HEMATOPOEZA
Niedokrwistość niedobarwliwa
Niedokrwistość nadbarwliwa
Rekombinowanie czynnika wzrostu - zastosowanie
Płyny krwiozastępcze
Koloidy i krystaloidy
Leczenie niedokrwistości u chorych z niewydolnością nerek
leczenie przeciwzakrzepowe
hamujące agregację płytek krwiozastępcze
leki fibrynolityczne
leki hamujące fibrynolizę
leki hamujące krwawienie
Erytropoetyna (EPO)
Wskazania: przewlekła niewydolność nerek(choroby nerek), zwłaszcza pacjenci dializowani, chorzy na AIDS leczeni zidowudyną, chorzy na nowotwory leczeni chemioterapią i chorzy na inne choroby przewlekłe. Niedokrwistość u pacjentów odmawiających transfuzji.
Niepożądane: Na początku leczenia może wystąpić zespół objawów grypopodobnych ( bóle głowy, bóle mięśniowo-stawowe, nudności, gorączka, uczucie zmęczenia, biegunka ) i nadciśnienie lub zaostrzenie istniejącego nadciśnienia.
Epoetyna alfa (Epogen) - średnie początkowe dawki EPO wynoszą 50-150 j./kg mc podawane 3x w tyg podskórnie lub dożylnie przez 2-6tyg, dawka podtrzymująca: 75 j./kgmc
Epoetyna beta (Recormon)
W niedokrwistości u chorych przygotowywanych do planowej operacji (stężenie Hb powyżej 10g/dl, a poniżej 13g/dl):
jeżeli okres przedoperacyjny wynosi <3tyg, EPO podać podskórnie w ilości 100-300jm/kgmc/24h przez 10-15dni przed i 4 dni po operacji
- jeżeli okres przedoperacyjny wynosi >3tyg EPO podać podskórnie w ilości 600jm/kgmc raz w tygodniu, 21, 14 i 7 dni przed operacją i w dniu operacji.
W leczeniu niedokrwistości wcześniaków dawki erytropoetyny są większe niż u osób dorosłych i wynoszą średnio 200-750 jm/kgmc/tydzień podskórnie lub 200-1200jm/kgmc/tydzień dożylnie. Leczenie zaczyna się najlepiej między 3 a 5 dniem życia i trwa ono przez 2-3 tygodnie.
Chorym zakwalifikowanym do programu przedoperacyjnego zbierania i przechowywania autologicznej krwi, którą będzie można wykorzystać podczas planowanej operacji, podaje się EPO dożylnie 2x w tyg przez 3 tyg przed planowanym zabiegiem. Stosuje się dawkę 600 jm/kgmc, u chorych u których nie jest wymagana bardzo duża stymulacja erytropoezy można podać dawki rzędu 150-300jm/kgmc. Od tak przygotowanego pacjenta pobiera się w sumie 6 jednostek krwi i przechowuje w celu wykorzystania w okresie przedoperacyjnym. Krew można pobrać jeżeli hematokryt wynosi 33% lub stężenie hemoglobiny ponad 11g/dl.
Interleukiny
Interleukina-2 (IL-2) odgrywa ważną rolę w procesach immunologicznych
Wskazania: leczenie niektórych nowotworów, zwłaszcza raka nerki z przerzutami i czerniaka złośliwego, choroby nowotworowe krwi, trąd, AIDS
Niepożądane: objawy ogólne, grypopodobne, neurologiczne (niepokój, pobudzenie, zawroty głowy, drgawki), krążeniowe (zespół przesiąkania, zaburzenia rytmu, bóle dławicowe), dermatologiczne (rumienie, wysypka), zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, biegunka).
Dawkowanie: podaje się dożylnie w postaci ciągłego wlewu w dawce 1mg/m2/doba przez 4-5dni. Po tygodniowej przerwie, ponownie 4-5dni podawania leku - co stanowi jeden cykl. Cykle te można powtarzać co 3-4tyg.
Interleukina-3 (IL-3) wpływa na wczesne etapy rozwoju niedojrzałych komórek macierzystych i daje początek koloniom granulocytowo-monocytowo-megakariotycytowo-erytroblastycznym.
Wskazania: niedokrwistość aplastyczna, zespół mielodysplastyczny, mielosupresja po chemioterapii przeciwnowotworowej w celu mobilizacji komórek macierzystych szpiku.
