PARMENIDES

Urodził się w Elei i tam mieszkał. Według tradycji, słuchał Ksenofanesa. Był przekonany, że przeciwieństwa wykluczają się wzajem, więc jeśli zjawiska pełne są przeciwieństw, to znaczy, że nie są prawdziwym obrazem bytu. Heraklit mówił, że przyroda nieustannie zmienia własności; Parmenides przyznawał mu rację, ale - wyciągał stąd konsekwencję: o niczym w przyrodzie nie można rzec, że jest, lecz tylko, że staje się. Byłoby nadużywaniem wyrazu nazywać przedmioty obserwowane w przyrodzie „bytem", boć nie jest bytem, co może przestać być. Parmenides pragnął rozproszyć te nieporozumienia i pojęcie bytu uczynił przedmiotem swych rozważań.

Poglądy Parmenidesa:

Teza naczelna: w przeciwieństwie do filozofów jońskich i Heraklita uważał, że wszystko jest trwałe i jedno. Parmenides uznawał przeciwieństwa w zjawiskach tak jak Heraklit, ale nie uznawał, że tkwią w naturze bytu.Nie można mówić, że w przyrodzie coś ‘jest’, skoro się ciągle zmienia. Stąd przyroda nie jest bytem, bo może przestać być.

Teoria bytu: Punkt wyjścia rozważań Parmenidesa o bycie był niezmiernie prosty. Polegał na tezie: „Trzeba z konieczności powiedzieć i myśleć, że tylko to, co jest, istnieje. Bo byt jest, a niebytu nie ma". Czyli, polegał na samej tylko (jak się dziś mówi) „ontologicznej zasadzie tożsamości".

Ale z prostej tej zasady Parmenides wywnioskował bardzo wiele: wywnioskował wszystkie własności bytu. Więc byt jest stały i jeden, jest przeciwieństwem stawania się i mnogości. „Słowami jest tylko to, co śmiertelni ustanowili w swym języku w przekonaniu, że mówią prawdę: stawanie się i ginięcie, byt i niebyt, zmiana miejsca i świecącej barwy". Miał na myśli ten sam byt materialny, o którym inni filozofowie greccy, opierający się na danych zmysłowych, tak odmienny wypowiadali pogląd. Wynika to choćby z twierdzenia Parmenidesa, że byt jest ograniczony, zakończony we wszystkich kierunkach, podobny do kuli.

Uważał, „że tylko to, co istnieje. Bo byt jest a niebytu nie ma”. Te słowa stanowiły podstawę do wyznaczenia przez Parmenidesa cech bytu:

- byt nie ma początku, bo, z czego miałby powstać, tylko z niebytu, a niebytu nie ma

- byt nie ma końca

- jest wieczny

- jest ciągły, bo każda przerwa to niebyt

- jest nieruchomy i niezmienny

- jest niepodzielny, bo oddzielona cześć jest niebytem

- jest stały i jeden

- jest ograniczony, podobny do kuli

Metoda dedukcyjna: jako pierwszy świadomie zastosował rozumowanie dedukcyjne. Był jednym z tych, którzy odrzucili doświadczenie, jako źródło poznania. Zaufał wyłącznie rozumowi i dedukcji. Uznawał poznanie rozumowe, odrzucał poznanie zmysłowe gdyż dawało zupełnie odmienny obraz świata. Operując jedynie pojęciami stwierdził, że byt jest trwały, a trwałość wyklucza zmianę, stąd nie ma łączności między bytem a doświadczeniem.

Postawa epistemologiczna: zaczął od pytania „Skąd wiemy, iż niebytu nie ma?” I wywnioskował, że miedzy bytem i myślą zachodzą pewna reakcje „ta sama rzecz jest i jest myślana”. Umysł ma naturę bierną, odtwarza tylko to, co istnieje. Myśl, gdy nie jest błędna, w treści swej nie jest różna od tego, co istnieje. Dzięki tym doświadczeniom rozróżnił poznanie rozumowe i zmysłowe.

Znaczenie Parmenidesa: teoria jedności i niezmienności bytu, nierozerwalność myśli i bytu, rozróżnienie myśli od postrzegania, dedukcyjna metoda filozoficzna