1)Ablazja deszczowa - (spłukiwanie, zmyw, zmywanie, nazwa erozja wodna gleby jest nazwą nieprawidłową) jest procesem polegającym na przesuwaniu zwietrzeliny (cząstek gleby, fragmentów skał, wszelkich luźnych osadów) w dół stoku na skutek denudacyjnego oddziaływania wody, spowodowanego najczęściej przez obfite deszcze. Proces ten należy do najważniejszych procesów kształtujących powierzchnię Ziemi. Najczęściej występuje na stokach lessowych, a także gliniastych o ubogiej pokrywie roślinnej; podatne na ten rodzaj ablacji są też stoki zaorane (ponieważ są pozbawione roślinności). Intensywność procesu jest zależna od ilości i natężenia opadów, a także od nachylenia stoku i rodzaju występującej na nim pokrywy roślinnej. Ablacja deszczowa, która zachodzi na stokach rolniczych, jest też nazywana ablacją gleby.

2) Abrazja - jeden z czynników erozyjnych. Zachodzi na stromych, skalnych brzegach dużych zbiorników wodnych, takich jak oceany, morza i duże jeziora. Jest to proces ścierania skały poprzez okruchy skalne poruszane falami wodnymi. Efektem działania abrazji jest powstawanie klifu i platformy abrazyjnej.

3) Soliflukcja - jeden z procesów morfologicznych modelujących stoki w obszarach o klimacie zimnym, w warunkach peryglacjalnych (obszary polarne, wysokie góry). Polega na wolnym (do kilku cm na rok) pełzaniu wierzchniej warstwy gruntu. Soliflukcja sprzyja sezonowe rozmarzanie powierzchniowej warstwy zwietrzeliny, która silnie nasączona wodą "ślizga się" po głębszej warstwie nadal zamarzniętej. Ważną rolę odgrywa też działalność lodu włóknistego, sprzyjającego przemieszczaniu okruchów zwietrzeliny w dół stoku oraz częste zmiany temperatury, powodujące wielokrotnie naprzemienne odmarzanie i zamarzanie gruntu.

4)Marsze – gleby powstałe przez osuszenie i odsolenie nadmorskich terenów błotnistych, osuchów lub dna morskiego na polderach. Są to gleby o dużej przeważnie zawartości części ilastych i próchnicy, żyzne, ale łatwo ulegające wyjałowieniu; osady wód słonych

5) Mady - rodzaj gleb, które tworzą się na skutek gromadzenia materiałów niesionych przez wody oraz  zbieranego przy wytrącaniu energii wody. Mady posiadają naprzemianległe warstwy w profilu, które mają różny skład granulometryczny. Mady tworzone są zazwyczaj wzdłuż dolin rzek, są żyzne i wykorzystywane w rolnictwie. Rodzaje mad: ciężkie, średnie, lekkie.

6) Kras to proces rozpuszczania skał . Kras zachodzi zarówno w wyniku rozpuszczającej działalności wody podziemnej, jaki i pod wpływem wód powierzchniowych. Wspólną cechą rozpuszczających wód jest ich nasycenie dwutlenkiem węgla, który pobierany jest z powietrza oraz pochłaniany z pokrywy roślinnej i gleby. Woda staje się więc słabym kwasem węglowym, który silnie oddziałuje na wapienie, dolomity, gipsy, sole kamienne. Kras odznacza się bardzo dużym zróżnicowaniem form powierzchniowych i podziemnych.

Kras powierzchniowy charakteryzują takie formy jak:

• żłobki, żebra krasowe powstające na nachylonych powierzchniach - żłobki, podłużne wgłębienia w kształcie rowków, rozdzielone są grzbietami, czyli żebrami, np. w Górach Dynarskich, Tatrach Zachodnich

• ospa krasowa, czyli drobne zagłębienia na płaskich powierzchniach

• lejki

• ponory, czyli szczeliny skalne, w których giną rzeki

• wywierzyska, czyli źródła krasowe, wypływają nimi wody podziemnych rzek

• polja, duże kotliny o stromych ścianach, czasami wypełnione wodami i tworzące jeziora, np. w Chorwacji w Górach Dynarskich

• mogoty, czyli ostańce, o charakterystycznych kopułowych kształtach, stromych zboczach, najlepiej reprezentowane w Chinach w prowincji Guilin, gdzie utworzyły swoisty kras wieżowy

Wody krasowe i formy terenu przez nie utworzone.

