MEDYCYNA NUKLEARNA

Rodzaje promieniowania :

α – najwyższa radiotoksyczność, promieniowanie cząstkowe, zasięg nm

β – cząstkowe, zasięg mm, nadaje się do leczenia i do diagnostyki In vitro

γ – nadaje się do diagnostyki, ale nie do leczenia

Cechy idealnego izotopu:

1. Stała szybkość rozpadu

2. Okres półtrwania max. 60 dni

3. Mała radiotoksyczność

4. Zdolność łączenia z radiofarmaceutykami

5. Łatwe i tanie przygotowanie

Źródła izotopów:

1. Akcelerator

2. Reaktor atomowy

3. Cyklotron

4. Generator np. molibdenowo-technetowy

Cechy idealnego radiofarmaceutyku:

1. Swoistość

2. Nietrwały związek

3. Nietoksyczny

4. Nie może się wbudowywać

5. Podobny do związku naturalnego

6. Łatwy do usunięcia

Rodzaje promieniowania jonizującego:

1. Gamma

2. Rentgenowskie

3. Kosmiczne

Dopuszczalne dawki promieniowania jonizującego

1. Narażeni zawodowo 20 mSv

2. Nienarażeni zawodowo 1 mSv

Tkanki najbardziej narażone na promieniowanie jonizujące:

1. Gonady

2. Szpik

3. Nabłonki

Dawki promieniowania w badaniach:

1. RTG płuc 2 mSv

2. TK 60-120 mSv

Plusy i minusy badań izotopowych

1. Plusy: czułość, badanie metaboliczne, brak alergii, tanie

2. Minusy: promieniowanie, skażenie środowiska, odpady promieniotwórcze

Skutki promieniowania:

1. Stochastyczne: nowotwory złośliwe, zmiany w zakresie genetyki

2. Deterministyczne: choroba popromienna (>1Gy), śmierć jelitowa (ok. 10Gy), śmierć mózgowa (>10 Gy), śmierć molekularna (ok. 500 Gy)

Dawka letalna:

1. LD 50/30 =4 mSv połowa umiera w ciągu 30 dni

2. LD 100/30=8mSv wszyscy umierają w ciągu 30 dni

Klasyfikacja detektorów:

1. Jonizacyjne: komory jonizujące, liczniki, detektory półprzewodnikowe

2. Luminescencyjne: scyntylacyjne, termoluminescencyjne

Parametry jakości obrazowania:

1. Rozdzielczość przestrzenna ( zależy głównie od kolimatora!)

Zysk czułości w PET jest 10-krotny względem SPECT

Zysk rozdzielczości w PET jest 2-krotny względem SPECT

SCYNTYGRAFIA KOŚCI

1. Statyczna: jednofazowa, obraz w fazie metabolicznej

2. Dynamiczna: trójfazowa, faza perfuzyjna (pierwszy pomiar po 2 sek), tkankowa i metaboliczna

Swoistymi radiofarmaceutykami są fosfoniany znakowane technetem.

Wskazania:

1. Przerzuty do kości

2. Ostre stany zapalne

3. Mikrourazy

4. Choroba Pageta

5. Osteomalacja ( nie osteoporoza!)

6. Histiocytozy

RADIOIZOTOPOWA DIAGNOSTYKA NOWOTWORÓW

1. Markery nowotworowe

2. Scyntygrafia

Radiofarmaceutyki:

1. Jod – np. w raku rdzeniastym

2. Analogi somatostatyny

3. Cytrynian galu – różnicowanie chłoniaków, npl klatki piersiowej, stany zapalne

Immunoscyntygrafia: wykorzystanie p/ciał znakowanych izotopem

Limfoscyntygrafia: wstrzyknięcie radiokoloidu znakowanego technetem, nieuszkodzone węzły chłonne równomiernie chłoną radiokoloid

WYKRYWANIE OGNISK ZAPALNYCH

Przy podejrzeniu procesu zapalnego zawsze wykonujemy badanie dynamiczne!

Radioznaczniki:

1. Cytrynian galu

2. Znakowane granulocyty

3. Znakowane albuminy (ocena obrzęku)

ENDOKRYNOLOGIA

1. Tarczyca

   1. Wychwyt jodu przez tarczycę – pomiar po 6 i 24 h, norma po 24 h to 30-55%, , można wykonac dodatkowo test pobudzenia z TSH lub test hamowania z T3 oraz test wydzielania jodków do oceny ewentualnego niedoboru peroksydazy

   2. Scyntygrafia tarczycy – stosowany jod ( głównie przed planowanym leczeniem jodem) lub nadtechnecjan, wskazania: ektopia, wole guzkowe, autonomia gruczołu, podejrzenie wznowy nowotworu

2. Przytarczyce – badanie z zastosowaniem talu 101 i MIBI TC 99m

3. Nadnercza – kora znakowane pochodne cholesterolu, rdzeń znakowane pochodne NA w diagnostyce pheochromocytoma

TERAPIA IZOTOPOWA

Stosuje się radioizotopy emitujące promieniowanie β, które cechuje mała przenikliwość.

