Finanse – to są zjawiska i procesy pieniężne. Jest to również nauka o gromadzeniu i wydatkowaniu zasobów finansowych.

Kreacja -> tworzenie cyrkulacji -> obieg -> osiadanie (oszczędności, rezerwy) -> rokowanie pieniądza

Papier własnościowy - akcja, Papier wierzycielski - obligacja

Teoria klasyczna finansów związana jest z oceną sytuacji na giełdzie oraz zróżnicowaniem portfela. Uczestnicy tego rynku działają racjonalnie.

Popyt związany jest z czynnikami zewnętrznymi np. z modą.

Teoria Markowitza – maksymalizacja zysku przy danym ryzyku.

Bank – instytucja zaufania publicznego.

Teorie behawioralne – dotyczą psychologii ekonomii. Ludzie reagują na różne bodźce ekonomiczne na zasadzie pewności siebie.

Pieniądz - środek płatniczy regulujący zobowiązanie.

Funkcje pieniądza:

- środek wymiany

- miernik wartości towarów

- środek płatniczy

- środek gromadzenia oszczędności

- środek wymiany międzynarodowej

Najwyższą płynnością jest pieniądz w formie gotówki. Możliwość wymiany pieniądza na cokolwiek.

Tezaur – oszczędność

Cechy pieniądza:

- rzadkość

- miękkość

- duży ciężar własny.

Rynek finansowy – Jest jednym z podstawowych rynków funkcjonalnych w każdej gospodarce. Jest to miejsce handlowe na którym zawierane są transakcje finansowe, które polegają na zamianie pieniądza na mniej płynny, dochodowy instrument finansowy, który może mieć charakter wierzycielski lub własnościowy.

Rynek finansowy składa się z:

- rynku pieniężnego

- rynku kapitałowego

- rynku walutowego

- rynku instrumentów pochodnych

- rynku asekuracji i ubezpieczenia.

Rynek pieniężny – rynek najbardziej płynnych aktywów finansowych, służących jednostkom gospodarczym do pokrycia zapotrzebowania na kapitał obrotowy, a więc zapewniających im utrzymanie płynności finansowej. Rynek pieniężny tworzy transakcje instrumentami finansowymi które charakteryzuje się najwyższym stopniem płynności i ubezpieczenia. Wszystkie transakcje na rynku pieniężnym mają charakter wierzycielski.

Rynek pieniężny dzieli się na:

- rynek depozytowy dla podmiotów niebankowych

- rynek krótkoterminowych pożyczek i kredytów niebankowych

- rynek lokat międzybankowych

Czym się różni kredyt od pożyczki:

- kredyt jest na konkretny cel

- kredytu nie dostaniemy od ręki

- pożyczka jest na dowolny cel

- kredyt dotyczy większych kwot

- pożyczka dotyczy niższych kwot.

Rynek pieniężny dzieli się również na:

- rynek depozytów międzybankowych

- rynek krótkoterminowych papierów dłużnych: bony skarbowe, obligacje skarbowe, bony pieniężne NBP.

Instytucje niepaństwowe nie mogą emitować papierów wartościowych.

Rynek kapitałowy – wysoka płynność i duże bezpieczeństwo.

- rynek bankowy i pozabankowy (kredytowy, pożyczkowy)

- rynek średnio i długoterminowych papierów wartościowych:

*rynek dłużnych papierów wartościowych

* rynek udziałowych papierów wartościowych

* rynek innych instrumentów wartościowych.

Dłużne papiery wartościowe mogą mieć charakter państwowy:

- obligacje przedsiębiorstw (podmiotów gospodarczych)

- obligacje komunalne ( emitowane przez jednostki)

- obligacje banków

- listy zastawowe samorządu terytorialnego.

Rynek innych instrumentów kapitałowych:

- rynek nieruchomości

- rynek dzieł sztuki.

Rynek walutowy.

Rynek instrumentów pochodnych.

Skarb państwa – gromadzi w zapisie cały majątek skarbowy. Ma obowiązek zarządzania tym skarbem.

Funkcje skarbu państwa:

- skarb państwa jako kasjer krajowej gospodarki

- skarb państwa jako bankier (emitet środków pieniężnych).

Skarb państwa ma obowiązek:

- gromadzić i wydatkować środki skarbu państwa

- zajmować się obsługą potrzeb rządu

- jest instytucją, która prowadzi rachunki podmiotów gospodarki

- zajmuje się gospodarką

- przekazywać dotacje i subwencje.

