Temat 2 metody oddziaływań grupowych w procesie wychowania
Jak tworzyć grupę społeczną?
Spontanicznie – łączenie się w pary, trójki…..,
Na mocy decyzji władz
Powstawanie grupy na mocy decyzji władz wg zasad:
Zasada konsolidacji obok osoby wychowawcy
Zasada stawiania zadań zespołowych
Zasada kontrastowego określania środowiska grupy
Zasada powstrzymania się od działań zagrażających zgodności czy spójności tworzącej się grupy
1. Modyfikacja odniesienia porównawczego :
Odniesienie porównawcze może wpłynąć na :
kształtowanie się pojęcia samego siebie
definiowanie bieżącej sytuacji
określanie wewnętrznego stanu podmiotu
Odniesienie porównawcze jest znacznie mniej podatne na manipulacje wychowawcy niż inne metody. Jest to kształtowanie jakiegoś fragmentu społecznego otoczenia, w nadziei, że jednostka zechce akurat na tym otoczeniu oprzeć swoją orientację rzeczywistości.
2 techniki modyfikacji :
a) technika ustalania składu grupy (odnosić się do innych jednostek, które należą do tej samej grupy)
Jednostkę, która wykazuje deficyt zmiennej X trzeba przenieść go grupy, gdzie 2 jednostki lub więcej funkcjonują nieco lepiej od niej, i są do niej podobne.
Trudności : trudno dowolnie manipulować składem grup
Zagrożenie :
łączenie nieprzyjaciół,
rozdzielanie przyjaciół (obniżanie spójności grupy),
przeniesienie z „lepszej” do „gorszej” grupy (będzie to odebrane jako kara),
łączenie osób ze zbyt dużą rozbieżnością zmiennej X (uczeń, który ma trudności z nauką będzie źle się czul w klasie olimpijczyków)
Warunek skuteczności : niwelować zagrożenia
b) technika eksponowanie grup odniesienie porównawczego
Przedstawienie wychowankowi wyróżnionej grupy, której członkowie są zasadniczo podobni do wychowanka. To takie stawianie za wzór, w nadziei, że jednostka odniesie się do tej grupy i zmieni na lepsze.
2. Modyfikacja nacisku grupowego
Żeby wykorzystać wychowawczo nacisk grupy, należy pamiętać o :
jak sprawić, by nacisk zmierzał do pożądanych zmian w zachowaniu jedn.
Rozwiązanie doraźne : wykorzystuje się tu fakt, że grupa dążąca do jakiegoś celu, stara się podporządkować sobie poszczególnych członków (sprawić, by swoimi działaniami przyczynili się do osiągnięcia tego celu).
Sposoby inicjowania działań grupowych :
1. technika zbiorowego nagradzania i karania – najprostszy sposób
Nagradzanie :
Warunek skuteczności: jeśli nagroda jest atrakcyjna dla większości członków grupy, to uruchomi działania, aby zamierzenie zostało osiągnięte -> pojawi się nacisk grupowy na jednostkę, która niweluje szanse grupy na nagrodę.
(gdy kilka osób w klasie notorycznie się spóźnia, nauczyciel może podzielić klasę na małe grupki i powiedzieć, że ta grupa, która będzie miała najmniej spóźnień dostanie nagrodę. Od teraz grupa sama będzie temperować spóźnialskich, żeby zdobyć nagrodę)
Karanie :
Zagrożenia : w grupie zagrożonej karą może nastąpić wzrost spójności grupy i jej spadek. Wzrost może spowodować ustanowienie trwałych antagonistycznych stosunków z wychowawcą, a spadek przekreśla możliwość stosowanie wszystkich metod grupowych w przyszłości. Obniżenie spójności ma miejsce w grupach od początku niespójnych, a podwyższona spójność w gr. od początku spójnych, szczególnie wtedy, gdy zagrożenie karą jest postrzegana jako nieuzasadnione. Karanie nie jest jednak „napuszczaniem” grupy na jednostkę, która sprawia problemy wychowawcze. Grupa i jednostka są w stanie znieść nawet bardzo silny nacisk, jeśli jest wpleciony w proces dążenia do celu.
