Wychowanie w starożytnej Grecji

Sparta

Sparta to państwo w stanie permanentnej wojny. Spartan wychowywano tylko i wyłącznie dla celów państwa i wojny. Nie uwzględniano indywidualnych potrzeb. Dzieci były własnością państwa i to ono decydowało o tym jak były wychowywane. Przy narodzinach poddane było oględzinom przez urzędników państwowych. Słabsze i ułomne wyrzucano na górę Tajgetos. Do 7 roku życia dziecko przebywało wśród grona swojej rodziny. Gdy dziecku mijał 7 rok życia było ono odbierane rodzinie i państwo umieszczało je w specjalnych domach, zwanych koszarami, gdzie czekały je 23 lata życia, panowała tam żelazna dyscyplina. Ćwiczenia fizyczne, taniec, pływanie i polowanie miały wyrobić dzieciom sprężystość ciała. 20 letniego chłopca czekało przeszkolenie wojskowe nazywane efebią które trwało 10 lat. W wieku 30 lat otrzymywał on prawa obywatelskie i mógł założyć rodzinę. Nadal jednak musiał odbywać ćwiczenia fizyczne oraz brał udział w biesiadach. W wieku 40 lat mógł wrócić do rodziny, którą założył, lecz tylko na przepustki. Zwolniony z ćwiczeń był dopiero w wieku 60 lat. Spartanin posiadał cechy: odporność na wygody, odwaga, skromność, znał on także wiele pieśni, które głównie miały zagrzewać do walki, dbały o moralność i oddanie ojczyźnie, np. Pieśń Tyrtejska. Celem państwa było zapewnienie dzielnych i odważnych żołnierzy. Ćwiczono także kobiety, te gibkie i wygimnastykowane broniły murów państwa.

Ateny:

Ideał wychowania to kalokagathia (piękny+ dobry) . Wyróżniono 3 etapy wychowania: lata dzieciństwa( do 7 roku życia), lata szkolne ( od 7 do 18 ), lata efebii (18-20).

Dzieciństwo: wychowaniem zajmowała się piastunka. Dziecko zajmowało się głównie zabawą i pieśniami. Państwo nie ingerowało w wychowanie, wychowanie było indywidualne, zajmowały się nim głównie kobiety.

Lata szkolne: Dziecko miało swojego pedagoga, który odprowadzał go do szkoły (tylko chłopcy uczęszczali do szkoły). Pedagodzy byli dobierani bardzo niestarannie, byli to zazwyczaj niewolnicy niezdatni już do ciężkiej pracy. Mogli oni używać rózgi. Pierwszym nauczycielem chłopca był gramatysta. Nauczał on czytania i pisania. Nauka trwała 3 lata. Kolejnym nauczycielem był lutnista. Nauczał on śpiewu i gry na lutni. Ostatnim nauczycielem był pedotriba. Nauczał on wychowania fizycznego . Palestra to miejsce ćwiczeń, młodzież ćwiczyła tam pentatlon – pięciobój ( bieg, skok w dal, rzut dyskiem , rzut oszczepem, mocowanie się)

18- 20 lata efebii: przeszkolenie wojskowe rwało z reguły 2 lata. 1 rok to nauka posługiwania się bronią, 2 rok to obozowanie w polu.

Okres Hellenistyczny

W tym okresie wyróżniono 3 szczeble nauczania:

Szkoła elementarna: uczono w niej czytania ipisania, uczęszczali tam chłopcy i dziewczęta w wieku 6-12 lat. Nie było przymusu. Szkoły były utrzymywane przez państwo a nauczyciele dobierani drogą konkursu.

Szkoły gramatykalne: Uczęszczały do nich dzieci z zamożnych rodzin w wieku 12-18 lat. Budynek szkoły nazywano gimnazjum. Uczono głównie gramatyki i retoryki.

Szkoły wyższe: to szkoły nauk ścisłych. Pierwsza szkoła wyższa to muzeum w Aleksandrii.

