WPŁYW SPOŁECZNY
KONFORMIZM - zmiana w zachowaniu na skutek rzeczywistego lub wyimaginowanego wpływu innych ludzi.
Przyczyny konformizmu:
Informacyjny wpływ społeczny - wpływ innych ludzi, który prowadzi nas do konformizmu, ponieważ spostrzegamy te osoby jako źródło informacji, dające wskazówki dla naszego zachowania. Dostosowujemy się, ponieważ wierzymy, że cudza interpretacja niejasnej sytuacji jest bardziej poprawna niż nasza
Przykład: Muzafer Sherigf : sadzano ludzi w ciemnym pokoju i pokazywano świecący punkcik, następnie proszono o oszacowanie o ile punkt się przesunął ( w rzeczywistości był nieruchomy, a zachodził efekt autokinetyczny); następnie podzielono badanych na trzyosobowe grupy, w której każdy wypowiadał swoje zdanie, po czym uzgadniali wspólne zdanie; potem każdy uczestnik, raz jeszcze pytany był indywidualnie o opinię - w większości potwierdzali opinię grupy. Znaczy to, że ludziewykorzystywali siebie nawzajem jako źródło informacji, uzyskując w ten sposób przekonanie, że ocena wypracowana przez grupę jest poprawna.
W tym przypadku informacyjny wpływ społeczny doprowadził do prywatnej akceptacji.
PRYWATNA AKCEPTACJA: dostosowanie się do zachowania innych ludzi bez prawdziwego przekonania o tym, że to, co oni robią albo mówią, jest słuszne
przemiany i kryzysy
Zdarza się, że w oparciu o nową wiedzę otrzymaną od grupy człowiek doświadcza przemiany - nagłej zmiany w pojmowaniu swojego życia; często przed taką zmianą odczuwa on niezdecydowanie, zakłopotanie i niezadowolenie ze swojego życia; nowe przekonania są postrzegane jako lepsze i bardziej użyteczne.
Dramatyczna forma informacyjnego wpływu społecznego pojawić się może w czasie kryzysów - w niepewnej sytuacji człowiek chętniej uzyskuje informacje z zachowania innych.
Indukowanie: szybkie rozprzestrzenianie się emocji lub zachowań w tłumie (LeBon); kiedy człowiek znajdzie się w niejasnej sytuacji, będzie się odwoływał do interpretacji innych ludzi.
Kiedy konformizm informacyjny nie sprawdza się:
gdy ludzie, których wykorzystujemy jako źródło informacji, są źle poinformowani. Przejmujemy wówczas od nich te same pomyłki i ich złą interpretację;
psychoza tłumu - pojawienie się w grupie ludzi podobnych fizycznych symptomów bez znanej fizycznej przyczyn.
jedna lub więcej osób informuje innych o pojawieniu się pewnych dolegliwości fizycznych otoczenie
formułuje wytłumaczenie (nowa definicja sytuacji) definicja rozprzestrzenia się coraz więcej osób sądzi, że odczuwa te same objawy symptomy i ich wyjaśnienie stają się bardziej wiarygodne rozprzestrzeniają się szerzej...
Duże znaczenie w podobnych zjawiskach mają media. Przykład: świńska grypa
Kiedy ludzie podporządkowują się informacyjnemu wpływowi społecznemu:
kiedy sytuacja jest niejasna – gdy nie wiemy jak się mamy zachować odwołujemy się do zachowania innych ludzi, patrząc na ich zachowanie uzyskujemy informacje jak powinniśmy się zachować.
Przykład: gdy na drzwiach od toalety nie jest wskazane, czy jest ona dla mężczyzn czy kobiet, wówczas po zachowaniu innych możemy się zorientować, gdzie powinnismy wejść.
kiedy sytuacja jest kryzysowa - brak czasu na zastanowienie, trzeba działać natychmiast.
Przykład: żołnierze skierowani do wioski wietnamskiej, którzy spodziewali się, że przyjdzie im tam walczyć, i byli z tego powodu niewątpliwie przestraszeni. Wiadomo było, że wietnamscy cywile, kładli miny na ścieżkach, że strzelali z ukrycia i podkładali granaty. Dlatego gdy dwóch żołnierzy zaczęło strzelać do mieszkańców wioski, nie było być może zaskakujące, że inni zrobili to samo wierząc, iż jest to działanie słuszne. Gdyby żołnierze nie byli w kryzysowej sytuacji i gdyby mieli więcej czasu, by się zastanowić nad swoim zachowaniem, może nie doszłoby do tragedii;
kiedy inni ludzie są ekspertami – im wiekszym ekspertem jest dana osoba i im większą ma wiedzę, tym jej zachowanie jest bardziej wartościowe jako wskazówka w niejasnej sytuacji.
Przykład: pasażer, który widzi dym wydobywający się z silnika samolotu, będzie prawdopodobnie rozglądał się w poszukiwaniu osób z obsługi samolotu, by sprawdzić ich reakcję. Uzna ich za większych ekspertów niż siedzącego obok człowieka udającego się na wakacje.
