23 listopada 2010r. – socjologia, ćwiczenia
IMPLIKACJE SOCJOLOGICZNE MYŚLI GEORGE’A HERBERTA MEADA
Istota społeczeństwa ludzkiego z punktu widzenia George’a Meada. Mead koncentrowal się na podstawowych problemach filozofii. W swoim ujęciu wykazuje, że życie grupowe człowieka było warunkiem zasadniczym ukształtowania się świadomości, umysłu, świata przedmiotów, istot ludzkich jako organizmów posiadających jaźń. Krytykował on również tradycyjne założenia filozoficzne, psychologiczne czy też społeczne, że umysły i świadomość istot ludzkich były ‘dane’ pierwotnie. Schemat społeczeństwa GH Meada kryje się w jego dziele, żeby go odczytać należy śledzić implikacje głównych zagadnień: 1)jaźń, 2)czynność, 3)interakacja społeczna, 4) przedmioty, 5)działania połączone.
JAŹŃ – mead uważa człowieka za organizm działający, obdarzony jaźnią. Jaźń przekształca stosunek człowieka do świata, a jego działaniom nadaje wyjątkowy charakter. Chciał przez to powiedzieć że istota ludzka posiadająca jaźń jest przedmiotem sama dla siebie. Co znaczy, że może sama siebie postrzegać, mieć pojęcie siebie samej, komunikować się ze sobą oraz oddziaływać na siebie. Człowiek dysponuje środkami oddziaływania na siebie samego – zwracania się do siebie, udzielania sobie odpowiedzi i zwracania się ponownie. Możemy oznaczać swe pragnienia, rozterki, cele, obecność innych , ich działania. Jest to w pewnym sensie mechanizm, którego używamy dla kształtowania i kierowania swym postępowaniem. W ujęciu Meada nie należy jaźni porównywać z ego, ponieważ jaźń jest procesem, a ego strukturą. Struktura jest pozbawiona procesu refleksji – jedynego który może zrodzić i ustanowić jaźń. Dla ilustracji: ból, który się identyfikuje i interpretuje, różni się bardzo od czysto organicznego odczucia, stanowi punkt wyjścia do podjęcia z związku z tym czynności, a nie poprzestania na organicznej reakcji.
CZYNNOŚĆ – Mead opiera się na uznaniu jaźni dlatego też jego wzór działania ludzkiego zasadniczo różni się od tradycyjnego. Wg Mead’a działanie ludzkie nabiera całkowicie odmiennego charakteru dzięki temu że jest kształtowane w procesie oddziaływania na siebie. Udzielając sobie wskazówek oraz interpretując to, co wskazywane, człowiek musi ułożyć sobie linię postępowania. By działać, musimy zidentyfikować swe pragnienia, ustalić zamiar lub cel, motywować się w obliczu zniechęcających okoliczności. Oczywiście w swym działaniu może ponieść porażkę np. przez złą interpretację rzeczy , nie zmienia to jednak faktu ze przy wyborze linii postępowania brał pod uwagę takie czynniki jak pragnienia, uczucia, cele, działania innych, oczekiwania i wymagania innych, reguły grupowe, jego sytuacja, jego wizja samego siebie, jego wspomnienia oraz wyobrażania przyszłych dróg. Istota ludzka postrzegana jest jak organizm działający według swoich własnych praw. W tradycyjnym ujęciu czynnikami warunkującymi są bodźce fizjologiczne, potrzeby, uczucia świadome i nieświadome, idee, postawy, normy, wartości, nakazy ról, wymagania statusu, normy kulturowe, względne wymagania systemowo-społeczne. Tutaj to czynniki wywołują zachowanie.