2. technika współzawodnictwa grupowego :
Dążenie do osiągnięcia celu będzie podyktowane chęcią okazania się lepszym od innych. Jest to skuteczne, tym bardziej, że grypy mają tendencję do podtrzymywania i zwiększanie swojej pozycji.
Warunek skuteczności : spójność.
Zagrożenie : jeśli nie ma spójności, to jeśli dla poszczególnych członków grupa nie jest atrakcyjna to nie zależy im na pozycji grupowej. Istnieje też ryzyko „załamania się” jednej z współzawodniczących grup, gdy dystans między nią a najlepsza grupą jest bardzo duży i nie ma szansy na czołówkę. Wtedy grupa przestaje kontrolować postępowanie członków w obszarze współzawodnictwo. Jeden daje za wygraną i w normalnych warunkach odczułby nacisk, ale w tej sytuacji unaocznia tylko reszcie beznadziejność sytuacji i skłania do pójścia w jego ślady.
jak sterować siła nacisku
Trwałe rozwiązanie : wbudowanie w kulturę grupy ograniczeń siły nacisku (normy chroniące suwerenność jednostki) lub normy bezwzględności wobec dewiantów (nie bywa stosowane w normalnym wychowaniu). Innym trwałym rozwiązaniem będzie zmiana w arsenale środków nacisku, które posiada, rozszerzenia zakresu jej uprawnień.
Rozwiązania doraźne : oparte na hipotezie, że im więcej jednostka jest w stanie zainwestować we wspólne zadanie, tym silniej będzie reagować na innych, którzy oddalają albo nie przybliżają grupy do celu. Zabiegi te polegają na manipulowaniu stopniem zaangażowania grupy w wykonywane cele (przez podwyższenie (obniżanie) atrakcyjności celu albo objaśnianie (zaciemnianie) dróg prowadzących do celu).
Zagrożenie : regularność i rutyna może wytrącić grupie kontrolę nad jednostkami i dopuścić do głosy indywidualne dążenia. Zbyt silny nacisk może stłumić inicjatywę i samodzielność na stałe, co może utrudniać problemów wymagających nowatorskich pomysłów i nowatorskich prób.
jak ukierunkować nacisk na określoną jednostkę
Najprościej sięgając po perswazję, kształtując opinię grupy o przyczynach zachowań dewiacyjnych niektórych jedn. Ma to zmniejszyć lub zwiększyć nacisk wrażliwość jednostki na nacisk, poprzez manipulację spostrzeganej pozycji w grupie (im bardziej czuje się akceptowana, tym bardziej jest podatna na nacisk. Brak uznania czyni jednostkę najwrażliwszą). Działania te mają tylko subtelnie zmienić postrzeganie swojej pozycji w grupie. Czasami wystarczy by wychowawca poparł krytyką posunięcia jedn., która jest popularna i pozwolić, żeby reszta to podchwyciła, by jego pewność pozycji została zachwiana i żeby zaczął liczyć się z opinią grupy na swój temat.
3. Modyfikacja norm i ról społecznych
Na kulturę grupy składa się ogół ról i norm wyznaczających działanie i współdziałanie członków grupy. Jeśli życie w grupie obejmuje wąski zakres życie jednostki, to ustanowione role nie układają się w żadną spójną całość. Im bardziej grupa uczestniczy w życiu jednostki, tym wyraźniej widać „wspólny mianownik” różnych wyspecjalizowanych urządzeń kulturowych. Ten mianownik to styl, etos lub wzór życia.
Metody modyfikacji :
technika arbitralnego tworzenia ról i norm
wychowawca sam tworzy nową rolę społeczną (np. rolę przywódcy). Arbitralny – ponieważ nowa rola jest a całości tworem wychowawcy.
