EKONOMIA

(z greckiego: oikos - dom, nomos - społeczeństwo)

1. WPROWADZENIE DO EKONOMII

Potrzeby - chęć posiadania czegoś; potrzeby są nieograniczone. Część potrzeb może być zaspokajana poprzez konsumpcję pewnych produktów lub korzystanie z pewnych usług.

Rzadkość - korzeń ekonomii. Jest to fakt, że nie możemy mieć wszystkiego, co chcielibyśmy mieć. Rzadkość zmusza nas do dokonywania wyboru (co produkować?, jak? i dla kogo?)

Ekonomia - 1) nauka o alokacji (rozmieszczeniu) zasobów

2) nauka, która odpowiada na trzy pytania:

1. co produkować? (w jakich proporcjach)

2. jak produkować? (w jakich technologiach)

3. dla kogo produkować? (jak będą dzielone)

Pierwszy podział ekonomii:

• Makroekonomia - nauka, zajmująca się gospodarką jako całością (globalne zatrudnienie, inflacja w skali kraju, bezrobocie w skali kraju, wielkość produkcji w skali kraju).

• Mikroekonomia - zajmuje się alokacją zasobów na poszczególnych pojedynczych rynkach, lub w pojedynczych podmiotach gospodarczych.

Podmioty gospodarcze - wyodrębnione pod względem ekonomicznym jednostki (mają samodzielność majątkową, decyzyjną i dochodową), które muszą racjonalnie gospodarować.

Rodzaje podmiotów gospodarczych wyodrębnionych pod względem ekonomicznym:

traktowane równorzędnie

- państwo

Drugi podział ekonomii, ze względu na sposób myślenia ekonomicznego:

• ekonomia pozytywna - zajmuje się opisywaniem i wyjaśnianiem zjawisk i procesów gospodarczych naukowym objaśnianiem zasad funkcjonowania gospodarki.

• ekonomia normatywna - ocenia rzeczywistość gospodarczą wg wartości i norm etycznych, dostarcza zaleceń i rekomendacji opartych na subiektywnych sądach wartościujących.

W zależności od możliwości pozyskania dobra dzielimy na:

• wolne - występują w przyrodzie w nieograniczonej ilości

• ekonomiczne - są wytwarzane przez człowieka w ograniczone ilości

Ze względu na przeznaczenie dobra ekonomiczne dzielimy na:

• konsumpcyjne - bezpośrednio zaspokajają nasze potrzeby

• produkcyjne - służą do wytwarzania różnych dóbr

Ze względu na tytuł własności dobra dzielimy na:

• prywatne - znajdują się w rękach jednej rodziny

• publiczne - wszyscy mogą z nich korzystać

Między dobrami mogą zachodzić dwa rodzaje związków:

• związek komplementarności - kiedy dwa dobra są dobrami uzupełniającymi się (np. samochód i paliwo)

• związek substytucyjności - kiedy dwa dobra są dobrami zastępującymi się (np. masło i margaryna)

Usługi dzielimy na:

• materialne - otrzymujemy coś w zamian (szewc, krawiec)

• niematerialne - nie mamy nic w zamian (wyjście do kina)

Zasoby ekonomiczne (czynniki produkcji):

- zasoby ludzkie (praca) - wszystkie predyspozycje fizyczne i psychiczne człowieka, które

wykorzystywane są przy produkcji dóbr

- zasoby naturalne (ziemia) - wszystko co daje ziemia do produkcji dóbr

- zasoby kapitałowe (kapitał) - rzeczowy - środki pracy, za pomocą których wykonujemy dobra

- finansowy - gotówka, papiery wartościowe

ZASOBY SĄ OGRANICZONE!!!

Zasoby powinny być wykorzystywane racjonalnie, tzn. chcąc wytworzyć określoną ilość dóbr, należy dążyć do jak najmniejszego zużycia zasobów (zasada minimalizacji nakładów).

Z określonych zasobów należy wytworzyć maksymalną ilość dóbr (zasada maksymalizacji efektu).

Technologia produkcji - określa ilość i rodzaje zasobów koniecznych do wyprodukowania danych produktów.

Wybór ekonomiczny - wybór najlepszego spośród wariantów alternatywnych, w ramach którego następuje maksymalizacja korzyści przy wykorzystaniu ograniczonych zasobów. Każdemu wyborowi towarzyszą korzyści i koszty.

Koszt alternatywny - wartość utraconych możliwości (rzecz, z której się rezygnuje na rzecz dokonanego wyboru). Koszt alternatywny jest zawsze ponoszony przez osobę podejmującą decyzję, jest określany w chwili dokonywania wyboru, ma charakter subiektywny.

Zadanie: Możliwości produkcyjne w zakresie produkcji wyrobów X i Y przedstawia tabela:

X	0	1	2	3	4
Y	20	18	14	8	0

Określ jaki jest koszt alternatywny wyprodukowania kolejnych jednostek dobra X.

Kosztem alternatywnym wyprodukowania jednej jednostki dobra X są dwie jednostki dobra Y (1X→2Y)

Kosztem alternatywnym wyprodukowania dwóch jednostek dobra X są cztery jednostki dobra Y (2X→4Y)

Kosztem alternatywnym wyprodukowania trzech jednostek dobra X jest sześć jednostek dobra Y (3X→6Y)

Kosztem alternatywnym wyprodukowania czterech jednostek dobra X jest osiem jednostek dobra Y (4X→8Y).