Niepożądane: gorączka i bóle głowy
Dawkowanie: 1-40 ug/kgmc podskórnie przez 7-14dni
Może być stosowana sekwencyjnie z innymi cytokinami działającymi w późniejszych etapach różnicowania komórkowego, GM-CSF, G-CSF, M-CSF, EPO, TPO
Interleukina 11
Stosuje się ją w leczeniu i zapobieganiu ciężkiej małopłytkowości związanej z chemioterapią przeciwnowotworową, a także w innego rodzaju małopłytkowościach: towarzyszących zespołom mielodysplastycznym, niedokrwistości aplastycznej, przeszczepieniu komórek hemopoetycznych itp.
Niepożądane: bóle głowy, gorączka retencja płynów, tachykardia, nudności, niedokrwistość, hipoalbuminemia i hipokalcemia na skutek rozcieńczenia krwi (hipowolemia)
Oprelvekin - 50ug/kgmc/doba, stosuje się ją do zwiększenia liczby płytek krwi ponad 50x109/l
Interferony
Interferony (IFN) to białka wytwarzane przez komórki ssaków w odpowiedzi na zakażenie wirusowe lub stymulację antygenową czynnikami wzrostu, limfokinami itp. Wywierają wpływ na funkcję komórek przez wi,ązanie się z odpowiednimi receptorami. Wykazują działania przeciwwirusowe, antyproliferacyjne i immunomodulujące
Wskazania: leczenie chorób wirusowych (WZW B i C, kłykciny kończyste, brodawczak krtani, mięsak Kaposiego), leczenie nowotworów układu krwiotwórczego (białaczka włochatokomórkowa, przewlekła białaczka szpikowa, nadpłytkowość samoistna, szpiczak mnogi, chłoniaki złośliwe), leczenie guzów litych (rak nerki, czerniak złośliwy).
Stosowane są rekombinowane odpowiedniki interferonów;
Intereferon alfa (Intron A, RoferonA) - dawkowanie indywidualne od 3 do 36mln j.m/doba podskórnie codziennie, a po osiągnięciu poprawy 3x/tyg
Interferon beta (Betaferon) p 8mln j.m podskórnie co drugi dzień (główne wskazanie: stwardnienie rozsiane)
Interferon gamma (Imukin) - 1,5mln j.m podskórnie 3x w tyg, (głw wskazanie - przewlekła choroba ziarniniakowa)
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
LEKI PRZECIWPSYCHOTYCZNE
Neuroleptyki typowe (blokują receptory dopaminergiczne i serotonininergiczne)
Pochodne fenotiazyny
(chlorpromazyna, promazyna, lewomepromazyna, flufenazyna)
Pochodne butyferonu
(haloperidol, spiperonm trifluperidol)
Pochodne tioksantenu
(chlorprotiksen, klopentiksol)
poch. difenylobutylopiperydyny
(pimozyd)
Chlorpromazyna, zrównoważone działania przeciwpsychotyczne i uspokajające, niekorzystnie działa w przypadkach obniżonego nastroju (depresyjne działanie), działanie pozapiramidowe
Promazyna (bezpieczniejsza) - słabsze działanie autonomiczne i pozapiramidowe ale i lecznicze. Stosowana szczególnie u starszych chorych, działa łagodnie przeciwpsychotycznie, silnie uspokajająco i przeciwwymiotnie.
Flufenazyna, działa aktiwizująco i antyautystycznie, bezpieczna, łagodzi stany pobudzenia dysforie i nasiloną agresywność.
Lewomepromazyna działa uspokajająco i przeciwdepresyjnie, słabo przeciwpsychotycznie
Haloperidol - silne działanie uspokajające, nie działa cholinolitycznie i przeciwhistaminowo, objawy pozapiramidowe i depresji nie stanowią barier przed jego stosowaniem w różnych stanach schizofrenii, manii i majaczeniu alkoholowym. Nie stosować w ciąży
Trifluperidol - działa silniej na objawy wytwórcze, równocześnie częściej niż haloperidol, wywołuje dyskinezy i akatyzję.
Chlorprotiksen i klopentiksol, są bezpieczniejsze od poch fenotiazyny, wywierają słabsze działanie pozapiramidowe, działają wyraźnie przeciwdepresyjnie, stosowane w majaczeniu alkoholowym.