Opieranie się informacyjnemu wpływowi społecznemu Gdy znajdziemy się w niejasnej sytuacji i zorientujemy się, że patrzymy na innych i słuchamy ich, powinniśmy zadać sobie kilka kluczowych pytań: - Czy ci ludzie wiedzą więcej niż ja wiem o tym, co się tutaj dzieje? - Czy jest w pobliżu ekspert, a więc ktoś, kto powinien wiedzieć o tym więcej? - Czy działania tych ludzi albo tych ekspertów wydają się sensowne? - Czy jeżeli zachowam się też w taki sposób, nie będzie to wbrew mojemu zdrowemu rozsądkowi albo wbrew mojemu wewnętrznemu rozeznaniu, co jest dobre, a co złe?
2. Normatywny wpływ społeczny - wpływ innych ludzi, który prowadzi nas do konformizmu, ponieważ chcemy być przez nich lubiani i akceptowani
Przykład: eksperyment Ascha z liniami, gdzie badani oceniali długośc linii. Konsekwencją było to, że badany zgadzał się z opinią podstawionych przez badacza osób, tylko dlateog, że bał się negatywnej oceny ze strony tych osób, mimo że był przekonany o słuszności swojej decyzji.
Normatywny wpływ społeczny prowadzi do publicznego konformizmu.
PUBLICZNY KONFORMIZM: dostosowanie się publiczne do zachowania innych ludzi, bez konieczności wiary w to, co robimy lub mówimy
Konsekwencje opierania się normatywnemu wpływowi społecznemu
Etapy reakcji grupy na dewianta:
monitorowanie: próba „zapędzenia z powrotem do grupy” głównie przez nasilenie komunikowania się
przekonywanie: komentarze, dyskusje, nakłanianie do podporządkowania się
odrzucenie: zmniejszenie natężenia komunikowania się
Przykład: Schachter: prosił grupy studentów by przeczytały artykuł o nieletnim przestępcy i przedyskutowały go; w każdej grupie umieścił współpracownika, który konsekwentnie upierał się przy cięższej karze dla nieletniego; wyniki: do dewianta kierowano najwięcej komentarzy i pytań, aż do momentu (przeważnie pod koniec dyskusji) w którym natężenie komunikacji z nim znacząco spadało; po dyskusji badani wypełniali ankietę, w której wybierali osobę, która miałaby być wyeliminowana z dyskusji na dalszych etapach – większość wybierała dewianta; mieli też wyznaczyć poszczególne osoby do różnych zadań – dewiant otrzymywał zadania mało ważne i nudne (notowanie).
Normatywny wpływ społeczny w życiu codziennym:
w różnych okresach panował pewien określony typ ubierania się i wówczas większość chodziła ubrana w tym określonym stylu,
dziwactwa ( w latach 70.-tych popularne było przebieganie nago wśród tłumów),
zabawka hula – hoop, w latach 50.-tych każde dziecko musiało ją mieć, gdyż w przeciwnym wypadku narażano się na społeczną dezaprobatę,
w róznych okresach inny typ kobiety uważany była za atrakcyjny (dawniej atrakcyjniejsze były kobiety o większych kształtach, obecnie za atrakcyjniejsze uważane są szczupłe kobiety.
Kiedy ludzie podporządkowują się normatywnemu wpływowi społecznemu
Teoria wpływu społecznego (Latané): dostosowanie się do wpływu społecznego zależy od: - siły – tego, jak ważna jest dla nas grupa ludzi - bezpośredniości – odległości czasowej i przestrzennej od grupy - liczby innych osób w grupie
Wraz ze wzrostem siły i bezpośredniości, wpływ rośnie. Liczba działa w inny sposób: jeśli wielkość grupy rośnie, każda kolejna osoba w grupie wywiera mniejszy wpływ; jeśli liczba początkowo wynosi trzy osoby i wzrośnie do czterech, daje to efekt silniejszy niż gdy 50-osobowa grupa wzrasta do 51.
Warunki ulegania wpływowi:
kiedy grupa liczy trzy albo więcej osób: konformizm znacząco wzrasta tylko do pewnego momentu zwiększania grupy (tj. do 3 osób), potem jest już prawie stały
kiedy zależy nam na grupie: grupa darząca nas przyjaźnią i szacunkiem wywiera większy wpływ, bo nie chcemy tej przyjaźni i szacunku utracić; dlatego bardzo zwarte grupy mniej dbają o logikę i słuszność podejmowanych decyzji, a bardziej o komfort członków
kiedy grupa jest jednomyślna – normatywny wpływ społeczny jest najsilniejszy wtedy, gdy każdy członek grupy mówi to samo i wierzy w to samo. opieranie się jednomyślności jest łatwiejsze, gdy ma się sprzymierzeńca
kiedy wyrastasz w pewnej kulturze,
kiedy jesteś pewnym typem człowieka:
- osoby o niskiej samoocenie mogą być w szczególnym stopniu konformistyczne, ponieważ boją się odrzucenia lub ukarania przez grupę,
- osoby spostrzegające u siebie dużą potrzebę aprobaty ze strony innych, są bardziej skłonne do okazywania normatywnego konformizmu,
- nie ma większej różnicy ze względu na płeć.
