serce, p�uca


Serce, płuca

(Położenie, budowa zewnętrzna, ściany, osierdzie, naczynia nerwy)

SERCE (cor)

Jest to wydrążony m. poprzecznie prążkowany typu sercowego o charakterze pompy ssąco-tłoczącej objęty workiem osierdziowym.

położenie - w worku osierdziowym (saccus pericardiacus)

w - dolnej części śródpiersia przedniego

na - wys. wyr. kolczystych od Th5-9

przebieg długiej osi serca - potrójnie skośny:

Budowa zewnętrzna:

kształt - stożek

powierzchnie (2):

  1. przednia - mostkowo-żebrowa (f. sternocostalis)

  2. tylna - przeponowa (f. diaphragmatica)

brzegi (2):

  1. prawy - ostry (m. acutus)

  2. lewy - tępy (m. obtusus)

w rozkurczu brzegi te stanowią pow. płucne

podstawa (basis) - na górze + korona serca (corona cordis) z ośmioma naczyniami

wierzchołek (apex) - w V lewej przestrzeni międzyżebrowej, 1 cm przyśrodkowo od linii środkowo-obojczykowej

Budowa wewnętrzna:

ściana serca jest trójwarstwowa - sierdzie, wsierdzie, osierdzie

sierdzie (myocardium) - zasadnicza warstwa mięśniowa, ma trzy części:

  1. mięsień sercowy (musculus cordis) - właściwa pompa o trzech pokładach

    1. warstwa powierzchowna - skośna (stratum superficiale s. obliquum) - jedyna wspólna dla obu komór

    2. warstwa pośrednia - okrężna (s. circulare)

    3. warstwa głęboka - podłużna (s. longitudinale) - jest to przedłużenie warstwy skośnej, tworzy na wierzchołku wir serca (vortex cordis)

  2. szkielet serca (sceleton cordis) - jest to rusztowanie łącznotkankowe dla mięśni

    1. pierścienie [4]:

1, 2 - pierścień włóknisty przedsionkowo-komorowy prawy i lewy (anulus fibrosus atrioventricularis dex. et sin)

3 - pierścień włóknisty aorty (anulus fibrosus aortae)

4 - pierścień włóknisty pnia płucnego (anulus fibrosus trunci pulmonalis)

    1. nici [2] - nić wieńcowa prawa i lewa (filum coronoarium dex. et sin.)

    2. trójkąty [2] - trójkąt włóknisty prawy i lewy (trigonum fibrosum dex. et sin.)

    3. część błoniasta przegrody międzykomorowej (pars membranacea septi interventricularis)

  1. układ przewodzący serca (systama conducens cordis) - układ automatyczny (automaticum)

    1. ośrodek I rzędowy - węzeł zatokowo-przedsionkowy s. Keith`a-Flack`a (nodus sinoatrialis), obejmuje podkowiasto ż. główną górną

    2. ośrodek II rzędowy - węzeł przedsionkowo-komorowy s. Aschoffa-Tawary (nodus atrioventricularis), leży w dnie przedsionka prawego

    3. ośrodek III rzędowy - pęczek przedsionkowo-komorowy s. Hisa (fasciculus atrioventricularis) + odnoga prawa i lewa (crus dex. et sin.), leży w przegrodzie międzykomorowej (septum interventriculare)

    4. włókna Purkiniego

wsierdzie (endocardium) - wyściela ściany serca, skład się ono ze śródbłonka, blaszki właściwej i tkanki podwsierdziowej

nasierdzie (epicardium) - pokrywa serce z zewnątrz, jest utworzone przez blaszkę trzewną osierdzia surowiczego (lamina visceralis pericardii serosi), z zewnątrz jest powleczone jednowarstwowym nabłonkiem płaskim, od wewnątrz luźną tkanką podwsierdziową pomiędzy którymi leży blaszka właściwa nasierdzia (lamina propria pericardi)

JAMA SERCA (cavum cordis)

przegrody (2):

  1. przegroda międzyprzedsionkowa (septum interatriale)

  2. przegroda międzykomorowa (septum interventriculare)

dzielę one jamę serca na część prawą (odtlenowaną) i lewą (utlenowaną)

ujście przedsionkowo-komorowe [2]:

  1. ujście przedsionkowo-komorowe prawe (ostium aatrioventriculare dex.)

