Kształtowanie ruchowe zdolności motorycznych u pacjentów z chorobą Parkinsona

WSKiOZ fizjoterapia zaoczne

Grupa 5

Choroba Parkinsona

Najczęściej występująca choroba zwyrodnieniowa układu nerwowego,

Zaburzenie w produkcji neuroprzekaźnika- dopaminy,

Liczba komórek nerwowych produkujących dopaminę zmniejsza się o 70-80%, a ilość dopaminy zostaje zredukowana do 20-30%- rozwija się choroba,

Najczęściej między 50, a 60 r.ż.

W Polsce ok. 80 000 tysięcy chorych.

OBJAWY:

1 Spowolnienie ruchowe

2 Sztywność mięśniowa

3 Drżenie spoczynkowe

4 Mikrografia

5 Trudności w wykonywaniu ruchów precyzyjnych

6 Trudności w wykonywaniu ruchów dowolnych

7 Przodopochylenie tułowia

8 Zaburzenia chodu

9 Zaburzenia równowagi

10 Niewyraźna cicha mowa

11 Często brak mimiki

12 Rzadkie mrugania

Sylwetka pacjenta z chorobą Parkinsona

 Zdolności motoryczne określa się dziś powszechnie jako kompleks indywidualnych właściwości psychofizycznych, rozwijających się na bazie wrodzonych zadatków biologicznych.

Podział zdolności motorycznych:

Kondycyjne- zależne od możliwości energetycznych sportowca

Koordynacyjne- związane ze zdolnościami do sterowania ruchami

WEWNĘTRZNA KONTROLA PROGRAMÓW MOTORYCZNYCH

Patologia w chorobie Parkinsona dotyczy struktur anatomicznych w układzie

nerwowym, które są odpowiedzialne za przeprowadzanie i kontrolę wewnętrznie generowanych ruchów dowolnych. Szczególnie dotknięta procesem chorobowym wydaje się okolica dodatkowego pola ruchowego w korze mózgowej. Czynność kory przedruchowej, której zadaniem jest programowanie ruchów celowych wyzwalanych przez bodźce wzrokowe i słuchowe, jest w mniejszym stopniu zaburzona. Stąd też ważne jest przygotowanie środowiska pod względem wizualnym tak, aby pacjent mógł się sprawniej w nim poruszać i niejako „mocno trzymać". Ponieważ układ ruchów celowych dość szybko ubożeje, możliwa jest strategia kompensacji; pacjentowi poleca się planować ruchy celowe, świadomie niejako „mierząc nad celem„.

Zadanie przedstawionych poniżej przykładów polega na uświadomieniu techniki przenoszenia środka ciężkości, zharmonizowaniu przebiegu ruchu i opanowaniu umiejętności utrzymywania w sposób zrównoważony napięcia mięśni za pośrednictwem wyćwiczenia oddzielenia od siebie ruchu obręczy barkowej i miednicznej, przez co zmniejsza się wysiłek pacjenta.

Przykłady ćwiczeń w pozycji leżącej na plecach:

1. Obie KKGG pod głową, prawa/lewa kończyna dolna jest wyprostowana, lewa/prawa kończyna dolna pozostaje zgięta w kolanie. Miednica po stronie zgiętej KD zostaje uniesiona aż do wyprostu w stawie biodrowym. Zmiana stron następuje szybko.

2. Obie KKDD są zgięte w kolanach, pacjent leży na prawym/lewym

boku, przy czym ramiona i głowa pozostają na podłożu. KKGG ułożone pod głową. Lewa/prawa KD pozostaje wyprostowana i nieco przywiedziona. Prawa/lewa KD zgięta w kolanie, położona na kończynie wyprostowanej i przywiedziona tak, że kolanem dotyka podłoża.

3. Połóż się na wznak. Podciągnij jedno, a potem drugie kolano, stopy spoczywają płasko na podłożu (np. na materacu). Wyciągnij obydwa ramiona w bok, tak daleko, jak to możliwe.

4. Opierając się mocno stopami o materac unieść do góry biodra. Wróć powoli do pozycji wyjściowej. Wyciągnij obydwa ramiona w bok, tak daleko, jak to możliwe.

5. Trzymając kolana złączone przechyl nogi w jedną stronę, jak najbliżej materaca. Podnieś kolana do pionu, przechyl je w drugą stronę. Powoli znów podnieś kolana do pionu.

6. Nie zmieniając pozycji nóg przenieś prawe ramię nad klatką piersiową na lewą stronę, spróbuj połączyć dłonie. Wróć do pozycji wyjściowej i powtórz to ćwiczenie lewym ramieniem.

Ruch przejścia z leżenia tyłem do leżenia przodem

7. Na miękkim materacu pacjent zmienia położenie z pozycji na wznak do leżenia na boku i dalej przewraca się na brzuch, w miarę długości materaca kontynuuje ruch obracania się.

Przykład ćwiczenia w pozycji leżącej na brzuchu

8. Obie kończyny górne wyprostowane ułożone nad głową. Prawa/lewa kończyna dolna jest zginana bokiem w stawie biodrowym i kolanowym. Przy tym pacjent skręca głowę w stronę zgiętej kończyny dolnej. Następnie prostuje kończynę dolną i odwraca z powrotem głowę.