Opieranie się normatywnemu wpływowi społecznemu
uświadomienie sobie obecności normatywnego wpływu społecznego
podjęcie działania: szukanie sprzymierzeńca
jeśli zwykle ulegasz wpływowi, bez poważnych konsekwencji możesz się od czasu do czasu zachować niekonformistycznie
3.Bezrefleksyjne podporządkowanie się normom społecznym
normy społeczne są tak przez nas zinternalizowane i uznane za poprawne sposoby zachowania, że reagujemy bez zastanowienia. W konsekwencji ludzie są posłuszni tym normom nawet wtedy, gdy nikt nie wywiera na nich żadnej presji. Dokładnie wiemy co powinniśmy zrobić i nie tracimy czasu na rozważanie każdej najdrobniejszej czynności, którą musimy wykonać.
Przykład: Nauczyliśmy się nosić skarpetki w tym samym kolorze i witać się z większością ludzi podaniem ręki.
Jedną z norm, której często podporządkowujemy się zbyt bezrefleksyjnie, jest norma wzajemności, która stwierdza, że jeżeli ludzie zrobią dla nas coś miłego, jesteśmy zobowiązani uczynić coś miłego dla nich.
Przykład: Jeżeli ktoś zaprasza nas do swojego domu, uważamy, że powinniśmy zaprosić tę osobę do siebie. Pewien badacz wybrał losowo z książki telefonicznej nazwiska i każdej z wylosowanych osób wysłał podpisaną swoim nazwiskiem kartkę świąteczną na Boże Narodzenie. Większość z tych osób w odpowiedzi przysłała mu również kartki świąteczne chociaż był dla nich obcy.
Wpływ mniejszości: kiedy kilku wpływa na wielu
Wpływ mniejszości: przypadek, w którym mniejszość członków grupy wpływa na zachowanie albo przekonania większości.
Warunkiem wywołania takiego wpływu jest zgodność: ludzie, którzy reprezentują poglądy mniejszości, muszą przez pewien czas wyrażać te same przekonania, a członkowie tej mniejszości powinni się nawzajem ze sobą zgadzać.
Dlaczego mniejszość wpływa na większość? Bo u mniejszości pod wpływem presji normatywnej występuje publiczny konformizm, a nie społeczna akceptacja – zostali zniechęceni do publicznego wyrażania swojej opinii; jeśli jednak tą opinię wyrażą, będą wywierać wpływ informacyjny, który łatwiej wywołuje prywatną akceptację większości.
Posłuszeństwo autorytetowi
eksperyment Milgrama z uczeniem za pomocą elektrowstrząsów – różne wersje: 1. standardowa [wszyscy znamy...], 2. dwóch innych nauczycieli odmawia kontynuacji wymierzania wstrząsów, 3. eksperymentator opuszcza pokój i ktoś inny wydaje polecenie kontynuacji, 4. badani sami wybierają siłę wstrząsu aplikowanego uczniowi; najmniej osób wymierzających najwyższe napięcie było w grupie 4 (2,5%), potem 2 (10%), 3 (20%) i 1 (65%). W innej wersji, kiedy przy pierwszym krzyku ucznia eksperymentatorzy zaczęli się kłócić o to, czy kontynuować badanie, 100% uczestników przestało stosować karę.
Wnioski:
informacyjny wpływ społeczny jest szczególnie silny w sytuacji niejasnej lub kryzysowej
w tej sytuacji konkurowały ze sobą sprzeczne normy („ekspert każe” i „nie wolno zadawać bólu”) – ludzie raz podporządkowali się pierwszej, więc trudno było zawrócić i uświadomić sobie, że jest już nieodpowiednia
eksperyment toczył się szybko i badani nie mieli czasu na zastanowienie
zwiększanie natężenia bodźców odbywało się stopniowo, różnice między dawkami były niewielkie, więc zgodnie z teorią dysonansu poznawczego, jak już raz badani zdecydowali się zwiększyć dawkę, potem było to łatwiejsze
Podsumowując istnieją trzy przyczyny konformistycznego zachowania się ludzi. Zachowujemy się konformistycznie: ponieważ inni ludzie są dla nas użytecznym źródłem informacji (informacyjny wpływ społeczny), z powodu nacisków na podporządkowywanie się normom (normatywny wpływ społeczny) oraz dlatego, że posiadamy zintemalizowane normy społeczne i bezrefleksyjnie im się podporządkowujemy.
Informacyjny wpływ społeczny prywatna akceptacja
Normatywny wpływ społeczny publiczny konformizm