[10.1.1] Podawanie leków doustnie (*)

Doustne podawanie leków jest najczęściej stosowaną formą farmakoterapii. Leki podawane ta drogą wchłaniają się w jamie ustnej, w żołądku, a największa ich ilość wchłania się w jelicie cienkim. Doustnie mogą być podawane leki w postaci: tabletek, drażetek, kapsułek, pigułek, kropli, roztworów, zawiesin, proszków, opłatków, granulek, syropów. Ograniczenia w podawaniu doustnym leków dotyczą osób z trudnościami w połykaniu oraz osób, u których występuje nadwrażliwość błony śluzowej żołądka na stosowane środki.

Czynności:

• Sprawdzenie zlecenia podania leku (rodzaju, postaci, dawki);

• Ocena stanu pacjenta pod kątem możliwości przyjmowania leków drogą doustną;

• Poinformowanie pacjenta o rodzaju, dawce, postaci i sposobie podania leku, uzyskanie zgody pacjenta

• Stosowanie uniwersalnych środków ostrożności profilaktyki zakażeń;

• Przygotowanie leków zgodnie ze zleceniem (przestrzeganie reguły "pięciu W"- właściwy lek np. oznakowanie, trwałość, zmiany; właściwa dawka -ilość zlecona; właściwy czas -odpowiednia godzina, właściwa postać leku; właściwy pacjent -sprawdzenie danych osobowych pacjenta);

• W sytuacji istniejących utrudnień połykania leków przez pacjenta -przygotowanie leków w postaci rozdrobnionej (używanie moździerzy do rozdrabniania leków)

• W sytuacji przygotowywania leków pacjentowi w systemie dziennej lub kilkudniowej dystrybucji - używanie stosownych kasetek (dokładne oznakowanie przygotowanych leków i instruowanie pacjenta w zakresie prawidłowości przyjmowania leków);

• Podanie pacjentowi leku, zapewnienie możliwości ich popicia (płyny obojętne do popijania leków) oraz upewnienie się, że pacjent połknął leki;

• Obserwacja reakcji pacjenta na podane leki

• Udokumentowanie podanych leków

[10.1.2] Podawanie leków do ucha (*)

Jest to zabieg terapeutyczny polegający na aplikowaniu środków farmaceutycznych do ucha w postaci kropli lub maści w celu przywrócenia fizjologicznych warunków jego funkcji. Jest stosowany w sytuacjach istniejących zakażeń, stanów zapalnych narządu słuchu, czyraków zewnętrznego przewodu słuchowego lub perforacji błony bębenkowej.

Czynności:

• Sprawdzenie zlecenia podania rodzaju i postaci leku

• Ocena stanu narządu słuchu u pacjenta

• Przygotowanie informacyjne pacjenta (informowanie o celu, istocie i przebiegu) oraz fizyczne do podania leku;

• Uzyskanie zgody pacjenta na podanie leku;

• Przygotowanie leku, materiałów oraz warunków otoczenia do oczyszczenia przewodu słuchowego zewnętrznego ucha i aplikacji środka;

• Stosowanie uniwersalnych środków ostrożności profilaktyki zakażeń;

• Oczyszczenie przewodów słuchowych zewnętrznych uszu pacjenta;

•  Ułożenie pacjenta w pozycji wygodnej i zapewniającej prawidłowe warunki podania leku do uszu (pozycja siedząca lub leżąca);

• Podanie leku do ucha zgodnie z instrukcją stosowania leku i techniką podawania leków do ucha (podawanie leku po odciągnięciu małżowiny usznej do góry i do tyłu - u osób dorosłych, lub do dołu i do tyłu - u małych dzieci);

• Kontrolowanie reakcji pacjenta na lek;

• Założenie tamponu zamykającego wejścia do kanałów słuchowych

• Udokumentowanie podania leku. .

[10.1.3] Podawanie leków do oka (*)

Podawanie leków do oka polega na aseptycznym aplikowaniu środków leczniczych w postaci maści lub kropli do worka spojówkowego w celu przywrócenia fizjologicznych warunków w zewnętrznej części oka. Jest stosowane w sytuacjach leczenia stanów zapalnych, chorób na tle alergicznym, jaskry oraz jako przygotowanie oczu do badań diagnostycznych, a także w sytuacjach zapobiegania zakażeniom, wysychaniu lub uszkodzeniu tkanek przy braku ruchu powiekami lub defekcie braku bądź niedoboru łez.

