LISTA CZASOWNIKÓW WYRAŻAJĄCYCH DZIAŁANIE DO FORMUŁOWANA

CELÓW KSZTAŁCENIA

(według B. Niemierko)

• analizować

• badać

• decydować

• definiować

• diagnozować

• dobierać

• dostarczać

• ewaluować

• formułować

• identyfikować

• ilustrować

• informować

• integrować

• izolować

• kierować

• komunikować

• konstruować

• kontrolować

• krytykować

• manipulować

• mierzyć

• mobilizować

• modyfikować

• nazywać

• objaśniać

• obliczać

• oceniać

• oczyszczać

• odróżniać

• określać

• opisywać

• opowiadać

• organizować

• oznaczać

• planować

• podkreślać

• podtrzymywać

czasowniki wieloznaczne	czasowniki szczegółowe (operacyjne) z poziomu wiadomości	czasowniki konkretne (operacyjne) z poziomu umiejętności
wiedzieć	• nazwać • zdefiniować • wymienić • zidentyfikować • wyliczyć • obliczać • usunąć • sortować • opowiadać • podkreślać • umiejscawiać • formułować
rozumieć	• dobierać • identyfikować • izolować • konstruować • przeciwstawić • streścić • wyjaśnić • zilustrować • rozróżnić
kształtować		• rozwiązać • zbadać • zmierzyć • unikać • porównać • wybrać sposób • narysować • określić • zaprojektować • przekonać • ułatwiać • wykryć • ocenić • przewidzieć • zanalizować • skrytykować • dowieść

TAKSONOMIA CELÓW NAUCZANIA I CZASOWNIKI OPERACYJNE

(według B. Blooma)