Myśl pedagogiczna w starożytnej Grecji

Sofiści

Nazywani byli mędrcami. Wcześniej filozofia miała wyłącznie charakter przyrodniczy, Sofiści zajęli się człowiekiem a badaniom naukowym nadali kierunek humanistyczny. Kryzys przechodziła wiara w bogów, twierdzono, że wymyślili ich politycy, żeby trzymać ludzi w ryzach, prawa , zakazy, nakazy traciły powagę.. Wpłynęło to na wzrost indywidualizmu w myśleniu i życiu. Sofiści uważali, że kształcenie powinno odbywać się jak najwcześniej i trwać do późnych lat. Byli oni pierwszymi wędrownymi nauczycielami, obrali sobie za zawód oświecanie młodzieży i zajęli się problemami edukacji. Nauczali retoryki. Nie mieli własnych szkół, nauczali indywidualnie. Najsłynniejsi Sofiści: Protagoras i Gorgias.

Sokrates

Był racjonalistą. Krytykował Sofistów za materializm, uważał że nauczanie to misja i że nie można za nie pobierać wynagrodzenia. Zakwestionował relatywizm ( istnienie prawdy uniwersalnej). Dajmonion – wewnętrzny głos, który nam podpowiada jak mamy postępować, dzięki niemu możemy zdobywać wiedzę ( prawda poznawalna przez sumienie) . Sokrates był pierwszym dydaktykiem, stworzył pierwszą metodę nauczania. Dialog sokratejski- zwany inaczej ironią sokratyczną. Sokrates szukał ludzi z którymi mógłby porozmawiać, był wszędzie tam, gdzie mógł znaleźć rozmówcę, lecz tylko takiego , który uchodził za inteligentnego, który był uważany wśród innych. Na początku rozmowy mówił coś stanowczo, Potem temu zaprzeczał, by rozmówca stwierdził że nic nie wie. Metoda ta jest metodą negatywną. Metoda elenktyczna- czyli tak zwana majeutyka. Sokrates poprzez rozmowę stara się pomóż wiedzy „przyjść na świat”. Metoda ta jest metodą pozytywną. Sokrates całe życie był wychowawcą i nauczycielem. Ideał pedagoga – jak nauczał, tak żył. Uważał, że udzielenie gotowej wiedzy wychowankowi to dar, z którym on nie będzie wiedział co zrobić, wzbogaci go jedynie wiedza, do której dojdzie jakąś metodą.

Platon

Krytykował rządy, których doświadczył przez swoje życie. Żył 80 lat. Chciał stworzyć, opracować idealny system rządów. Twierdził, że łatwiej wychować władcę niż jego lud i właśnie ta akademia miała na celu przygotowanie władców i rządców idealnych według Platona.

Stworzył wizję idealnego państwa: Państwo jest wartością nadrzędną, Wychowanie jest państwowe, nie ma własności prywatnych, nie liczą się więzi rodzinne, nie istnieje dla niego wychowanie indywidualne. Pajdeja – prawdziwa kultura wszczepiona pezrz zbiorowe wychowanie. Rozwijał ideał wychowania państwowego, zasady określał pracodawca a rząd ma czuwać nad wykonaniem.

Stworzył także system szkolny: Żłobek (0-3) matki przychodziły tylko karmić, za każdym razem inne dziecko, aby się nie przywiązać. Przedszkole (3-7) chłopcy i dziewczęta wychowują się razem, potem już każda płeć osobno. Do 10 roku życia dziecka nie powinno się niczego uczyć, powinno się wyrobić równowagę ciała i ducha przez odpowiednie ćwiczenia fizyczne, moralne i estetyczne. Po 10 roku życia nauka, przez 3 lata pisanie i czytanie. Od 13 roku życia kształcenie literackie. 18-20 to okres efebii. Po 20 roku życia państwo decyduje kto zostaje na niższym stopniu- Strażnicy, a kto uczy się dalej z przeznaczeniem na Rządców. Przez kolejne 10 lat zagłębia się w różne nauki matematyczne, potem astronomia i muzyka. Wstęp do filozofii- 5 lat ( wiek 30-35 lat). Po 15 latach studiów przyszli rządcy trafiają na 15 lat praktyk, aby w wieku 50 lat objąć stanowisko państwowe.

3 warstwy społeczne:

Żywiciele, Strażnicy, Rządcy.

Arystoteles

Był uczniem Platona a nauczycielem Aleksandra Wielkiego. Założył własną szkołę filozoficzną – Liceum. Był uważany za najmądrzejszego i najlepiej wykształconego człowieka starożytności. Zwolennik szkolnictwa przymusowego prowadzonego przez państwo. Uważał, że dobre nawyki należy wpajać od najmłodszych lat. Wychowanie podzielił na 3 okresy: (0-7)- wych, w domu rodzinnym; (7-14) – kształcenie elementarne [czytanie rysunek muzyka]; (14-21) – ćwiczenia fizyczne.