Duże nagromadzenie różnorodnych form krasu ma miejsce w Górach Dynarskich. Wyżyna Kras w tych górach dała nazwę tym zjawiskom. Typowymi obszarami krasowymi są także Tatry, Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, Niecka Nidziańska, Masyw Centralny we Francji, a poza Europą - Chiny, Wietnam, Jamajka, Kuba. Występują tam również formy krasu podziemnego, czyli:

• jaskinie często o piętrowym układzie, z labiryntem korytarzy sięgających niekiedy setek kilometrów długości, np. system Jaskini Mamutowej w USA przekracza 500 km

• nacieki kalcytowe w postaci draperii, sopli, czyli stalaktytów zwisających od stropu (sufitu) jaskiń, narastających od podłoża stalagmitów i powstałych w wyniku ich połączenia kolumn naciekowych -stalagnatów

• studnie krasowe uformowane w wyniku poszerzania szczelin skalnych

Rzeźba krasowa uwarunkowana jest nie tylko cechami budowy geologicznej (obecność spękanych skał rozpuszczalnych), ale także klimatem. Najlepiej wykształciły się krajobrazy krasowe w klimatach równikowych (obfitość opadów, wysoka temperatura). W warunkach współczesnego klimatu Polski (umiarkowane szerokości geograficzne) kras obecnie się nie rozwija, a formy krasowe dowodzą znacznie wilgotniejszych warunków klimatycznych w przeszłości.

7) Meandry- (inaczej zakole) – fragment koryta rzeki o kształcie przypominającym pętlę lub łuk. Jest to forma związana z krętym przebiegiem koryta rzeki, tworzącym zakręty, pętle i nawroty^[1].

Brzegi koryta w obrębie meandru są odmiennie wykształcone:

• wklęsły (zewnętrzny) – jest stromy wskutek podcinania przez nurt rzeki (erozja boczna); również rzeka u stóp tego brzegu jest najgłębsza;

• wypukły (wewnętrzny) – łagodny; zachodzi na nim odkładanie osadu w postaci łachy meandrowej (łacha; odsyp)

Meandry tworzą się zazwyczaj na terenach nizinnych, w dolnym oraz środkowym odcinku rzeki, tam gdzie ma ona mały spadek oraz słaby nurt, wskutek erozji bocznej. Meandry przesuwają się w miarę upływu czasu ku ujściu rzeki, zwiększając swoją krzywiznę oraz poszerzając dolinę. Mogą wówczas zostać odcięte od głównego biegu rzeki, np. wskutek chwilowego podniesienia się poziomu wody i wymycia nowego koryta; wówczas dawny meander staje się starorzeczem.

8) Sedentacja- gleby powstałe z utworów kształtowanych pod wpływem wody stojącej

9) Sedymentacja - gleby powstałe z utworów kształtowanych pod wpływem wody przepływowej

10) Sufozja- polegające na mechanicznym wypłukiwaniu ziaren (cząstek minerałów) z osadu przez wody podziemne wsiąkające w skałę lub glebę.

Wypłukany materiał przemieszcza się w przestrzeniach porowych, szczelinach itp. Powoduje zapadanie się powierzchni ziemi. Działanie sufozji prowadzi również do powstania pseudokrasowych form ukształtowania powierzchni, a niekiedy i jaskiń.