Czynności:

• Sprawdzenie zlecenia podania rodzaju i postaci leku;

• Ocena stanu narządu wzroku pacjenta;

• Uzyskanie zgody pacjenta na podanie leku

• Poinformowanie pacjenta o celu, istocie i przebiegu zabiegu oraz przygotowanie fizyczne do aplikacji leku;

• Przygotowanie leku, materiałów oraz warunków otoczenia do aplikacji środka;

• Stosowanie uniwersalnych środków ostrożności profilaktyki zakażeń;

• Ułożenie pacjenta w pozycji wygodnej i zapewniającej prawidłowe warunki podania leku do oka (pozycja leżąca lub półsiedząca);

• Podanie leku zgodnie z instrukcją stosowania leku i techniką podawania leków do oka (założenie leku po odciągnięciu dolnej powieki np. za pomocą gazika, przy jednoczesnym kierowaniu wzroku do góry przez pacjenta);

• Kontrolowanie reakcji pacjenta na lek;

• Udokumentowanie podania leku

• Informowanie pacjenta odnośnie sposobów ochrony nadwrażliwych oczu przed czynnikami zewnętrznymi/szkodliwymi.

[10.1.4] Podawanie leków - inhalacje (*)

Inhalacje polegają na wdychaniu gazów oddechowych wraz z rozpylonymi w nich środkami nawilżającymi (para wodna) lub leczniczymi o działaniu miejscowym (np. rozszerzające oskrzela, rozluźniające wydzielinę) lub ogólnym (np. adrenalina, atropina). W zależności od rodzaju urządzenia wytwarzającego wziewną postać środka aplikowanego do dróg oddechowych wyróżniamy inhalatory pneumatyczne, elektryczne i ultradźwiękowe, które wytwarzają aerozole o różnym stopniu rozproszenia cząstek. W aparacie rozpraszającym lek za pomocą ultradźwięków wielkość wytwarzanych kropelek jest mniejsza niż 3 mikrony - powstające kropelki docierają aż do pęcherzyków płucnych. Inne aparaty wytwarzają kropelki o większej średnicy, co jest równoznaczne z niższym poziomem oddziaływania tych cząstek w układzie oddechowym. Zabieg trwa nie dłużej niż 15-20 minut, w czasie którym pacjent wdycha nie więcej niż 2 ml leku.

Czynności:

• Sprawdzenie zlecenia wykonania inhalacji;

• Poinformowanie pacjenta o celu, istocie i przebiegu zabiegu, uzyskanie jego zgody;

• Higieniczne mycie rąk (przed i po wykonaniu);

• Przygotowanie fizyczne pacjenta do inhalacji (usunięcie okularów, szkieł kontaktowych, zmycie makijażu, oczyszczenie nosa, zabezpieczenie włosów) i informacyjne (wykonywanie inhalacji nie bezpośrednio przed lub po posiłkach);

• Przygotowanie inhalatora do pracy oraz materiałów i sprzętu potrzebnego do wykonania inhalacji (używanie sterylnego układu rur i sterylnego pojemnika na wodę destylowaną);

• Przygotowanie leku do inhalacji zgodnie ze zleceniem lekarza;

• Podanie ustnika lub maski do oddychania oraz instruowanie o sposobie oddychania (oddech normalny, przez nos lub usta zależnie od zlecenia)

• Ustawienie parametrów inhalatora (wydajność inhalatora, stężenie aerozolu);

•  Dopilnowanie czasu trwania inhalacji (maksymalnie 15-20 min);

• Czuwanie nad pacjentem podczas trwania inhalacji (zapewnienie możliwości odkrztuszania zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny);

• Zakończenie inhalacji po wyczerpaniu zadanej ilości leku;

• Uporządkowanie przyborów po zabiegu (czyszczenie, odkażanie sprzętu);