Pimozyd - wyraźne działanie aktywizujące i przeciwautystycczne, wywołuje znaczne objawy pozapiramidowe, stosowany bywa w schizofrenii z silnym zahamowaniem
Neuroleptyki atypowe (blokują bardziej receptory serotoninergiczne 5-HT2a) - wieksza skuteczność w tłumieniu negatywnych objawów schizofrenii, mniej lub w ogóle nie wywodują efektów pozapiramidowych
Sulpiryd(hamujeD2), Klozapina (hamuje D1 i D2) - nie wywołują objawów pozapiramidowych,
Kwetapina (Hamuje 5-HT2a i D2) - nie wywołują objawów pozapiramidowych,
Klozapina (antagonista D1, D4, M1, alfa-adrenergicznego, 5-HT2A i D2), Risperidon (w większym stopniu hamuje 5-HT2A niż D2)
Amisulpiryd - (hamuje D2) łagodzi objawy negatywne schizofrenii bez wywoływania efektów pozapiramidowych
zasady leczenia schizofrenii - efekt po 2-3 tygodniach
LEKI PRZECIWDEPRESYJNE
Nieselektywne inhibitory wychwytu monoamin: NA, 5-HT, DA
Trójpierścieniowe o działaniu receptorowym (TLPD) obarczone są
Imipramina amitryptylina klomipramina
O budowie innej (dwu lub polipierścieniowej) - leki 2generacji
fluoksetyna, fluwoksamina, moklobemid
Selektywne inhibitory wychwytu NA (SNRI), NA+DA(NDRI)
Selektywne inhibitory wychwytu 5-HT (SSRI)
Fluoksetyna Fluwoksamina Paroksetyna
Inhibitory MAO (IMAO)
Nieselektywne: Fenelzyna
Selektywne: moklobemid
Nietypowe:
mirtazapina
wyraźne działanie przeciwlękowe i uspokajające, bez wpływu na napęd: doksepina
słabsze działanie przeciwlękowe i umiarkowany wpływ na napęd: amitryptylina, fluoksetyna, imipramina, klomipramina, moklobemid
działające odhamowująco na obniżony napęd psychoruchowy, bez wpływu uspokajającego i przeciwlękowego: dezipramina, nortryptylina
TLPD: Nieselektywne inhibitory wychwytu monoamin: NA 5-HT DA:
Imipramina amitryptylina klomipramina , Amitryptylina Nortryptylina Doksepina , wenafaksyna milnacipran
wskazania do stosowania TLPD: depresje endogenne w przebiegu chorób afektywnych oraz w innych stanach depresyjnych jak przewlekła subdepresja, depresje (reaktywne nerwicowe w zatruciach, w chorobach OUN, uzależnieniach)
Selektywne inhibitory wychwytu 5-HT (SSRI)
Fluoksetyna Fluwoksamina Paroksetyna
wskazania do stosowania SSRI: depresje, zaburzenia dystymiczne, stany z p/wskazaniami do leczenia TLPD. Szczególnie przydatne w terapii depresji w warunkach ambulatoryjnych
Inhibitory monoaminooksydazy (IMAO)
inhibitory nieselektywne (fenelzyna)
inhibitory selektywne (moklobemid) - lek dobrze tolerowany, niepożądane o niewielkim nasileniu, brak niekorzystnego wpływu na układ krążenia(nie powoduje tachykardii i hipotonii).
INNE
Mirtazapina wykazuje dużą skuteczność w leczeniu depresji, działanie przeciwdepresyjne obserwuje się już po 7-10 dniach.
leki normalizujące nastrój - sole litu, karbamazepina, walproiniany
??