Starorzymskie wychowanie praktyczne | Katon Stary

GOSPODARZ, POLITYK, ŻOŁNIERZ ( ROLNICTWO,PRAWO, WOJNA). Wychowanie odbywało się na łonie rodziny. Wychowanie praktyczne, lekcją były żywe przykłady. Jedyną instytucję ingerującą w wychowanie był CENZOR (nadzorca). Do 7 roku życia dzieckiem opiekowała się matka, po 7 roku życia opiekę przejmował ojciec. Dziewczęta uczyły się od matki zajęć kobiecych. U chłopców opiekę ojca zastępowali niewolnicy.

Katon Stary- swojego syna sam nauczył pisać, czytać, liczyć oraz historii (napisał podręcznik).

Biedniejsze dzieci uczęszczały do szkół trywialnych. Zarówno chłopcy jak i dziewczęta. Uczono tam pisać, czytać i liczyć. Nauczyciel liter – literator, Nauczyciel rachunków – kalkulator. Najczęściej nauczycielami byli niewolnicy. Dominującą metodą nauczania była metoda pamięciowa a metoda wychowania to karanie.

Przewrót w Rzymie pod wpływem kultury Greckiej

Rzymianie podbijając tereny Greckie ulegają ich kulturze. Zaczynają naukę greckiego, zachwycają się teatrem, sztuką i literaturą gracką. W Grecji łączono wychowanie z nauczaniem, w Rzymie zaś rozdzielano. Wychowanie odbywało się zgodnie z Rzymską tradycją - w domu, – a nauczano po grecku, sprowadzano pedagogów ( niewolników) z Grecji, traktowani oni byli wzgardliwie. Nauczano 7 sztuk wyzwolonych, z czego nie wszystkie przyjęto w Rzymie. Gramatyka, Retoryka, Arytmetyka, Geometria, Astronomia zostały przyjęte, natomiast odrzucono Dialektykę i Muzykę. Orator- mówca. Pojawiła się nauka gramatyki łacińskiej zwana literaturą.

Szkoła elementarna: Zakład prywatny prowadzony przez niewolników. Los tych nauczycieli był mizerny, traktowano ich jak rzemieślników. Uczęszczali zarówno chłopcy jak i dziewczęta.

Szkoła gramatykalna: Nauka była kosztowna, nie można było nabywać jej w domu. Szkoła ta była dla dzieci z bogatszych rodzin w wieku 12-15. Uczyli tam gramatycy i retorzy. Nauczyciele cieszyli się większym prestiżem, byli zwalniani z podatków, służby wojskowej i otrzymywali pensję [ Wespazjan]. Uczono 7 sztuk wyzwolonych.

Szkoła retoryczna: Ćwiczenia w kompozycji i układaniu mów, stylistyka przemowy, jak się zaprezentować : sposób przemawiania, gesty, pozycja ciała, sposób ubioru. Ateneum to najbardziej znana szkoła retoryczna w Rzymie.

Kwintylian

Dzieło: „ O kształceniu mówcy”; profesor retoryki; pierwszy nauczyciel pobierający pensję z kasy państwa; zwolennik nauki w szkole (uważał, że dziecko złe nawyki wynosi z domu bądź od prywatnego nauczyciela, uczeń nie może uczyć się na tym co nauczyciel mówi do innych oraz na wypowiedziach rówieśników, uważał że można porównywać się do innych, wyzwala się ambicja, szkoła ośmiela, uczy życia w społeczeństwie); Był on także zwolennikiem przerw i przeciwnikiem kar fizycznych; Idealny nauczyciel powinien być jak ociec dla dzieci, cierpliwy, wyrozumiały, udzielać pochwał, ma być autorytetem, powinien być dobrze przygotowany i pobierać pensję z kasy państwa.

Szkoły klasztorne

Zakonnicy zaczęli tworzyć szkoły w swoich domach aby wykształcić swoich przyszłych braci. Uczono nie tylko chłopców- oblatów, gromadzono księgi pisarzy starożytnych, przepisywano podręczniki i stare rękopisy. Rozkwit tych szkół przypada na IX wiek, potem nastąpił upadek tych szkół pod wpływem chaosu panującego w Europie.