• Udokumentowanie zabiegu

[10.1.5] Podawanie leków przezskórnie (*)

Podawanie leków przez skórę obejmuje stosowanie zasypek (pudru), mazideł, maści, kremu, past, roztworów, płynnego pudru, lotionów, kąpieli leczniczych oraz zabiegów przeciwzapalnych (patrz procedura: zabiegi p/zapalne-kompresy, okłady). Leki podawane przez skórę najczęściej mają działanie miejscowe, lecz wchłonięte do krwioobiegu mogą działać ogólnie. Zabieg wykonywany jest na podstawie indywidualnej karty zleceń lekarskich lub na podstawie własnej oceny stanu chorego przez pielęgniarkę.

Czynności:

• Sprawdzenie zlecenia podania leku (rodzaju, postaci, stężenia leku, czasu stosowania i okolicy, na którą ma być położony);

• Poinformowanie pacjenta o rodzaju, dawce, postaci i sposobie podania leku, uzyskanie zgody pacjenta;

• Ocena stanu skóry pacjenta

• Stosowanie uniwersalnych środków ostrożności profilaktyki zakażeń;

• Przygotowanie leku, materiałów oraz warunków intymności do stosowania leków (zapewnienie indywidualnego stosowania leku z opakowania);

• Oczyszczenie i osuszenie miejsca ogniska chorobowego i jego okolic oraz skóry niezmienionej chorobowo przed nałożeniem leku na skórę;

• Zapewnienie równomiernego i dokładnego rozprowadzenia lub rozsmarowania leku na skórze w postaci pudrów, maści, mazideł, kremów i past (za pomocą palców dłoni, pędzelka, łopatki, kwaczyka lub łopatki);

• Zabezpieczenie miejsc zaopatrzonych w maści, kremy itd.. czystą, bawełnianą bielizną;

• Obserwacja reakcji pacjenta na stosowane środki;

• Udokumentowanie podania zastosowanych leków

[10.1.6] Podawanie leków śródskórnie (*)

Zabieg klasyfikowany jako działania terapeutyczne pielęgniarki, polegający nawprowadzeniu środka leczniczego w obręb skóry (podnaskórkowo). Wchłanianie leku wtkance przebiega powoli, resorpcja leku następuje z wytworzonego bąbla.

Czynności:

• Sprawdzenie zlecenia podania leku,

• Mycie higieniczne rąk (przed i po zabiegu),

• Poinformowanie pacjenta o zabiegu i uzyskanie jego zgody,

• Ptosowanie uniwersalnych środków ostrożności, profilaktyka zakażeń,

• Przygotowanie iniekcji według zlecenia lekarskiego,

• Wybranie miejsca podania leku (przedramię, strona dłoniowa),

• Zdezynfekowanie miejsca wkłucia,

• Podanie leku podnaskórkowo (napinanie, naciąganie skóry, wprowadzenie igły pod kątem 3-5^o, podawanie powolne leku, wyjęcie delikatne igły, bez ucisku wacika),

• Oznaczenie miejsca iniekcji dermografem,

• Poinformowanie pacjenta o sposobie postępowania po iniekcji (np. pielęgnacja miejsca wkłucia),

• Udokumentowanie zabiegu.

[10.1.7] Podawanie leków podskórnie (*)

Zabieg klasyfikowany jako działania terapeutyczne pielęgniarki, polegający nawprowadzeniu środka leczniczego do tkanki podskórnej, gdzie wchłanianie leku odbywa się w sposób przedłużony. Najczęstsze zastosowanie iniekcji podskórnych przy wykonywaniu szczepień ochronnych, podawaniu insuliny, leków przeciwzakrzepowych).

