METODA SOCJOMETRYCZNA - WYKŁAD 11

Geneza metody socjometrycznej

Metoda socjometryczna to rodzaj badań socjologicznych, które w sposób mierzalny odkrywają stosunki między członkami w grupie i strukturę grupy.

Autor metody - lekarz psychiatra Jacob Moreno opublikował jej założenia w 1934 r., wiedziony potrzebą dostarczenia narzędzia do uzyskiwania przez ludzi samowiedzy grupowej oraz umożliwienia integrowania się i terapii stosunków społecznych.

Koncepcja badawcza

Socjometria docieka i ustala, którzy członkowie grupy i jakie żywią względem siebie postawy; czy i jacy członkowie grupy są preferowani i dlaczego; czy i dlaczego niektórzy z nich są odrzucani.

Socjometria dotyczy wyłącznie stosunków nieformalnych między ludźmi w małej grupie, nawet jeśli badamy zbiorowości wyodrębnione na zasadzie grupy formalnej - np. robotników w zakładzie przemysłowym (interesuje nas tylko nieformalny wymiar relacji między nimi.

Jakie grupy bada się najczęściej?

• Klasy szkolne

• Grupy pracy

• Jednostki wojskowe

• Grupy rówieśnicze

• Grupy zabawowe

• Grupy przyjacielskie

• Grupy sportowe

Problematyka socjologiczna w jakiej socjometria jest przydatna:

1. w badaniach struktury grupy, stopnia jej integracji lub dezintegracji, relacji między strukturą formalną i nieformalną grupy, w badaniu otwartości grupy na zewnątrz lub jej izolacji, w badaniu związków członków grupy z członkami innych grup

2. w ustalaniu roli i pozycji jednostki w grupie, jej wpływów, autorytetu lub izolacji oraz możliwości opracowywania programu zmian w tym zakresie

3. w analizowaniu stosunków panujących między członkami w grupie w zakresie wzajemnych postaw, stanu więzi grupowej, form i rodzajów współdziałania między członkami grupy, dystansów czy też konfliktów i opracowywania programów zmian

4. w badaniu zagadnień przywództwa w grupie, metod kierowania, stosunków między przełożonymi a podwładnymi

5. w badaniu zarówno zmiennych psychospołecznych (jak postawy członków grupy), jak również zmiennych behawioralnych, to jest zachowań członków grupy

Technika postępowania badawczego

Prosi się respondenta o dokonanie wyboru między osobami należącymi do jego grupy. Pytanie skłaniające do wyboru może przybierać różne formy:

• może dotyczyć ogólnie pojętej sympatii bądź antypatii („którego z kolegów lubisz najbardziej?”)

• może dotyczyć stosunku szczególnego rodzaju - odnosząc się do stosunków istniejących lub pożądanych („z kim najczęściej bawisz się na przerwach?”/ „z kim najchętniej bawiłbyś się..?”)

• pytanie może apelować o dokonanie wyboru pozytywnego lub negatywnego („kogo chciałbyś zaprosić na urodziny, a kogo byś zaprosić nie chciał?”)

• pytanie może przewidywać także dokonanie kilku wyborów (albo określając ile osób ma wymienić, albo pozostawiając tę decyzję respondentowi)

• szczególnym rodzajem testu socjometrycznego jest prośba o wymienienie osób, które zdaniem respondenta wybiorą jego samego („socjometryczny test postrzegania”)

Prezentacja i opracowanie wyników

Najczęściej stosowanymi formami prezentacji są:

• socjogram - rysunek dokonywanych wyborów lub odrzuceń za pomocą linii łączących osoby wybierane i wybierające

• macierz socjometryczna - tabela obejmująca członków populacji badanej i odnotowanie wyborów/odrzuceń

• analiza wskaźników liczbowych - Wskaźniki liczbowe w socjometrii ukazują np. pozycję każdej jednostki, ekspansywność osoby czy spoistość grupy

Pozycja jednostki = liczba wyborów

---------------------

N - 1

Ekspansywność jednostki = liczna wyborów dokonanych przez osobę

------------------------------------------------------

liczba członków grupy - 1

Spoistość grupy = liczba par o odwzajemnionych wyborach

-----------------------------------------------------

½ osób wybierających

Najpopularniejszą formą prezentacji wyników spośród trzech wymienionych jest socjogram.

Pozwala on wyodrębnić i nazwać typowe konfiguracje socjometryczne w grupie:

1. para: A i B wybierają się nawzajem

2. trójkąt: A, B i C wybierają się nawzajem

3. łańcuch: A > B > C > D

TYPOWE KONFIGURACJE SOCJOMETRYCZNE:

4. gwiazda: jedna z osób jest szczególnie często wybierana przez inne, które rzadko wybierają jedna drugą

5. klika: określona liczba osób wybiera się wzajemnie bardzo rzadko natomiast wybiera innych członków grupy oraz równie rzadko jest przez nich wybierana

6. idol: osoba wybierana przez wielu; centralna postać gwiazdy (można mówić np. o idolu-obiekcie uczuć; idolu-rzeczoznawcy; idolu-najlepiej-zorientowanym)

7. szara eminencja: osoba izolowana, którą łączy odwzajemniony kontakt tylko z idolem

8. samotnik: osoba nie wybierana przez nikogo i nikogo nie wybierająca

9. zapoznany: osoba, która wprawdzie wybiera innych, ale przez nikogo nie jest wybierana

10. odrzucony: osoba, która uzyskała tylko wybory negatywne

warunki poprawnego testu socjometrycznego

Można wskazać ich pięć:

1) poprawność pytania skierowanego do respondentów - musi trafiać, być adekwatne do badanego zagadnienia - np. przywództwa w grupie nie mylić z popularnością, autorytetem fachowym

2) test powinien zawierać pytania do respondenta o:

- wybór lub odrzucenie

- motyw dokonanego wyboru/odrzucenia

- uzasadnienie stanowiska

3) test powinien możność ujawnienia postaw każdego członka badanego zespołu

4) każdy członek grupy ma równą szansę - równość głosów niezależnie od zajmowanego stanowiska czy pozycji w grupie

5) wypełnianie testu powinno odbywać się w formie znaków uniemożliwiających identyfikację osoby wypełniającej test

---