Zadania fenomenologii wg Edmunda Husserla -na podstawie- Filozofia XX; seria Myśli i Ludzie pod red. Z.Kuderowicza)
Fenomenologia- nauka o fenomenach wg Husserla fenomen to zjawisko psychiczne, czyli przeżycia świadomości
przeżycia świadome- każdy akt świadomości odznacza się intencjonalnością-> odnosi się do przedmiotu intencjonalnego
wszelkie przeżycia świadome-funkcje jakiegoś podmiotu przynależą do jakiegoś „ja”, które pojmowane jest, jako „spełniacz” aktów
Ogólny temat fenomenologii- struktura ego-cogito-cogitatum, a jej zagadnienia to stosunki zachodzące między tymi członami, zwłaszcza korelacje między przeżyciami świadomymi a ich przedmiotami
Fenomenologia, jako filozofia pierwsza:
jej funkcją jest funkcja ostatecznej racjonalizacji wszelkiej wiedzy(ostateczne uzasadnienie)
fenomenologia, jako nauka uzasadniająca wszelkie inne nauki, w tym także samą siebie: ma wytłumaczyć jak to się dzieje, że poznanie naukowe rozwija się zgodnie ze swoimi racjonalnymi prawami, jest poznaniem rzeczywistego bytu
kolejna funkcja to funkcja ostatecznego rozjaśniania podstawowych pojęć (zwłaszcza pojęcia tzw. dziedzinowe wyznaczające dziedziny badań poszczególnych nauk pozytywistycznych, np. jak pojęcie istoty żywej wyrażające dziedzinę biologii
ostateczne rozjaśnienie pojęć dziedzinowych może dokonać się jedynie przez refleksję skierowaną na przeżycia naocznej świadomości, którym przedmioty danej dziedziny zawdzięczają swoją konstytucję
klasyfikacja pojęć umożliwia też ostateczną metafizyczną interpretację wyników tych nauk
fenomenologia otwiera możliwość urzeczywistnienia idei filozofii, jako jedynej uniwersalnej nauki obejmującej i spajającej wszystkie nauki szczegółowe
nie są to jednak wszystkie funkcje, gdyż Husserl twierdzi, że nie uzyskał w swych rozmyślaniach absolutnie przejrzystej i zniewalającej motywacji, by uczynić transcendentalną zmianę środowiska i redukcję transcendentalną
Czemu służy redukcja transcendentalna?
charakterystyczna postawa wobec przedmiotu poznania-> wszystko, co istnieje w moim świecie istnieje dla mnie i jest dla mnie tym, czym jest, jedynie za sprawą moich przeżyć poznawczych
przedmiot jest zawsze przedmiotem w świecie jakiegoś podmiotu
redukcja transcendentalna- redukcja dotyczy świadomości (rewindykacja czystej świadomości) oraz świata ( modyfikacja przeświadczenia o jego istnieniu-> świat naturalny „ujęty w nawias”)
rzeczywistość po redukcji rozpada się na immanentną sferę czystej podmiotowości (czysta świadomość, czyste „ja”) oraz transcendentną sferę świata
świat w swoimi istnieniu i określaniu całkowicie zdany na czystą świadomość- a świadomość nie zależy od świata; istnienie świata, jako fakt
byt świata jest relatywny w stosunku do czystej świadomości, która ze swej strony stanowi byt absolutny”-> teza idealizmu transcendentalnego, jako konsekwencja zasady korelacji świadomości i bytu (stawia znak równości między istnieniem a poznaniem
każdy rodzaj przedmiotów, który ma być obiektem poznania, musi dać się uchwycić w bezpośredniej naoczności
Metody fenomenologii wg Edmunda Husserla
hasło „powrotu do rzeczy”- zwrócenie się ku intuicji i analizie
główne składowe metody fenomenologicznej- powrót do samych rzeczy, analiza ejdetyczna i refleksja fenomenologiczna
(oprac. z zeszłego roku z filo- z innym wykładowcą…)
Badania fenomenologiczne służą do odkrycia czystej świadomości.
2metody
-refleksja fenomenologiczna: dzięki niej mamy wgląd w nasze świadome akty. Nakierowana na przeżycia, stany wewnętrzne. Akty nakierowane na inne akty.
-wariacja imaginacyjna – uzmiennianie
Środkiem pomocniczym redukcji ejdetycznej jest wariancja imaginacyjna, która polega na swobodnym przekształcaniu przedmiotów jednostkowych w celu określenia ich istoty. Można zastanawiać się na przykład jakie cechy konstytuują mnie jako kobietę, jakich cech nie mogę się pozbyć, by nie przestać być kobietą lub jakie cechy są dopuszczalne w ramach bycia kobietą. Czyli próbujemy poznać możliwości jakie dopuszcza przedmiot i konieczności jakim podlega. Stosując wariancję istotnościową wyobrażamy sobie co by było, gdybyśmy pozbawili przedmiotu danej cechy lub zastąpili ja inną. Przy czym zawsze jesteśmy ograniczeni w naszych fantazjach polegających na „uzmiennianiu" do niezmiennych praw istotowych. Tak więc „fikcja jako żywioł fenomenologii" jak pisał Husserl ma swe granice.