  2. ujście przedsionkowo-komorowe lewe (ostium aatrioventriculare sin.)

części (4):

1, 2 - przedsionek prawy i lewy (atrium dextrum et sinistrum)

3, 4 - komora prawa i lewa (ventriculus dex. et sin.)

przepływ krwi przez serce od wdechu do wydechu:

wdech → płuco → żż. płucne → przedsionek lewy → komora lewa → aorta → obwód górny i dolny → ż. główna górna i dolna → przedsionek prawy → komora prawa → pień płucny → tętnice płucne → płuco → wydech

Żyły wchodzą do serca:

    1. ż. główna górna i dolna → do przedsionka prawego

    2. żż. płucne → do przedsionka lewego

Tętnice wychodzą z serca:

  1. pień płucny → z komory prawej

  2. aorta → z komory lewej

Porównanie przedsionków „prawego i lewego serca”

ściany (6)

przedsionek prawy (sześcian)

przedsionek lewy (sześcian)

przednia

uszko prawe (auricula dex.) i

mm. grzebieniaste (mm. pectinati)

uszko lewe (auricula sin.) i

mm. grzebieniaste (mm. pectinati)

tylna

1. ujście ż. głównej dolnej (ostium v. cavae inf.) + zastawka

2. ujście zatoki wieńcowej serca + zastawka (ostium sinus coronarii)

3. guzek międzyżylny (tuberculum intervenosum)

---

górna

ujście ż. głównej górnej (ostium v. cavae sup.)

ujścia żył płucnych (ostium venae pulmonalis) [4]

dolna

ujście przedsionkowo-komorowe prawe + zastawka trójdzielna (valvula tricuspidalis)

ujście przedsionkowo-komorowe lewe + zastawka dwudzielna

s. mitralna (valvula bicuspidalis)

przyśrodkowa

= przegroda międzyprzedsionkowa (septum interatriale),

dół owalny (fossa ovalis) + rąbek (limbus) + zastawka (valvula) [zastawka Tebeziusza]

zastawka dołu owalnego (valvula fossa ovalis) → sierp przegrody (falx septi) - szczątek

boczna

otwory żył najmniejszych serca (foramina venarum minimarum), grzebień graniczny (crista terminalis)

otwory żył najmniejszych serca

Porównanie komór „prawego i lewego serca”

Komora prawa

(trójścienny ostrosłup)

Komora lewa (stożek)

ściana przednia

m. brodawkowaty przedni (m. papillaris anterior)

m. brodawkowaty przedni

ściana tylna

m. brodawkowaty tylny

m. brodawkowaty tylny

ściana przyśrodkowa

m. brodawkowaty przegrodowy (m. papillaris septalis), grzebień nadkomorowy (crista supraventricularis)

---

ściana górna =

podstawa komory

(basis ventriculi)

1. ujście przedsionkowo-komorowe prawe

2. ujście pnia płucnego (ostium trunci pulmonalis) + zastawka pnia płucnego (valvula semilunaris dex.)