Warunki : uzasadnione, gdy istnieje podejrzenie, że grupa sama nie będzie w stanie samodzielnie ustalić kluczowe role. Też w przypadku grupy małych dzieci, gdzie styl autokratyczny (jakim jest właśnie taka technika) życzliwy był najbardziej skuteczny. Zdaje też egzamin w przypadku we wstępnej fazie powstawania każdej grupy.
Zagrożenia : powstanie podwójnego systemu ról (oficjalnego i nieoficjalnego), gdzie oba systemy są sprzeczne (jeśli nie są, mogę istnieć 2 systemy). Wtedy mówi się o systemie drugiego życia. Obraca to dynamikę życia grupowego przeciw wychowawcy, i jedynym sposobem jest rozbicie grupy. Najczęściej pojawia się to wtedy, kiedy ustanowione przez wychowawcę role i normy zagrażają przywilejom grupy lub jakiejś ważnej jej części.
technika decyzji grupowej
polega na inicjowaniu dyskusji w grupie znających się ludzi i doprowadzenia do jednomyślnej, jawnej decyzji. Daje to trwalsze zmiany niż technika wykładu perswazyjnego czy indywidualnego instruktażu. Osoby, które na prośbę przewodniczącego podejmowały decyzję w sugerowanym kierunku, angażowały się w to działanie częściej, niż ci, którzy nie musieli podejmować decyzji.
Technika ta jest też skuteczna w przypadku stanowienia norm i ról, trzeba je jednak wprowadzać demokratycznie. Taka technika nie tylko „popycha” grupę w pewnym kierunku, ale też zmniejsza opór wobec zmiany (ponieważ to grupa podejmowała decyzje).
technika pobudzania wynalazczości kulturowej
istotą jest stawianie zadań, lecz nie chodzi o uruchomienie procesów nacisku grupowego, ale o wbudowanie nowych doświadczeń społecznych w kulturę grupy. Należy tak zmienić sytuację, aby grupa ustaliła nowe normy postępowania (przy czym normy te muszą być wychowawczo poprawne).
Warunki skuteczności :
obmyślenie działań grupowych, które z największym prawdopodobieństwem mogłyby uruchomić pożądane zachowania jednostek
postawienie grupy przed odpowiednim zadaniem
bieżąca obserwacja procesów grupowych i korygowania niepożądanych skutków ubocznych
pomoc w uświadomieniu sobie przez grupę własnych osiągnięć
4. Modyfikacja kulturowego wzoru życia
Próby tworzenia i modyfikacji wzoru polegają na wprowadzeniu elementu kultury, który mógłby stać się elementem integracji, lub na pobudzaniu wynalazczości grupy. Żeby pobudzić wynalazczość trzeba wywołać takie zdarzenia, których kultura danej grupy nie jest w stanie kontrolować ze względu na brak odp. urządzeń. Niedostatek kontroli jest wtedy, kiedy kultura nie dostarcza wyraźnych wskazówek jak wspólnie działać, by osiągnąć postawiony cel.
Warunek powodzenie : spójność grupy, ponieważ doprowadzenie grupy do przeżycie trudności czasowo osłabia spójność. Każdy kryzys prowadzi do wzrostu konfliktów interpersonalnych, które mogę doprowadzić do rozpadu grupy w pewnych warunkach. Te warunki to :
zewnętrzne (związane z istnieniem w otoczeniu grupy innych grup, których członkowstwo stało się bardziej cenne, nie do tej pory. Wychowawca wiedząc o takiej sytuacji powinien ostrożnie posługiwać się tą techniką)
wewnętrzne (spójność – jak mała to grupa się rozpadnie)
1. Modyfikacja poprzez wprowadzenie kodeksu :
Wprowadzić kodeks to znaczy sprawić, by określone maksymy były znane w dosłownym brzmieniu i wypowiadanie przez członków w codziennym życiu.
Zagrożenia : arbitralny sposób wprowadzania kodeksu (będzie martwy), treść (jeśli jest sprzeczna z istniejącym wzorem) oraz forma (powinny być kolokwialne, lapidarne zdania, rymy i rytm).