Przykłady ćwiczeń w pozycji leżącej na boku

9. Znajdująca się niżej kończyna górna jest ułożona pod głową, drugą kończyną górną chory się podpiera. Obie kończyny dolne są zgięte w stawach biodrowych i kolanowych. Kolana trzyma uniesione w kierunku sufitu, przy czym stopy pozostają na podłodze.

Zmiana pozycji z leżenia na plecach do siadu

10. Aby ułatwić sobie siadanie na brzegu łóżka (z pozycji leżącej), przenieś obydwa kolana i ramiona na jedną stronę, a następnie unieś ciężar ciała na ramionach i dłoniach.

Przykłady ćwiczeń w pozycji siadu prostego

11. Chory w podobnej pozycji ramion przenosi z rozmachem prawą/lewą kończynę dolną na stronę przeciwną, do momentu uniesienia biodra.

12. W siadzie, z oparciem o piłkę znajdującą się przy ścianie, wykonywanie rotacji z zamachem ramion.

Przykłady ćwiczeń w pozycji siedzącej na boku

13. Pacjent siedzi na prawym/lewym boku. Obie ręce spoczywają na piłce Pezziego z prawej/lewej strony. Popycha piłkę, prostując tułów.

14. Pacjent siedzi na prawym/lewym boku. Podpiera się prawą/lewą ręką. Drugą ręką utrzymuje w powietrzu balon.

Przykłady ćwiczeń w pozycji na czworakach

15. Pacjent uderza o podłoże palcami prawej/lewej ręki wysuwając ją jak najdalej w lewo.

16. Pacjent próbuje położyć prawą/lewą stopę obok prawej/lewej dłoni

17. Chory obiema rękami trzyma w środku i w górnym odcinku drążek ustawiony pionowo. Poprzez przesunięcie ciężaru do przodu i podparciu się na drążku możliwe jest osiągnięcie pozycji klęczącej.

Ćwiczenie wstawania z pozycji bocznego siadu do pozycji klęczącej obunóż – ułatwia wsparcie się na drążku. Wstawanie z podłoża ćwiczy się z zamiarem, aby pacjent wiedział, kiedy wymaga pomocy.

Przejście z pozycji klęczącej do klęczenia na jednym kolanie

18. Chory trzyma przy górnym końcu, tym razem dłuższy drążek, który ustawiony jest przed nim z prawej/lewej strony. Obciąża prawą/lewą kończynę dolną i lewą/prawą stopę może wtedy wysunąć do przodu. Stopa powinna znajdować się na wysokości drążka.

Przejście z pozycji klęczącej na jednym kolanie do stania

19. Chory klęczy na jednym kolanie, z wysuniętą do przodu prawą/lewą stopą. W prawej/lewej ręce trzyma stojący pionowo drążek. Po przeniesieniu ciężaru ciała na prawą/lewą kończynę dolną, przejście do stania staje się łatwiejsze.

20. Chory ma splecione dłonie, lewa/prawa noga jest wysunięta do przodu. Obie ręce zostają „wyrzucone" do przodu. Przeniesienie ciężaru ciała na wysuniętą do przodu nogę umożliwia wstanie.

Ćwiczenia w pozycji siedzącej mają następujący cel:

- wykonywanie ruchów w poszczególnych odcinkach kręgosłupa,

- wyćwiczenie przenoszenia ciężaru ciała oraz odruchów postawnych,

- ćwiczenie przejścia z pozycji siedzącej do stania.

Ćwiczenia w pozycji siedzącej

21. Poruszanie oczami na prawo/lewo i następnie skręt głowy w prawo/lewo, przy czym chory trzyma się mocno siedzenia.

22. Przechylanie głowy w prawo/lewo, następnie kładzenie prawej/lewej ręki na głowie tak, aby dotknąć ucha po stronie przeciwnej.

23. Pacjent siedzi na przedniej połowie taboretu. Drążek gimnastyczny jest trzymany przez pacjenta z tyłu. Plecy powinny być wyprostowane.

Trzymanie za plecami pionowo ustawionego drążka umożliwia uświadomienie prostowania grzbietu.

24. Pacjent przenosi ciężar ciała na prawy/lewy pośladek. Uniesiona część miednicy jest szybko wysuwana do przodu i ku tyłowi.

Koordynacja położenia miednicy w płaszczyźnie czołowej.

25. Pacjent trzyma stopę opartą o siedzenie i możliwie jak najbliżej pośladka. Trzyma oburącz za podudzie rozciągając w ten sposób grzbiet.

Maksymalne zgięcie w biodrze i kolanie powinno być możliwie jak najdłużej utrzymane, aby uniknąć trudności np. w ubieraniu skarpet.

26. Unieś obie pięty tak wysoko jak możesz, nie odrywając palców stóp od podłogi. Opuść pięty i wykonaj to samo palcami stóp. Podnieś piętę jednej nogi i palce drugiej jednocześnie i tak na zmianę.

27. Skrzyżuj ręce przed sobą. Zatocz ramionami szerokie koła i skrzyżuj ręce nad głową.

28. Unieś rozstawione ramiona do góry i klaśnij w dłonie nad głową.

30. Wyciągnij jedną nogę przed siebie tak, by tylko pięta dotykała podłogi. Trzymając nogę nadal wyprostowaną, dotknij podłogi palcami stopy. Powtórz to ćwiczenie, zmieniając nogę.
31. Zatocz szerokie koło jednym ramieniem, wodząc oczami za ruchem ręki. Powtórz ćwiczenie z drugim ramieniem.

