależy od celu. Pozwalają obniżyć koszty produkcji - utrzymanie ceny na poziomie światowym. Większa wydatki państwa - cierpią wszyscy bo to z podatków idzie. Wymaga corocznej aprobaty parlamentu.
SUBSYDIA EKSPORTOWE - środki z budżetu wypłacane za jednostkę wyeksportowanego towaru. Wspiera eksporterów dla poprawy bilansu handlowego i upłynnienie nadwyżek na rynku krajowym. Producent chce jak najwięcej eksportować, konsumenci muszą płacić więcej. Dodatkowa produkcja zwiększa dochody firm. Deformacja, bo kraje słabe nie mają $ na subsydia - tracą na tym.
EFEKTYWNA OCHRONA CELNA - jak zmienia się wartość dodana w produkcji pod wpływem protekcji w porównaniu z wolnym handlem.
ARGUMENTY ZA STOSOWANIEM PROTEKCJI
Słabo uzasadnione
zwiększenie produkcji, zatrudnienia, dochodów - tylko częściowo po nałożeniu cła produkcja dobra krajowego zwiększa się (nie w tym samym stopniu), często wybór dóbr zagranicznych, bo lepsza jakość, zachęcanie do przemytu, sprzeczne z WTO.
Zwiększenie bezpieczeństwa kraju - drogie, nieefektywne - samowystarczalność.
Wpływanie na politykę innych krajów - że niby zmuszą inne do otwarcia rynków jak na swój nie wpuszczą
Ograniczenie deficytu handlowego - dla przywrócenia równowagi wewn. - mało skuteczne, bo ograniczenie importu tylko rozwiązaniem doraźnym.
Dobrze uzasadnione
ochrona raczkujących gałęzi - logiczne, bo duże koszty rozruchu, brak doświadczenia. Ni jest pewne czy rząd może zgadnąć, że akurat ta firma ma szansę na sukces. Jak się pomyli to pewnie cały czas będzie dopłacać do firmy.
Strategiczna polityka handlowa - przewaga 1-go na rynku. Subwencja swojego producenta, żeby mógł więcej sprzedać - większe podatki = większe wpływy do budżetu (rekompensata kosztów - handel grą zerową) - identyfikacja kto odniesie sukces.
Polityka przemysłowa - rodzaj polityki, który wpływa na kształtowanie struktury gosp. kraju. Rozwijanie produkcji w kraju - rozwój z kooperacją z przemysłem chronionym. Słabość prawa - naciski grup elektoratu.
REGIONALNE POROZUMIENIA HANDLOWE + INTERGACJA GOSPODARCZA
Międzynarodowa integracja gospodarcza - stopniowe ekonomicznych barier między niepodległymi państwami.
Formy integracji gospodarczej
Poziom najniższy - strefa wolnego handlu - cła znoszone w handlu, ale uczestnicy zachowują autonomię wobec państw 3 - ochrona wg własnego uznania. Zróżnicowanie barier w strefie. Aby zapobiec importowi przez granicę o najniższej ochronie stosowane są reguły pochodzenia towarów - gdzie towar wyprodukowany. Różne restrykcje - mogą stosować wobec siebie antydumping.
Wyższy poziom - unia celna - uczestnicy mają wspólną politykę handlową, zbędne reguły pochodzenia towarów. Jak stosowane takie same ochrony to nie trzeba stosować procedur antydumpingowych.
Wspólny rynek - unia celna + swobodny przepływ czynników produkcji. Brak ograniczeń dla migracji ludności, podejmowania pracy, zaciągania kredytów itp. Wspólne regulacje wobec uczestników z krajów 3.
Unia gospodarcza - wspólny rynek + krajowe polityki ekonomiczne. Regulacja rynku, ochrona konkurencji, kształtowanie struktury gospodarki. W wielu z tych polityka wspólna wobec świata. Integracja ta podbudowana wspólną walutą np. Euro.
EKONOMICZNE SKUTKI INTEGRACJI
Wolny handel - specjalizacja - max. Dobrobytu we wszystkich krajach.
Unia kilku krajów - korzyści dla wszystkich, tylko w różnych skalach.