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
LEKI PRZECIWBAKTERYJNE
Sulfonamidy:
w zakażeniach Pneumocystis carini (ko-trimoksazol)
malaria oporna na leki, toxo (sulfametoksazol + pirymetamina)
choroby zapalne jelit (sulfasalazyna)
zakażenia ran pooparzeniowych (sól srebrowa sulfadiazyny, miejscowo)
infekcje przenoszone drogą płciową - chlamydie, wrzód miękki (ko-trimoksazol)
bakter zapal spojówek, rogówki i po oparzeniach - (sulfacetamid)
dury i paradury - (ko-trimoksazol)
Penicyliny:
bakt zapal opon m-rdz (n meningitidis, str pneumoniae) - benzylopenicylina, duże dawki iv
infekcje kości i stawów (s. aureus) - flukloksacylina
infekcje skóry i tkanek miękkich (str pyogenes, s aureus) - benzylopenicylina, flukloksacylina
ugryzienia zwierząt (flora mieszana) - ko-amoksiklaw
zapalenie krtani (str pyogenes) - fenoksymetylopenicylina doustnie - OSPEN tabl 500tys
zapalenie ucha środkowego (str pyogenes, h influenzae) - amoksycylina
zapalenie oskrzeli u pacjentów z PChO dróg oddech - amoksycylina doustnie
zapalenie płuc o niezbyt ciężkim przebiegu (strept pneumoniae) - amoksycylina doustnie
infekcje układu moczowego (np. Ecoli) - amoksycylina doustnie
rzeżączka - amoksycylina plus probenecyd (doustnie) + inne
kiła - penicylina prokainowa i.m
zapalenie wsierdzia - benzopenicylina + aminoglikozydy
ciężkie infekcje wywołane przez Pseudomonas areuginosa - piperacyklina iv
dury i paradury - amoksycylina
Cefalosporyny:
posocznice - cefuroksym (2gen), cefotaksym(3gen) i.v
zapalenie płuc
zapalenie opon mózgowych -ceftriakson, cefotaksym(3gen) i.v
infekcje dróg żółciowych
infekcje układu moczowego (SZCZEGÓLNIE W CIĄŻY) - cefaklor
zapalenia zatok - cefadroksyl doustnie
Karbapenemy
pseudomonas, listeria, enterobacteriace, imipenem z cilastatyną i.v
Monobaktamy
G- pseudomonas, neisseria, haemophilus, aztreonam doustnie
Tetracykliny np. minocyklina, doustnie
riketsje, mykoplazmy, chlamydie, bruceloza, cholera, dżuma, choroba z lyme
Chloramfenikol doustnie
infekcje haemophilus influenzae oporne na inne leki
zapalenie opon mózgowych, gdzie nie można podać penicyliny
bakteryjne zapalenie spojówek (miejscowo)
Fluorochinolony
infekcje układu moczowego, skomplikowane - norfloksacyna, oloksacyna
infekcje układu oddechowego (pseudomonas aeruginosa)
zapalenie ucha zewn wywołane przez pseudomonas aeruginosa
przewlekłe zapalenie kości i szpiku wywołane przez bakterie G-
eradykacja S. typhi u nosicieli
rzeżączka (norfloksacyna ofloksacyna)
zapalenie szyjki macicy (ofloksacyna)
u pacjentów u których nie może być zastosowana penicylina, pojedycza dawka akrosoksacyny może wyleczyć rzeżączkę.
Polimyksyny
Colistin (polimyksyna E) w zakażeniach p pok G- , iv lub im w zakażeniach dróg moczowych
Antybiotyki glikopeptydowe
Zakażenia szpitalne pseudomonas, proteus, gentamycyna
układ moczowy, oparzenia, paciorkowcowe zapal wsierdzia gentamycyna
Antybiotyki polipeptydowe
infekcje groncowcowe, z opornością wielolekową wankomycyna i.v
rzekomobłoniaste zapalenie jelit wankomycyna doustnie
miejscowo w zakażeniach skóry i błon śluzowych gronkowcami i paciorkowcami bacytracyna
Linkozamidy
klindamycyna - chirurgia (h,pylori, toxo, ropnie otrzewnej, ropnie jamy brzusznej, zakażenia kałowe)
Nitrofurany
infekcje układu moczowego, antyseptyk dróg moczowych nitrofurantoina
Nitroimidazole
trichomonas, giardia lamblia, entamoeba histolytica, amebiozy, beztlenowce h.pylori - metronidazol
infekcje septyczne Penicylina G, flukloksacylina (jezeli produkuja B-laktamazy),
zapalenia płuc Penicylina G, ampicylina lub makrolidy
zakażenia ran, czyraki, Penicylina G, flukloksacylina,
zapalenie opon m-rdz NEISSERIa - Penicylina G
