GRUPY SPOŁECZNE

ZBIÓR SPOŁECZNY - ogół ludzi posiadających jakąś wspólną cechę, wyróżnioną przez obserwatora zewnętrznego, bez względu na to czy ludzie ci uświadamiają sobie posiadane cechy.

Zbiory wyróżnia się na podstawie kategorii społecznych np.:

1. cech somatycznych (wygląd)

2. zawodu

3. wieku

4. płci

5. wykształcenia itp.

Kategorie społeczne nie są powiązane żadną więzią wewnętrzną. Nie są zbiorowościami ani grupami w socjologicznym znaczeniu. Są grupami statystycznymi.

A więc:

• grupa statystyczna - zbiór (może być też grupą społeczną)

• grupa społeczna - zespół ludzi połączonych wewnętrzną wiezią

Zbiorowość - dowolne zestawienie ludzi, w którym wytworzyła się i utrzymuje chociażby przez krótki czas pewna więź społeczna. (każda trwała forma życia społecznego)

GRUPA SPOŁECZNA - pewna ilość osób (min. 3) powiązanych systemem stosunków uregulowanych przez instytucje, posiadających pewne wspólne wartości i oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności.

Podstawowym kryterium zaistnienia grupy są jej członkowie.

Są wątpliwości co do liczby, ale przyjmuje się, że raczej trzy, gdyż w dwójce nie mogą wystąpić pewne relacje i stosunki - grupa 3 osób jest w stanie znieść sytuację, gdy jedna osoba odejdzie (grupa się nie rozpadnie) oraz 3 osoby pozwalają na tworzenie interakcji, koalicji (np. 2 przeciw 1) itp.

Podstawowe cechy grupy:

I. Zasada odrębności - to odróżnia ją od innych grup i zbiorowości

Cechy wewnętrzne (przekonania, cele itp.)

Cechy zewnętrzne (ubiór, wygląd itp.)

II. Struktura - grupa musi mieć oprócz członków (i ich cech osobistych i społecznych) organizację wewnętrzną tzn. instytucje, formy kontroli i wzory działania. istnieje formalny/nieformalny przywódca i formalna/nieformalna hierarchia (struktura: hierarchiczna i komunikacyjna) Metoda socjometrii - polega na badaniu dystansów społecznych między poszczególnymi członkami danej zbiorowości. [Moreno]

1. (miejsce na rysunki)- obręcz - nie ma przywódcy, wszyscy równi, pełna współpraca (sytuacja idealna, wymaga jednak więcej czasu na podjęcie decyzji).

2. - koło- jeden jasno określony przywódca, który dominuje. Reszta jest mu podporządkowana, on kanalizuje opinie (sytuacja ta jest bardziej efektywna, gdy jest mało czasu)

3. - Y - jest przywódca, ale nie aż tak silny, żeby podporządkować sobie wszystkich. Występuje też komunikacja między członkami

4. - łańcuch - grupa licznych jednostek bez przywódcy, grupa niesformalizowana komunikacja na zasadzie `kolega koledze'

III. Świadomość własnego „my” - poczucie wspólnoty, wyrażane słowem „my”. Świadomość przynależności do danej grupy.

IV. Wspólne wartości - każda grupa musi mieć własne wartości tzn. jakiś ośrodek skupienia (lokal, gmina itp.), symbole, idee wyrażające jej cele czy ideały, przedmioty materialne (majątek, meble). Elementy te są niezbędne, aby wytworzyła się świadomość wlasnego „my”.

Te elementy powodują, że grupa jest systemem, czyli układem zamkniętym, oddzielonym wyraźnie od innych zbiorowości, ale z drugiej strony włączonym funkcjonalnie w tę rzeczywistość społeczną

***

Grupa wpływa na wygląd fizyczny i system moralny członków. Wywiera wpływ na aktywność członków - każdy członek zajmuje w grupie odpowiednie

Grupa żyje dzięki aktywności członków. Są oni wobec siebie solidarni.

Cele grupy: (zadania) - są one bardzo istotne, wokół nich skupia się cała grupa. Zadania mają charakter integracyjny. Wykonanie zadania zależy od aktywności członków, `poziomu' grupy i trudności zadania.

RODZAJE GRUP:

I. Wielkość:

Małe - grupa, w której członkowie kontaktują się ze sobą bezpośrednio. Członkostwo realne - mamy wpływ na grupę, uczestniczymy w jej życiu.

Duże - nie ma możliwości bezpośredniego kontaktu [albo małe prawdopodobieństwo]. Uczestnictwo idealistyczne - utożsamiamy się z przekonaniami grupy, ale nie mamy na nią wpływu. (np. człowiek na emigracji - czuje swą narodowość, ale nie wpływa na nią) .

II. Struktura:

Proste - grupa, w której struktura jest prosta, głównie jednopoziomowa, hierarchia pozioma.