Teoria unii celnej - Jacob Vinter - integrujące się kraje preferują jednych uczestników a innych dyskryminują. Konsekwencje zniesienia protekcji w skali regionalnej nie są równe z konsekwencją wprowadzenia wolnego handlu w całej gospodarce.
EFEKT KREACJI - zwiększa dochód narodowy uczestników - zniesienie ceł i innych barier. Import z unii celnej bardziej konkurencyjny od tow krajowych. Produkcja nieefektywna ograniczona - czynniki wykorzystywane bardziej wydajnie w czym innym. Wzrost produkcji - zwiększenie importu i eksportu - realizacja korzyści z handlu = rośnie konsumpcja państw członkowskich.
EFEKT PRZESUNIĘCIA - jak handel wewn. zwiększa się kosztem ograniczenia wymiany między z bardziej efektywnymi państwami 3 - możliwe bo nie ma ceł, towary sprowadzane z unii tańsze, choć ceny i koszty produkcji na zewn unii mniejsze. Zmiana kierunków handlu pogarsza terms - zmniejszenie konsumpcji w państwach unii i 3.
Suma obu efektów decyduje o ekonomicznych skutkach powstania unii celnej i strefy wolnego handlu - trzeba znać okoliczności powstawania integracji, nie musi zwiększać dobrobytu.
Czy saldo +/-: 1) poziom ceł i innych barier w momencie integracji (im wyższe tym bardziej ograniczy się nieefektywną produkcję i bardziej w górę korzyści ekonomiczne. Efekt kreacji - mu sprzyja zniesienie ceł + koszty transportu większe w krajach nie przystępujących do unii, dlatego opłacalna integracja sąsiadów. 2) poziom rozwoju gospodarczego (im więcej uczestników i różna produkcja tym bardziej prawdopodobny efekt kreacji. 3) struktury produkcji (jak podobne to większe możliwości specjalizacji w gałęzi handlu)
Zalety unii celnej - powiększony rynek + wspólna polityka - lepsza pozycja przetargowa wobec świata, ograniczenie barier.
KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA - zmiana profilu produkcji wymaga czasu + koszty. Korzyści, bo firma bez konkurentów - monopol - podnosi ceny, nie muszą obniżać kosztów, nie dbają o innowacje.
Korzyści ze zniesienia barier na takim rynku w integrujących się krajach - 1) jak KJ jest stały, wzrost produkcji zwiększa zysk całkowity, bo można sprzedać dodatkowe ilości towarów pozostałym uczestnikom unii, 2) otwarcie rynków - przemysły gdzie z tych samych zasobów można więcej wyprodukować - to mają korzyści skali produkcji, 3) likwidacja barier - różnorodność towarów i usług, 4) konkurencja powstała przez unię wpływa dyscyplinująco, 5) Integracja - większy wybór dla kupujących, bo likwiduje źródło monopolu.
KONSEKWENCJE INTEGRACJI DLA WZROSTU GOSP
Postęp techniczny - wydajne metody - nowe produkty. Wiedza jako czynnik produkcyjności innych zasobów - wzrost gosp w nieskończoność. Jak rosną dochody bieżące - gosp zwiększa oszczędności - kasa na nowe inwestycje - jak kraje się integrują - przyciąganie kapitały z poza unii. Bardziej opłacalne innowacje - upowszechnienie na większym rynku rekompensuje nakłady na badania, znoszenie barier - lepsza wymiana informacji, ostra konkurencja - nie da się windować cen.
KONSEKWENCJE INTEGRACJI DLA LOKALIZACJI PRODUKCJI
Geograficzna koncentracja - nie tylko giganty, ale też skupiska małych i średnich firm. Zachęta: obecność siły roboczej, obecność konkurentów, obecność dostawców, bliskość ośrodków badawczych. Ekspansja skupisk - „wysysanie” specjalistów i kapitału z krajów ze wspólnego rynku i umieranie tradycyjnych ośrodków. Koncentracja - rosną ceny nieruchomości i płace w skupiskach, lokalizacja peryferyjna bardziej opłacalna - niższe koszty - może być odpływ inwestorów i przenoszenie inwestycji gdzie taniej.
