Ultradźwięki - są to drgania mechaniczne o częstotliwości wyższej 20 000 Hz.
Działanie ultradźwięków:
Działanie termiczne: energia ultradźwięków absorbowana w tkankach zostaje przekształcona w ciepło, prowadzi to do przekrwienia tkanek. Najsilniejszemu przegrzaniu ulega tkanka nerwowa, następnie mięśniowa a najsłabiej tłuszczowa. Największe przegrzanie występuje w pobliżu dwóch granicznych tkanek, np. mięśniowej i kostnej.
Działanie mechaniczne: spowodowane są różnicą ciśnień występująca w tkankach pod wpływem ultradźwięków. Zmiany te określa się też jako mikromasaż.
Działanie fizykochemiczne: polega na wpływie ultradźwięków na koloidy tkankowe poprzez przyśpieszenie rozpadu białek i przemianę żelu w zol
Efekty kliniczne:
przeciwbólowe
przeciwzapalne
przyśpieszenie przepływu limfy i zwiększenie procesów wchłaniania
wytworzenie w tkankach ciepła i stanu przekrwienia czynnego
zmniejszenie napięcia mięśniowej
hamowanie układu współczulnego
zwiększenie rozciągliwości tkanki łącznej w bliznach, przykurczach, zwłókniałych mięśniach i torebkach stawowych
Metody wykonywania ultradźwięków w zależności od rodzaju zastosowanej substancji sprzęgającej.
Zadaniem substancji sprzęgającej jest wyrównanie naturalnych nierówności znajdujących się na skórze, jak również ułatwienie przesuwania głowicy po polu zabiegowym. Należy pamiętać o tym, że jeśli warstwa powietrza odgranicza wejście fali ultradźwiękowej od ciała, to pozostają one odbite.
Olej parafinowy, żele, wazelina.
Stosując do zabiegu olej parafinowy, żele lub wazelinę, należy uwzględnić fakt, że im gęstszy jest środek sprzęgający, tym mniejsza jest penetracja ultradźwięków w głąb tkanek. Stosowana substancja sprzęgająca powinna być lekko podgrzana, aby na skórę nie działać zimnym bodźcem.
Woda
Zabiegi w wodzie stosuje się w obrębie rąk, stóp oraz w przykurczu stawu łokciowego. Naczynie zabiegowe powinno być porcelanowe lub plastikowe. Nie może być metalowe, ze względu na możliwość odbicia się fali od ścianki i powstania fali stojącej. Należy uważać na zachowanie równej odległości okolicy zabiegowej od ścian bocznych i od dna naczynia. Woda do zabiegu powinna być ogrzana do 37C. Zastosowana dawka nie powinna przekraczać 0,6 W/cm2. Podczas zabiegu temperatura wykonuję ruchy okrężne, zachowując odległość głowicy od ciała w granicach 2-3 cm. Terapeuta podczas zabiegu nie powinien zanurzać ręki w wodzie. W razie wystąpienia takiej konieczności powinien założyć dwie pary rękawic:bawełniane i gumowe.
Metody wykonywania ultradźwięków w zależności od sposobu od sposobu prowadzenia głowicy ultradźwiękowej po ciele pacjenta.
Metoda labilna
Głowica podczas zabiegu może być prowadzona masującymi ruchami okrężnymi lub pasmami. Podczas ruchów okrężnych, zaleca się aby pojedyncze okrążenie trwało 2-3 sekundy, a głowica powinna wywierać nieznaczny ucisk na tkanki. Zbyt szybkie prowadzenie głowicy może być powodem niewystąpienia podłużnej fali ultradźwiękowej
Metoda stabilna
Metoda ta ma zastosowanie w nadźwiękawianiu wybranych punktów, zwojów złogów wapnia w torebkach stawowych itp. Stosując ją, należy zastosować ¼ dawki stosowanej w metodzie labilnej, lecz nie powinna ona być większa niż 0,4- 0,5 W/cm2. Czas zabiegu nie powinien przekraczać 5 minut. Stosuje się tylko ultradźwięki impulsowe. Podczas zabiegu prowadzonego metodą stabilną powstaje bardzo dużo ciepła na niewielkiej powierzchni. Obecnie prawie całkowicie odstąpiono od stosowania tej metody.
Zasady doboru parametrów do zabiegu
Moc
Miarą jednostkową mocy ultradźwięków jest W/cm2 powierzchni głowicy zabiegowej. Wyróżnia się następujące dawki:
dawki słabe- od 0,05 do 0,5 W/cm2
dawki średnie- od 0,5 do 1,5 W/cm2
dawki mocne - od 1,5 do 2 W/cm2
Prawo Arnda- Szulca mówi, że słabe dawki pobudzają, silne hamują, a duże niszczą.