Złożone - grupa o strukturze złożonej, hierarchia pozioma i pionowa.

III. Formalność:

Formalne - posiada jasną, opisaną strukturę oraz system praw i obowiązków członków grupy, np. państwo, związki

Nieformalne - nie posiada takiej sformalizowanej struktury, oparta na sympatii, np. grupa przyjaciół.

1. przelotne - powstaje spontanicznie, na krótki czas a potem się rozpada np. grupa chłopców grających w piłkę.

2. trwałe - oparte głównie na tradycji, charakter trwały ale niesformalizowany np. Kujawiacy, Kaszubi itp.

IV. Przynależność:

Ekskluzywne - grupy, dla których przynależność członków jest pewną wartością, trzeba spełnić pewne warunki, by stać się jej członkiem. Zawsze towarzyszy temu pewna inicjacja. Grupy te same wybierają sobie członków.

Inkluzywne - grupy, do których przynależność jest uzależniona od swobodnej deklaracji danych członków.

V.

Pierwotne - są oparte na pierwotnych rdzeniach, główny czynnik to emocje np rodzina

Wtórne - zorganizowane w konkretnym celu, kontaktach rzeczowych np. klasa w szkole

VI. Celowość:

Celowe - zorganizowane z powodu konkretnego celu i jego realizacji. Często po osiągnięciu celu grupa stawia sobie nowy cel do realizacji.

Członkostwo może być:

- przymusowe - wszystkie te, do których jesteśmy zmuszeni (np. państwo, wojsko, szpitale, więzienia itp.)

- dobrowolne - różnego rodzaju zrzeszenia

ZRZESZENIA:

- istnieje pewna formalna więź związana z pewnymi instytucjami

- członkostwo wymaga pewnego rodzaju kontraktu

- członkowie wstępują i występują, kiedy chcą, mają moc rozwiązania tej spółdzielni (większością).

Cechy zrzeszeń:

- zrzeszenia, które są do siebie podobne, bardziej ciągnie do siebie

- tworzenie się centralnego ośrodka władzy, który koordynowałby pracę

- na skutek tego tworzy się grupa osób, które w danym zrzeszeniu dowodzą - mają oni chatrakter grupy ekskluzywnej. Pojawia się hierarchia pionowa.

* **

Zbiorowości oparte na podobieństwie zachowań:

MASY SPOŁECZNE - duże skupienia osób anonimowych, znajdujących się w podobnym położeniu, gdzie kontakty między członkami nie są osobiste. Grupa ta jest amorficzna - nie ma struktury, organizacji np. tłumy, zbiegowiska i publiczność.

1. Tłum - masa ludzi skupiona w jednym miejscu w określonej sytuacji społecznej, mająca tendencję do aktywizowania się i wyłaniania przywódcy. Stosunki w tłumie mogą być naładowane emocjami. Bardzo łatwo przez to jest nakierować tłum na dane działanie, manipulować nim. Ponieważ kontakty są anonimowe - zaczyna czuć się presją grupy i dokonywać rzeczy normalnie nielegalnych, zakazanych - czujemy się bezkarni. Rodzaje tłumów:

1. Tłum agresywny

2. Tłum uciekający, ogarnięty paniką

3. Tłum nabywający, grabiący

4. Tłum demonstrujący

Aby rozładować napięcie, tworzy się wentyle bezpieczeństwa.

2. Zbiegowisko - masa, zwykle wielkomiejska, powstaje celowo w sytuacji nadzwyczajnej. Uczestnictwo - charakter przypadkowy, grupa anonimowa. Mimo to można wyodrębnić wspólne postawy: ciekawscy, ci co chcą pomóc oraz ci co chcą skorzystać

3. Publiczność - forma skupiona i rozproszona:

1. Skupiona [zebrana] - zbiera się w określonym miejscu, na podstawie wspólnego zainteresowania przedmiotem/zjawiskiem. [przeradza się w tłum, gdy wyraża chęć wspólnego działania]

2. Rozproszona - grupa skupiona wokół jednego wydarzenia, ale mentalnie a nie terytorialnie[np. przed TV]

* * *

INSTYTUCJA SPOŁECZNA

Kontrola społeczna - system norm, zasad, praw i obowiązków jednostek, które muszą ich przestrzegać w ramach bycia w grupie

Instytucja - struktury powoływane w celu kontrolowania i czuwania nad przestrzeganiem norm i wartości grupowych (kary, ale i nagrody). Pole działania bardzo szerokie.Instytucją może być rodzina, ale też policja, wojsko - liczebność instytucji może być diametralnie różna, ale cel taki sam, czyli karanie i nagradzanie.