RYNEK WALUTOWY - zespół reguł i instytucji pozwalających dokonać wymiany pieniądza jednego kraju na pieniądz drugiego kraju. Oznaczenie symbolami - identyfikacja waluty. Ceny w kursach. Kurs waluty - stosunek w jakim dokonuje się wymiany okr ilości waluty na jednostkę innej waluty.
Cechy rynku walutowego - 1) nie ma miejsca geograficznego, 2) funkcjonuje 24/24, bo różnice czasowe, 3) tani, bo niskie koszty transakcji - specjalne instytucje, kompy, 4) dolaryzacja rynku - większość transakcji za pośrednictwem USD nawet jak dotyczą innych walut.
Operacje arbitrażowe - kupno waluty gdzie tańsza, sprzedaż gdzie droższa. Rynek do nich nie dopuszcza - o tej samej godzinie taka sama cena waluty (o 16 london = 11 NY)
Za pomocą USD - kursy wzajemne - żeby wiedzieć ile GB w PLN to trzeba GB na USD i USD na PLN.
UCZESTNICY I RODZAJE RYNKU WALUTOWEGO
Uczestnicy - każdy kto dokonuje transakcji z udziałem pieniądza zagranicznego (w kantorze)
Część główna - rynek międzybankowy (S drożej, K taniej =zysk)
Instytucje finansowe
Spekulanci walutowi - inwestorzy kupujący walutę, które w ich ocenie będą zyskiwać (zarobek na zmianach kursu)
Banki centralne i administracja publiczna - zakup walut na np. spłatę długu zagr. (nie zysk, a cele gosp.)
Rodzaje rynku: 1) bieżący - transacje z dostawą natychmiast lub 2 dni po. Po kursie bieżącym. 2) terminowy - kurs ustalany w momencie transakcji - dostawa w okr momencie w przyszłości.
Kursy różne mogą być na tych rynkach - odzwierciedlenie oczekiwań rynku do zmian przyszłych kursu.
Jak kurs terminowy > kurs bieżący - premię, odwrotnie - dyskonto.
FUNKCJE RYNKU WALUTOWEGO
wymiana jednej waluty na inną (jak firma przychody z eksportu w walutach obcych to musi zamienić na PLN żeby zapłacić za pracę, jak firma płaci za importowane dobra w GB to musi je kupić za PLN)
zabezpieczenie uczestników rynku przed negatywnymi wahaniami kursów walut (ryzyko kursowe - bo możliwa utrata części majątku, bo niekorzystny kurs waluty w której lokujemy kasę)
Umożliwienie uczestnikom na zwyżkę/zniżkę wartości walut i osiąganie dochodów.
KURS WALUTOWY I JEGO FUNKCJE
Taka sama cena jak np. za towary, ale większe emocje. Podaż waluty rośnie - kurs w dół, popyt rośnie - kurs w górę. Większy zakres oddziaływania.
Funkcje: 1) cenotwórcza - wpływ na ceny towarów w handlu, 2) informacyjna - kurs daje możliwość porównania cen z innych krajów.
SPOSOBY WYZNACZANIA KURSU
System kursu płynnego - poziom i wahania zależą tylko od zmian popytu i podaży na rynku. Popyt na pieniądz zagr. - wynika z popytu w kraju na dobra zagraniczne. Podaż na pieniądz zagr. - wynika z popytu zagranicy na dobra krajowe. Zmiany popytu i podaży walut powodują nieustanne fluktuacje kursu walutowego - rynek w równowadze utrzymuje. Deprecjacja GB- spadek kursu GB wzgl PLN, Aprecjacja GB - wzrost kursu GB wzgl PLN. Nie jest wymagana interwencja państwa, bo rynek sam się równoważy.
System kursu stałego - o wysokości decydują władze, zobowiązanie do utrzymania stałego kursu - parytetu. Ma charakter oficjalny - władze kupują/sprzedają waluty po ustalonej cenie. Jeśli uczestnicy oceniają kurs parytetowy jak płynny to jest równowaga na rynku, jak inaczej myślą to problemy. Równowaga odzyskiwana na skutek interwencji państwa. Rezerwy walutowe na interwencję - jak zabraknie to pożyczka z zagranicy. Możliwości interweniowania się skończą - bez sensu utrzymywać sztuczny kurs. Dewaluacja - obniżenie parytetu PLN do GB, Rewaluacja - podniesienie parytetu PLN do GB.