Dotacja - pieniądz przeznaczony na określony cel, jeśli nie zostanie na ten konkretny cel wykorzystany to trzeba zwrócić dotację; musi być wykorzystany do końca roku budżetowego.

Subwencja – pomoc finansowa państwa, są to środki które przekazuje Minister Finansów bez określonego celu. Nie podlegają zwrotowi, można te pieniądze wykorzystać po upływie roku budżetowego.

Zadania skarbu państwa:

- obsługa kasowa państwa

- prowadzenie rachunku

- wydawanie dotacji i subwencji

- zapewnienie płynności finansowej.

System skarbu państwa tworzą: Minister Finansów, Minister Skarbu Państwa oraz Narodowy Bank Polski.

NBP (Narodowy Bank Polski) – bank specjalnej troski, nie obsługuje naszych rachunków. Jest bankiem państwa.

Prezes NBP wybierany jest przez prezydenta. Jest on wybierany na okres 6 lat. Prezes NBP nie powinien być w żadnej partii politycznej. Powinien z niej zrezygnować. Powinien być apolityczny wtedy nie będzie trzymać żadnej ze stron. Prezesa NBP nie można odwołać. Jedynie zwolniony jest z tego stanowiska powodu choroby, śmierci lub z powodów ważnych dla interesów państwa. Prezes NBP jest decydentem w sprawach państwowych.

Bank Centralny – używając instrumenty polityki monetarnej najczęściej oddziałuje na warunki kredytowania, podaż pieniądza w gospodarce oraz prędkość jego obiegu.

Do instrumentów Banku Centralnego zaliczamy:

- operacje otwartego rynku – polegają one na sprzedaży i zakupie publicznych papierów wartościowych podmiotów prywatnych i skarbowych przez Bank Centralny. Dzięki nim Bank Centralny może wpływać na podaż pieniądza bezpośrednio regulując bieżącą płynność banków komercyjnych i pośrednio regulując obrót na rynku międzynarodowym. Jest to najbardziej wrażliwy instrument co do zarządzania.

- kredyt redyskontowy – polega na odkupywaniu od banków handlowych weksli, które te wcześniej zdyskontowały swoim klientom. Udzielony w ten sposób bankom komercyjnym kredyt redyskontowy jest kredytem krótkoterminowym, tzn. zwykle z terminem do 3 miesięcy i w terminie wykupu weksli powinien być spłacony.

- kredyt lombardowy – jest udzielany przez bank centralny bankom komercyjnym na krótkie terminy (do 3 miesięcy) pod zastaw papierów wartościowych (75% wartości nominalnej). Bank centralny udziela go uwzględniając ogólną sytuację na rynku pieniężnym, kondycję finansową danego banku oraz mając na uwadze domknięcie krótkotrwałej luki płynności. Bank centralny może ograniczyć lub wstrzymać przydział kredytu lombardowego, jeżeli uzna iż jest to niekorzystne z punktu widzenia ogólnych uwarunkowań w zakresie polityki pieniężnej jak również na skutek negatywnej oceny celowości jego przyznania konkretnemu bankowi.

- minimalna rezerwa obowiązkowa płynności pieniądza –System bankowy rezerw obowiązkowych pozwala bankowi centralnemu regulować ilość pieniądza w obiegu gospodarczym, a także ma na calu zapewnienie wypłacalności banków konkurencyjnych. Płynność danego banku jest zatem zabezpieczona nie tylko stanem gotówki w kasie, lecz także przez określony wkład środków odprowadzanych na jego rachunek w banku centralnym zwany rezerwą obowiązkową. Korzystnie z systemu rezerw obowiązkowych współcześnie traci na znaczeniu ze względu ma fakt iż banki komercyjne niejednokrotnie są tak dużymi instytucjami finansowymi, że ich wypłacalność jest niezagrożona. System taki jest istotny, gdy sektor bankowy danego kraju jest jeszcze stały a więc mało rozwinięty.

- perswazja moralna – jest to przekazywanie bankom różnych nieobowiązujących sugestii odnoszących się do pożądanych kierunków ich polityki. Banki nie muszą stosować się do tych zaleceń, jednakże ze względu na potrzebę utrzymania dobrych stosunków z bankiem centralnym na ogół dostosowuje się.

Dyskonto – polega na zakupie weksli za cenę niższą o nominalnej, przy czym różnica ta jest wyznaczona przez stopę dyskontową.