INTERAKCJA SPOŁECZNA – jest to samoistny proces twórczy, jej uczestnicy muszą wytyczać drogi swego postępowania poprzez interpretację lini działania drugiego uczestnika. Mead wyodrębnił dwie postacie interakcji społecznej: niesymboliczna i symboliczną. W interakcji niesymbolicznej ludzie odpowiadają na swoje gesty lub działania bezpośrednio, w symbolicznej zaś interpretują wzajemnie swe gesty i czynności w oparciu o znaczenie wyłonione w wyniku interpretacji. Nieświadoma odpowiedź na ton czyjegoś głosu to interakcja niesymobliczna, interpretacja potrząsania pięścią jako oznaki że dana osoba przygotowuje się do ataku to interakcja symboliczna. George Mead głównie zajmował się interakcją symboliczną. Obejmuje ona interpretację, czyli stwierdzenia znaczenia działań lub uwag innej osoby, oraz definicję, czyli przekazanie wskazówek innej osobie jak zamierza działać. Interakcja symboliczna sprawia że życie ludzkie w grupie jest rozwijającym się procesem. Obejmuje pełny zakres powszechnie występujących form związków ludzkich, np.: współpraca, konflikt, panowanie, wyzysk, wspólność przekonań, niezgoda, obojętność. Ludzie interpretując wzajemnie swoje czynności kontaktują się w obrębie pełnej skali stosunków ludzkich.
PRZEDMIOTY - przedmiotami jest wszystko, na co ludzie wskazują lub do czego się odnoszą, ich istota zależy od działań ludzi wobec nich. Np.: mogą być fizyczne, jak krzesło, wyobrażone jak duch, naturalne jak chmura, wytworzone przez człowieka jak samochód, materialne jak pałac kultury, abstrakcyjne jak pojęcie wolności, ożywione jak słoń, nieożywione jak pokład węgla, obejmujące klase ludzi jak politycy, ograniczone do określonej osoby jak prezydent Komorowski, precyzyjne jak tabliczka mnożenia lub mętne jak doktryna filozoficzna. Trzeba podkreślić iż przedmioty różnią się swym znaczeniem, np. drzewo nie jest tym samym dla drwala czy botanika, są wytworami społecznymi ponieważ są definiowane przez ludzi. Ludzie potrafią podejmować działania wobec przedmiotów w oparciu o ich znaczenie , które przedmioty dla nich mają. W założeniu, że ludzie żyją w świecie sensownych obiektów, otaczają się przedmiotami które ich określają. By zrozumiec i określić życie grupy konieczne jest określenie świata jej przedmiotów – określenie to musi uwzględnić znaczenia jakie przedmioty mają dla jej członków.
DZIAŁANIA POŁĄCZONE – ilustracją tego jest np. obiad rodzinny, ceremonia ślubu, gra, kolacja towarzyska, zebranie. Wg Meada jest to charakterystyczna cecha, stanowiąca życie społeczeństwa. Działania połączonego nie da się sprowadzić do uniwersalnego typu zachowania uczestników. Działanie połączone powstaje właśnie poprzez dopasowanie tych czynności a nie dzięki ich powszechności. Tak, więc by działać właściwie uczestnik musi określić ceremonię ślubną jako ceremonię ślubną, rabunek jak rabunek, zebranie jako zebranie i tak dalej. Droga rozwojowa działań połączonych narażona jest na wiele niespodzianek np.: mogą zostać zapoczątkowane lub nie, mogą zostać przerwane, zaniechane lub przekształcone, uczestnicy mogą formułować różne definicje działania połączonego, w którym się znaleźli, wspólna definicja działania nadal może dopuszczać znaczne różnice kierunku odrębnych linii działania, a więc i przebiegu działania połączonego(wojna jest tu dobrym przykładem), powstawać mogą nowe sytuacje wymagające nie stosowanych jeszcze przez nas typów działania połączonego.
Społeczeństwo stanowią ludzie stawiający czoło rozmaitym sytuacjom, które narzucają im warunki ich życia. Tak, więc Mead traktował społeczeństwo jako zróżnicowany proces społeczny, w którym ludzie angażują się w kształtowanie działań połączonych, by radzić sobie z sytuacjami, które przed nimi stoją.