TEORIA PARYTETU SIŁY NABYWCZEJ - założenie, że w gospodarce działa prawo jednej ceny - jak pominąć koszty transportu i bariery to cena identycznego dobra w 1 kraju po przeliczeniu na tę samą walutę = cenie w 2 kraju. Jak ceny dóbr się zmienią to kurs walutowy automatycznie dostosuje się do nowych relacji aby zachować parytet siły nabywczej walut.
1) zmiany kursu walutowego można przewidywać na podstawie prognoz inflacji, 2) fluktuacja kursu a różnice inflacji mają potwierdzenie w okresie długim.
RÓŻNICE STÓP PROCENTOWYCH - przykład: bony w PL (zwrot realny 12%), bony USA (10%). Amerykanie chcą kupić PLN i ulokować w bony, bo większy zysk. Polscy inwestorzy ograniczą się na rynku USA i chcą kupić polskie bony - więcej USD na rynku walutowym - zmiana kursu (PLN aprecjacja wzgl USD). Wyższa realna stopa w PL od stopy w USA powoduje aprecjację PLN, niższa - deprecjację.
TEORIA PARYTETU STÓP PROCENTOWYCH - założenie, że nominalne st % odzwierciedlają inflacyjne oczekiwania uczestników rynku. Tam gdzie możliwa wysoka inflacja - wysokie notowania st. Nominalnej (rekompensata dla inwestorów ze spadającej wartości pieniądza). Stopa nominalna = st. Realna + st. Inflacji. Na rynkach doskonałych - stopy realne równe we wszystkich krajach. Jeśli st. Realna w PL 8% a w USA 4% to z USA środki a lokowanie w PL. Popyt na pieniądz w USA - tam wzrost stopy, większa podaż w PL - jej spadek. Proces zmian do czasu wyrównania realnych stóp w obu krajach (jak ryzyko inw. Takie samo, nie ma ograniczeń w przepływie kapitału i wymianie walut)
Stopy zależa od cen, kursy walutowe też - związek między zmianami stóp i kursów - warunek równości bieżących realnych stóp%. Ich parytet zachowany gdy bieżacy kurs walutowy zmienia się o wielkość = różnicom między nominalnymi st.% a kierunek zmian kursu jest odwrotny niż różnice.
WYMIENIALNOŚĆ WALUTY - gdy prawo do wymiany kasy 1 państw na kasę innych państw.
Wymienialność wewn. - tylko osoby krajowe zamieniają PLN na GB (jak wpływ z eksportu to GB zaraz na PLN w banku)
Wymienialność zewn. - tylko osoby zagraniczne i tylko w celu transakcji handlowych
Wymienialność wg art. VIII MFW - swobodna wymiana do transakcji bieżących wobec wszystkich.
Wymienialność pełna - wszyscy mogą kupować/sprzedawać walutę bez ograniczeń celowych.
EFEKTYWNY KURS WALUTOWY - indeks obliczany jako średnia ważona różnych kursów waluty danego kraju. Rok zerowy = 100 i patrzymy ile PLN zyskał/stracił w następnych miesiącach. Lepiej informuje o zmianach wartości pieniądza (PLN) na rynku walutowym. Jest to ilość waluty (GB) na jednostkę waluty (PLN). Wzrost indeksu - aprecjacja PLN, spadek - deprecjacja PLN.
REALNY KURS WALUTOWY - mierzy zmiany konkurencyjności cenowej kraju (PL) na rynkach międzynarodowych (wskaźnik). Wzrost wskaźnika - aprecjacja realnego kursu = pogorszenie konkurencyjności PL, Spadek wskaźnika - deprecjacja realnego kursu = poprawa konkurencyjności PL
Kształtowany przez: 1) kurs nominalny, 2) poziom cen krajowych, 3) poziom cen zagr.
BILANS PŁATNICZY - sumaryczne i uporządkowane zestawienie wszystkich transakcji, które rezydenci PL zawarli z nierezydentami w okr. czasie. Pokazuje strumień transakcji - info jak zmieniło się zadłużenie - nie pokazuje ile wynosi. Obejmuje wszystkie transakcje z zagr. nawet jak były nieodpłatne.