Czynności:

• Sprawdzenie zlecenia podania leku,

• Mycie higieniczne rąk (przed i po zabiegu),

• Poinformowanie pacjenta o zabiegu i uzyskanie jego zgody,

• Ptosowanie uniwersalnych środków ostrożności, profilaktyka zakażeń,

• Przygotowanie iniekcji według zlecenia lekarskiego,

• Wybranie miejsca iniekcji (ramię, plecy nad i pod łopatkami, brzuch oprócz 2cm odpępka, zewnętrzna strona uda),

• Dezynfekowanie miejsca wkłucia (oprócz podawania insuliny),

• Podanie leku do tkanki podskórnej (ujmowanie skóry w fałd lub napięcie, naciągnięcie skóry, wprowadzenie igły do tkanki podskórnej pod kątem 45^o lub 90^o, Aspirowanie, podawanie powolne leku, położenie wacika ze środkiem dezynfekującym na miejsce wkłucia igły, wyjęcie igły, rozcieranie w miejscu podania leku powolnymi, okrężnymi ruchami),

• Zabezpieczenie miejsca wkłucia opatrunkiem,

• Poinformowanie pacjenta o sposobie postępowania po iniekcji (zabezpieczenie, pielęgnacja miejsca wkłucia, objawy uboczne),

• Udokumentowanie zabiegu.

[10.1.8] Podawanie leków domięśniowo (*)

Zabieg klasyfikowany jako działania terapeutyczne pielęgniarki, polegający nawprowadzeniu środka leczniczego do tkanki mięśniowej. Resorpcja leku w tkance odbywa się w sposób nieco przedłużony. Najczęstsze zastosowanie iniekcji domięśniowych jest wskazane przy podawaniu leków w celu odciążenia przewodu pokarmowego lub podania leków o oleistej konsystencji.

Czynności:

• Sprawdzenie zlecenia podania leku,

• Higieniczne mycie rąk (przed i po czynności),

• Poinformowanie pacjenta o zabiegu i uzyskanie jego zgody,

• Ułożenie pacjenta w wygodnej pozycji, dostosowanej do planowanego miejsca wkłucia (okolica pośladkowa tylna - zewnętrzny górny kwadrant, okolica Pośladkowa przednia - brzuszna),

• Zapewnienie pacjentowi warunków intymności,

• Stosowanie uniwersalnych środków ostrożności, profilaktyka zakażeń,

• Przygotowanie leku w iniekcji zleconego pacjentowi,

• Określenie miejsca wkłucia sposobem von Hochstettera lub Sachtlebena lub metodą kwadrantów,

• Podanie leku do tkanki mięśniowej zgodnie z obowiązującą techniką wstrzyknięć (zdezynfekowanie miejsca wkłucia, napinanie, naciąganie skóry, wkłuwanie igły pod kątem 90^o, aspirowanie leku w miejscu wkłucia, podawanie powolne leku, obserwowanie pacjenta, położenie suchego jałowego wacika na miejscu wkłucia, Wyciąganie szybkie igły z ciała pacjenta, rozcieranie okrężnymi ruchami leku w miejscu podania),

• Zabezpieczenie miejsca wkłucia opatrunkiem,

• Wygodne ułożenie pacjenta,

• Porządkowanie zestawu po zabiegu,

• Udokumentowanie zabiegu (nazwa leku, godzina podania, podpis).

[10.1.9] Podawanie leków dożylnie (*)

Jest to zabieg aseptyczny, terapeutyczny polegający na wprowadzeniu leku na zlecenie lekarskie do naczynia żylnego w celu jego szybkiego zadziałania. Osoba wykonująca zabieg powinna posiadać wiedzę zawodową oraz posiadać zaświadczenie o odbyciu kursu specjalistycznego, uprawniającego do wykonywania wstrzyknięć dożylnych.

Czynności :

• Sprawdzenie zlecenia dotyczącego podania leku drogą dożylną.

• Poinformowanie pacjenta o istocie i celu zabiegu.

• Uzyskanie zgody chorego na wykonanie zabiegu.

• Ułożenie pacjenta w pozycji leżące lub siedzącej, zależnie od stanu zdrowia pacjenta i rodzaju podawanego leku (np. leki silnie działające podaje się w pozycji leżącej).

• Umycie higieniczne rąk.

• Określenie miejsca podania leku drogą dożylną.

• Nałożenie rękawiczek jednorazowego użytku.

• Skompletowanie sprzętu niezbędnego do wykonania wstrzyknięcia dożylnego.

• Aseptyczne postępowanie ze sprzętem w czasie następujących czynności:

• wyjęcie strzykawki z opakowania.