1. ujście przedsionkowe lewe

2. ujście aorty (ostium aortae) + zastawka półksiężycowata lewa i ujścia tętnic wieńcowych (ostia arteriarum coronarium)

wierzchołek komory

= wcięcie koniuszka serca (incisura apicis cordis)

= koniuszek serca (apex cordis)

wypełnione przez beleczki mięśniowe (trabeculae carneae)

kształt na przekroju poprzecznym

półksiężycowaty przecięty w poprzek przez beleczkę przegrodowo- brzeżną (trabecula septomarginalis)

okrągły

kąt pomiędzy drogą napływu i odpływu

większy

mniejszy

grubość ścian

5 mm

15 mm

TABELA PORÓWNAWCZA TĘTNICZYCH I ŻYLNYCH UJŚĆ SERCA

ujście tętnicze

ujście żylne

prawe

lewe

prawe

Lewe

zastawka

zastawka pnia płucnego

zastawka aorty

zastawka dwudzielna (mitralna)

zastawka trójdzielna

płatki

(3) zastawka półksiężycowata:

przedni,

prawy, lewy

(3) zastawka półksiężycowata:

tylny,

prawy, lewy

(2) płatek przedni i tylny

(3) płatki:

przedni, tylny, przegrodowy

kształt płatka

gniazda jaskółcze

owalny

trójkątny

powierzchnia zastawek (2)

1. komorowa

2. naczyniowa

1. przedsionkowa

2. komorowa

struny ścięgniste w aparacie zastawkowym

nieobecne

obecne

tony serca

II ton

I ton

systole

otwarte

zamknięte

diastole

zamknięte

otwarte

rzut na ścianę klatki piersiowej

koniec mostkowy po stronie lewej

w linii pośrodkowej

3 chrząstki żebrowej

3 przestrzeni międzyżebrowej

3 i 4 przestrzeni międzyżebrowej oraz 4 chrząstki żebrowej

na wys. przyczepu

5 chrząstki żebrowej

miejsce

II przestrzeń międzyżebrowa

V przestrzeń międzyżebrowa lewa 1 cm przyśrodkowo od linii środkowo-obojczykowej

przyczep mostkowy 5, 6 żebra chrzęstnego po stronie prawej

lewy brzeg mostka

prawy brzeg mostka

wzajemne położenie ujść

prawe przed lewym obok siebie

sąsiadują

oddzielone ujściem aorty

NACZYNIA

Tętnice (2):

  1. t. wieńcowa prawa (a. coronaria dextra)

  2. t. wieńcowa lewa (a. coronaria sinistra)

PORÓWNANIE PRZEBIEGU TĘTNIC WIEŃCOWYCH SERCA

t. wieńcowa prawa serca

t. wieńcowa lewa serca

od

zatoki prawej ujścia aorty (sinus dexter ostii aortae)

zatoki lewej ujścia aorty

(sinus sinister ostii aortae)

między

pniem płucnym, a uszkiem prawym

pniem płucnym, a uszkiem lewym

w

w bruździe przedsionkowo-komorowej prawej (sulcus atrioventricularis dex.), dalej w bruździe międzykomorowej tylnej (sulcus interventricularis posterior)

w bruździe przedsionkowo-komorowej lewej → gałąź okalająca (ramus circumflexus), w bruździe międzykomorowej przedniej → gałąź międzykomorowa przednia (ramus interventricularis anterior)

PORÓWNANIE ZASIĘGU UNACZYNIENIA TĘTNIC WIEŃCOWYCH SERCA

t. wieńcowa prawa serca

t. wieńcowa lewa serca

ściany

większa część prawej połowy

większa część lewej połowy

przegroda

1/3 tylna

2/3 przednie

mm. brodawkowate

4 mięśnie: mm. komory prawej i m. brodawkowaty tylny komory lewej

3 mięśnie: mm. komory lewej i m. brodawkowaty przedni komory prawej

Żyły:

Zatoka wieńcowa (sinus coronarius) - jest to spływ większości żył serca: leży w bruździe wieńcowej (sulcus coronarius), w przedłużeniu żyły wielkiej serca. Uchodzi do przedsionka prawego.

