II.2 Metoda badawcza

Metoda badania naukowego to zdaniem W. Zaczyńskiego (1995, s. 19) sposób poznania naukowego.

W badaniu naukowym posługujemy się sposobami świadomie wybranymi ze względu na:

• przedmiot badań

• cel planowanych badań

• zasób posiadanych środków.

Według S. Nowaka (1985, s. 23) metody badawcze to zalecane lub faktycznie stosowane w danej nauce schematy czynności służących do udzielania odpowiedzi na formułowane w niej pytania.

W naukach empirycznych metody badawcze to w większości typowe

i powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretacji danych empirycznych, służące do uzyskiwania maksymalnie uzasadnionych odpowiedzi na stawiane w nich pytania.

J. Pieter (1960, s. 99) przedstawia następujące rodzaje metod:

• metody obserwacyjne,

• metody eksperymentalne,

• metody statystyczne,

• metody krytyki źródłowej,

• metody porównawcze,

• metody analizy logicznej.

Jego zdaniem problem naukowy wymaga zastosowania jednego rodzaju z nich lub też ich kombinacji.

Inną klasyfikację metod podaje M. Łobocki (2000, s. 29-30):

• metoda obserwacji,

• metoda szacowania (skale ocen),

• eksperyment pedagogiczny; testy osiągnięć szkolnych, metoda socjometryczna, analiza dokumentów, metoda sondażu, metoda dialogowa, metoda biograficzna.

Metoda według T. Pilcha(1995, s. 42-43) zawiera szereg działań

o różnym charakterze, gdy technika badacza ogranicza się do czynności pojedynczych lub pojedynczo jednorodnych, gdy narzędzie jest przedmiotem służącym realizacji wybranej techniki badań. T. Pilch sugeruje również to, że przystępując do rozwiązywania określonego problemu w pierwszej kolejności wybieramy odpowiednią metodę co pozwala nam zdecydować o wyborze stosowanej techniki, która z kolei

w sposób jednoznaczny wyznacza narzędzia badawcze.

Natomiast K. Konarzewski (2000, s. 15) stwierdza, iż każdy schemat badania koordynuje kilka odrębnych czynności, a niejednokrotnie te same czynności występują w różnych schematach i dlatego dają się opisywać niezależnie od nich. Sposób ustalony i zaplanowany wykonywania tych czynności przez społeczność naukową nazywamy metodą.

M. Łobocki (2000, s. 27, 39) stwierdza najogólniej, że zarówno metody, jak i techniki badań to sposoby postępowania naukowego, mające na celu rozwiązanie sformułowanego uprzednio problemu. Różnic między nimi upatruje się w tym, że metody są raczej ogólnie zalecanymi sposobami rozwiązywania nurtujących badacza problemów. Natomiast techniki odnoszą się do bardziej uszczegółowionych sposobów postępowania badawczego i faktycznie stosowanych w danej nauce. Techniki są więc także metodami badań, lecz nie w ogólnym, tylko węższym znaczeniu tego słowa. Można uznać, iż metody badawcze w ich ogólnym rozumieniu są gatunkową nazwą określonych sposobów postępowania badawczego, zaś techniki badawcze odmianami tego rodzaju metod. Techniki badawcze są bliżej skonkretyzowanymi sposobami postępowania badawczego. Ponadto podporządkowane są metodom badawczym, pełniąc niejako wobec nich służebną rolę. Stanowią one „ostatni akord” danej metody badań, która dla nich jest istotnym punktem odniesienia i obejmuje kilka ich odmian. Przysługująca im wartość poznawcza zależy w dużej mierze od dobrej znajomości metody badań, której stanowią część składową.

Z reguły dopiero po sformułowaniu problemów badawczych i hipotez roboczych przystępuje się do projektowania narzędzi badawczych, czyli dobierania lub konstruowania odpowiednich sposobów umożliwiających rozwiązanie tychże problemów czy weryfikowanie przyjętych hipotez.

Zdaniem T. Pilcha (1997, s. 117) metoda jest pojęciem najszerszym i nadrzędnym w stosunku do techniki i narzędzia badawczego. Technika z kolei jest pojęciem podrzędnym wobec metody i nadrzędnym w stosunku do narzędzia badawczego. To ostatnie zaś jest pojęciem najwęższym, podrzędnym zarówno wobec pojęcia metody, jak i pojęcia techniki badawczej.

Techniką badań nazywać będziemy czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, które pozwalają uzyskać optymalnie sprawdzone informacje, opinie i fakty.

Aby uzyskać odpowiedź na postawione w niniejszej pracy problemy badawcze wykorzystano metodę eksperymentu pedagogicznego, która jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości polegająca na wywołaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem.

Wedle K. Konarzewskiego (2000, s. 48) istotą eksperymentu jest badanie reakcji jednostek lub grup na oddziaływania lub warunki, które zostały stworzone przez badacza.

T. Pilch (1995, s. 44) uważa za cel eksperymentu wykrycie związków przyczynowo - skutkowych między zmienną niezależną,

a elementami badanego układu.

Zdaniem W. Zaczyńskiego (1995, s. 93-99) metoda eksperymentu pedagogicznego może być urzeczywistniana za pomocą technik, jako swych szczegółowych odmian. Stąd też wyróżniamy trzy najczęściej występujące techniki eksperymentalne:

• technika grup równoległych,

• technika rotacji,

• technika jednej grupy.

Badania niniejszej pracy były prowadzone metoda sondażu diagnostycznego, a dokładniej techniką ankiety.

Ankieta jest szczególną formą wywiadu. Od wywiadu odróżnia ją: stopień standaryzacji pytań, zakres i głębokość problematyki, zasady jej przeprowadzania i związane z tym różnice dystansu społecznego miedzy badanym i badającym.

Pytania ankiety są zawsze konkretne, ścisłe i jednoproblemowe. Najczęściej tez pytania są zamknięte i zaopatrzone w zestaw wszelkich możliwych odpowiedzi. Ankieta jest niezastąpiona w badaniach pedagogicznych jako narzędzie poznawania cech zbiorowości, faktów, opinii o zdarzeniach, danych liczbowych. Może spełniać pożyteczną rolę w początkowym etapie badań, gdy pragniemy zdobyć wiedzę wyjściową.(T.Pilch 1977, s.141)

---