Małgorzata Słowińska-Lisowska – wykłady.
Warunkiem zaliczenia jest napisanie jadłospisu jedniodniowego + zaliczenie kolokwium.

Żywienie a choroby cywilizacyjne.

Koncepcja pól zdrowia wg M. Lallonde’a

Styl życia – 60 % (aktywność fizyczna i odpowiednia dieta)

Służba zdrowia – 20 %

Środowisko – 10 %

Czynniki genetyczne - 10 %

Związki między żywnością, żywieniem i zdrowiem

Żywność (+ zdrowie, - zatrucia pokarmowe: mikrobiologiczne: np. salmonellozy; chemiczne: np. metalami ciężkimi)-> żywienie, dieta (+zdrowie, - zły stan odżywienia: niedożywienie: np. awitaminozy, przeżywienie: np. otyłość).

Zanieczyszczenia biologiczne:

-salmonella,

-shigella,

-staphylococcus aureus,

-escherichia coli

-

-yersinia.

Zanieczyszczenia chemiczne żywności:

Środowiskowe: metale ciężkie, pestycydy, nawozy, pierwiastki promieniotwórcze

Przemysłowe: metale ciężkie, WWA węglowodory aromatyczne, PCB dwufynele polichlorowane, dioksyny

Technologiczne: WWA węglowodory aromatyczne

Choroby na tle nieprawidłowego żywienia:
Miażdżyca

Zawały mięśnia sercowego

Udary mózgu

Niektóre choroby przewodu pokarmowego

Choroby nowotworowe

Osteoporoza

Cukrzyca

Otyłość

Niedokrwistość

Opóźnienie wzrostu i dojrzewania

Subkliniczne stany niedoboru witamin

Obnizenie odporności ogólnoustrojowej.

Choroby cywilizacyjne – przewlekłe, długotrwałe procesy poprzedzone fazą bezobjawową, które stale i w sposób postępujący upośledzają sprawność organizmu.

Zespół metaboliczny do którego zaliczono: otyłość brzuszną, insulinoodporniść, dyslipidemię (wzrost poziomu cholesterolu), nadciśnienie tętnicze. => Tzw. kwartet śmierci

Czynniki ryzyka chorób:
Styl życia: cieta o nadmiernej wartości energetycznej obfitująca w tłuszcze ogółem nasycone i cholesterol; palenie tytoniu; nadmierne spożycie alkoholu; mała aktywność fizyczna.

Cechy biochemiczne i fizjologiczne: podwyższone stężenie cholesterolu (LDL-chol), podwyższone stężenie trójgliceryny, niskie stężenie HDL- cholesterolu, podwyższone ciśnienie tętnicze, otyłość, hipoglikermia/ cukrzyca, czynniki trombogenne.

Cechy indywidualne: wiek: mężcz>/45lat kob>/ 55lat, przedwczesna menopauza, wczesne występowanie w rodzinie ChNS lub innych chorób naczyniowych na tle miażdżycy – mężcz. 55, kobiety 65 lat.

Czynniki ryzyka:
-BMI
-cholesterol całkowity

-Cholesterol LDL => zagrożenie chorobami cywiliacyjnymi: 40% młodzieży

-Cholesterol HDL

-TG

-glukoza

Czynniki ryzyka:

-BMI

-cholesterol całkowity

-Cholesterol LDL => zagrożenie chorobami cywiliacyjnymi: 60% młodzieży

-Cholesterol HDL

-TG

-glukoza

-nadmierne spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych

-nadmierne spożycie cholesterolu

Nadwaga i otyłość w Polsce – Polskie badania prowadzone w latach 2003-2007 z udziałem dorosłych Polaków (wiek:=20) pokazują że 40,3% mężczyzn i 28,4% kobiet ma nadwagę. W przypadku otyłości ma ona większy udział wśród kobiet...

Otyłość jest czynnikiem ryzyka wielu chorób metabolicznych między innymi:

-Cukrzyca typu 2,

-Dyslipidemii,

-Choroby niedokrwienia serca,

-Nadciśnienia tętniczego,

-Niewydolności krążenia,

-Udaru mózgu,

-Nowotwory złośliwe,

-Choroby układu kostno – stawowego.

Dieta a zdrowie dowody:
Przekonywujące –

Obniżenie ryzyka : regularna aktywność fizyczna, kwas linolowy, ryby i oleje rybne, warzywa i owoce, potas, konsumpcja alkoholu (mała do umiarkowanej, w odniesieniu do chorób układu krążenia)

Brak zależności: witamina E, suplementy.

Wzrost ryzyka: kwas mirystynowy,

Prawdopodobne -

Obniżenie ryzyka: kwas alfa-linolenowy, kwas oleinowy, błonnik, produkty zbożowe pełnoproduktowe, stereole roślinne, kwas foliowy.

Wzrost ryzyka: cholesterol pokarmowy, kawa niefiltrowana gotowana.

Możliwe –

Obniżenie ryzyka: Flawonoidy, produkty sojowe
Wzrost ryzyka: tłuszcze bogate w kwas laurynowy, nieprawidłowe żywienie prenatalne.

Zalecenia Żywieniowe:

Zwiększenie spożycia warzyw i owoców do 600-700g dziennie (witaminy antyoksydacyjne, mikroelementy i inne substancje bioaktywne).

Tłuszcz całkowity – 15/30% energii

Kwasy tłuszczowe nasycone - < 7%

Kwasy tłuszczowe wielonienasycone 6-10%

Omega-6

Omega-3

Izomery transWNKT

Węglowodany

Wolne cukry

Białko

Cholesterol

Chlorek sodu

Warzywa i owoce

Aktywność fizyczna 30 minut każdego dnia – należy ją zachować aby utrzymać prawidłowy rozwój organizmu. Jest podstawą piramidy żywieniowej.

„Prawidłowe żywienie warunkuje pełne wykorzystanie potencjalnych, genetycznie uwarunkowanych możliwości optymalnego rozwoju fizycznego i umysłowego człowieka oraz zapewnia zachowanie homeostazy ustrojowej”.