1) Typ erozyjno-przemywny

- występuje na zboczach pagórków oraz wzniesień górskich

-dodatnie pozycje bilansu wodnego sta­nowią tutaj opady atmosferyczne (deszcz, śnieg) i deluwialne przepływy wody z górnych części skłonów. Pozycję ujemną stanowią: tranzytowy odpływ po­wierzchniowy, gruntowy odpływ boczny i — częściowo — infiltracja zasilająca wody gruntowe w kierunku pionowym.

- w wyniku erozji i denudacji chemicznej strefa wietrze­nia oraz głębokość profilu glebowego ulegają spłyceniu

- do­minuje erozja mechaniczna, denudacja chemiczna i wymywanie, a biogenicznej akumulacji towarzyszy stałe ubywanie produktów biogenezy

2) Typ przesiąkowo-automorficzny (przemywnie-automorficzny)

- występuje na wysokich równinach i wododziałach, o dobrym, naturalnym dre­nażu, gdzie wody gruntowe występują na głębokości poniżej 15—20 m.

- dopływ wody do gleby pochodzi wyłącznie z opadów atmosferycznych lub nawodnienia

- jest tym powszech­niejsze, im wyższy jest współczynnik uwilgotnienia, tj. im bardziej opady prze­ważają nad potencjalnym parowaniem.

- gdy wody grawitacyjne przenikają do głęboko zalegającego poziomu wód gruntowych. Prowadzi to do wykształcenia kilkumetrowej strefy wietrzeniowej (sialitycznej, ferralitycznej i alitycznej) oraz głębokich, kwaś­nych, ubogich gleb (wytworzonych z boksytów, czerwonoziemów, żółtoziemów, brunatnych leśnych i bielicowych)

- ogólny bilans składników w warunkach przesiąkowego (przemywnego, elu- wialnego) * typu stosunków wodnych jest w sensie geochemicznym ujemny, erozyjnie obojętny, a w aspekcie biologicznym dodatni:

- erozja może się tu pojawić jedynie w wypadku niewłaściwej działalności człowieka

3) Typ przesiąkowo-hydromorficzny (przemywnie-hydromorficzny), eluwialno-hydromorficzny

- występuje w klima­cie wilgotnym w glebach ukształtowanych na nisko położonych równinach lub długich zboczach o małych nachyleniach, gdzie wody gruntowe występują na głębokości 1—3 m

- wody te mają swobodny odpływ dzięki przewarstwieniom piaskowym i żwirowym, występującym na pewnej głębokości od powierzchni gruntu.

- formuje się również w glebach bagien­nych i glejowo-bagiennych po ich zdrenowaniu, kiedy człowiek sztucznie od­prowadzając nadmiar wody wolnej z gleby, wywołuje obniżenie poziomu wód gruntowych i ich odpływ

- występuje również na obszarach nawadnianych, na których woda gruntowa występuje na głębokości 2—3 ą przy sprawnym funkcjonowaniu sieci drenarskiej i obfitych dawkach nawodnieniowych

- woda okreso­wo lub stale podsiąka kapilarnie z wód gruntowych do strefy korzeniowej

- podstawowymi źródłami wody w bi­lansie wodnym gleb są wsiąkanie i infiltracja wody z opadów atmosferycznych lub nawodnień. W części ujemnej, rozchodowej, bilansu wodnego główną rolę odgrywa pełny przesiąk wody wolnej, a następnie jej odpływ z wodami grun­towymi. Transpiracja roślin stanowi drugą pozycję ubytku wody, natomiast pa­rowanie zajmuje stosunkowo podrzędną pozycję

- skała macierzysta w warunkach opisywanego typu stosunków wodnych znaj­duje się pod działaniem procesów redukcyjnych, ulega wzbogaceniu w biogenne produkty procesu glebotwórczego oraz niektóre składniki migracji geochemicz­nej; równocześnie traci jednak wraz z odpływającymi wodami gruntowymi łatwo rozpuszczalne związki

- erozja mechaniczna (bądź akumulacja) nie występuje

- dominacja procesu przemywania i odpływu w ogólnym bilansie wodnym takich gleb hydromorficznych prowadzi do wyraźnego ubytku wielu składni­ków — migrantów wodnych.

