Temat nr 1 Nowak

PODSTAWOWE POJĘCIA W ZAKRESIE WIEDZY O WYCHOWANIU: SOCJALIZACJA, INKULTURACJA, OPIEKA, EDUKACJA, WYCHOWANIE INTENCJONALNE

1. SOCJALIZACJA

a) szerokie rozumienie:

• kształtowanie osobowości społecznej

• nabywanie społecznej dojrzałości

• spontaniczne włączanie się jednostki w życie społeczne

• przygotowanie i wprowadzenie jednostki do życia w społeczeństwie

  • pierwotna – jednostka przechodzi w dzieciństwie, z jej pomocą staje się członkiem społeczeństwa.

  • Wtórna – każdy następny proces, który wprowadza jednostkę w nowy sektor obiektywnego świata jego społeczeństwa.

b) węższe rozumienie:

• wpływ życia społecznego

• proces oddziaływania społecznego na jednostkę

• skutki tych wpływów w postaci zmian zachodzących w jednostce

• proces włączania jednostki w społeczeństwo, umożliwiający integrację z nim, czyli zaadoptowanie przyjętego w danym społeczeństwie sposobu myślenia i odczuwania oraz zgoda na obowiązujący w nim system wartości, łącznie z powszechnie głoszonymi opiniami, przekonaniami, wierzeniami, ideami

• proces adoptowania się do warunków w jakich przystało żyć

• nabywanie różnych umiejętności społecznych (przede wszystkim opanowanie języka ojczystego)

c) wpływy socjalizacji:

• wytworzenie się więzi społeczno- emocjonalnej (przywiązania) między opiekunem i wychowankiem

• wywieranie wpływu przez środowisko- sposób bezpośrednimi (poprzez oddziaływania zewnętrzne) sposób pośredni (osobiste zaangażowanie we własny rozwój poddawany wpływom środowiskowym), jednostka może mniej lub bardziej ulegać wpływom środowiska albo celowo przeciwstawiać się im

d) fazy socjalizacji:

• I- faza przygotowawcza, stadium presocjalizacji- 2-3 r.ż.- wpływ rodziny naturalnej, zastępczej lub zakładu, w którym dziecko przebywa

• II- faza socjalizacji właściwej- wiek przedzkolny- wpływy zaczynają obejmować środowisko rówieśnicze

• III- wpływ szkoły

• W kolejnych fazach zwiększa się krąg środowisk socjalizujących środowisk, co prawdopodobnie odbywa się kosztem rodziny, ta jednak nadal nie przestaje pełnić znaczącej roli w procesie socjalizacji

e) definicje socjalizacji:

• „ ta część całkowitego wpływu środowiska, która wprowadza jednostkę do udziału w życiu społecznym, uczy ją zachowania się według przyjętych wzorów, uczy ją rozumienia kultury, czyni ją zdolną do utrzymania się i wykonywania określonych ról społecznych”

• „ogół działań ze strony społeczeństwa zwłaszcza rodziny, szkoły i środowiska społecznego, zmierzających do uczynienia z jednostki istoty społecznej, tj. umożliwienia jej zdobycia takich kwalifikacji, takich systemów wartości i osiągnięcia takiego rozwoju osobowości, aby mogła stać się pełnowartościowym człowiekiem społeczeństwa”

• „proces nabywania przez jednostkę wiedzy, systemu wartości, biegłości językowej, umiejętności społecznych i społecznej wrażliwości, który pozwala jej zintegrować się ze społeczeństwem i zachować w nim przystosowawczo”

Związek socjalizacji z wychowaniem:

• Wychowanie W i socjalizacja S są uczeniem się wartości i norm społecznych (danych grup). W jako pomoc w S powinno być wprowadzeniem w realizację norm społecznych.

• Przygotowują do podjęcia i wypełniania ról społecznych (np. lekarz, nauczyciel, rola matki). W jako zamierzona pomoc w S oraz w przyjmowaniu ról społecznych, nauka pełnienia tych ról, wartościowanie i ukazywanie ważnych funkcji społecznych

• W szczególna rola w kształtowaniu świadomości moralnej wychowanka, formowanie sumienia.

