Rzymski zapis liczby.
I, V, X, L, C, D, M.
Liczba przedstawiana jest tu jako suma liczb reprezentowanych przez symbole ustawione w kierunku ogólnie malejącym w prawo.
Jeśli symbol reprezentujący liczbę mniejszą poprzedza symbol liczby większej, to wchodzi on do sumy ze znakiem ujemnym (tzn. liczba reprezentowana przez ten symbol jest odejmowana od sumy zamiast być dodawaną).
Jednak nie każdy symbol bezpośrednio mniejszy może poprzedzać każdy symbol większy.
Musi być przestrzegana zasada, że:
I może poprzedzać tylko V i X,
X może poprzedzać tylko L i C, a
C może poprzedzać tylko D i M (dlatego np. liczby 999 nie zapisuje się jako IM).
jeśli cyfra (rzymska) po prawej jest większa lub równa cyfrze sprawdzanej, dodajemy sprawdzaną do całości,
jeśli mniejsza - odejmujemy.
Przykładowo liczba zapisywana jako MCMXCIX = 1000 - 100 + 1000 - 10 + 100 - 1 + 10 = 1999,
MM = 2000.
Nie można na przykład zapisać liczby 1999 w postaci MIM, tylko jako MCMXCIX. Kierują tym dwie zasady:
Liczba rzymska składa się z wydzielonych fragmentów, które są równoznaczne z cyframi arabskimi. W naszym przykładzie takimi "cyfrowymi fragmentami" były:
M - 1000
CM - 900
XC - 90
IX - 9
Czterysta, czterdzieści i cztery mają analogiczne budowy: CD, LX, IV. To samo dotyczy wszystkich innych liczb tego typu (np. VII, LXX, DCC).
Cyfry rzymskie używane przez starożytnych Rzymian są pochodzenia etruskiego (około 500 r. przed naszą erą). Tylko ten system numeracji rozpowszechniony był w Europie do XIV wieku. Dzisiaj również ich używamy, ale rzadko, w szczególnych przypadkach: do numeracji wieków, tomów, ksiąg, rozdziałów, imion panujących władców.
Poza tym, aby zapisać większe liczby (powyzej 3999), Rzymianie stosowali mnożenie przez 100, oznaczając je dwiema pionowymi kreskami,
|X| - 1000 ( 10 *100= 1 000 )
|MM| - 200 000 ( 2000*100= 200 000 )
oraz mnożenie przez 1000, które oznaczali kreską nad liczbą,
_
X - 10 000 ( 10 * 1000= 10 000)
http://www.adder.waw.pl/f2/rzymskie.htm
1444 - MCDXLIV
1815 - MDCCCXV
1963 - MCMLXIII
2004 - MMIV
1395 - MCCCXCV.
Cyfry rzymskie - liczebniki główne:
1 |
I |
Jeden |
2 |
II |
Dwa |
3 |
III |
Trzy |
4 |
IV |
Cztery |
5 |
V |
Pięć |
6 |
VI |
Sześć |
7 |
VII |
Siedem |
8 |
VIII |
Osiem |
9 |
IX |
Dziewięć |
10 |
X |
Dziesięć |
11 |
XI |
Jedenaście |
12 |
XII |
Dwanaście |
13 |
XIII |
Trzynaście |
14 |
XIV |
Czternaście |
15 |
XV |
Piętnaście |
16 |
XVI |
Szesnaście |
17 |
XVII |
Siedemnaście |
18 |
XVIII |
Osiemnaście |
19 |
XIX |
Dziewiętnaście |
20 |
XX |
Dwadzieścia |
21 |
XXI |
Dwadzieścia jeden |
30 |
XXX |
Trzydzieści |
40 |
XL |
Czterdzieści |
50 |
L |
Pięćdziesiąt |
60 |
LX |
Sześćdziesiąt |
70 |
LXX |
Siedemdziesiąt |
80 |
LXXX |
Osiemdziesiąt |
90 |
XC |
Dziewięćdziesiąt |
100 |
C |
Sto |
200 |
CC |
Dwieście |
300 |
CCC |
Trzysta |
400 |
CD |
Czterysta |
500 |
D |
Pięćset |
600 |
DC |
Sześćset |
700 |
DCC |
Siedemset |
800 |
DCCC |
Osiemset |
900 |
CM |
Dziewięćset |
1000 |
M |
Tysiąc |
2000 |
MM |
Dwa tysiące |