- okresowe zmiany warunków tlenowych i beztlenowych pociągają za sobą wytrącanie i hydro- geniczne nagromadzenie w glebach różnych związków, zwłaszcza uwodnio­nych tlenków (m.in. żelaza, manganu), kwaśnego węglanu wapnia (niekiedy sody) i pewnych ilości siarczanów oraz chlorków sodu i magnezu.

- dominacja przemywania prowadzi w skrajnych przypadkach (wilgotny kli­mat, depresje! terenu) do wykształcenia kwaśnych, glejowych, silnie żelazi- stych gleb bielicopodobnych (specyficzne gleby na Dalekim Wschodzie zbliżo­ne -do gleb bielicowych) lub sołodzi o wyraźnie zaznaczonym poziomie elu- wialno-bielicowym A2, iluwialnym poziomie B, który jest dodatkowo wzboga­cony uwodnionymi tlenkami (bardzo rzadko kwaśnym węglanem wapnia) po­chodzenia hydrogenicznego.

- przy słabiej zaznaczającym się przemyciu (klimat bardziej suchy, roślinność trawiasta) jeśli w dodatku woda gruntowa jest twarda, zawierająca dwuwęgla­ny Wapnia oraz pewne ilości łatwo rozpuszczalnych soli, geochemiczny proces wymywania nie doprowadza do osiągnięcia skrajnego (kwaśnego) stadium roz­woju gleb; powstają wtedy bezwęglanowe, słabo węglanowe lub silnie węgla­nowe czarne ziemie łąkowe

- w ten sposób w obrębie eluwialno-hydromorficznego typu reżymu wodnego mogą — w zależności od stopnia oddziaływania czynnika przemywającego — powstawać różne gleby od glejowo-bielicowych prźez solodzie i bielicopodobne do żelazistych łąkowych, łąkowych węglanowych, słabo sołoncowych lub zbi­tych gleb łąkowych

- ten typ stosunków stabilizuje się przy prawidłowo przeprowadzonym od­wodnieniu gleb bagiennych, to znaczy bez przesuszenia i z ukształtowaną moż­liwością dwustronnej regulacji wód gruntowych warunkującej zachowanie sub­irygacji w glebie.

4) Ewaporacyjno-hydromorficzny typ stosunków wodnych

- występuje na ob­szarach słabo odwadnianych równin, w kotlinach śródgórskich, w dolinach dolnego biegu rzek oraz ich deltach

- zbudowanych ze słabo przepuszczalnych gruntów, gdzie poziom wody gruntowej ustala się na niewielkiej głębokości (1—3 m). Wody gruntowe, mają charakter zastoiskowy, zawierają dużo rozpusz­czonych substancji mineralnych

- bilans wód grunto­wych w takich warunkach są kompensowane głównie przez parowanie, a tylko częściowo przez transpirację.

- w całym profilu gleby nagromadzają się więc krze­mionka, uwodnione tlenki, kwaśny węglan wapnia, gips oraz łatwo rozpuszczal­ne sole

- wody gruntowe w warunkach ewaporacyjno-hydromorficznego typu sto­sunków wodnych ulegają stopniowo wzbogaceniu w mineralne, składniki prze­chodzące wraz ze wzrostem ich stężenia kilka stadiów

- sezonowe opady nie są w stanie zmienić ewaporącyjnego typu stosunków wodnych gleb, ani kumulacyjnego charakteru bilansu soli w tych glebach (Opady atmosferyczne w wilgotnych okresach roku mogą przyczyniać się do odsolenia gleb, a także odprowadzać część soli do wód gruntowych. W su­chym sezonie roku wzmaga się jednak proces parowania i zwiększa zasolenie gleby.)