• nałożenie igły na strzykawkę w celu nabrania leku.

• nabranie leku do strzykawki i usunięcie powietrza ze strzykawki..

• zmienienie igły do wkłucia dożylnego i zabezpieczenie ją osłonką plastikową.

• Dokładne sprawdzenie i określenie miejsca wkłucia (wybranie widocznej, dużej żyły poprzez dotykanie, oglądanie),

• Założenie stazy powyżej miejsca wkłucia.

• Zdezynfekowanie miejsce wkłucia środkiem antyseptycznym np. Sekusept 1% i odczekanie do zadziałania środka ok. 30 sekund.

• Zdjęcie osłonki z igły i upewnienie się czy nie ma powietrza w igle.

• Napięcie skóry poniżej planowanego miejsca wkłucia.

• Wprowadzenie igły do żyły na ¾ długości igły pod kątem 30⁰ .

• Aspirowanie poprzez pociągnięcie tłokiem (pojawienie się krwi w igle świadczy o wkłuciu się do żyły).

• Podanie leku do żyły.

• Obserwowanie pacjenta w czasie podawania leku i po podaniu.

• Usunięcie igły z żyły i zabezpieczenie miejsca wkłucia jałowym wacikiem nasączonym środkiem antyseptycznym lub opatrunkiem,

• Udokumentownie wykonanych czynności.

[10.1.10] Podawanie leków dopochwowo (*)

Podawanie leków drogą dopochwową jest zabiegiem terapeutycznym polegającym na podaniu leku w postaci globulek, tabletek, kremów, żeli, galaretek, płukań do pochwy. Celem podawania leków drogą dopochwową jest wywieranie miejscowego działania leczniczego na błonę śluzową o charakterze: odkażającym, przeciwzapalnym i przeciwbólowym.

Czynności:

• sprawdzenie zlecenia lekarskiego w indywidualnej karcie zleceń lekarskich,

• poinformowanie pacjentki o planowanym zabiegu, jego celu, istocie i przebiegu,

• uzyskanie zgody na wykonanie zabiegu,

• rozpoznanie sytuacji zdrowotnej pacjentki i zaplanowanie pozycji właściwej do podania leku,

• poinformowanie pacjentki o konieczności oddania moczu,

• poinformowanie pacjentki o konieczności wykonania toalety krocza lub wykonanie toalety krocza przez pielęgniarkę,

• zapewnienie warunków intymności,

• umycie rąk przed wykonaniem i po zabiegu,

• przygotowanie zestawu sprzętu potrzebnego do podania leku,

• przygotowanie zleconego leku do podania,

• założenie rękawiczek przed zabiegiem i zdjęcie rękawic po zabiegu,

• ułożenie pacjentki w pozycji właściwej do podania leku,

• podanie leku do pochwy lub pacjentka po wcześniejszym poinstruowaniu przez pielęgniarkę lek do pochwy może założyć samodzielnie,

• założenie wkładki higienicznej celem zabezpieczenia bielizny osobistej przed zabrudzeniem,

• poinformowanie o konieczności pozostawania w pozycji leżącej celem skuteczniejszego działania leku,

• uporządkowanie użytego sprzętu do zabiegu,

• udokumentowanie wykonania zabiegu w dokumentacji pielęgniarskiej.

[10.1.11] Podawanie leków doodbytniczo (*)

Zabieg terapeutyczny polegający na podawaniu leku w postaci czopka, wlewki leczniczej lub wlewu kroplowego do odbytnicy. Celem podawania leków dooodbytniczo jest zadziałanie leku miejscowo na błonę śluzową odbytnicy (przeciwzapalnie, osłaniająco, drażniąco-w przypadku zaparć) lub ogólnie. Zabieg wykonywany jest na podstawie indywidualnej karty zleceń lekarskich lub na podstawie własnej oceny stanu chorego przez pielęgniarkę.