1. Leczenie nadczynności tarczycy

   1. p/wskazania bezwzględne: ciąża, karmienie piersią, stale niska jodochwytność

   2. p/wskazania względne: podejrzenie zmian złośliwych, młody wiek, duże rozmiary wola

2. p/ciała przeciwko antygenom nowotworowym

3. choroby stawów – synoviektomia, izotop podawany bezpośrednio do torebki stawowej

4. paliatywne leczenie przeciwbólowe przy przerzutach do kości - stront 89

obliczanie dawki izotopu zależy od:

1. Wielkości tarczycy

2. % wychwytu jodu

3. Biologicznego czasu półtrwania

BADANIA METABOLICZNE

In vivo-in vitro

Np. Oznaczenie wit. B12 czy test oddechowy na wykrycie H. pylori.

Znakowanie erytrocytów mikrokrwawienia, naczyniaki, zmiany w śledzionie, czerwienica, skrócenie czasu przeżycia krwinek

BADANIA LABORATORYJNE

RIA, IRMA najczulsze

EIA znakowane enzymem( zwykle peroksydazą)

UKŁAD KRĄŻENIA

1. Badania hemodynamiczne –izotop pozostaje w łożysku naczyniowym

2. Badania perfuzyjne – radiofarmaceutyk jest wychwytywany przez mięsień sercowy

Badania hemodynamiczne: (technika pierwszego przepływu lub technika stanu równowagi)

1. Diagnostyka przecieków

2. Wyliczenie czasu krążenia płucnego

3. Ocena dużych naczyń

4. Obliczenie objętości wyrzutowej

Do badań wykorzystuje się radioframaceutyki znakowane nadtechnecjanem np. MIBI lub DTPA.

Badania perfuzyjne

Stosowany MIBI znakowany nadtechnecjanem.

Scyntygrafię perfuzyjną mięśnia sercowego wykonujemy w spoczynku lub po obciążeniu chorego (próba wysiłkowa lub test farmakologiczny) . Obserwowane ubytki wychwytu dzieli się na trwałe (występujące w spoczynku i po wysiłku) i przejściowe ( pojawiające się tylko po wysiłku).

Wskazania:

1. Ostra niewydolność wieńcowa ( świeży zawał , ustalenie wielkości obszaru zawału)

2. Przewlekła niewydolność serca przy trudnościach diagnostycznych, do celów rokowniczych i monitorowania wyników leczenia

Lokalizacja ognisk martwiczych pirofosforany znakowane nadtechnecjanem

Badania metaboliczne kwasy tłuszczowe znakowane węglem 11

Angioscyntygrafia badanie dużych tętnic

Wenografia radioizotopowa

UKŁAD NERWOWY

Badania perfuzyjne wskazania:

1. Potwierdzenie śmierci mózgowej

2. Różnicowanie etiologii otępienia

3. Poszukiwanie ognisk padaczkowych

4. Zawał mózgu w następstwie zatoru lub zakrzepu

Cysternografia wskazania:

1. Wodogłowie wewnętrzne normotensyjne

2. Wyciek pmr do jamy nosowej

3. Badanie drożności zastawki komorowo-przedsionkowej

UKŁAD ODDECHOWY

1. Scyntygrafia perfuzyjna płuc

   1. Mikrosfery albuminowe znakowane nadtechnecjanem

   2. Wskazania:

      1. Zatorowość płuc

      2. Nowotwory

      3. Zwłóknienie płuc

      4. Różnicowanie pierwotnego i wtórnego nadciśnienia płucnego

      5. Niektóre wady wrodzone

      6. Ciało obce w drzewie oskrzelowym

2. Scyntygrafia wentylacyjna płuc

   1. Badanie uzupełniające przy zatorowości

UKŁAD MOCZOWY

1. Statyczna scyntygrafia nerek

2. Renoscyntygrafia i renografia

   1. Hipuran znakowany jodem

   2. Wskazania:

      1. podejrzenie zwężenia tętnicy nerkowej

      2. kontrola funkcji nerek

      3. podejrzenie zarzucania moczu z pęcherza

      4. ocena nerki przeszczepionej

UKŁAD TRAWIENNY

Wątroba

1. statyczna scyntygrafia wątroby

   1. wskazania:

      1. zmiany ogniskowe

      2. rozsiane uszkodzenie

2. cholescyntygrafia

   1. HIDA znakowane nadtechnecjanem

   2. Wskazania: cholestaza, podejrzenie pooperacyjnego wycieku żółci, stan po zabiegach na drogach żółciowych, podejrzenie atrezji dróg żółciowych, podejrzenie torbielowatości dróg żółciowych

3. Scyntygrafia wątroby znakowanymi krwinkami

   1. Przy podejrzeniu naczyniaka wątroby