CZĘŚCI
BILANS OBROTÓW BIEŻĄCYCH - transakcje, które regulowane w miarę powstawania - nie dają zobowiązań na przyszłość.
1) rachunek towarowy (eksport import towarów) 2) rachunek usługowy (eksport import usług) 3) rachunek dochodów (z kapitałów i pracy) 4) rachunek transferów jednostronnych (środki PHARE) + 5) rachunek obrotów nieklasyfikowanych (eksport import z turystów)
BILANS OBROTÓW KAPITAŁOWYCH I FINANSOWYCH
Kapitałowy - transfery kapitału na podst. Umarzania zadłużenia PL, sprzedaż/zakup licencji itp., sprzedaż/zakup np. nieruchomości pod ambasadę.
Finansowy - handel akcjami, udziałami, lokaty , kredyty.
1) rachunek inwestycji bezpośr., 2) rachunek inwestycji portfelowych, 3) rachunek inwestycji pozostałych.
BILANS REZERW WALUTOWYCH - pokazuje jak zmienił się zasób pieniędzy (GB) w dyspozycji NBP. Jeśli podaż waluty ze strony firm jest większa od popytu to w systemie bankowym nadwyżka (część zatrzymają banki, część do BC na rezerwy walutowe).
Wzrost rezerw - bilans płatniczy dodatni.
Gdy popyt rynkowy wyższy od podaży walut - banki kupują od BC - mniejsze rezerwy - bilans płatniczy ujemny.
SALDO BŁĘDÓW i OPUSZCZEŃ - przepływy fin., których nie da się zaliczyć do innych pozycji, bo są niepewne źródła informacji.
ZASADY SPORZĄDZANIA - księgowanie dwustronne - bilans zawsze w równowadze. Zwiększanie zasobów pieniądza - eksport..
Zmniejszanie zasobów pieniądza - import..
Obroty bieżące i kapitałowe bilansowane przez rezerwy walutowe. Jak suma sald rachunku bieżącego i kapitałowego = + to rezerwy wzrosły (saldo rachunku rezerw ujemne - nadwyżka bilansu)
Jak suma sald rachunku bieżącego i kapitałowego = - to rezerwy zmalały (saldo rezerw dodatnie - deficyt bilansu)
BILANS OBROTÓW BIEŻĄCYCH A DN
Jak deficyt budżetowy (PL) - wpływy < wydatków osiągnie saldo (+) obrotów bieżących jak nadwyżka oszczędności nad inwestycjami będzie większa od tego deficytu. To co na (+) część w PL - fin. deficytu, a część out. Jak deficyt budżetowy i nadwyżka prywatnych oszczędności nad prywatnymi inwest. Jest mniejsza od deficytu lub niedobór oszczędności w stos. Do inwestycji saldo (-) obrotów bieżących. Gospodarka musi dopożyczać z zagranicy kasę = deficytowi.
WZROST DN A RÓWNOWAGA OBROTÓW BIEŻĄCYCH
Jak DN rośnie wzrost wskutek wzrostu eksportu - bilans obr ma nadwyżkę.
Impuls do wzrostu dochodów są większe inwestycje w sektorze prywatnym + dodatkowe wydatki z budżetu.
Jak DN rośnie wskutek wzrostu autonomicznego popytu krajowego - bilans pogarsza się. Deficyt tym większy im wyższa krańcowa skrajność do importu.
PRZYWRACANIE RÓWNOWAGI ZEWN.
finansowanie deficytu - czasowe utrzymanie jego dzięki pożyczkom/ zmnejszenie rezerw oficjalnych w BC (zalety: doraźna pomoc, wada: kumulacja zobowiązań zewn.)