32. Przenieś ręce za plecy i klaśnij w dłonie. Przenieś ręce do przodu, wyciągnij do przodu ramiona jak możesz najbardziej i znów klaśnij w dłonie.

33. Pochylając się do przodu wyciągnij splecione ręce przed siebie. Unieś pośladki z taboretu i wyprostuj się. Z łatwością zauważysz, że im bardziej wychylisz się do przodu przenosząc ciężar ciała nad stopy, tym łatwiej będzie ci unieść się z taboretu i stanąć w pozycji wyprostowanej.

34. Obie dłonie są splecione, kończyny górne tworzą pierścień. Obracanie górnej części tułowia w prawo/lewo z rękami ustawionymi daleko w bok.

35. Lewe ramię jest ustawione z przodu, prawe z tyłu. Następuje nagła zamiana pozycji ramion i oderwanie przeciwstronnej stopy od podłoża.

36. Chory trzyma oburącz drążek gimnastyczny na jego końcach na wysokości oczu. Wykonuje teraz mocny zwrot w prawo z jednoczesnym założeniem prawej nogi na lewą. Następuje zmiana strony.

Przejście z pozycji siedzącej do stania

37. Obie stopy wysunięte w przód przy czym stopa prawa/lewa jest bardziej wysunięta w przód. Dłonie splecione ułożone na torsie. Dzięki szybkiemu ruchowi „wyrzucenia" obu rąk w przód i w stronę prawą/lewą możliwe staje się podniesienie się do pozycji stojącej.

Ćwiczenia w pozycji stojącej mają na celu:

- poprawę postawy,

- wywołanie odruchów równoważnych,

- uświadomienie nieprawidłowości postawy i ich korekty,

- objęcie programem codziennie przeprowadzanych ćwiczeń;

zamiast drabinek wykorzystuje się tu w ćwiczeniach: klamkę zamkniętych drzwi, kant stabilnie stojącego stołu, oparcia ciężkich krzeseł.

Ćwiczenia w pozycji stojącej

38. Pacjent odbija balon palcami obu rąk.

Zabawa balonem w pozycji stojącej na twardym podłożu i na miękkim materacu pozwala na wykonanie ruchu prostowania kończyn i tułowia, koordynację ruchową oraz wyćwiczenie odruchów równoważnych.

39. Przenieś prawe ramię w kierunku lewego, starając się wyciągnąć je tak daleko jak to możliwe.

Pozostań tak przez chwilę i wróć do pozycji wyjściowej. Powtórz to samo z drugim ramieniem.

40. Opierając się plecami o ścianę unieś ramiona i spróbuj być wyższa. Możesz też klasnąć w dłonie.

41. Jeżeli podnoszenie rąk sprawia trudność, odwróć się twarzą do ściany, spleć dłonie i przesuwaj nimi po ścianie w górę tak wysoko, jak się uda.

42. Maszeruj w miejscu starając się przyciskać stopy do podłogi. Zaczynaj powoli, przyspieszając stopniowo tempo marszu. Jeżeli stanie sprawia trudność, ustaw dwa krzesła i oprzyj się na nich.

Ćwiczenia w pozycji stojącej z podparciem

43. Pacjent stoi bokiem do drabinek. Obiema rękami trzyma się szczebla wysoko nad głową. Stopy znajdują się blisko ostatniego szczebla. Rozciąga boczne mięśnie grzbietu przez wygięcie tułowia w prawo lub lewo.

Rozciąganie bocznej grupy mięśni tułowia, przeprowadzone obustronnie. W przypadku skrzywienia bocznego należy zwrócić uwagę na stronę skrzywienia.

44. Pacjent będąc w podobnej pozycji, wykonuje maksymalny skręt tułowia tak, że dotyka drabinek albo plecami albo brzuchem.

Z pozycji stojącej bokiem do drabinek chory obraca się tyłem do nich Ćwiczenie to wymaga dobrej ruchomości wszystkich stawów kończyn i kręgosłupa.

45. Chory stoi zwrócony twarzą do drabinek, trzyma się ich wyprostowanymi w łokciach kończynami górnymi, możliwie jak najwyżej. Następnie próbuje odchylić tułów możliwie jak najdalej od drabinek.

Poprzez przeniesienie tułowia do tyłu dochodzi do rozciągania mięśni grzbietu.

46. Przyspieszanie i nasilanie bocznego przenoszenia ciężaru ciała przez podnoszenie do góry kończyny dolnej nieobciążonej.

Ćwiczenia przenoszenia ciężaru ciała. Jest to szczególnie istotne u chorych upadających na boki.

47. Podobne ćwiczenie, zginanie stawu kolanowego zostaje sprzężone z odchyleniem w tył. Podczas zginania do przodu chory kopie wyimaginowany przedmiot.

Poruszanie w przeciwnym kierunku kończyną górną i dolną po tej samej stronie - stanowi przygotowanie do chodu.

Odruchy równoważne w pozycji stojącej

48. Pacjent stoi na środku platformy, płaszczyzną czołową równolegle do jej płozy. Przeniesienie środka ciężkości poprzez obciążenie prawej/lewej kończyny dolnej. Zostaje w ten sposób sprowokowane rozdzielenie lateropulsji od tendencji do padania w bok. Również ramiona mogą uczestniczyć w odruchach równoważnych.