Funkcje instytucji:

- represjonowanie działań niepożądanych

- zaspokajanie potrzeb

- regulacja działalności zbiorowości

- zapewnienie ciągłości życia społecznego

- umacnianie wewnętrznej spójności zbiorowości poprzez integrację dążeń jednostek

Definicje instytucji ( 4 rodzaje):

1. Grupa osób powołana do załatwiania potrzeb zbiorowości - nabiera ona charakteru publicznego w pewnych okolicznościach

2. Formy organizacyjne zespołu czynności wykonywanych przez niektórych członków grupy w imieniu całości

3. Zespół urządzeń materialnych i środków działania pozwalających danej grupie wykonywanie publicznych funkcji np. budżet

4. Role społeczne niektórych członków, specjalnie doniosłe dla członków danej grupy.

INSTYTUCJA SPOŁECZNA ( def. ogólna) - zespół urządzeń, w których wybrani członkowie grup otrzymują uprawnienia do wykonywania czynności określonych publicznie i impersonalnie, dla zaspokojenia potrzeb jednostkowych i grupowych oraz dla regulowania zachowań innych członków grupy.

W każdej grupie, w której pojawia się choćby zaczątek organizacji, wytwarzają sie jednocześnie sposoby reprezentowania grupy przez jej członków (w zależności od rodzaju i wielkości grupy)

Cechy konstytutywne instytucji:

• cele

• jasno zdefiniowane czynności prowadzące do realizacji celu

• określone role dla poszczególnych osób, które mają te czynności wykonywać

• środki, jakie wykorzystuje do osiągnięcia celu

• określone sankcje, które odnoszą się zarówno do osób działających wewnątrz danej instytucji jak i wobec osób dla których dana instytucja działa.

Cele trudnoosiągalne - w ich obliczu następuje większa konsolidacja grupy, zakres działania instytucji się rozszerza (kompetencje i czas)

Tonnies „Wspólnota i stowarzyszenie. Rozprawa o komunizmie i socjalizmie jako empirycznych formach kultury”

Pomiędzy ludźmi zachodzą różnorakie relacje:

• Związek - grupa utworzona przez pozytywny stosunek [afirmację].

To jako realne i organiczne życie odpowiada istocie wspólnoty [a ta jako twór idealny odpowiada istocie pojęcia stowarzyszenia].

W języku niemieckim stosuje się te pojęcia wymiennie.

• Wspólnota - współżycie poufałe, intymne, zamknięte w wąskim kręgu, psychiczne [np. z rodziną]; stara jako pojęcie

• Stowarzyszenie - życie publiczne, oświatowe; nowe jako pojęcie

Wspólnota jest trwałą forma współżycia, stowarzyszenie tylko przejściową. Zgodnie z tym wspólnota to żywy organizm, a stowarzyszenie - artefakt.

Wspólnota terytorium - współzamieszkiwanie - więź życia animalnego.

Wspólnota ducha - współdziałanie - więź życia mentalnego.

Wspólnota krwi - naturalna - udział w istocie człowieczeństwa.

Trzy typy wspólnoty:

1. Pokrewieństwo - dom, wspólna własność, autorytetem jest ojciec; harmonijne współżycie i współdziałanie; czuje się bliskość mimo rzeczywistego oddalenia, jednak potrzebuje się fizycznej bliskości

2. Sąsiedztwo - charakterystyczne dla wspólnoty na wsi - częsta styczność, znajomość, wspólna praca; podstawą jest współzamieszkiwanie; autorytetem jest Książe [władca]

3. Przyjaźń - jako warunek i skutek zgodnej pracy i jednolitego sposobu myślenia; potrzebne są częste kontakty, o co najłatwiej w mieście; czynnikami zespalającymi jest zawód, bóstwo; stosunki między przyjaciółmi są najmniej organiczne i instynktowne - są to stosunki natury intelektualnej. Autorytet - mistrz.

Autorytety:

- wiek sędzia

- siła wódz

- mądrość kapłan

Wszystkie te autorytety wywodzą się z jedności wspólnoty. Bóstwa są pierwotnymi nosicielami i wzorami autorytetów ludzkich.

Autorytet - szczególna zwielokrotniona wolność i szacunek. Przeciwieństwem jest służba - jako umniejszona wolność i szacunek.

We wspólnotach powstają naturalne nierówności, mogą jednak rosnąć tylko do pewnej granicy, poza którą wspólnota przestaje istnieć:

- na szczycie hierarchii - więź z pozostałymi staje się obojętna [bo ma się władzę]

- na dole hierarchii - niedostatek uprawnień czyni wieź nierealną i bezwartościową

Porozumienie [consensus] - jednolita wola wspólnoty, łączy ludzi jako członków pewnej całości; sens i rozum wspólnoty;

Wszystko, co zgodne z sensem wspólnoty [ma dla niej sens], jest jej prawem. Prawdziwym organem porozumienia jest język - gesty, głos, uczucia. Język sam jest żywym porozumieniem, jego formą i zarazem treścią.

Porozumienie = zgodność [concordia] = wola wspólnoty [z czego porozumienie jest szczególne, a zgodność ogólna]

6

---