Dopływy (5):

  1. ż. serca wielka (v. cordis magna) - w bruździe międzykomorowej przedniej

  2. ż. serca mała (v. cordis parva) - w części bocznej bruzdy wieńcowej

  3. ż. serca średnia (v. cordis media) - w bruździe międzykomorowej tylnej

  4. ż. tylna komory lewej (v. posterior ventriculi sinistri)

  5. ż. skośna przedsionka lewego (v. obliqua atrii sinistri)

Żyły serca przednie (vv. cordis anteriores) - uchodzą bezpośrednio do prawego przedsionka

Żyły najmniejsze serca (vv. cordis minimae) - uchodzą bezpośrednio do wszystkich 4 jam serca

Naczynia limfatyczne:

Sploty (3):

  1. s. podwsierdziowy (plexus subendocardiacus)

  2. s. sierdziowy (pl. myocardiacus)

  3. s. podnasierdziowy (pl. subepicardiacus)

Naczynia - trasą tętnic do węzłów chłonnych śródpiersiowych przednich

NERWY:

Serce jest unerwione przez system „AA” → układ automatyczny i autonomiczny (splot sercowy)

Splot sercowy jest największym splotem autonomicznym klatki piersiowej.

Składa się z:

  1. części współczulnej (sympatycznej)

    1. nn. sercowe szyjne: górny, środkowy, dolny (nn. cardiaci cervicales superior, medius et inferior)

    2. nn. sercowe piersiowe (nn. cardiaci thoracici)

  2. przywspółczulnej (parasympatycznej) - gał. sercowe górne i dolne od n. X (rami superior et inferior n. vagi)

Dzieli się na:

  1. część powierzchowną (pars superficialis) - przed łukiem aorty i rozdwojeniem pnia płucnego, bardziej na lewo

  2. część głęboka (pars profunda) - między żyłami płucnymi, a aortą piersiową, bardziej na prawo

Tworzy (4):

  1. splot wieńcowy serca przedni (pl. coronarius cordis anterior) - oplata się na t. wieńcowej prawej

  2. splot wieńcowy serca tylny (pl. coronarius cordis posterior) - oplata się na t. wieńcowej lewej

1 i 2 wytwarzają sploty wtórne (3):

    1. splot nasierdziowy (pl. epicardiacus)

    2. splot śródsierdziowy (pl. myocardiacus)

    3. splot podwsierdziowy (pl. subendocardiacus)

  1. splot płucny przedni i tylny (pl. pulmonalis anterior et posterior) - oplata się na t. płucnej

  2. splot aorty piersiowej (pl. aorticus thoracicus) - oplata się na aorcie piersiowej

OSIERDZIE (pericardium)

Jest to worek włóknisto-surowiczy, obejmujący serce na kształt stożka, którego podstawa łączy się z przeponą, a spłaszczony wierzchołek zwrócony ku górze obejmuje początki wielkich naczyń serca.

części (2):

  1. osierdzie surowicze (pericardium serosum)

  2. osierdzie włókniste (pericardium fibrosum)

osierdzie surowicze:

blaszki (2):

  1. blaszka trzewna (lamina visceralis) = nasierdzie (epicardium)

  2. blaszka ścienna (lamina parietalis)

wrota osierdzia surowiczego (porta pericardii serosi) [2] = przejście blaszki trzewnej w ścienną na częściach początkowych wielkich naczyń serca.

wrota tętnicze (porta arteriosa) - na wys. początku łuku aorty i rozdwojenia pnia płucnego

wrota żylne (porta venosa) - obejmują ujścia żył płucnych i głównych w kształcie leżącej litery T.

Jama osierdzia (cavum pericardii) = między 1 i 2 zawiera płyn osierdziowy (liquor pericardii)

Zachyłki jamy osierdzia (recessus cavi pericardi) [5]:

  1. zatoka poprzeczna osierdzia (sinus transversus pericardii)

przed - przedsionkami serca

za - aortą (cz. zstępującą) i pniem płucnym

pod - t. płucną prawą

  1. zatoka skośna osierdzia (sinus obliquus pericardii) - na tylnej ścianie przedsionka lewego, między żyłami płucnymi

  2. zachyłek aorty (recessus aortae)