ograniczenia administracyjne - do przesunięcia wydatków ludzi z dóbr zagr na krajowe
handlowe (państwowy monopol handlu zagr.) - wielkość i struktura obrotów ustalana przez rząd, tylko upoważnione firmy mogą transakcje mieć z zagr. (zmniejszenie importu, zwiększenie eksportu - rzadko)
dewizowe - państwo daje prawo do kupna/sprzedaży GB. Firmy import gdy mają licencję dewizową od państwa (najdalej monopol walutowy - wszystko wymaga zezwolenia, pełna kontrola państwa)
zmiany kursu walutowego (dewaluacja i deprecjacja - ceny dóbr w PL < od cen dóbr w UK - przesunięcie wydatków z dóbr z UK na dobra z PL i poprawa salda obrotów bieżących, nie zawsze skuteczne)
Warunki powodzenia dewaluacji
Cenowe elastyczności popytu na import i eksport wysokie
Polityka zmniejszania wydatków publicznych
Restrykcyjna polityka pieniężna (wys st %, kontrola podaży pieniądza)
Polityka ograniczania wzrostu dochodów ludności (zamrożenie wzrostu płac)
Polityka ograniczania konsumpcji - podatki + zachęta do oszczędności (wys. St.%)
Znoszenie instytucjonalnych i administracyjnych barier dla przeds (uproszczenie syst. Podatkowego)
instrumenty polityki makro - budżetowe i pieniężne
MIĘDZYNARODOWE SYSTEMY WALUTOWE - reguły, narzędzia, instytucje umożliwiające płatności między rezydentami i nierezydentami. Określa jaka kasa w obrocie międzynarodowym i jakie zasady wyrównywania bilansów płatniczych i jakie systemy kursowe.
Cel: sprawne funkcjonowanie pieniądza (rozwój współpracy gosp.)
System waluty złotej
wartość kasy w jednostkach wagowych złota (regulacja zobowiązań złotem, a inne środki - banknoty - swobodna wymiana na złoto)
kursy walutowe - przez porównanie wagi złota przypisanej jednostce pieniężnej. 1GB = 1gr GOLD, 1 USD = 0,2 gr GOLD. Na rynku walutowym 1 GB = 5 USD
samoczynnie przywraca równowagę bieżącą i handlową
System z Breton Woods - 1944, konferencja narodów zjednoczonych - 44 państwa - stworzenie MFW.
Obowiązki krajów członkowskich
ustalanie wartości kasy w stos. Do złota (bez, pośr przez USD) - układ parytetów walut okr przez ilości kruszcu.
Utrzymanie kursu waluty w +/-1% od parytetu
Zapewnienie wymienialności krajowej na USD - USA zobowiązanie do wymiany dla BC USD na GOLD po stałej cenie.
Przekazanie przez członków specjalnej kwoty = wkład do rezerw walutowych administrowanych przez MFW
Prawa:
do zmiany parytetów (gdy zasadniczy brak równowagi bilansu płatniczego)
Współczesny międzynarodowy system walutowy - 1976 - jamajka
Zmiany:
kraje członkowskie - jakie chcą reguły przy ustalaniu kursu walut
mniejsza rola złota, większe kwoty do MFW
brak własnej waluty - 2 grupy (kraje , które miały walutę innego, uczestniczące w unii walutowej)
kasa emisyjna - system waluty złotem, zamiast kruszcu obca waluta (władze monetarne zobowiązują się do nieograniczonej wymiany po stałym kursie pieniądza kraj. Na zagr i odwrotnie)
kurs stały - kurs w paśmie +/- 1% wokół parytetu
kurs stały w paśmie wahań - więcej niż +/- 1% wokół parytetu
kurs pełzający - małe, regularne zmiany parytetu walutowego w trybie wcześniej ustalonym i do info publicznego.
Kurs w pełzającym paśmie wahań - zobowiązanie do utrzymania kursu rynkowego w okr paśmie wokół parytetu, który się zmienia w sposób ustalony i znany.
Kurs płynny kierowany - władze monetarne na jego zmiany, interwencja na rynku walutowym, brak formalnych zobowiązań co do kierunku zmian. Znika parytet. Władza kieruje rynkiem - dyskretnie, pośredni wpływ na wahania kursu.
System kursu płynnego - ...
Wprowadzenie wspólnego pieniądza - korzyści
eliminacja ryzyka kursowego
przejrzystość cen
większe rynki finansowe
oszczędności - nie ma wymiany walut
równowaga w światowych stos finansowych (Euro a USD)
Koszty
nie ma polityki kursowej w krajach
nie ma polityki pieniężnej - podporządkowanie całej unii
strata kasy z emisji pieniądza krajowego (drukowanie)