Weksel – papier wartościowy (zobowiązanie)

Aktywa NBP:

-złoto i należność w złocie (ma tendencję wzrostową)

- pieniądz w walutach obcych

- należność w walutach obcych (zobowiązania od instytucji krajowych)

- kredyty w złocie

- krajowe dłużne papiery wartościowe

- środki trwałe

- finansowy majątek trwały

- wartości materialne i prawne

- rozliczenia bankowe i międzybankowe

- zapasy.

Pasywa NBP:

- gotówka w obiegu

- dłużne papiery wartościowe

- ogólne zobowiązania w walutach obcych

- ogólne zobowiązania w walucie polskiej

- rezerwy

- fundusze podstawowe

- zyski.

Zapasy – niewliczone jako środki trwałe, które mogą wejść do obrotu od razu

Rezerwy – podlegają obrotowi

Instrumenty polityki monetarnej NBP:

1. Polityka monetarna banku centralnego:

a) instrumenty nadzoru bankowego – nadzór banku centralnego nad bankiem komercyjnym:

- współczynnik wypukłości

- normy płynności

b) instrumenty administracyjne:

- stopa rezerwy obowiązkowej

- pułapy i limity kredytowe

- blokady środków

c) instrumenty ekonomiczne:

- polityka stopy procentowej: refinansowanie banków (kredyt redyskontowy i lombardowy)

- operacje otwartego rynku: możliwość kupna i sprzedaży papierów wartościowych

- polityka kursowa.

2. Polityka ekspansywna.

Jej celem jest zwiększenie podaży pieniądza poprzez zakup papierów wartościowych na otwartym rynku, obniżenie stóp procentowych, obniżenie poziomu rezerw obowiązkowych.

Rola banku centralnego w działaniu polityki ekspansywnej:

- wzrost PKB

- wzrost zatrudnienia, spadek bezrobocia

- stopa rezerwy obowiązkowej powinna być zmniejszona.

Rezerwa obowiązkowa – liczona w punktach, np. biorę kredyt w 1zł, które chcę pożyczyć, tak naprawdę mogą mi pożyczyć np. 98 gr., wtedy rezerwa obowiązkowa wynosi 2gr czyli 2 punkty;

Zmniejszyć stopę rezerwy obowiązkowej – tzn. chcę, żeby przedsiębiorstwa mogły zaciągać tańsze kredyty, czyli obniżam rezerwę obowiązkową, np. o 2 punkty, czyli teraz przedsiębiorstwa biorąc kredyt z 1zł mogą pożyczyć np. 98 gr. Zamiast 96 gr.

Chcę żeby było więcej pieniędzy na rynku- obniżam stopę redyskontową (stopa po której pożyczam pieniądze jako bank centralny) – obniżam tę stopę aby więcej banków komercyjnych brało ode mnie kredyt.

Bank centralny kupuje papiery wartościowe od banków komercyjnych, przedsiębiorstwo w ten sposób daje pieniądze tym instytucjom; kupując papiery wartościowe dostaje pokwitowanie i mogą po latach odzyskać pieniądze + oprocentowanie.

INFLACJA

Jak postępować w walce z inflacją?

- muszę spowodować spadek podaży pieniądza na rynku

- stopa rezerwy obowiązkowej musi być podniesiona

- podwyższenie stopy redyskontowej

-wyemituje papiery wartościowe i sprzedaje je bankom komercyjnym, przedsiębiorstwom

- stosuję limit kredytowy.

Prawo Philipsa

W momencie gdy spada inflacja, wzrasta zatrudnienie – w momencie gdy wzrasta inflacja spada zatrudnienie.

Bezrobotny :

- osoba od 18 do 60 roku życia (kobiety)

- osoba od 18 do 65 roku życia (mężczyźni),

Które chcą podjąć pracę i przyjmuje pracę na ogólnie przyjętych warunkach na rynku, jaką pracę zaproponuje to ją podejmuję mimo że może być dla mnie nie opłacalna.

System Polski w stosunku do europejskiego systemu bankowego banków centralnych

Polska należy do europejskiego systemu banków centralnych.

Polska waluta – 1 zł, gdy przyjmiemy walutę euro to my będziemy w tym systemie bankowym.

System Banków Centralnych -> Rada i Zarząd

Europejski system banków centralnych (narzędzia):

- operacje otwartego rynku (operacje finansowe, strukturalne zmieniają pozycję sektora finansowego)

- przyjmowanie i udzielanie kredytów

- system rezerw minimalnych obowiązkowych.

Bezpieczeństwo instrumentu finansowego zależy od:

- wiarygodności tego instrumenty

- pozycji emitenta tego instrumentu

- zabezpieczenia prawnego i materialnego

Runek pieniężny – miejsce na którym dokonuje się transakcji pieniężnych które mają najwyższy stopień płynności oraz najwyższy stopień bezpieczeństwa.