  3. zachyłek pnia płucnego (recessus trunci pulmonalis)

  4. zachyłek żyły głównej górnej (recessus v. cavae inferioris)

osierdzie włókniste (pericardium fibrosum) - wzmacnia od zewnątrz blaszkę ścienną osierdzia surowiczego. Połączone z otoczeniem przez (3):

  1. więzadła mostkowo-osierdziowe (ligg. sternopericardiaca): górne i dolne - z mostkiem

  2. więzadło przeponowo-osierdziowe (lig. phrenicopericardiacum) - z przeponą

  3. błona oskrzelowo-osierdziowa (membrana bronchopericardiaca) - w górze z tchawicą i oskrzelami głównymi, na dole z przeponą

Tętnice (2):

  1. t. osierdziowo-przeponowa i gał. osierdziowe (a. pericardiacophrenica, rr. pericardiaci) - od t. piersiowej wewnętrznej

  2. gał. osierdziowe od aorty piersiowej

Węzły chłonne (2): śródpiersiowe przednie i tylne (n. l. mediastinales anteriores et posteriores)

Nerwy (3):

  1. n. przeponowy (n. phrenicus)

  2. n. X (n. vagus)

  3. pień współczulny (truncus sympathicus)

PŁUCO (pulmo)

Jest to jedyny parzysty narząd układu oddechowego i jedyny, którego budowa pozwala poza przewodzeniem powietrza dokonywać wymiany gazowej.

Jego jednostką anatomiczną i fizjologiczną jest gronko (acinus)

położenie - w jamie klatki piersiowej, dobocznie od śródpiersia.

Budowa zewnętrzna:

kształt - dzwon (oba płuca)

powierzchnie (3):

  1. p. żebrowa (f. costalis)

  2. p. przeponowa (f. diaphragmatica)

  3. p. śródpiersiowa (f. mediastinalis) + korzeń płuca (radix pulmonis)

Tabela porównawcza bruzd i wycisków powierzchni śródpiersiowych płuca

Płuco prawe

Płuco lewe

bruzda ż. ramienno-głowowej prawej

(sulcus venae brachiocephalicae dex.)

bruzda ż. ramienno-głowowej lewej

bruzda t. podobojczykowej prawej

(sulcus a. subclaviae dex.)

bruzda t. podobojczykowej lewej

bruzda ż. głównej górnej

(sulcus v. cavae superioris)

bruzda aorty

(sulcus aortae)

bruzda ż. nieparzystej (sulcus v. azygos)

bruzda łuku aprty (sulcus arcus aortae)

wycisk sercowy (impressio cardiaca)

wycisk sercowy

bruzda przełyku (sulcus oesophagei)

wycisk przełykowy (impresio oesophagei)

Korzeń płuca (radix pulmonis) - zawiera twory wchodzące i wychodzące z płuc przez wnękę płuca, objęte kołnierzem opłucnowym:

  1. oskrzele główne (bronchus principalis)

  2. t. płucna (a. pulmonalis) i żż. płucne: górne i dolna (vv. pulmonales sup. et inf.)

  3. tt. i żż. oskrzelowe (aa. et vv. bronchiales)

  4. naczynia chłonne (vasa lymphatica)

  5. splot płucny (pl. pulmonalis)

Leży na wys. kręgu Th5-7

Krzyżuje do od przodu n. przeponowy (n. phrenicus), a od tyłu (n. vagus)

Brzegi (margo) [3]:

  1. brzeg przedni - ostry (m. anterior s. acutus) + wcięcie sercowe na lewym płucu

  2. brzeg tylny - tępy (m. posterior s. obtusus)

  3. brzeg dolny (m. inferior)

Szczelina (fissura) [3]:

  1. szczelina skośna (f. obliqua)

  2. szczelina pozioma (f. horizontalis) - tylko na płucu prawym

szczelina skośna

od górno-tylnego brzegu wnęki

do dolnego brzegu wnęki

przebieg