5) Ewaporacyjno-automorficzny typ stosunków wodnych

-występuje w warunkach suchych pustyń, jakie panują w niektórych rejonach Azji, na Saharze, na Półwyspie Arabskim, w Chile i Peru, przy głęboko zalegającym poziomie wód gruntowych i braku źródeł ich zasilania, na wysokich równinach i wyżynach

- główną i jedy­ną pozycją rozchodową bilansu wodnego jest tu parowanie (ze słabym udzia­łem transpiracji) wody kapilarnie zawieszonej. Dodatnie pozycje bilansu wod­nego tych gleb stanowią skąpe opady i kondensacja pary wodnej

- rozwojowi ewaporacyjno-automorficznego typu stosunków wodnych towa­rzyszy przesychanie gleb i gruntów do stanu powietrznie suchego, na głębo­kość kilku metrów

- towarzyszy wstępujący ruch wody kapilarnie zawieszonej (po opadach deszczu i rosy) ku powierzchniowym warstwom gleby. W wyniku tego w glebie utrzymują się sole nagromadzone wcześniej w ewaporacyjno-hydromorficznej fazie procesu glebotwórczego. W ten sposób powstają suche (po­zbawione wód gruntowych) sołonczaki, sołonczaki takyrowe, skorupy utwo­rzone z soli, które należy traktować w tych warunkach jak gleby paleohydromorficzne.

6) Zalewowo-namywany typ stosunków wodnych

- występuje w zalewanych dolinach rzek, pod­wodnych deltach rzek, w bagnach, pod płytkimi wodami jezior, mórz i sztucz­nych zbiorników wodnych, a na terenach uprawnych — na zalewanych polach ryżowych

- w bilansie wodnym tych terenów dominuje przypływ i odpływ wód powierzchniowych (zalewowych). Woda wol­na stale lub okresowo zakrywa glebę, powodując jej nadmierne uwilgotnienie. Na pozycje rozchodowe bilansu wodnego składają się przede wszystkim ubytki wód powierzchniowych (po powodziach i wylewach, po sezonowym wypa­rowaniu wód z jezior itp.)

- dopływ wody wolnej powoduje nagromadzenie osadów mechanicz­nych i chemicznych oraz organicznych (aluwia, osady denne, proluwia).

- wody zastoiskowe sprzyjają rozwojowi procesów beztlenowych i pojawie­niu się dużych ilości zredukowanych form manganu, siarki i azotu.

- wody prze­pływowe sprzyjają natomiast aeracji i dominacji procesów oksydacyjnych w glebach, bez względu na ich wysoki stopień uwodnienia

7) Zmarzlinowy typ stosunków wodnych

- jest charakterystyczny dla tych kon­tynentalnych obszarów globu ziemskiego, które odznaczają się długotrwałą, suchą, mało śnieżną, mroźną zimą.(Na tych obszarach lato jest chłodne, krót­kie, a średnia roczna temperatura jest ujemna)

- źródłami wody w glebach typu zmarzlino­wego, podobnie jak w innych glebach, są opady atmosferyczne (100—140 mm/rok) i wody podziemne (niekiedy artezyjskie)

- długotrwała zmarzlina akumuluje, więc i magazynuje wodę w glebie. Sezo­nowe tajanie lodu rozpoczyna się wiosną i przesuwa się od powierzchni w dół profilu glebowego. Pojawia się wolna woda grawitacyjna i kapilarna-podparta, która opiera się na zmarzłej nieprzepuszczalnej warstwie głębiej zalegającej. Rozpoczyna się wstępujący ruch wody kapilarnej, jej parowanie, zużycie na transpirację przez roślinność. Jednocześnie w glebie odbywają się procesy re­dukcyjne. Kształtuje się typ stosunków wodnych podobny do typu ewapora­cyjno-hydromorficznego przy osłabionym wymywaniu

- jeśli warstwy zamarznięte występują na znacznej głębokości i utrzymują się w ciągu całego roku — wolna woda pochodząca z topnienia lodu latem lub opadów deszczu spływa po zmarzlinie w postaci lokalnych potoków, przeno­szących sole oraz inne ruchliwe związki organiczne i mineralne (krzemionka, żelazo, mangan) do obniżeń terenowych i dolin.