SKAŁY OSADOWE

Podstawowy podział skał osadowych

Skały piroklastyczne

Skały okruchowe

Skały alitowe

Skały biogeniczne i chemiczne

Węglanowe (wapienie, dolomity)

Chemiczne (sole, gipsy, anhydryty)

Krzemionkowe

SKAŁY PIROKLASTYCZNE

Skały, które bezpośrednio związane są z erupcją

wulkaniczną, podczas której dochodzi do transportu

materiału piroklastycznego

Przykłady skał:

Lapille

Bomby wulkaniczne

Popioły i pyły wulkaniczne

Tufy

Tufity

Pumeks i obsydian

SKAŁY OKRUCHOWE

Erozja – niszczenie innych skał (osadowych, magmowych

i metamorficznych), produkty niszczenia będą

wyjściowym materiałem dla innych skał osadowych

Transport – transport materiału powstałego w

wyniku erozji różnych skał

Sedymentacja, akumulacja – osadzanie materiału

transportowanego w basenie sedymantacyjnym

Basen sedymentacyjny - miejsce depozycji osadu

Lityfikacja – przeobrażenie skały z luźnej w litą

Skały okruchowe Struktury i tekstury

Struktura – charakter okruchów i ziaren

wysortowanie – selekcja materiału na drobny, średni

lub gruby, lub brak selekcji

frakcja – wielkość materiału okruchowego

obtoczenie – poziom obrobienia ziaren (od kanciastych

do okrągłych)

powierzchnia ziaren – matowe to transport lądowy,

z połyskiem to transport wodny

Skały okruchowe – struktury

Frakcja skał okruchowych (wielkość materiału okruchowego):

Frakcja żwirowa (wielkość ziaren powyżej 2 mm)

Frakcja piaskowa (wielkość ziaren 2 – 0,1 mm)

Frakcja pyłowa (wielkość ziaren 0,1 – 0,01mm)

Frakcja iłowa (wielkość ziaren poniżej 0,01 mm)

WIELKOŚĆ FRAKCJI	SKAŁA LUŹNA	SKAŁA ZWIĘZŁA
ŻWIROWA	GRUZ, ŻWIR	Brekcja (ostrokrawędziste ziarna) Zlepieniec (obtoczone ziarna)
PIASKOWA	PIASEK	PIASKOWIEC
MUŁOWA	MUŁ	MUŁOWIEC
IŁOWA	IŁ	IŁOWIEC

PRZYKŁADY SKAŁ OKRUCHOWYCH

Piaski

Piaskowce

TEKSTURY

Tekstura – sposób ułożenia ziaren w skale

upakowanie – poziom upakowania ziaren (jak na fot.)

orientacja składników

warstwowanie

Rozmieszczenie składników (np. uziarnienie frakcjonalne)

Skały okruchowe - tekstury

Orientacja składników- imbrykacja

Zmiana wielkości składników

Zmiana sposobu upakowania

Zmiana składu mineralnego

Zmiana charakteru osadu

PRZYKŁADY SKAŁ OKRUCHOWYCH

Żwiry i zlepieńce

Gruz

Brekcja

PRZYKŁADY ZASTOSOWANIA PIASKOWCÓW

Indyjska płaskorzeźba

Ołtarz w niemieckim kościele (Elba)

Rotunda na Morawach

Głowica kolumny romańskiej – Normandia

Kolumna „cnót” w Strzelnie

Kolegiata romańska w Inowrocławiu

SKAŁY WĘGLANOWE

Wapienie

Eliptyczne

Ziarniste

Organodetrytyczne

Organogeniczne

Detrytyczne

Oolitowe

Onkolitowe

Dolomity

Syngenetyczne

Epigenetyczne

Diagenetyczne

PRZYKŁADY SKAŁ WĘGLANOWYCH

Wapienie oolitowe

Wapienie organogeniczne

Muszlowce

Wapienie pelityczne

Skały węglanowe na jurze krakowsko częstochowskiej

(Olsztyn, Mirów, Ogrodzieniec)

PRZYKŁADY BUDOWLI WAPPIENNYCH

Koloseum w Rzymie

Wenus z Willendorf z ok..30-15 BC

Piramida w Memphis z roku 2613 BC

Piramidy w Gizie

Parlament w Londynie

Dom w centralej Anglii

Budownictwo amerykańskie

Chorwacja – Komitz , Split

DOLOMITY

Syngenetyczne – w przyrodzie występują bardzo

rzadko; powstają na dnie zbiorników wodnych z

bezpośredniego wytrącania minerału dolomitu z

roztworu wodnego

Diagenetyczne – występują znacznie częściej w przyrodzie;

powstają z osadu wapiennego na dnie zbiorników wodnych

po jego przesyceniu magnezem obecnym w roztworach wodnych

Epigenetyczne – podobnie jak diagenetyczne, występują w

przyrodzie znacznie częściej; powstają ze skał wapiennych

na dnie zbiorników, w których krążą roztwory zawierające magnez

SKAŁY CHEMICZNE

Sole

Gipsy

Anhydryty

Skały te powstają głównie na drodze odparowania roztworów

wodnych i krystalizacji różnych związków mineralnych z tych roztworów.

Warunki sprzyjające powstawaniu tych skał:

wysoka temperatura (np. klimat śródziemnomorski)

suchy klimat

Skały chemiczne – środowisko ich powstawania

Odparowanie wody w lagunie przy wysokiej temperaturze i

braku opadów

PRZYKŁADY SKAŁ CHEMICZNYCH

anhydryt

sól

gips

SKAŁY KRZEMIONKOWE

Skały utworzone w całości lub w przeważającej części z

krzemionki (opalu, chalcedonu, kwarcu)

Część skał powstaje przez chemiczne wytrącanie krzemionki,

część przez nagromadzenie zbudowanych z krzemionki (opalu)

elementów organizmów takich jak pancerzyki czy igły (np.

okrzemek lub radiolarii czy gąbek krzemionkowych)

PRZYKŁADY SKAŁ KRZEMIONKOWCH

Opoka i opoka lekka

Krzemienie i czerty

Radiolaryty

Jaspisy

Przykłady skamieniałości w skałach osadowych

Ramienionogi

Koralowce

Ślimaki

Trylobity

Amonity

Ważka

Krab

Głowonogi