Szkoły katedralne

Rozwój tych szkół był powolny [ XI-XII w ] Na początku kierownikiem był Biskup, często sam nauczał potem przejmował prowadzenie jeden z kanoników, był on scholastykiem i on dobierał nauczycieli. W tych szkołach uczniowie i mistrzowie uważali się za jedną rodzinę, nawiązywało się przywiązanie, uczniowie nazywali się uczniami mlecznymi.

Karność średniowiecza

Na pierwszym planie wyrobienie chrześcijańskiego usposobienia. Karność była bardzo surowa, mało żywności, czasem same jarzyny, mieszkanie w maleńkich celach. W szkole bez ustanku bito młodzież, nie wyobrażano sobie, że uczeń nie rozumie czegoś z nauki mistrza.

Nauki w szkółce średniowiecznej

Nauczanie opierało sięna metodzie pamięciowej; uczeń nei miał książek, nauczyciel czytał a uczeń miał słuchać i powtarzać; nauka odbywała się w języku obcym- łacina jako język kościelny; wiedza opierała się na 7 sztukach wyzwolonych; podstawą była gramatyka, jeśli uczeń nie znał liter zaczynano odczytania i pisania. DYSTYCHY KATONA- zbiór przypowieści o obyczajnym prowadzeniu się. Na gramatyce budowali naukę retoryki; Praca w kancelarii dworskiej wymagała znajomości prawa przy układaniu pism, umieszczano informacje prawnicze. Nauka dialektyki pożyteczna dla kleru głównie w obronie wiary. Najważniejsze nauki: muzyka śpiew kościelny, astronomia, obliczanie kalendarza.

Wychowanie młodzieży rycerskiej

Nie ważna była wyłącznie siła ale też zręczność i wytrwałość. Celem stała się służba Bogu, panu i damom. Ideał rycerza zawarty był w pieśni o Rolandzie. Rycerstwo 7 sztukom wyzwolonym przeciwstawiło 7 cnót : jazdę konną, pływanie, strzelanie z łuku, szermierkę , łowy, grę w szachy, poezję. Wychowanie rycerskie składało się z 3 stopni: -w 7 roku życia chłopiec oddawany był jako paź na obcy dwór. –w 14 roku życia chłopiec został mianowany giermkiem i odbywał ćwiczenia wojenne i popisowe, towarzyszył panu na wojnie. –po 20 roku życia pasowany na rycerza otrzymywał prawo do ożenku, do dziedziczenia, herb.

Szkolnictwo miejskie

Wyróżniono 3 oddziały szkolne: Tabuliści- nauka liter pacierza i modlitw łacińskich; Donatyści- nauka poznawania słówek i form przy pomocy książeczki Donata; Aleksandryści- najwyższa warstwa szkoły; ucząca się gramatyki łacińskiej. Łacina była językiem szkoły, nie można było posługiwać się innym.

Ustrój feudalny

Charakteryzował się : Senior- zapewniał opiekę wasalowi; wasal(chłop) – zobowiązany jest płacić lenno (podatki).

Duchowieństwo

Rycerstwo

Mieszczanie

Chłopi

Wychowanie stanowe; chłopi –wychowanie spontaniczne ( dzieci naśladują dorosłych), zadaniem chłopów jest uprawa roli. Mieszczanie- zajmują się rzemiosłem i handlem. Patrycjusze- bogaci mieszczanie. Plebejusze- biedniejsi mieszczanie. Duchowieństwo- to stan otwarty, zarówno chłopów jak i mieszczan i rycerzy, dzieci, wszyscy mogli zostać duchownymi.

Szkolnictwo w państwie Karola Wielkiego

Karol Wielki – starał się wskrzesić kulturę i oświatę starożytnego Rzymu. Założył szkołę pałacową w Akwizgran. Szkoła elitarna na dworze cesarskim ( uczęszczali: cesarz, żona córki, synowie, dworzanie). Uczniami byli kobiety i mężczyźni a także dzieci i dorośli razem. Uczono 7 sztuk wyzwolonych a największy nacisk kładziono na astronomię i matematykę. 7 sztuk wyzwolonych uzupełniano architekturą i medycyną. Starał się aby oświata była dostępna dla szerszych warstw społecznych.

789r- ma powstać szkoła kształcąca duchownych.