Podczas stania na ruchomej platformie

wyzwalane są ruchy równoważne. Rehabilitant

musi być na miejscu, aby podtrzymywać chorego.

Ćwiczenie koordynacji przestrzennej i czasowej

ma istotne znaczenie u chorych z problemem

pulsji i skłonnością do upadków.

49. Stanie na środku platformy, płaszczyzną czołową prostopadle do płozy. Punkt ciężkości przemieszcza się w płaszczyźnie strzałkowej. W ten sposób zostaje sprowokowane rozdzielenie tendencji do padania w przód od pro- i retropulsji. Również ramiona powinny brać

udział w reakcji równoważnej.

W pozycji wykrocznej platforma pochyla się

do przodu i w tył, co stanowi prowokację u

chorych z pro- i retropulsją oraz skłonnością

do padania w przód.

Doskonalenie chodu obejmuje następujące aspekty:

- samodzielne chodzenie przy równoczesnym przebiegu dalszych programów motorycznych,

- wydłużenie kroku,

- poszerzenie podstawy chodu,

- podkreślenie rotacji i przeciwrotacji,

- metody zmiany kierunku,

- podejście do zespołu wąskiego przejścia,

- postawa podczas wychodzenia po schodach,

- wybór odpowiednich pomocy przy chodzeniu.

Samodzielny chód z jednoczesnym wykonywaniem innych programów motorycznych

50. Chodzenie wzdłuż promieni gwiazdy ułożonej z lin.

Chodzenie wzdłuż rozłożonych lin umożliwia lepszą koordynację przestrzenną chodu.

51. Popychanie gąbkowej piłki laską wzdłuż dwóch rzędów kręgli.

Przestrzenna koordynacja i równolegle przeprowadzanie dwóch czynności ruchowych: chodzenie i prowadzenie piłki gąbkowej.

Samodzielny chód z jednoczesnym wykonywaniem innych programów motorycznych c.d.

Obracanie piłki gimnastycznej w rękach podczas chodu.

Wyrzucanie do góry i łapanie piłki podczas chodzenia.

Podbijanie balonu podczas chodzenia.

To samo ćwiczenie ale z dwoma balonami.

Chodzenie po torze odpowiadającym kształtem danej literze.

Chodzenie po torze i ustawianie w odpowiednich miejscach kręgli.

Toczenie piłki laską podczas chodzenia.

Pomoc w zmianie kierunku

52. Rozpoczynanie chodzenia na komendę. Po ustalonej wcześniej liczbie kroków skierowanie wzroku, następnie obracanie głowy, potem dopiero całego ciała w prawo/lewo.

Wykonanie zmiany kierunku poprzez

wykonanie ruchu głowy i oczu w stronę

przyszłego kierunku ruchu, chód może być

prowadzony bez zatrzymywania się.

53. Pacjent idzie „uliczką" ustawioną z kręgli, która skręca pod kątem prostym.

54. Spaceruj dookoła stołu, najpierw do przodu, potem do tyłu. Uważaj, by w czasie spaceru podnosić stopy.

Zmienność tempa

Uzgodnienie tempa chodu, liczby 1, 2, 3 oznaczają szybkie tempo, 4, 5, 6 odpowiadają wolnemu tempu lub szybkość sygnalizuje terapeuta (klaszcząc).

Kręgle oznaczają odcinek szybkiego marszu, a leżące na podłodze obręcze sygnalizują wolne tempo.

55. Zmiana tempa poruszania została zaznaczona - kręgle szybkim krokiem, obręcze wolnym krokiem.

56. Metronom wyznacza tempo chodu.

Akustyczne podawanie tempa chodu przez metronom oraz optyczne przedstawienie długości kroków poprzez przyklejenie do podłogi „stóp" z tektury.

Oddziaływanie na długość kroku

Długość kroku jest optycznie znaczona na przykład za pomocą śladów stóp wyciętych z kartonu i przytwierdzonych do podłogi za pomocą taśmy klejącej w odstępach 10 i 15 cm między końcami stóp a piętą drugiej stopy.

57. Wymagana długość kroków jest wyznaczona przez odstęp „stóp„.

58. Chodzenie po ruchomej bieżni, która może być nastawiona na prędkość od 1 do 1. 8 km/godzinę oraz pod nachyleniem od 0 do 20 stopni.

Poszerzanie podstawy chodu

Chodzenie wytyczonym torem z umieszczoną po środku belką celem uświadomienia sobie podstawy chodu.

Chodzenie po zewnętrznej stronie dwóch lin albo przyklejonej taśmy, która

położona jest w odstępach od 10 cm do 15 cm, mierząc od wewnętrznych

stron pięt.

Chodzenie po zewnętrznej stronie szeregu kręgli. Kręgle nie powinny leżeć

przewrócone.

Naśladowanie chodu marynarza.

Naśladowanie ruchów łyżwiarza w trakcie chodzenia.

Chodzenie po pochylni wzdłuż przekątnej.

Jeśli to możliwe, odbywaj codziennie raźnym krokiem spacer na świeżym powietrzu. Poruszaj się zarówno do przodu jak i do tyłu, pamiętając o poruszaniu ramionami w czasie marszu. Kiedy wysuwasz lewą nogę do przodu, prawe ramię powinno przesuwać się do tyłu i na odwrót.
Bardzo pomocna w prawidłowym poruszaniu się jest muzyka.
Miarowy rytm doda twemu marszowi energii. Możesz sobie też śpiewać w rytm muzyki, to usprawni jednocześnie twój oddech.