Objawem źle dobranej dawki jest ból pojawiający się podczas wykonywania zabiegu. Zabieg należy wtedy przerwać.
Częstotliwość
Aparaty nowej generacji pracują na częstotliwości 1 i 3 MHz. Częstotliwość wiąże się nierozerwalnie z głębokością penetracji tkanek: ultradźwięki o częstotliwości 1 MHz wnikają głębiej, natomiast 3 MHz docierają płycej.
Czas trwania zabiegu
krótki - od 1 do 3 minut
średni - od 4 do 9 minut
długi - od 10 do 15 minut
Współczynnik wypełnienia
Współczynnik wypełnienia jest procentowym wyrażeniem długości impulsu do długości okresu. Jeśli współczynnik zostanie ustawiony na 100% (1:1), ultradźwięk będzie pracować w trybie ciągłym. W trybie impulsowym można ustawić następujące wartości:6,25% (1:16), 12,5% (1:8), 25% (1:4), 50% (1:2). Przy różnych wartościach parametru współczynnika wypełnienia występują odmienne efekty termiczne. Głębokie ogrzanie tkanek powoduje fala ciągła 100%, efekt delikatniejszego ogrzania tkanek daje fala impulsowa 50% i 25%, natomiast przy wartościach 12,5% oraz 6,25% nie ma żadnych efektów cieplnych.
Zasady obowiązujące podczas przeprowadzania zabiegu
zapoznanie pacjenta z przebiegiem zabiegu.
Poważnym naruszeniem jest sytuacja, kiedy pacjent sam aplikuje sobie zabiegowej.
Orientacyjnie należy wyłączyć przeciwskazania: krwotoki, miesiączkę lub ciążę
Usytuowanie pacjenta w wygodnej pozycji, nałożenie substancji sprzęgającej
Ustawienie przepisanego natężenia i czasu, przyłożenie głowicy, rozpoczęcie aplikacji ultradźwięków
Nieprzerwane poruszanie głowicą zgodne z przepisaną formą aplikacji.
Regularne dopytywanie się pacjenta o jego odczucia. Przy wystąpieniu pieczenia należy uzupełnić substancję kontaktową. Przy bólu należy obniżyć natężenie, przerwać zabieg i skontaktować się z lekarzem prowadzącym
Usunięcie substancji kontaktowej, wysuszenie powierzchni skóry.
Odkażenie głowicy ultradźwiękowej.
Zabiegi z zastosowaniem pulsującej fali ultradźwiękowej
Ten rodzaj fali ultradźwiękowej wybiera się w przypadkach, w których powstające ciepło mogłoby pogorszyć stan pacjenta np. w bólach towarzyszących zapaleniom nerwów, w podostrych stanach zapalnych czy w świeżych urazach: przy gojeniu tkanek, gojeniu ściengien.
Wskazania do ultradźwięków
-bóle mięśniowe
-bóle o charakterze neuralgii
-zmiany zwyrodnieniowe w okolicy przykręgosłupowej w zespołach bólowych
-procesy zapalne w obrębie torebki stawowej
Przeciwwskazania do ultradźwięków
choroba nowotworowa
zaawansowane zwapnienie naczyń
zakrzepowe zapalenie żył, żylaki, zakrzepica
zaburzenia krzepnięcia krwi
zmiany skórne zwłaszcza w przebiegu chorób zakaźnych
stan ogólnego wyniszczenia organizmu
rozrusznik serca
metal w miejscu zmian chorobowych
okolica nasad kości u dzieci
ciąża
Ultrafonoforeza
Fonoforeza jest to zabieg polegający na wprowadzeniu związków chemicznych za pomocą ultradźwięków. Leki dodaje się do substancji sprzęgającej lub nakłada się bezpośrednio na skórę zamiast substancji sprzęgającej. Głębokość wnikania leku zależy od czasu zabiegu. Metodyka zabiegu jest taka sama jak w ultradźwiękach. Wskazania do fonoforezy obejmują przede wszystkim stany po ustąpieniu ostrej fazy chorobowej (stłuczenia, zwichnięcia, skręcenia, krwiaki ) oraz przewlekłe choroby reumatyczne. Stosuje się wtedy najczęściej niesterydowe leki przeciwzapalne. Te same leki stosuje się też w leczeniu różnych zespołów bólowych np. barku i nadkłykcia kości ramiennej, zespołu kanału cieśni nadgarstka oraz w stanach zapalnych tkanek miękkich, w tym mięśni, ścięgien i powięzi.