Środkiem pomocniczym redukcji ejdetycznej jest wariacja imaginacyjna. Polega one na swobodnym przekształcaniu w wyobraźni przedmiotów jednostkowych w celu określenia ich istoty. W ramach wariacji staramy się sobie wyobrazić, co by się stało, gdyby jakąś cechę danego przedmiotu zastąpić inną cechą lub ją całkowicie zmienić.
Np. możemy wyobrazić sobie wszystkie barwy we wszystkich przestrzeniach, ale nie możemy wyeliminować próżni, bo zniknie barwa, gdyż barwa może zaistnieć tylko w pewnej rozciągłości.
W ramach wariacji deformujemy jakiś przedmiot w wyobraźni, lecz okazuje się, że nasza wolność jest ograniczona, istnieje coś, co się nie zmienia i tym niezmiennikiem jest przyroda.
Dasein wg Martina Heideggera.
Fenomenologia jest nazwą metody prowadzącej do rozstrzygnięć ontologicznych. W jej skład wchodzą trzy elementy:
redukcja fenomenologiczna-pojmowana, jako przejście od ujętego w badaniu ontycznym bytu (seiende) do zrozumienia bycia, (sein) tego bytu tzn. do uchwycenia sensu oczywistego i prostego faktu, że ten byt w ogóle jest; „jest” wyznacza i konstytuuje przestrzeń możliwego zapytywania o bycie. Podmiotem pytania jest byt o charakterze indywidualnego jestestwa-dasein; takim bytem jest każdy z nas
Możemy uchwycić własne bycie, jak również ujmując jakiekolwiek inny byt, potrafimy zrozumieć także jego bycie
Byt (jestestwo- dasein) warunkuje konstrukcję fenomenologiczną
Destrukcja- tj. krytyczne rozważanie tradycyjnych pojęć i systemów filozoficznych
Byt o charakterze jestestwa tj. taki, który ze swojej istoty rozumie bycie, a wraz z tym jego sens. W jestestwie, bowiem i tylko w nim już z góry zawarte jest owo „jest” tzn. bycie, ku któremu może się ono zwrócić swoim zapytaniem
Człowiek jest jawnością (DA); jest bytem jawnym, który wychodzi w stronę swego bycia (SEIN), by je zrozumieć
Jestestwo (dasein) zawiera się w jego egzystencji, tzn. w możliwości odnoszenia się do bytów różnych od niego, jak też ido samego siebie
Czym różni się bycie od bytu u Martina Heideggera ?
Bycie i byt są dla Heideggera jedynie nieodłączonymi elementami pewnej całości, różnicy między nimi. Nie ma bytu bez bycia i odwrotnie- nie ma bycia bez bytu. Bycie i byt są tylko momentami różnicy onkologicznej.
Bycie dla Heideggera jest zawsze mediacją, zapośredniczeniem- siebie samego „i” bytu.. Bycie i byt są nazwami momentów mediacji i w oderwaniu od niej nie mają sensu.
Bycie to nie to samo co byt. Gdy ujawnia się byt, bycie jako takie „skrywa się”. Różnica odbywa się przez skrywanie się bycia. Znajduje się ono zawsze „poza” jawnym bytem. Wymyka się ujawnianiu, cofa się oraz ukrywa. Gdy byt jest jawny, to bycie chowa się w cień. Dlatego różnica między nimi dzieje się.
„Ja aksjologiczne” u Józefa Tischnera.
Tischner przeciwstawil Ja akscjologiczne Ja transcendentalnemu Huselra. Najbardziej zrodlowym doswiadczaniem Ja jest doswiadczanie go jako “pewnej swoistej wartosci”. Nalezy uznac Ja za wartosc. Ja aksjologiczne jest Ja pierwotnym, tzn. ze Ja pierwotne nie jest realnym, czasoprzestrzennyj bytem, lecz irrealną wartoscia.
. Na czym, u H. – G. Gadamera, polega aktywizowanie wiecznych eidos w historycznie uwarunkowanym języku ?
Eidos = istota (jako idealny przedmiot myśli)
Istotę poznania fenomenologicznego wyznacza- poznanie istotnościowe i redukcja eidetyczna. Chodzi o przejście od poszczególnych fenomenów rzeczy rejestrowanych w doświadczeniu do istoty (eidos ) tych fenomenów, a następnie do intuicyjnego uchwycenia idei.
Zdaniem Gadamera zatem uchwycenie istoty dokonuje się w aktach poznania apriorycznego o charakterze bezpośredniej naoczności. Akty te dostarczają poznanie absolutne, pewne.
Eidos jest unaocznionym, dającym się unaocznić przedmiotem o charakterze ogólności, czymś czystym i nieuwarunkowanym, to znaczy czymś, co, zgodnie z własnym dającym się intuicyjnie ująć sensem, nie jest uwarunkowane przez żaden fakt. To w oparciu o eidos powinny być tworzone pojęcia.
Trwając w transcendentnej świadomości, która zabrania nam wydawania jakiegokolwiek sądu o przestrzenno-czasowym bycie, jesteśmy zmuszeni do wykreowania rzeczywistości na podstawie jej immanentnych i apriorycznych zasad. Są nimi właśnie czas i przestrzeń oraz wynikające z nich kategorie (rozumiane w sensie pustych schematów w które następnie „wkładamy” określenia).
Kategorie wynikają z czasu i przestrzeni w ten sposób, że są ich częścią. Żaden przedmiot faktyczny czy