Sprzęt pomocny w chodzeniu

Zastosowanie sprzętu pomocnego przy chodzeniu ma sens w sytuacji, gdy pacjent dzięki niemu czuje się pewniej, przez to więcej chodzi i regularnie dokonuje przejścia określonego odcinka.

Następujące przyrządy mogą okazać się pomocne:

- laska lub kula łokciowa z anatomicznie dopasowanym uchwytem,

- czwórnóg,

- wózek inwalidzki zaopatrzony w kółka na oponach, hamulce i wygodne siedzenie.

Hipokineza, sztywność oraz drżenie warunkują wystąpienie zaburzeń ruchów precyzyjnych i pisania, które cechują się następującymi objawami:

- spowolnienie ruchów diadochokientycznych ręki i palców,

- zmniejszanie się skali ruchu w zależności od liczby jego powtórzeń,

- utrata szybkości ruchu i precyzji ruchu ręki i palców.

W rehabilitacji ruchów precyzyjnych chodzi o poprawę i utrzymanie sprawności manualnej oraz opóźnienie postępującego zniedołężnienia. Cel ten może być osiągnięty, jeśli pacjent jest gotów ciągle i konsekwentnie, również w domu, prowadzić ćwiczenia układu ruchów precyzyjnych oraz nie zaniedbuje codziennych czynności manualnych.

Ćwiczenia ramion

59. Siedząc przy stole zataczaj dłońmi duże koła po powierzchni stołu.

60. Siedząc przy stole przetaczaj po jego powierzchni piłkę z lewej strony na prawą i z prawej na lewą.

61. Siedząc przy stole obydwoma rękoma odpychaj od siebie piłkę i przetaczaj z powrotem ku sobie.

62. Stanie przed ścianą. Powierzchnie dłoniowe przylegają do ściany, palce i łokcie są wyprostowane, skierowane czubkami w stronę sufitu. Powoli pacjent przesuwa dłonie po ścianie w kierunku podłogi, aż do uzyskania pozycji rozciągającej. Nadgarstki pozostają przy ścianie.

Przykłady ćwiczeń rozciągowych

63. Siedzenie przy stole z łokciami wspartymi na blacie, powierzchnie dłoniowe przylegają do siebie. Łokcie oddalają się od siebie, złączone dłonie i przedramiona zbliżają się do blatu stołu. Ćwiczenie można przeprowadzić w zgięciu grzbietowym lub w pozycji odwiedzenia promieniowego.

Ruch oddalania od siebie łokci prowadzi do rozciągania mięśni przedramienia i dłoni.

64. Oba przedramiona i dłonie spoczywają na stole, dotykając się kciukami i palcami wskazującymi. Rozciąganie pierwszej przestrzeni międzykostnej przez przyciskanie do siebie dłoni

Ćwiczenia relaksacyjne

Pozycja wyjściowa: siedzenie na krześle, plecy są oparte. Pacjent wykonuje ruch wiosłowania rękami.

Powierzchnia dłoniową jednej ręki przesuwa po ramieniu drugiej w kierunku dystalnym.

Pocieranie rękami jak przy nakremowaniu ciała.

Prawa ręka pociera lewą i na odwrót, aż do nagrzania się skóry.

Pstrykanie i przebieranie palcami rąk.

Strzepywanie ścierki do kurzu trzymanej w prawej/lewej ręce.

Machanie jak lassem krótką linką luźno nad głową.

Bębnienie prawą/lewą pięścią w piłkę Pezziego.

Stanie w rozkroku, wykonywanie ruchów wahadłowych rękami.

Podobna pozycja wyjściowa. Oklepywanie się rękami (otrzepywanie się jak w zimie).

Ćwiczenia dłoni

65. Złóż razem dłonie i palcami jednej ręki pocieraj palce drugiej.

66. Złóż dłonie w pięści. Teraz wyprostuj palce, jednocześnie je rozsuwając. Palce jednej dłoni przesuwaj przez rozsunięte palce drugiej i tak na zmianę.

Przykłady ruchów naprzemiennych rąk i palców

Tempo jest nadawane przez metronom.

Pozycją wyjściową jest pozycja siedząca przed stołem.

69. Powierzchnia grzbietowa lewej ręki i dłoniowa prawej skierowane są do góry.

Następuje obrót przedramion.

70. Pacjent na zmianę rozstawia i przywodzi palce rąk stosownie do narysowanego schematu.

Schematy powinny pomóc w precyzji ruchów.

Przykłady ćwiczeń zręcznościowych

71. Pacjent trzyma piłkę w obu dłoniach i obraca ją między palcami.

Rolowanie pitki między obiema rękami - wykonywanie na zmianę ruchów obrotowych i prostych (w przód i w tył), ze zmienną prędkością.

72. Palcami obu rąk marszczy ręcznik a następnie go rozprostowuje.

Ręce przy tym wykonują ruchy równoległe lub niezależnie.

73. Wtyka kołeczki do deski z dziurkami na zmianę prawą/lewą ręką.

W czasie wtykania drobnych kołków do deseczki z dopasowanymi dziurkami pacjent ćwiczy chwyt precyzyjny. Można sprawdzić różnicę czasową pomiędzy obiema rękami.

