PRACA KONTROLNA

IMIĘ I NAZWISKO Weronika Miszczyszyn	KIERUNEK Technik administracji	SEMESTR/GRUPA Sem. I, gr. B
PRZEDMIOT Podstawy prawa administracyjnego
TEMAT PRACY Centralizacja i decentralizacja administracji publicznej
IMIĘ I NAZWISKO NAUCZYCIELA Radosław Liberda	OCENA I PODPIS NAUCZYCIELA
RECENZJA PRACY
WADY ……………………………………………………………………… ………………………………………………………………………	ZALETY ……………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………..

Centralizacja to taki sposób zorganizowania aparatu administracyjnego, w którym organy stopnia niższego są hierarchicznie podporządkowane organom o stopniu wyższym. Centralizacja zakłada ścisłe uzależnienie i brak samodzielności organów niższych. Nie oznacza natomiast skupienia kompetencji w organach nadrzędnych.
Organy nadrzędne mają uprawnienia do decydowania o sytuacji prawnej pracowników w zakresie stosunku pracy. Decydują o powołaniu czy odwołania kierowników organów niższych. Narzędziami w kierowaniu organami niższymi są np.: instrukcje, polecenia, wytyczne itp.
W ramach administracji scentralizowanej mogą wystąpić dwa zjawiska: skupiania i rozpraszania kompetencji. Koncentracja to zjawisko skupiania kompetencji w rękach nielicznej grupy organów. Dekoncentracja natomiast to przenoszenie kompetencji na większą liczbę organów. Dotyczy ona tylko kwestii rozproszenia kompetencji i jest niezależna od tego czy organy niższego stopnia mają jakikolwiek zakres niezależności od organów wyższych. Wyróżnia się dwa rodzaje dekoncentracji: resortową i terenową. Dekoncentracja terenowa to przenoszenie kompetencji na organy terenowe, zaś dekoncentracja resortowa to rozkładanie kompetencji jego organu na kilka organów tego samego szczebla.
Scentralizowany model administracji państwowej wyraża się poprzez hierarchiczne podporządkowanie organów niższego stopnia, organom stopnia wyższego. Polega ona na podwójnej zależności organu niższego. Zależności te to: zależność osobowa i zależność służbowa. Zależność osobowa polega na tym, że organ o stopniu wyższym ma decydujący głos w sprawach obsady stanowisk kierowniczych w organie niższym oraz to on decyduje o nagrodach, awansie czy odwołaniu takiej osoby. Zależność służbowa polega natomiast na nieograniczonych prawnie możliwościach kierowania pracą organu niższego przez organ nadrzędny. W praktyce oznacza to narzucanie swojej woli przez organ nadrzędny w kwestii rozwiązywania spraw. Model ten zapewnia jednakowe kierownictwo w skali całego kraju. Pozwala na szybkie skupienie pracy całej administracji na jednym zagadnieniu oraz na realizowanie bardzo szczegółowych i zmieniających się założeń ustalanych na szczeblu centralnym. Ogranicza on jednak wpływ obywateli na państwo. Aby mógł funkcjonować wymaga bardzo kosztownego rozbudowania administracji państwowej a decyzje dotyczące spraw lokalnych podejmuje najczęściej błędnie. Spowodowane jest to tym, że do wszystkich spraw podchodzi szablonowo, bez właściwego rozeznania w danej sytuacji.

