Promieniowanie cieplne jest produktem złożonych fizykochemicznych procesów reakcji spalania materiału palnego ( paliwa ). Powstające podczas spalania ciepło rozchodzi się i wymieniane jest z otoczeniem drogą przewodzenia, unoszenia i promieniowania. Przekazywanie ciepła wywiera wpływ na środowisko strefy palenia, w wyniku czego ogrzewają się : powietrze, przedmioty, konstrukcje, urządzenia itp. W oddalonych od strefy palenia miejscach oddziaływanie cieplne nie ma istotnego wpływu na sytuację ogólną pożaru. Im bliżej do strefy palenia, tym bardziej groźne i skomplikowane staje się oddziaływanie cieplne. Strefą oddziaływania cieplnego nazywa się część przestrzeni otaczającej strefę palenia, w której rozchodzące się ciepło wywiera istotny wpływ na sytuację pożarową. W strefie cieplnego oddziaływania powstaje zagrożenie dla ludzi, dóbr materialnych, konstrukcji budowlanych urządzeń itp. to jest powstają warunki dla dalszego rozwoju pożaru .

Wiele dóbr materialnych niszczy się pod wpływem działania wysokich temperatur np. tworzywa sztuczne, wyroby ze skóry i papieru. Podczas pożarów wewnętrznych mniej więcej 8% wydzielającego się w czasie spalania ciepła pochłaniają konstrukcje budowlane, co prowadzi do ich przegrzania, deformacji i zawalenia wskutek utraty wytrzymałości mechanicznej. Jeżeli w strefie oddziaływania cieplnego znajdują się urządzenia technologiczne i aparaty zamkniętego typu, możliwa jest nie tylko deformacja konstrukcji stalowych, ale i wzrost ciśnienia, aż do powstania wybuchu.
Rozmiary strefy aktywnego promieniowania cieplnego podczas pożarów zewnętrznych zawsze będą większe, niż podczas wewnętrznych. Wiąże się to nie tylko z właściwościami przekazywania ciepła drogą promieniowania i konwekcji, ale także z ogniami lotnymi, sięgającymi na znaczne odległości ( do 800 metrów ) . Podczas pożarów wewnętrznych strefa oddziaływania cieplnego ograniczona jest zwykle rozmiarami palących się pomieszczeń . Fala cieplna może sięgnąć poza granicę palących się pomieszczeń, gdy w pomieszczeniach tych znajdują się otwarte otwory lub włazy, po przepaleniu lub zwaleniu stropów i przegród oraz przy znacznym przegrzaniu konstrukcji . podczas pożarów w zamkniętych pomieszczeniach, np. w piwnicach, ładowniach statków, komorach suszarni itp. wydzielające się w czasie spalania ciepło nie rozprasza się drogą konwekcji, lecz gromadzi się, tzn. następuje akumulacja ciepła, dlatego też pożary takie charakteryzują się wysoką temperaturą środowiska wewnątrz pomieszczenia oraz silnym ogrzaniem ścian i stropów.

Granica strefy cieplnego oddziaływania przez promieniowanie może znajdować

się podczas rozwiniętych zewnętrznych pożarów w znacznej odległości od strefy palenia. Z praktyki gaszenia pożarów znane są przykłady zapalenia budynków i budowli wskutek działania promieniowania w odległości 30 metrów i dalej od strefy palenie.

Temperatura jest zasadniczym fizycznym parametrem, określającym sytuację nie tylko w strefie palenia, ale i w strefie cieplnego oddziaływania .

Zasięg strefy oddziaływania cieplnego określa się wartością temperatury oraz wielkością strumienia cieplnego, determinującego czasu w jakim człowiek może w niej przebywać nie odczuwając bólu, co ilustruje poniższa tabela :

Czas określający granice bólu dłoni poddanej promieniowaniu cieplnemu:

	Gęstość strumienia cieplnego [ W/m ]	Czas określający granicę bólu [s ]
		280 - 550 625 - 1050 1100 - 1600 1680 - 2200 2200 - 2800 2800 - 3100 więcej niż 3500	Nieograniczony 180 - 300 40 - 60 20 - 30 12 - 10 7 - 10 2 - 5