Celem poprawy zręczności zaleca się wykorzystanie różnych gier: granie w szachy, karty, puzzle, malowanie, lepienie z gliny, gra na instrumentach.

Niezwykle istotną rolę w rehabilitacji układu ruchów precyzyjnych odgrywa, ergoterapia, dlatego powinno się zwrócić na nią szczególną uwagę.

Propozycje sposobów rehabilitacji czynności pisania

Zachęcamy pacjenta do pisania wielkimi, drukowanymi literami.

Rozpoczęcie obiema rękami a następnie jedną ręką rysowania kół o różnej średnicy.

Rysowanie spirali o różnych rozmiarach.

Rysowanie linii pionowych i poziomych z lub bez ich łączenia.

Litery i połączenia liter w piśmie drukowanym i łacińskim, w różnym rozmiarze i z lub bez linii (Fot. 74). Rysowanie obiema rękami na tablicy w pozycji stojącej. Prowadzenie linii i stopień nacisku różnią się po obu stronach. Przerywana i drżąca linia świadczy o drżeniu.

Chory stoi przed tablicą. Rysowanie i pisanie na ustawionej pionowo tablicy wymaga oprócz jedno lub oburęcznej aktywności manualnej, zdolności do bocznego przemieszczania się i stanowi połączenie dwóch programów motorycznych w jedną czynność. (Fot. 75)

Pacjent rysuje przekątną na tablicy, powoduje to prostowanie tułowia, jednostronne rozciąganie i przeniesienie ciężaru do przodu.

Ćwiczenia mięśni twarzy i pogłębiające oddychanie

76. Wciągnij powietrze i wydmuchnij je z powrotem, nie zmieniając układu warg.

77. Rozciągnij wargi jak przy uśmiechu i stul je ponownie. Zwężanie i rozszerzanie ust powtarzane szybko, powoduje zmniejszenie sztywności mięśni warg oraz pobudza mimikę.

78. Wysuń lekko koniuszek języka i spróbuj nim dotykać na zmianę lewego i prawego kącika ust, szybko zmieniając kolejność.

79. Nadmij policzki i przesuwaj powietrze w ustach z jednej strony na drugą, następnie wydmuchuj powietrze przez otwarte usta.

80. Zamknij mocno oczy. Otwórz oczy, podnosząc jednocześnie wysoko brwi.

81. Przyciśnij lekko nozdrza wskazującymi palcami i wciągnij powoli powietrze. Wydmuchuj powietrze przez otwarte usta.

82. Wysuń do przodu dolną szczękę robiąc kwaśną minę.

83. Jeśli w toku swoich codziennych zajęć masz ochotę zrobić sobie przerwę, wykorzystaj część tej przerwy na kilka ćwiczeń rąk i twarzy. Bardzo korzystna dla mimiki twarzy jest też chwila czytania na głos.

84. Wciągnięcie górnej i dolnej

wargi, następnie otwarcie ust z

odgłosem mlaśnięcia.

85. Na zmianę, ustawianie górnej wargi na dolnej oraz dolnej na górnej.

86. Trzymanie w ustach słomki i picie przez nią ze szklanki.

87. Wystawić język na brodę.

Wysuwać wargi i szeroko rozciągać usta na zmianę. Zmienne tempo.

Dmuchać na świeczkę, zapałkę, dym, watę.

„Ugryźć" górną wargę dolnymi zębami.

„Ugryźć" dolną wargę górnymi zębami.

Wziąć do ust łyk wody, usta trzymać zamknięte, przelewać wodę z jednego policzka do drugiego.

Wziąć do ust ołówek trzymając go górną wargą.

Zwilżyć wargi, pocierać jedna o drugą tak długo aż wyschną.

Opuszczanie rozluźnionej żuchwy.

Wysuwanie i wciąganie z powrotem żuchwy w różnym tempie.

Poruszanie rozluźnioną żuchwą na boki.

Spróbować zatoczyć półkole żuchwą.

Pokazać boczne brzegi języka.

Pokazać przedni brzeg języka.

Pokazać prawy/lewy ząb trzonowy.

Usta lekko otworzyć, pokazać szybko język i z powrotem schować, przy tym nie poruszać żuchwą.

Wystawić język opierając go na wardze górnej.

Wystawić język opierając go na wardze dolnej.

Językiem wykonać obrót zataczając koło od dolej do górnej wargi.

Spróbować dotknąć czubkiem języka końca nosa.

88. Językiem wypchnąć od środka lewy / prawy policzek (Fot. 88). Podczas wypychania językiem policzka chory stara się nie poruszyć żuchwą.

Cmokać z pomocą języka.

Położyć najmniejszy palec na środku języka, a następnie „zawinąć" wokół niego język.

Chwycić dwoma palcami język i delikatnie pociągnąć do przodu.

Przykłady wybranych ćwiczeń mięśni mimicznych

Unieść brwi wysoko, zbliżając do linii włosów.

Ściągnąć brwi nad nasadą nosa.

Obniżyć brwi.

Podnosić prawą/lewą brew na zmianę.

Oczy lekko zamknąć.

Mocno zmrużyć oczy.

Szybkie ruchy powiek do góry i na dół.

Zmarszczyć nos.

Rozszerzać skrzydełka nosa.

Układać odpowiednio wargi

Unosić kąty ust do góry i na zewnątrz.

Kąty ust lekko w dół ściągnąć.