rzeżączka - amoksycylina + kwas klawulanowy (augmentin), ceftriakson lub chinolony
Clostridium - tężec, zgorzel, Penicylina G
Listeria - zapalenia opon m-rdz i infekcje noworodków - amoksycylina i aminoglikozydy
infekcje ukladu moczowego g- cefalosporyny p.o lub chinolony
posocznica aminoglikozyzdy i.v lub cefuroksym
biegunki (shigella) chinolony
salmonella (dury, paradury) chinolony lub ceftriakson
infekcje ukladu oddechowego, uszu, zatok, zapal opon m-rdz (haemophilus inf) ampicylina lub cefuroksym
krztusiec, bordatella pertussis makrolidy
vibrio cholerae tetracykliny
legionella pneumophila makrolidy i ryfampicyna
h.pylori (wrzody) metronidazol + amoksycylina + ranitydyna
pseudomonas aeruginosa
moczowy chinolony
inne (rany, oparzenia) - penicyliny + tobramycyna
brucelloza doksycylina + ryfampicyna
bacteroides fragilis
zapalenie ucha i krtani - penicylina G
infekcje ukladu pokarmowego - metronidazol, klindamycyna
inne g- beztlenowce - penicylina G lub metronidazol
campylobacter (biegunki) makrolidy lub chinolony
krętki
kiła - penicylina G
borellia (choroba z lyme, goraczka powrotna) - tetracykliny
riketsje (dur plamisty, goraczka Q, gorączka gór skalistych) - tetracykliny
mycoplasma pneumoniae - tetracykliny lub makrolidy
chlamydia - tetracykliny
actinomyces (ropnie) - penicylina G
pneumocystis (zapalenie pluc) ko-troksimazol
nocardia (choroby pluc) ko-troksimazol
RZS Sulfasalazyna
Choroba leśnikowskiego-Crohna - Sulfasalazyna
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
LEKI PRZECIWGRZYBICZE
Ketokonazol drożdżaki, dermatofity, grzybice narządowe - tabletki i krem
klotrimazol - tylko miejscowo, drożdżaki, dermatofity, rzęsistkowica, tylko krem
mikonazol - grzybice narządowe i powierzchowne - żel doustny, tabl, globulki dopochwowe, krem i puder
itrakonazol - drożdżaki, dermatofity, grzyby pleśniowe, doustnie
flukonazol - zakaż m-rdz, drożdźakowe, kryptokokoza płuc, doustnie
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
TRĄD:
trąd skąpo-bakteryjny - z niewielką ilością bakterii typu gruźliczego jest leczony przez 6 miesięcy dapsonem i ryfampicyną.
Trąd bogato-bakteryjny - z licznymi bakteriami typu trądowego - leczony przez co najmniej 2 lata ryfampicyną, dapsonem i klofazyminą.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
LEKI PRZECIWGRUŹLICZE
zasady leczenia:
systematyczność, odpowiedni czas trwania kuracji, stosowanie terapii skojarzonej.
Minimalny czas leczenia to 6miesięcy, leczenie gruźlicy opon m-rdz, mózgu, kości trwa nawet do 12mcy.
Leczenie przeprowadzane jest w dwóch fazach:
2-3 miesiące leczenie intensywne, mające na celu zahamowanie mnożenia się, oraz zabicie szybko namnażających się prątków. [[ryfampicyna izoniazyd pirazynamid etambutol]]
leczenie podtrzymujące - ma na celu zapobieganie nawrotom choroby [[ryfampicyna izoniazyd]]
I schemat leczenia:
pierwsze 2 mies: izoniazyd, ryfampicyna, pirazynamid, etambutol
kolejne 4 mies: izoniazyd, ryfampicyna
II schemat:
3 mies: ryfampicyna, etambutol, pirazynamid
6 mies: -----------//-------------
III schemat:
? mies: pirazynamid, chinolony, ryfampicyna (dojelitowo wszystkie)
max 6 mies: ---------//----------- (doustnie)
Dla kobiet w ciąży zaleca się stosowanie izoniazydu, rifampicyny, etambutolu
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
LEKI PRZECIWWIRUSOWE
CMV - Gancyklowir
HSV - Acyklowir, idoksyurydyna, denotiwir, triflurydyna
Grypa - Amantadyna, Rimantadyna Zanamiwir / oseltamiwir ribawiryna
Gorączka Lassa - Ribawirina
WZW
interferon
widarabina (WZW B)
Ribawirina (WZW C)
HIV
Zidowudyna + zalcytabina
stawudyna
didanozyna
lamiwudyna
newirapina
efawirenz
ritonawir
indinawir
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------