2. INKULTURACJA

a) rozumienie inkulturacji:

• przejmowanie przez człowieka dziedzictwa kulturowego

• proces uczenia się kultury

• wrastanie w kulturę

• proces wchodzenia w życie kulturalne danej społeczności

• kultura- całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości, przekazywanego z pokolenia na pokolenie, zasady współżycia, sposoby postępowania, wzory, kryteria ocen przyjęte w danej zbiorowości i wyznaczające obowiązujące zachowania

• proces wchodzenia przez jednostkę w życia kulturalne danego społeczeństwa, wrastanie w charakterystyczną dla niego kulturę

• jednostka staje się integralnym członkiem tego społeczeństwa i nosicielem jego kultury

• pojęcie węższe od socjalizacji

b) wpływy inkulturacji

• internalizacja wartości

• proces inkulturacji odbywa się za pomocą mowy (słowne porozumiewanie) i kulturowego modelowania

Związek inkulturacji z wychowaniem

• W powinno być zamierzoną, świadomą i celową pomocą w uczeniu się kultury.

• Wychowanie jako podwójna funkcja:

  • Stymulacja do pozytywnej odpowiedzi na wymagania społeczno-kulturalne współczesnego świata

  • Powinno uodparniać na społeczeństwo i jego kulturę

• Podsumowując: oba dążenia nie wykluczają się, powinny współpracować: przekaz tradycji oraz wychowanie dla przyszłości.

WYCHOWANIE OD SOCJALIZACJI I INKULTURACJI RÓŻNI SIĘ TYM, ŻE JEST TO PROCES ZAMIERZONY I PLANOWANY. SOCJALIZACJA I INKULTURACJA SĄ PROCESAMI NIEINTENCJONALNYMI I NIESTEROWANYMI.

3. OPIEKA

a) opieka- organizowanie, tworzenie warunków, zapewnienie środków i psychicznej pomocy,

zaspokajanie pilnych potrzeb człowieka, któremu trudno byłoby samemu je zaspokoić lub który w ogóle jest pozbawiony takiej możliwości

• Tworzenie warunków, które mają wspomagać zdrowie i rozwój jednostek ludzkich

• Wspomaganie jednostek wyzwalające ich siły i możliwości

• Pomoc jednostkom w zdobywaniu coraz większej samodzielności i zaspokajaniu potrzeb oraz kreowaniu własnych dążeń i działań

b) związek między wychowaniem a opieką:

• we wszystkich czynnościach opiekuńczych odbywa się akt wychowawczy

• opieka jest przydatna szczególnie tam, gdzie przejawiają się niekorzystne dla normalnego rozwoju człowieka zjawiska, kompensuje braki

• zapewnia niezbędne warunki dla prawidłowego przebiegu procesu wychowawczego

• opieka moralna, światopoglądowa, organizacyjna, intelektualna, materialna- Pieter

• opieka wychowawcza- opieka nad rozwojem intelektualnym i moralno- społecznym

• opieka polegająca na zapewnieniu bezpieczeństwa, opieka związana ze stworzeniem odpowiednich warunków higieniczno zdrowotnych, opieka dotycząca warunków higieniczno- zdrowotnych oraz opieka dotycząca warunków rozwoju społecznego w środowisku rodzinnym lub zastępczym- Żelazkiewicz

• opieka stanowi na ogół wyłączną treść działalności opiekuńczej podejmowanej np. wobec dzieci i młodzieży upośledzonej

• należy pamiętać o tym, aby udzielana pomoc była wychowawczo cenna- mobilizowała do własnej aktywności i samodzielności, by nie była zwykłym naprzykrzaniem się lub okazywaniem swej wyższości oraz nie pozostawiała osoby wspomaganej w niewolniczej zależności od osoby spieszącej jej z pomocą

Wartości leżące u podstaw opieki

Wartości leżące u podstaw wychowania

wynikają przede wszystkim z biopsychicznej natury człowieka zawierają się głównie w realnej osobie i egzystencji podopiecznego mają charakter pierwotny i fundamentalny (zachowanie życia, zdrowia, rozwój możliwości) mają wszelkie cechy konieczności i niezbywalności życiowej, dzięki czemu stają się najczęściej wartościami moralnymi najczęściej mają charakter trwały, ponadczasowy, nie ulegają ideologiom, systemom społeczno- politycznym są przede wszystkim przedmiotami potrzeb, składnikami „posiadania”, „żeby mieć”

mają rodowód społeczno kulturowy mieszczą się w postulowanym modelu wychowanka ze swej jednostkowej skalo i w stosunku do wartości opieki są wtórne i relatywne mieszczą się w sferze postulowanych stanów rzeczy, bez których realizacji człowiek może „jakoś” żyć są w dużej mierze zmienne i przemijające, kształtuje je czas, ideologia, warunki społeczno- polityczne dla wychowania najważniejsze są składniki bytu osobowego, „żeby być”