Termin realizacji praw instrumentów rynku kapitałowego nie przekracza 1 roku.

Cechy rynku pieniężnego:

- otwarty rynek kupna (kupna i sprzedaży)

- rynek hurtowy – handel pieniędzmi

- można ulokować nadwyżkę finansowa lub zaciągnąć kredyt

- chroni przed ryzykiem

- reguluje wysokość krótkoterminowych stóp procentowych

-rynek jednorodny

- podlega decyzji banku centralnego.

Rynek pieniężny:

- rynek pierwotny – rynek emitenta – s w nim wprowadzane papiery

- rynek wtórny – rynek na którym my handlujemy.

Instrumenty rynku pieniężnego:

- bony

- weksle

- certyfikaty

- pożyczki krótkoterminowe do roku.

Rynek kapitałowy –miejsc na którym dokonuje się transakcji kapitałowych, które mają duży stopień bezpieczeństwa (ale mniejszy niż a rynku pieniężnym) i wysoki stopień płynności.

Termin realizacji praw instrumentów rynku kapitałowego wynosi powyżej roku.

Cechy rynku kapitałowego:

- występują na nim banki, instytucje, rząd

- instrumenty na tym rynku nie są jednorodne

-składa się z instrumentów finansowych które mają charakter wierzycielski lub własnościowy

- rynek detaliczny

- uczestnikami tego rynku są te podmioty które cieszą się dobrą pozycją finansową, ale nie mogą mieć niższej pozycji od wymaganej, od emitentów na rynku pieniężnym.

Rynek kapitałowy:

- rynek pierwotny – emitent i ewentualnie kupujący

- rynek wtórny – kupujący i również emitent który kupuje

Instrumenty rynku kapitałowego:

- akcje

- obligacje

- depozyty.

Rynek kredytowy: miejsce na którym są dokonywane transakcje finansowe pomiędzy bankami handlowymi lub innymi instytucjami. Którzy mają różny stopień wiarygodności – ten stopień bada bank. Uczestnicy rynku kredytowego mają ograniczony dostęp do rynku pieniężnego lub kapitałowego.

Cechy rynku kredytowego:

- jest zamknięty bo są tylko dwie strony

- charakter rynku detalicznego

- stronami są banki i małe lub średnie przedsiębiorstwa

- nie posiada rynku wtórnego i kredyt nie ma charakteru płynnego.

Podaż papierów wartościowych jest uzależniona od:

- skłonności przedsiębiorstwa do inwestowania

- skłonności do uzyskiwania odpowiednich stóp zwrotów inwestycji

- zapotrzebowania budżetowego państwa.

Popyt na papiery wartościowe zależy od:

- stopy oszczędności

- zwyczaje społeczeństwa

- polityka fiskalna państwa

- preferencji płynności finansowej inwestowania.

Model anglo - amerykański:

- Stany Zjednoczone, Kanada, Wielka Brytania, Australia, Nowa Zelandia. Holandia, Ameryka Południowa

- państwo nie sprawuje bezpośredniej kontroli nad giełdą, kontrola jest pośrednia

- rynek jest samorealizujący się w modelu angloamerykańskim

- każda korporacja bankowa lub maklerska może założyć giełdę

- mają formę instytucji prywatno-prawnej

- banki sprzedają swoje udziały

- strona kupująca – różnego rodzaju fundusze

- ciągły system notacji giełdowych

- ilość członków danej giełdy jest ograniczona

- ryzyko jest olbrzymie.

Model europejski (kontynentalno – europejski):

- bezpośredni nadzór państwa nad rynkiem papierów wartościowych i nad giełdami

- samoregulacja jest niewielka

- giełda jest instytucją publiczno – prawną

- właścicielem zarządzającym giełdą jest nadzór państwa

- musi być zgoda administracji publicznej na założenie giełdy

- organ państwa określa stronę administracyjną giełdy

- jako oferenci – biura maklerskie

- jako inwestorzy – głównie drobni inwestorzy

- członkostwo w tej giełdzie jest nieograniczone

- ryzyko jest dużo mniejsze, giełda jest kontrolowana.

Akcja – papier wartościowy stwierdzający własnościowy udział w spółce akcyjnej.