Zamknięte usta rozciągać na boki.

Na zmianę szybko rozszerzać i ściągać usta.

Zakładać górną wargę na dolną.

Przy zamkniętych ustach wydymać policzki.

Przesuwać powietrze z jednego policzka do drugiego przy zamkniętych ustach.

Przykłady wybranych ćwiczeń mięśni mimicznych

89. Zamykać i otwierać na zmianę prawe/lewe oko.

90. Podnoszenie górnej wargi na zmianę z obniżaniem wargi dolnej.

91. Pokazać wszystkie zęby.

92. Ściągnąć obie wargi.

Przykłady ruchów ekspresji mimicznej

Tajemnicze spojrzenie - przechylić głowę na jedną stronę, ściągnąć brwi, skierować wzrok i napiąć powieki.

Zmęczony wyraz twarzy - opuścić powieki, powolne mruganie.

Wyraz niezadowolenia - napięte powieki, utworzenie pionowego fałdu nad nasadą nosa.

Słodki wyraz twarzy oraz spojrzenie z zachwytem - usta lekko uniesione, uniesienie powiek, brwi i oczu.

Zacięty wyraz twarzy - napięty podbródek, usta zaciśnięte.

Wyraz złości i niezadowolenia - ściągniecie brwi i wydłużenie nosa, obniżenie kątów ust.

Wyraz pogardy - ściągnięcie ust i wyprostowaniem podbródka.

Wzmożona uwaga - wysoko uniesione brwi, rozszerzenie skrzydełek nosa.

Powściągliwy uśmiech - lekko uniesione kąty ust przy delikatnym stykaniu się warg.

Przykłady ruchów ekspresji mimicznej c.d.

93. Patrzenie z zachwytem - uniesienie głowy, brwi, powiek i oczu.

94. Wyraz niezadowolenia - napięte powieki, utworzenie pionowego fałdu nad nasadą nosa.

95. Szczery śmiech - otwarcie ust.

Sztywność mięśniowa

Sztywność jest postacią zwiększonego napięcia mięśniowego, która stwarza opór dla każdego ruchu. Przez to nasila ona objawy hipokinezy. Leczenie polega nie tyle na zwalczaniu sztywności, co zmniejszaniu jego negatywnego oddziaływania.

Celem postępowania jest:

- obiektywna ocena zakresu ruchomości stawów,

- uwidocznienie w sensie subiektywnym poprawy sprawności ruchowej w życiu codziennym,

- redukcja napięcia mięśni,

- zmniejszenie bolesności mięśni.

Ponieważ dotychczas nie ukazała się żadna skala klasyfikująca stopnie nasilenia sztywności, nie ma możliwości obiektywnego udokumentowania efektywności stosowanych metod. Stosuje się pomiary stawowe przed i po leczeniu.

Sztywność mięśniowa c.d.

Metody stosowane w sztywności mięśniowej:

- rozciąganie mięśni przez dłuższy czas na przykład na specjalnym stole do

rozciągania,

- w trakcie gimnastyki wodnej,

- przez ciepłe i wilgotne okłady,

- przez manualne rozciąganie mięśni i ścięgien poprzecznie względem ich przebiegu, przez około 10-15 sekund w kombinacji z ułożeniem rozciągającym,

- ruchy bierne przez dłuższy czas, w zmiennym tempie, z podkreśleniem ruchów rotacyjnych oraz na dużej powierzchni podparcia,

- aktywne poruszanie z pewnej pozycji wyjściowej z podkreśleniem rozmachu (co najmniej 10 powtórzeń).

Przykłady ćwiczeń mających na celu zmniejszenie sztywności

Pozycja wyjściowa: siedzenie na taborecie.

Lekkie rozstawienie nóg, miednica jest ustawiona w nieznacznym zgięciu, rozluźnione dłonie spoczywają na barkach. Obracanie tułowia w prawo i w lewo. Podobne ćwiczenie z intensywnym skrętem tułowia.

Prawa/lewa kończyna górna spoczywa swobodnie na lewym/prawym kolanie. Zamach w przód i z powrotem lewego/prawego ramienia. Podobne ćwiczenie, pacjent patrzy na ruch ramion.

Skręt tułowia w prawo/lewo. Obiema kończynami górnymi chory wykonuje ruch kołysania do przodu i w tył po jednej stronie - prawej/lewej.

Oba ramiona spoczywają na głowie, łokcie skierowane są na bok. Pacjent

wykonuje skręt tułowia na prawo/lewo. Głowa pozostaje w pozycji na wprost (nie powinien im towarzyszyć współruch miednicy i nóg).

Pacjent wykonuje wymachy ramionami bokiem, ponad głowę, aż do klaśnięcia.

Oba ramiona wykonują ruch wahadłowy w płaszczyźnie strzałkowej. Pacjent klaszcze dłońmi z przodu i z tylu.

Terapia ruchowa w wodzie

Zajęcia rehabilitacyjne w basenie mogą stanowić leczenie uzupełniające względem klasycznej terapii ruchowej. Są one wtedy wskazane, gdy pacjent wyraża takie życzenie.

Korzyściami płynącymi z środowiska wodnego są:

- relaksacyjne działanie temperatury wody (33-36 stopni C),

- działanie siły wyporu umożliwia wykonywanie spokojnych, powolnych ruchów.