4. EDUKACJA

• edukacja jest procesem celowego tworzenia, organizacji i reorganizacji okazji do urzeczywistnienia się życia ludzkiego w jego humanistycznych treściach

• celowość tego procesu jest zdeterminowana optymalizacją stosunków człowieka ze światem, w którym punktem odniesienia jest ocena własnych szans (w triadzie: aspiracje- oczekiwania- zadania)

• miejscem edukacji, poza szkołą, jest dom rodzinny, miejsce pracy, biblioteka, muzeum, instytucje i organizacje wyższej użyteczności

• podmiotami edukacji są nie tylko uczniowie i nauczyciele, ale także inni pracownicy i nauczyciele

• źródłem treści procesów edukacyjnych są idee zawarte w określonych doktrynach, których nosicielami są różne instytucje i grupy społeczne, które poprzez systematyczny i zorganizowany wpływ oddziaływują na świadomość poszczególnych jednostek i zbiorowości

• zadaniem edukacji jest rozwijanie zdolności człowieka do dokonywania zmian w obszarze własnej osobowości, jak i zmian w społeczeństwie przy zachowaniu osobistej autonomii

• edukacja- to ogół wpływów na jednostkę i grupy ludzkie, sprzyjający takiemu ich rozwojowi i wykorzystaniu posiadanych możliwości, aby w maksymalnym stopniu stały się świadomymi i twórczymi członkami wspólnoty społecznej, narodowej, kulturowej i globalnej oraz stały się zdolne do aktywnej samorealizacji własnej, niepowtarzalnej tożsamości.

• Edukacja jest procesem zamierzonym, społecznie kreowanym i korygowanym, któremu wyznacza się mniej lub bardziej dokładnie określone cele

• Edukacja w ramach dziesięciościanu jest złożona z dziesięciu procesów, charakteryzowanych przez dobór treści, przedmiotów, celów, procesów i skutków edukacyjnych:

  • Globalizacja – świat i jego problemy i zagrożenia

  • Etatyzacja – państwo

  • Nacjonalizacja – naród jego tradycje i kultura

  • Kolektywizacja (socjalizacja wtórna)

  • Polityzacja, biurokratyzacja, profesjonalizacja – organizacje i instytucje; kształcenie do pracy i zawodu

  • Socjalizacja (uspołecznienie pierwotne) – grupy społeczne, rodzina, grupa rówieśnicza, społeczność lokalna

  • Inkulturacja i personalizacja – osobowość kulturowa i społeczna

  • Wychowanie i jurydyfikacja – obywatel i czynności obywatelskie, świadomość prawna

  • Kształcenie i humanizacja – osoba ludzka, wiedza światopogląd

  • Hominizacja – organizm, kształtowanie cech gatunkowych, wychowanie zdrowotne higieniczne seksualne

EDUKACJA W RELACJI NADRZĘDNOŚCI WZGLĘDEM WYCHOWANIA (w znaczeniu wąskim) ORAZ SOCJALIZACJI, W RELACJI PODRZĘDNOŚCI WOBEC WYCHOWANIA (w znaczeniu szerokim)

5. WYCHOWANIE INTENCJONALNE

• wychowawca jest świadomy celów, jakie pragnie realizować w wyniku planowo organizowanej działalności wychowawczej

• wychowanie obejmuje wyłącznie wpływy intencjonalne (świadomie ukierunkowane), których celem jest oddziaływanie na rozwój zwłaszcza społeczny i moralny wychowanków i wspomaganie ich w tym rozwoju

• najbardziej elementarnym celem wychowania jest nie szkodzić wychowankom, z reguły wychowanie jest zawsze takim oddziaływaniem, które ma na uwadze ogólne dobro i normalny rozwój

• intencjonalność charakteryzuje także takie działanie wychowawcze, w którym wywieranie wpływów ogranicza się jedynie do towarzyszenia w rozwoju i samorealizacji wychowanków

• problemy: przesadna świadomość celów, zwłaszcza tych mało realnych i nieliczących się z możliwościami rozwojowymi wychowanków, odzwyczajenie dziecka od ponoszenia odpowiedzialności za własny rozwój, narzucanie określonego stylu życia