Granica możliwości produkcyjnych (krzywa możliwości produkcyjnych, krzywa transformacji) - jest to krzywa prezentująca różne kombinacje dwóch dóbr, które mogą być wytworzone w gospodarce przy pełnym i efektywnym wykorzystaniu rozporządzalnych zasobów i danej technologii.

A

i W punktach a, b, c, d, e, f wykorzystujemy w pełni racjonalnie

a b i efektywnie zasoby.

c j W punkcie a produkujemy dobro tylko A, a w punkcie f dobro B

g d W punktach g i h działamy nieracjonalnie i nieefektywnie.

h e Punkty i i j przy danych zasobach i przy danej technologii są

niemożliwe do osiągnięcia.

f B Krzywa możliwości produkcyjnych może się zwiększyć (np.

przejść przez j).

Krańcowa stopa transformacji dobra A w dobro B informuje, o ile należy zmniejszyć produkcję dobra A, aby móc zwiększyć produkcję dobra B o jednostkę.

A

Liniowa krzywa możliwości produkcyjnych charakteryzuje się

stałym kosztem alternatywnym oraz stałą krańcową stopą

transformacji, co oznacza, że zwiększenie produkcji dobra B o jednostkę wymaga rezygnacji zawsze ze stałej ilości dobra A.

1 2 3 4 B

A

Wypukła w stosunku do układu współrzędnych krzywa możliwości produkcyjnych charakteryzuje się malejącym kosztem alternatywnym oraz malejącą krańcową stopą transformacji (MRT), co oznacza, że zwiększenie produkcji dobra B o jednostkę wymaga rezygnacji z coraz mniejszej ilości dobra A.

1 2 3 4 B

A

Wklęsła w stosunku do układu współrzędnych krzywa możliwości produkcyjnych charakteryzuje się rosnącym kosztem alternatywnym oraz rosnącą krańcową stopą transformacji, co oznacza, że zwiększenie produkcji dobra B o jednostkę wymaga rezygnacji z coraz większej ilości dobra A.

1 2 3 B

Zadanie: Tabela przedstawia ekonomicznie efektywne kombinacje możliwych do wyprodukowania przez daną gospodarkę dwóch dóbr: mięsa i tkanin.

Kombinacje	Mięso	Tkaniny
A	20	0
B	16	14
C	12	22
D	4	28
E	0	30

1. Przedstaw graficznie możliwości produkcyjne tej gospodarki

Mięso

20 A

16 B

14 C

D

4 E Tkaniny

14 22 28 30

2. Załóżmy, że gospodarka znajduje się w punkcie B. Jaki jest w tej sytuacji koszt alternatywny wyprodukowania przez tą gospodarkę ośmiu dodatkowych jednostek tkanin?

Koszt wyprodukowania ośmiu jednostek tkanin to cztery jednostki mięsa.

System ekonomiczny - całokształt wzajemne powiązanych elementów tworzących określoną całość. Tworzą strukturę ekonomiczną społeczeństwa regulującą rozmieszczenie ograniczonych zasobów i podział dóbr ekonomicznych w danym społeczeństwie.

Rodzaje systemów ekonomicznych:

• gospodarka tradycyjna - produkowane dobra na potrzeby własnej rodziny

• gospodarka rynkowa - większość czynników produkcji jest własnością prywatną. Decyzje ekonomiczne podejmowane są w zgodzie z zapotrzebowaniem konsumentów. Konkurencyjne rynki kierują zasoby tam, gdzie są one najefektywniej wykorzystywane

• gospodarka nakazowa - występuje państwowa własność czynników produkcji

• gospodarka mieszana - ma w sobie zarówno sektor publiczny jak i prywatny.

Narzędzia analizy ekonomicznej:

1. dane ekonomiczne:

- szeregi czasowe - zawierają kolejne wartości przyjmowane przez daną zmienną w różnych

momentach

- dane przekrojowe - pokazują, jakie wartości przyjmuje analizowana zmienna w określonym

momencie

2. wskaźnik - wyraża względną wartość danej zmiennej odniesioną do jej wartości w okresie podstawowym
   

3. wielkości nominalne - wielkości ekonomiczne oparte na wartościach wyrażanych w jednostkach pieniężnych

4. wielkości realne - wielkości nominalne skorygowane o zmiany poziomu cen (inflację)

5. siła nabywcza pieniądza - wskaźnik ilości dóbr, które można nabyć za jednostkę pieniężną

6. stopa wzrostu danej zmiennej - zmiana procentowa jej poziomu w danym okresie

7. model - zbiór założeń tworzących uproszczony schematyczny obraz części lub całości gospodarki narodowej abstrahując od zjawisk przypadkowych lub uznanych za mniej ważne dla wyjaśnienia danego fragmentu gospodarki.

W ekonomii jest tzw. zasada Ceteris Paribus - przy pozostałych czynnikach niezmiennych.

Zadanie: Tabela przedstawia dane dotyczące wielkości ludności świata oraz jego kontynentów.

1. Oblicz wskaźnik ludności świata i jego kontynentów przyjmując rok 1950 za 100.

2. Oblicz stopę wzrostu dla świata i poszczególnych kontynentów.

Wyszczególnienie	1950r. (w mln)	1996r. (w mln)	Wskaźnik	Stopa wzrostu
Świat	2520	5768		128,9%
Afryka	224	739		229,9%
Ameryka Południowa	112	322		187,5%
Ameryka Północna	220	461		109,5%
Azja	1402	3487		148,7%
Europa	549	728		32,6%
Oceania	12,6	29		130,1%

---