-emitentami akcji są spółki akcyjne które funkcjonują według określonych zasad

- najwyższe władze w spółce akcyjnej – walne zgromadzenie akcjonariuszy

- walne zgromadzenie akcjonariuszy odbywa się raz do roku, w razie potrzeby zwołuje się nadzwyczajne zgromadzenie akcjonariuszy

- zarząd spółki podejmuje decyzje, reprezentuje spółkę

- spółka akcyjna jest najbardziej popularna

- akcja posiada wartość nominalną

- akcja posiada wartość rynkową

- akcja posiada cenę emisyjną (musi być równa lub wyższa od ceny nominalnej).

Akcja - to udziałowy papier waetościowy oznaczający prawo jej posiadacza do współwłasności firmy, która ją wyemitowała czylki spółki akcyjnej.

Posiadacz akcji otrzymuje z tytułu dysponowania nią dwa typy uprawnień. Są nimi:

- prawa korporacyjne: prawo do uczestniczenia w spółce, prawo do uczestniczenia w WZA, bierne prawo wyborcze do organów spółki, prawo mniejszości

- prawa majątkowe: prawo do zysku, prawo poboru akcji nowych emisji, prawo do części wartości majątku w przypadku likwidacji spółki.

Rodzaje akcji:

- akcje gotówkowe: wydane za wkłady pieniężne

- akcje aportowe: wydane za wkłady niepieniężne

- akcje imienne: ich porzenoszalność jest trudna lub wręcz niemożliwa; są to akcje nnnajczęściej załozycieli spólki

- akcje na okaziciela: łatwe do obrotu, sprzedawane na rynku, np.GPW

- akcje zwykle: nie korzystają z żadnych dodatkowych praw; mają prawo do jednego głosu na WZA z jednej akcji

- akcje uprzywilejowane: przynoszą dodatkowe uprawnienia

Rodzaje uprzywilejowania akcji:

- co do głosu - jedna akcjia zapewnia prawo do 2 glosów na WZA

- co do dywidendy - prawo do wyższej dywidendy

- co do podziału majątku - zapewnia pierszeństwo do uzyskania zwrotu nominalnej wartości akcji przed innymi akcjonariuszami przy likwidacji spółki

- prawo poboru - przywilej pierszeństwa do objęcia akcji z nowych emisji.

Obligacja - papier wieryzcielski - jest pokwitowaniem naszego uwieczenia wraz z odsetkami

Obligacje skarbowe cieszą się bardzo dużym zainteresowaniem.

Obligacje są emitowane w seriach w których emitent emitujee te papiery i stwierdza że jest właścicielem obligacji. Emitent zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia i wykupu obligacji. Świadczenie może mieć charakter pieniężny lyb niepieniężny.

Kto może emitować obligacje:

- Skarbn Państwa

- podmioty ktore prowadzą działalność gopsodarczą i posiadają osobowość prawną

- związki komunalne

- miasta, gminy

- banki które funkcjonują na podstawie praw bankowych.

Obligacja może byc:

- zabezpieczona pod jakąś rzecz

- niezabezpieczona - nie jest wskazana dokładnie rzecz zabezpieczenia

Obligacje mają różny charakter jeśli chodzi o czas:

- długoterminowe - powyżej 10 lat

- średnioterminowe - od 5 do 10 lat

- krótkoterminowe - do 5 lat.

Mogą być obligacje:

- krajowe : dotyczące wewnętrznego odbioru

- międzykrajowe: euroobligacje

Wyróżniamy obligacje według oprocentowania:

- oprocentowanie stale

- oprocentowanie zmienne

- oprocentowanie indeksowe

- oprocentowanie zerokuponowe.

Instytucje bankowe rynku kapitałowego:

- Komisja Piaperów Wartościowych i Giełd

- Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych

- Fundusze Inwestycyjne

- Towarzystwa Ubezpieczniowe

- Otwarte Fundusze Emerytalne.

Zadania KDPW:

- przechowywanie i rejstracja papierów wartościowych

- rejestracja zachodzących transakcji

- nadzór nad zgodnością wielkości emisji i nad ilością papierów wartościowych w obiegu

- wystawianie świadectw depozytowych

- wypłata dywidendy.

Cechy giełd:

a) pozytywne:

- forma elektroniczna

- dostęp do informacji

- duża przejżystość

- bardzo ścisłe regulacje prawne

- każdy emitent musi skłądać sprawozdanie miesięczne

- stosunkowo duży obrót papierami wartościowymi

- stosunkowo duża płunność papierów wartościowych

b) negatywne:

- centralizacja obrotu

- zbyt duzy udział informatyki i banków

- małe mozliwości zamiany na iknne papiery wartościowe.