Efekt wydzielania dużej ilości ciepła jest nierozerwalnie związany ze zjawiskiem spalania, a zatem umiejętność zachowania się w takich warunkach należy do podstawy sztuki gaszenia i działania ratowniczego. Człowiek bez specjalnego zabezpieczenia przed ciepłem może przebywać zaledwie kilka minut w temperaturze: 80 - 100 stopni Cercjusza w suchym powietrzu, 50 - 60 stopni Cercjusza w wilgotnym powietrzu. Wyższa temperatura lub dłuższe przebywanie w strefie szkodliwego oddziaływania cieplnego prowadzą do oparzeń, udarów cieplnych, utraty świadomości, a nawet do wypadków śmiertelnych.

Dla doświadczonego strażaka płomień jest mniej niebezpieczny od zadymienia, bowiem w nim ulega wypaleniu znaczna ilość substancji toksycznych i dymotwórczych. Niemniej potęguje on groźbę rozprzestrzeniania się pożaru, powoduje utratę statyczności obiektu wobec przepalenia elementów nośnych bądź ich odkształceń . W sposób znaczący utrudnia też prowadzenie działań uniemożliwiających dotarcie do ogniska pożaru, ludzi bądź do obiektów wymagających ratowania .

Poważne zagrożenie stanowić mogą tzw. „ ognie żgące „ , powstające w

wyniku zetknięcia się nagrzanych gazów, sadzy i pyłów z tlenem zawartym w otoczeniu. Istnieje też niebezpieczeństwo poparzenia dróg oddechowych w efekcie kontaktu z gorącymi masami powietrza.

Pamiętać należy, że wzrost intensywności napromieniowania zmniejsza

odporność człowieka .

Podczas prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej w strefie oddziaływania

cieplnego należy stosować właściwą odzież ochronną i sprzęt ochrony dróg oddechowych. Uwagę należy zwrócić na sposób noszenia odzieży specjalnej. W akcjach gaśniczych nogawice powinny zachodzić na cholewy butów, co zabezpiecza przed dostawaniem się wody, rozrzażonych drobin materiałów, popiołów, iskier itp. Dłonie powinny być chronione rękawicami, a oczy okularami lub przyłbicami . W sytuacjach trudniejszych należy posługiwać się ubraniami żaro i ognioodpornymi . Dla uniknięcia zatrucia należy stosować także sprzęt ochrony dróg oddechowych . Nie zaleca się w przypadkach pracy w ubraniach ochronnych używania aparatów powietrznych z odkrytymi puszkami zaworów redukcyjnych, wobec możliwości zwiększenia trudności w oddychaniu. Wykorzystywać należy wszelkie możliwe zasłony jakie znajdziemy na drodze . Mogą to być urządzenia, materiały, nierówności terenowe, elementy konstrukcyjne obiektu. Posłużyć możemy się także tarczami ochronnymi . Poruszamy się możliwie najbliżej podłoża, gdzie temperatura jest niższa i ułatwione jest także oddychanie a także często lepsza jest widoczność . Ma to szczególne znaczenie w przypadkach gdy nie dysponujemy odpowiednim zabezpieczeniem, a sytuacja wymaga natychmiastowego wejścia w strefę oddziaływania cieplnego lub pokonania przestrzeni objętej płomieniem . Należy wtedy wykonać prowizoryczne tampony chroniące drogi oddechowe , przykryć się jakimkolwiek okryciem (płaszczem , zasłoną okienną, kocem itp.), o ile istnieje możliwość zwilżonym .

W strefie zagrożonej powinny znajdować się najmniej dwie osoby odpowiednio zabezpieczone , a praca odbywać się powinna pod nadzorem dowódcy zastępu . Poprawione zostaje tym samym bezpieczeństwo ratowników wobec możliwości uzyskania natychmiastowej pomocy .