Czynności:

• sprawdzenie zlecenia lekarskiego,

• poinformowanie pacjenta o planowanym zabiegu, jego celu, istocie i przebiegu,

• uzyskanie zgody na wykonanie zabiegu,

• rozpoznanie sytuacji zdrowotnej pacjenta i zaplanowanie pozycji właściwej do podania leku,

• poinformowanie pacjenta o zakresie oczekiwanej współpracy podczas wykonywania zabiegu,

• wykonanie na 0,5-2 godziny przed podaniem leku do odbytnicy wlewki przeczyszczającej, (jeżeli wskazaniem do wykonania zabiegu nie było zaparcie),

• przygotowanie otoczenia do wykonania zabiegu (zapewnienie intymności),

• umycie rąk przed wykonaniem i po zabiegu,

• przygotowanie zestawu sprzętu potrzebnego do zabiegu,

• przygotowanie leku do podania drogą doodbytniczą,

• założenie rękawiczek przed i zdjęcie po zabiegu,

• ułożenie pacjenta na lewym boku lub na plecach,

• podanie leku do odbytnicy (w niektórych sytuacjach pacjent po wcześniejszym poinstruowaniu przez pielęgniarkę lek do odbytnicy może założyć samodzielnie,

• poinformowanie pacjenta o konieczności pozostania w pozycji leżącej aby lek nie uległ wydaleniu,

• uporządkowanie używanego sprzętu, otoczenia,

• udokumentowanie wykonania zabiegu w dokumentacji pielęgniarskiej,

• skontrolowanie skuteczności zabiegu oraz uzyskanie określonych wymiernych efektów.

[10.1.12] Wlew dożylny (*)

Jest to zabieg należący do grupy zabiegów aseptycznych, terapeutycznych, polegający na wprowadzeniu środka leczniczego do organizmu poprzez nakłucie żyły i podaniu go w formie kroplowego wlewu. Zabieg wykonywany na zlecenie lekarskie. Osoba wykonująca kroplowy wlew dożylny powinna posiadać wiedzę zawodową i doświadczenie oraz zaświadczenie ukończenia kursu specjalistycznego.

Czynności:

• mycie higieniczne rąk,

• poinformowanie pacjenta o istocie i celu zabiegu oraz uzyskanie zgody chorego,

• ułożenie pacjenta w pozycji zapewniającej wygodę i bezpieczeństwo,

• założenie rękawiczek jednorazowego użytku,

• wybranie miejsca iniekcji rozpoczynając od grzbietu dłoni, przedramienia,

• zmontowanie jałowego zestawu do przetaczania środka leczniczego(zawieszenie pojemnika ze środkiem leczniczym na statywie, wypełnienie do połowy komory kroplomierza płynem i usunięcie powietrza z drenu),

• wyjęcie wenflonu z opakowania,

• założenie opaski uciskowej powyżej miejsca wkłucia,

• zdezynfekowanie miejsca wkłucia środkiem antyseptycznym np. Sekuseptem,

• wkuwanie wenflonu do żyły pod kątem 45^o na głębokość ok. 1-2 mm z jednoczesnym stopniowym wycofywaniem mandrynu ze światła plastikowej obudowy, a docelowo wprowadzenie plastikowej obudowy w całości do światła żyły i zabezpieczenie wejścia wenflonu jałowym korkiem,

• zwolnienie ucisku żyły,

• sprawdzenie ułożenia wenflonu w świetle żyły (podanie 0,9% NaCl poprzez górny zaworek),

• przymocowanie wenflonu jałowym opatrunkiem samoprzylepnym,

• podłączenie przygotowanego płynu infuzyjnego,

• uregulowanie szybkości przepływu płynu infuzyjnego w zależności od zlecenia lekarskiego, rodzaju leku np. 120 kropli na min.

• obserwowanie i kontrolowanie reakcji pacjenta na przetaczanie płynu,

• zakończenie wlewu dożylnego przez zamknięcie zaciskacza przepływu płynu,

• mycie higieniczne rąk,

• udokumentowanie wykonanych czynności (nazwa leku, godzina podania, podpis).

• poinformowanie pacjenta o sposobie postępowania z wenflonem,

• pielęgnacja miejsca wkłucia, zabezpieczenie jałowym gazikiem, dezynfekcja koreczka np. hospiseptem, pozostawienie wenflonu w żyle nie dłużej niż na 72 godziny,