797r- przy każdym kościele ma powstać szkoła dla chętnych, nie tylko duchownych. Szkoły te miały być bezpłatne.

802r- w państwie Karola Wielkiego wprowadzono obowiązek szkolny. Rodzice pod groźbą kary mieli obowiązek zapisać swoje dziecko do szkoły.

Rozwój scholastyki

XII WIEK- rozbudzenie ciekawości ludzkiej, ruchu umysłowego. Nie wyobrażano sobie myślenia ciągłego za i przeciw. Forma sylogistycznego rozumowania (szukanie wniosku na podstawie gotowych przesłanek). Kościół patrzył nieufnie na przywódców nowej filozofii zwanej scholastyczną [szukanie uzasadnienia prawd wiary przez rozum. Kościół sam później oparł się na scholastyce dla obrony przed heretykami, żydami mahometami.

Odrodzenie się nauk świeckich

Walka cesarstwa z papiestwem sprzyjała nauce prawa. W Rawennie przetrwało studium prawa rzymskiego. W Bolonii istniała starodawna szkoła prawnicza rozsławiona w Europie. W XII wieku istniały kluby cudzoziemskich studentów zwane nacjami, związki te układały się z profesorami. Odradzała się nauka medycyny w Salernie.

Uniwersytety średniowieczne

GENEZA: Scholastyka- filozofię wykorzystywano w teologii, za pomocą filozofii wyjaśniano prawdy wiary. Filozofia była na usługach teologii. Scholastyki wykorzystywano do obrony dogmatów kościelnych, do nawracania innowierców. Scholastyka nie służyła odkrywaniu nowej wiedzy, kościół uważał że wszystko zostało już odkryte tylko trzeba tego dowieść. Scholastyka z czasem się wyłamała, zaczęła zajmować się błahymi problemami.

Uniwersytet w Bolonii : 1088 ( królowało prawo) legiści- prawnicy

Nauczycielami byli legiści. Najbardziej znany profesor prawa w Bolonii to Irnerius. Młodzież zawiązuje korporacje. Korporacje studenckie zatrudniały profesorów (podpisywali umowę na określoną ilość wykładów). Nauczyciele podlegali władzy studentów. Uniwersytet na początku nie był postrzegany jako budynek ale stowarzyszenie.

Uniwersytet w Paryżu: 1200 ( królowała teologia)

Wykładał tam Tomasz z Akwinu. Uniwersytet początkowo postrzegany nie jako budynek lecz jako powszechność. Profesorowie nawiązywali korporacje. Rektor wybierany z grona profesorów. Uniwersytet ten był podporządkowany władzom kościelnym, papieżowi.

Organizacja studentów/ nauki w Uniwersytecie średniowiecznym

-wydział filozoficzny [ artystyczny, sztuk wyzwolonych]

-wydział prawa

-wydział medycyny

-wydział teologii

Na czele uczelni rektor, na czele wydziału dziekan. Wydział filozoficzny był wydziałem wstępnym, dopiero po ukończeniu student wybierał jeden z trzech pozostałych wydziałów. Na uniwersytecie mogli studiować tylko chłopcy w wieku 14-16 lat. Warunkiem była metryka chrztu [ musiał udowodnić że jest chrześcijaninem] i znajomość łaciny [ w tym języku wykładano]. Uniwersytety nie rozwijały nauki. Profesorowie nie mogli prowadzić badań. Kanon nauczania był ściśle określony. Czego nauczano: Filozoficzny: Pisma Arystotelesa; Prawo rzymskie: Kodeks cesarza Justyniana; Prawo kościelne: Dekrety soborowe; Medycyna: Galen i Hipokrates; Teologii: Pismo Święte. Stopnie naukowe: Żak- Bakałarz- Magister- Doktor

Akademia Krakowska

Utworzona przez Kazimierza Wielkiego. Organizacja: typ Boloński ( prawo rzymskie); trzy wydziały (bez teologicznego); najważniejszy wydział: prawa; 3 katedry prawa kościelnego, 5 rzymskiego; zależność od kanclerza królewskiego; wydział filozoficzny w szkole mariackiej, dwa pozostałe na Wawelu. Przywileje i gwarancje finansowe [ dochody z kopalni Wieliczki i Bochni] . Uniwersytet ten podupadł po śmierci Kazimierza Wielkiego. Królowa Jadwiga przyczyniła się do odnowy.