Umiejętnie należy wykorzystywać prądy gaśnicze które stwarzają możliwość zmniejszenia promieniowania cieplnego . Dobre efekty da zastosowanie prądów rozproszonych ; zwrócić należy jednakże uwagę na szybkość odparowywania wody i groźbę poparzeń parą wodną . Niebezpieczeństwo takie może wystąpić w sytuacji pożaru wewnętrznego przy silnie nagrzanych konstrukcjach budowlanych i elementach wyposażenia wnętrz . W tych sytuacjach rozpoczynamy pracę strumieniem zwartym skierowanym w strefę podsufitową, po czym zmieniamy strumień wody na prąd rozproszony i po stopniowym schłodzeniu otoczenia możemy przemieszczać się w głąb pomieszczenia . Gdy intensywne , wysokie płomienie uniemożliwiają podejścia do strefy spalania , wskazanym jest podanie zwartych strumieni wody o dużej wydajności (z uwagi na znaczne straty wodne), zadaniem których będzie zmniejszenie wysokości płomienia a tym samym strefy promieniowania cieplnego . Może wystąpić konieczność współdziałania prądów wody i piany .

Podczas działań w wysokich temperaturach stosuje się zabieg polegający na zabezpieczeniu strażaka pracującego na wysuniętym stanowisku bojowym za pomocą strumienia wody . Działanie to jest możliwe tylko w sytuacji gdy zagwarantowana jest ciągłość podawania wody .

Skuteczną zasłonę przed działaniem wysokich temperatur może stanowić obłok proszku gaśniczego , jednakże manewr ten ze względów ekonomicznych bywa rzadko stosowany .

Przy pożarach wewnętrznych należy pomieszczenia przewietrzyć np. przez otwarci okien, drzwi, wykonanie otworów sztucznie . Zabieg ten nie tylko poprawia widoczność ale też obniża temperaturę w pobliżu strefy spalania . Ten sposób działania może być podjęty w przypadku gdy nie wzmaga to samego pożaru , bądź gdy jesteśmy w stanie zjawisku temu przeciwdziałać .

Jeżeli praca w niekorzystnych warunkach termicznych trwa dłużej należy stosować częstą wymianę ludzi i wycofywać z akcji strażaków u których stwierdza się objawy przemęczenia lub przegrzania i umożliwić im przejściowy odpoczynek . W wyjątkowo trudnych warunkach pracy zabezpieczyć należy na miejscu akcji stałą pomoc medyczną .

Bardzo często , podczas akcji gaśniczych czy ratowniczych istnieje konieczność bezpośredniego działania strażaka w obrębie płomienia lub w podwyższonej temperaturze . Przy pożarach samolotów , rafinerii , zakładów przemysłowych , czy też budynków mieszkalnych , strażacy muszą działać w pobliżu strefy spalania . Niejednokrotnie powodzenie akcji gaśniczej zależy od bezpośredniej interwencji strażaka w strefie ognia , np. zamknięcie zaworów na rurociągu lub w przepompowni w momencie kiedy te obiekty się palą . Wtedy zachodzi konieczność wejścia człowieka w strefę ognia . Strażak musi być zabezpieczony przed bezpośrednim działaniem płomieni oraz ciepła wydzielanego podczas pożaru . W tym celu wyposaża się jednostki straży pożarnej w odzież z aluminizowanych tkanin z włókien szklanych lub azbestowych , które są jednocześnie nieprzemakalne i niepalne . Odzież taka musi znajdować się w wyposażeniu samochodu pożarniczego i w razie potrzeby jest nakładane na ubranie strażaka . Świadomość posiadania przez strażaka niepalnego ubrania zmniejsza jego psychiczne napięcia w pracy (potrzebny jest tutaj także odpowiedni trening symulujący warunki rzeczywiste podczas pożaru).

W trudnych akcjach, szczególnie wtedy , kiedy należy spodziewać się wysokich temperatur zaleca się , o ile pozwalają na to okoliczności , izolować strażaka za pomocą proszku gaśniczego lub piany . Spryskiwanie wodą jest dopuszczalne jedynie w przypadku , kiedy odzież nie jest jeszcze rozgrzana . W przeciwnym razie grozi niebezpieczeństwo oddziaływania termicznego do wnętrza ubrania . Produkowana w chwili obecnej na świecie odzież ochronna stanowi ochronę nawet wtedy , gdy podczas dużego zadymienia powierzchnia zewnętrzna ubrania pokryje się sadzą .

5

---