kategorie percepcji z taksonomii celów nauczania	określenie celów kształcących	określenie wymaganych operacji (zachowań)
1. Wiedza Wiedza jest definiowana jako zapamiętywanie uprzednio wyuczonego materiału. Może ona obejmować przypominanie sobie szerokiego zakresu materiału pamięciowego od pojedynczych faktów do kompletnych teorii - wymaga znalezienia w świadomości właściwej informacji. Wiedza reprezentuje niższy pozom celów kształcenia w dziedzinie percepcji.	znajomość podstawowych określeń znajomość specyficznych faktów znajomość metod i procedur znajomość podstawowych idei znajomość zasad	definiowanie, opisywanie, identyfikowanie, etykietowanie, wyliczanie, kojarzenie, nazywanie, odrysowywanie, reprodukowanie, wybieranie, określanie
2. Rozumienie Rozumienie jest definiowane jako zdolność do pojęcia znaczenia danego materiału. Może ono być demonstrowane przez przełożenie materiału z jednej postaci na inną(np. słowa na cyfry), przez interpretowanie go (wyjaśnianie lub streszczanie), przez antycypację (przewidywanie konsekwencji lub rezultatów). Rozumienie jest uważane za kompetencję stojącą wyżej niż zapamiętywanie, lecz stanowi wciąż niższy poziom percepcji.	rozumienie faktów i zasad interpretowanie materiału słownego interpretowanie wykresów i grafów przekładanie materiału słownego na formuły matematyczne przewidywanie przyszłych konsekwencji zawierających się danych wyjaśnianie metod i procedur	przekształcanie, obrona, rozróżnianie, szacowanie, wyjaśnianie, uogólnianie, dawanie przykładów, wnioskowanie, parafrazowanie, przewidywanie, streszczanie, zapisywanie czegoś w nowej formie
3. Zastosowanie Zastosowanie odnosi się do zdolności używania wyuczonego materiału w nowych, konkretnych sytuacjach. Może obejmować zastosowanie metod, pomysłów, zasad, praw i teorii. Cele kształcące z tego obszaru dotyczą wyższego poziomu percepcji	zastosowanie pomysłów i zasad w nowych sytuacjach zastosowanie praw i teorii w praktycznych sytuacjach rozwiązywanie problemów matematycznych konstruowanie wykresów i grafów demonstrowanie prawidłowego zastosowania metody lub procedury	zmienianie, obliczanie, demonstrowanie, odkrywanie, manipulowanie, modyfikowanie, operowanie, przewidywanie, przygotowanie, produkowanie, powiązanie, pokazanie, rozwiązanie, używanie
4. Analiza Stanowi ona zdolność do rozkła­dania materiału na części składowe tak. aby mogła być zro­zumiana jego struktura. Może obejmować identyfikację po­szczególnych części, analizę po­wiązań pomiędzy nimi i rozpo­znanie działających zasad, które organizują całość. Cele dotyczą zarówno zrozumienia treści, jak i struktury materiału	rozpoznawanie nie określonych uprzednio założeń rozpoznawanie logicznych błę­dów w rozumowaniu rozróżnianie pomiędzy faktami i wnioskami ocena stopnia ważności danych analizowanie struktury dzieła (sztuki, muzycznego, literackiego)	rozkładanie, tworzenie wykresów, różnicowanie, odróżnianie, wyróżnianie, rozpoznawanie, ilustrowanie, wnioskowanie, wynikanie, uwydatnianie, określanie związków, wybieranie, wyłączanie, dzielenie na mniejsze części
5. Synteza Oznacza zdolność do łączenia ze sobą części w nową całość. Może obejmować tworzenie nowej formy komunikacji (rozprawki lub wypowiedzi ustnej), planu dzia­łania (program badawczy) lub zestawu abstrakcyjnych związków (schemat sposobu klasyfikowa­nia informacji). Cele kształcenia w tym obszarze uwydatniają zachowania twórcze, w szczegól­ności kreowanie nowych modeli lub struktur	pisanie właściwie skonstruowa­nych rozprawek formułowanie właściwie skonstruowanych wypowiedzi ustnych pisanie oryginalnych krótkich opowiadań lub wierszy, utworów muzycznych itp. określenie planu jakiegoś ekspery­mentu integrowanie wiedzy z różnych dziedzin w plan rozwiązania pro­blemu formułowanie nowego schematu klasyfikowania obiektów (lub wy­darzeń, idei)	tworzenie kategorii, kompilowanie, komponowanie, tworzenie, wymyślanie, wydzielanie, wyjaśnianie, wytwarzanie, modyfikowanie, organizowanie, planowanie, przetwarzanie, odtwarzanie, ustalanie związków, reorganizowanie, przeglądanie, zapisywanie czegoś w nowej formie, podsumowywanie, mówienie, pisanie
6. Ocenianie Oznacza zdolność do oceniania wartości materiału (wypowiedzi, powieści, wiersza, raportu nauko­wego) w określonym celu. Oce­nianie opiera się na zdefiniowa­nych kryteriach. Mogą one mieć charakter wewnętrzny (organi­zacja) lub zewnętrzny (zgodność z zakładanym celem), a uczeń może je określać samodzielnie lub otrzymać. Wyniki kształce­nia w tym obszarze należą do wyższej hierarchii procesów my­ślenia, ponieważ zawierają ele­menty zaczerpnięte ze wszystkich pozostałych kategorii i sądy wartościujące, opierające się na ściśle zdefiniowanych kryteriach	ocenianie logicznej spójności materiału pisemnego ocenianie zgodności wniosków z danymi będącymi ich podstawą ocenianie wartości dzieła (muzycznego, literackiego, plastycznego) przy posługiwaniu się wła­snymi kryteriami ocenianie wartości dzieła (muzycznego, literackiego) za po­mocą zewnętrznych standardów jakości	szacowanie, porównywanie, wyciąganie wniosków końcowych, opisywanie, odróżnianie, wyjaś­nianie, osądzanie, interpretowa­nie, określanie związków, podsu­mowywanie, popieranie

---