Decentralizacja to sposób organizacji aparatu administracyjnego. Polega ona na tym, że ograny działające na niższym szczeblu nie są hierarchicznie podporządkowane organom szczebla wyższego. Oznacza to, że organy o niższym szczeblu cechują się samodzielnością. Decyzje o zatrudnieniu podejmowane są nie przez zwierzchnictwo, lecz na szczeblu lokalnym np. rada gminy czy w drodze wyborów. Ograny szczebla niższego samodzielnie podejmują decyzje dotyczące sposobu załatwiania przez nie spraw bez konieczności podporządkowania się narzuconym odgórnie poleceniom. Organ wyższy może jedynie ingerować w sprawy załatwiane przez organ niższy, jeżeli są one określone przepisami prawa. Jedynym zadaniem, które ukazuje zwierzchnictwo organów wyższych jest to że sprawują one nadzór nad działalnością organów niższych lecz nie kierują nimi.
Decentralizacja administracji możliwa jest jedynie przy spełnieniu pewnych warunków. Warunki te to: posiadanie przez organ niższy własnych kompetencji, brak hierarchicznego podporządkowania, faktyczna samodzielność organu niższego oraz samodzielność finansowa. Organ niższego szczebla musi mieć własne źródło finansowania oraz samodzielnie decydować o sposobie rozporządzania zgromadzonymi środkami. Jeżeli organ niższego szczebla jest finansowany głównie przez szczebel wyższy to jego niezależność staje się fikcyjna. Można więc powiedzieć, że warunkiem decentralizacji nie jest wyłącznie istnienie prawnie określonej samodzielności organu stopnia niższego, ale musi być to również samodzielność realna. Samodzielność nie jest jednak oczywiście absolutna, ponieważ zupełna samodzielność organów niższego stopnia, która polegałaby na braku jakiegokolwiek nadzoru nad działalnością, występuje bardzo rzadko. Wiąże się to z faktem, iż brak nadzoru nad organami niższymi wiąże się z ryzykiem naruszania prawa przez te organy. Z tego wynika, że istnienie ograniczonego nadzoru jest wręcz konieczne.
Decentralizację można podzielić na dwa rodzaje: terytorialną i rzeczową. Decentralizacja terytorialna to najprościej rzecz biorąc samorząd terytorialny. Polega ona na wyposażeniu organów lokalnych w taki stopień samodzielności wobec organów nadzorujących aby można je było uznać za organy zdecentralizowane. Decentralizacja rzeczowa polega zaś na powierzaniu samodzielnym organom lub organizacjom zarządzania określonymi rodzajami spraw. Formami decentralizacji rządowej są: samorząd zawodowy, wyznaniowy, zakłady administracyjne itd.
Istotne znaczenie ma również posiadanie osobowości prawnej przez organy zdecentralizowane. Ułatwia ona bowiem działanie organu w sferze cywilno-prawnej co wiąże się ze zwiększeniem samodzielności takiego organu. Należy również pamiętać o zalecie jaką jest to, że organizacje decentralistyczne „są bliżej” zwykłych obywateli. Nie występuje zjawisko zniekształcania przekazywanych informacji a sprawy rozpatrywane są w o wiele krótszym czasie.
Zdecentralizowany model administracji cechuje się znacznym stopniem niezależności wobec organów stopnia wyższego. Organy nadrzędne mają ograniczony zasób narzędzi by oddziaływać na organy niższego stopnia. Mogą one użyć ich jedynie w sytuacjach opisanych przepisami prawa. Środkami tymi są: prawo do zatwierdzania pewnych rozstrzygnięć, prawo sprzeciwu, zawieszania i uchylania.
Zaletą tego modelu jest szeroki wpływ społeczeństwa na decyzje organów państwa. Sprawia to że podejmowane decyzje czy uchwały stają się bardziej trafne. Model ten ma jednak też wadę, którą jest trudność ujednolicenia polityki administracyjnej w skali całego kraju.

Bibliografia:
- „Prawo administracyjne” Z. Cieślak, M. Dyl, J. Jagielski, J. Lang, J. Maćkowiak, P. Przybysz, E. Stefańska, R. Szewczuk, M. Szubiakowski, A. Szymanowska, M. Wierzbowski, A. Wiktorowska; pod redakcją M. Wierzbowskiego; Wydanie II zmienione; Wydawnictwa Prawnicze PWN; Warszawa 1999.
Część I, rozdział V, podrozdział 3. „Decentralizacja i centralizacja administracji”