Przeciwskazania do fizjoterapii w wodzie:

- schorzenia układu krążenia i płuc,

- dysregulacje ortostatyczne,

- zaburzenia w okolicy urogenitalnej,

- schorzenia dermatologiczne (na przykład alergie),

- przykurcze znacznego stopnia,

- silnie wyrażone hipokinezy, jeśli zaobserwowano ich nasilenie w wodzie.

Drżenie

Dla pacjentów, szczególnie dla tych z dominującym drżeniem, objaw ten stanowi wyjątkowo przykrą dolegliwość, która nasila się w czasie emocji. Za pomocą rehabilitacji nie udaje się zmniejszyć drżenia. Z pacjentami należy prowadzić rozmowy na temat możliwości zahamowania drżenia poprzez ruchy celowe. Udaje się to niektórym, ale bynajmniej nie wszystkim. Pacjenci, którym udaje się zahamować drżenie poprzez ruchy celowe, z reguły sami wcześnie odkryli i opracowali własne sposoby radzenia sobie z nim. Niestety sposoby te zawodzą w przypadku silnie wyrażonego drżenia, w zaawansowanych stadiach choroby oraz w sytuacjach silnych emocji.

Strategie zmniejszenie drżenia

sytuacje nieznane (nowe ćwiczenia lub przyrządy) wymagają ostrożnego, stopniowego podejścia,

w przypadku ruchów precyzyjnych jak na przykład zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł pacjent nie powinien znajdować się pod presją czasu ani też w miarę możliwości nie powinno się go wtedy obserwować,

w przypadku drżenia jednostronnie wyrażonego można próbować zdrową ręką unieruchamiać rękę drżącą; naczynia z napojami można trzymać obiema rękami,

w przypadku pisania przedramiona powinny być oparte; także tu można spróbować fiksacji zdrową ręką,

w przypadku drżenia stóp i podudzi w pozycji siedzącej można próbować je ufiksować o krzesło czy nogę stołu,

w sytuacji jednostronnego drżenia można próbować unieruchomienia zdrową nogą,

w pozycji stojącej zaleca się przenoszenie ciężaru ciała z jednej nogi na drugą, z palców na pięty i zrobienie kilku kroków,

drżenie głowy niektórzy pacjenci próbują opanować poprzez przytrzymywanie żuchwy ręką, opieranie na oparciu krzesła, podpieranie ręką tyłu głowy

Pomoce w życiu codziennym

Łazienka, toaleta, higiena osobista

W korzystaniu z wanny, prysznica, miednicy czy toalety są przydatne:

- uchwyty, poręcze boczne

- drążek podłogowo-sufitowy,

- pomoce przy przesiadaniu się,

- drabinka sznurowa,

- pomoce przy podnoszeniu się,

- ruchomy uchwyt wannowy,

- uchwyt na ręcznik,

- siedzenie pod prysznic,

- deska do kąpieli, taboret do wanny, pomoce przy wstawaniu z wanny, pomoc przy wstawaniu z ubikacji,

- nożyczki do paznokci z pogrubianym uchwytem albo z plastikową końcówką na obu ramionach, pilnik do paznokci z grubym uchwytem lub elektryczny,

- ścierka do mycia z rękojeścią lub na gumce, szczotka do kąpieli z rękojeścią,

- łatwo uchwytne mydło,

- elektryczna szczoteczka do zębów

Ubieranie się

Z powodu zwiększonej potliwości zaleca się stosowanie naturalnych materiałów

zamiast materiałów syntetycznych. W ubieraniu się przydatne będą:

- luźne (nie obcisłe) kurtki, płaszcze oraz pulowery

- zapięcia na rzepy, zatrzaski, duże guziki,

- gotowe ubrania (np. zawiązane krawaty),

- urządzenia pomocne w ubieraniu rajstop i skarpet,

- urządzenia pomocne przy zapinaniu guzików,

- łyżka do butów, buty zapinane na rzepy, półbuty (nie zaleca się noszenia butów otwartych z tyłu).

Jedzenie i picie

- naczynia z dużymi uchwytami,

- naczynia unieruchomione dzięki folii antypoślizgowej,

- talerz i deseczka z podwyższonym brzegiem, ze szczeliną w deseczce na nóż,

- kubki i filiżanki z podwójnym uchem.

Mieszkanie i prace domowe:

- progi, schody wyraźnie oznakować,

- dywany i wykładziny pewnie unieruchomić,

- zamontować podparcia, powierzchnie chwytne na meblach,

- uchwyty na ścianach, jeśli to możliwe to zamontować po obu stronach schodów,

- obicia mebli z materiałów naturalnych,

- krzesła z wysokim oparciem i podłokietnikami ewentualnie drobna poduszka jako pomoc przy wstawaniu,

- brak ostrych kantów na meblach,

- szerokie łóżko z opuszczaną poręczą,

- podparcie dla pleców,

- ruchoma pólka na telefon, telefon z klawiaturą, duże przyciski przełączające w telewizorze oraz radiu,

- włącznik światła w formie dźwigni,

- urządzenie pomocne w wykonaniu ruchu obrotowego kluczem ,

- przedłużenie klamki,

- uniwersalny nóż do obierania, unieruchomiona deska do krojenia,

- ufiksowana szczotka do mycia naczyń, przyssawka z przytwierdzoną szczotką,

- samootwierające się nożyce, elektryczny otwieracz do puszek, otwieracz do zakrętek