Kształcenie jest to proces, którego celem jest przygotowanie do życia i pracy.

„Czyż możemy narodowi ofiarować większy dar nad wychowanie i kształcenie młodzieży”

Kształtowanie jest procesem, którego celem jest przygotowanie do życia i pracy w wyniku zrównoważonego rozwoju wszystkich sfer osobowości człowieka:

4 strefy rozwoju człowieka:

• Sfera intelektualna (rozwój wiadomości, umiejętności, zdolności poznawczych),

• Duchowa (wartości, wierzenia, moje ego, normy prawne i moralne, tradycje i kultura),

• Emocjonalnie (reagowanie na ludzi, sytuacje i zdarzenia, umiejętności),

• Fizyczna (siły witalne, zdrowie, tężyzna fizyczna, umiejętności manualne).

5 rodzajów pamięci:

• Operacyjna

• Odległa

• Semantyczna

• Ukryta

• Epizodyczna

Człowiek jest istotą:

• Myślącą, czującą, działającą

• Świadomy własnego „ja”

• Powiązana różnymi więzami ze społeczeństwem i kulturą

Kształtuje nas:

• Natura

• Społeczeństwo

• Kultura

• Technika

Wszystkie są zależne od siebie.

W Europie najważniejszy jest człowiek.

W Islamie najważniejsza jest rodzina a później jednostka.

W Chinach najważniejsze jest państwo.

Edukacja musi służyć rozwojowi paidei (rozwojowi człowieczeństwa w człowieku) oraz ma służyć rozwojowi kraju, społeczeństwa, gospodarki.

Rozwój i bogactwa społeczne wyznaczają:

• Kapitał intelektualny - wiedza, doświadczenie, technologie, stosunki z klientami, umiejętności człowieka, które składają na dochód.

• Zasoby naturalne

• Dochód narodowy

Kapitał intelektualny wyznacza:

• Kapitał ludzki – wyznacza zasób wiedzy, umiejętności, zdrowia zawarty w każdym człowieku dążący do zarabiania pieniędzy.

• Społeczny – współpraca między ludźmi, współpraca, zaufanie.

Na niski kapitał w Polsce wpływ ma korupcja, układy, załatwienia, nieuczciwość. W Polsce zaufanie jest na poziomie – 11%, a w Skandynawii na – 60/70%.

• Relacyjny

• Strukturalny

Pojęcia:

• Kwalifikacje – kształcenie + umiejętności

• Kompetentny – wiedza + umiejętności + postawy.

• Uczenie się - to jedno z podstawowych funkcji umysłu polegające na zdobywaniu wiedzy i w efekcie informacji, umiejętności, kompetencji i nawyków (sprawności).

W rozwój dydaktyki duże zasługi wniósł Jan Fryderyk Herbert, który w pierwszej połowie XIX wieku opracował postawy teoretyczne podającego wychowania teoretycznego. Do dzisiaj te założenia funkcjonują pod nazwa systemu tradycyjnego wg Herberta rolą nauczyciela jest klarownie wyłożyć materiał a rolą uczniów zapamiętać go. Wg Herberta razem z rozumem należy rozwijać wole i charakter uczniów. Rozwojowi woli i charakteru miała służyć realizacja następujących idei

1. Idei doskonałości – wyznaczającej zakres i siłę dążeń jednostki „bądź doskonały w tym, co robisz a chleba i do chleba ci nie zabraknie”

2. Idea prawa – prawo ma regulować stosunki miedzy ludźmi tak, aby wszystkim żyło się lepiej niestety w Polsce historycznie został zniszczony kult prawa i pracy, w Polsce nie mamy szacunku do prawa i traktujemy prawo, jako coś, co nam przeszkadza w życiu, co należy omijać i tą mentalność należy zmienić jednocześnie dbając oto, aby prawo było stanowione w poczuciu dobra ogółu i jednakowo respektowane w odniesieniu do wszystkich.

3. Idea zadośćuczynienia – nakładająca na jednostkę zadośćuczynienia krzywdą i przykrością uczyniona innym, brakuje nam w życiu codziennym, społecznym takich prostych słów i wynikających z nich postępowań jak proszę, przepraszam, dziękuje.

4. Idea wewnętrznej wolności – człowiek jest istota wolną może czynić, co zechce, ale wolność nie oznacza swawoli nie można przez swoje zachowanie ograniczać wolności innym, przeszkadzać im, wolność musi iść w parze z wartościami, wolność bez wartości równa się swawoli, która pozostawia po sobie „pożogę”

„Życie jest sprawiedliwe za dobre czyny wynagradza a za złe karze” – zastanów się nad swoim honorarium.

Cały proces nauczania i wychowania wg Herbarta miał być realizowany wg stopni formalnych(patrz kształcenie wielostronne – strategia podająca lekcje) oraz na rygorystycznych nakazach, powiedzeniach, a nawet karach fizycznych.

Takiemu wychowaniu przeciwstawili się na przełomie XIX i XX wieku zwolennicy tzw. nurtu nowego wychowania. Czołowym przedstawicielem był John Dewey proponowali oni zastąpienie nauczania podającego i wychowania dyscyplinującego ” uczeniem życia poprzez życie” gdzie uczniowie rozwiązywaliby problemy zaczerpnięte z życia. System tradycyjny przyjął się w Europie, system progresyficzny w USA. W systemie tradycyjnym dydaktyka, jako nauka badała czynności nauczyciela w procesie nauczania, w systemie progresyficznym dominowało uczenie się dydaktyka obserwowała, co robi uczeń podczas rozwiazywania problemu i na tej podstawie opracowywała założenia realizacji procesu uczenia się uczniów. Dzisiaj nie przeciwstawia się tych dwóch procesów a wręcz dąży się do integracji procesu nauczania i uczenia się, czyli do takiego wzajemnego uzupełniania się tych dwóch procesów. Dydaktyka jest nauka pedagogiczną, która zajmuje się badaniem procesowe nauczania i uczenia się i wyprowadzaniem wskazówek praktycznych jak to należy czynić, aby efekty kształcenia były jak najlepsze. Proces nauczania uczenia się wyznaczają takie czynniki jak: cele, treści nauczania, psychologiczno pedagogiczne prawo uczenia się, zasady nauczania, metody nauczania, środki dydaktyczne, infrastruktura dydaktyczna, współdziałanie nauczyciela ze środowiskiem.

Teoretyczne podstawy uczenia się wyróżniają:

1. Dydaktykę ogólną, – która zajmuje się analiza procesu nauczania, uczenia się charakterystycznego, wspólnego dla wszelkiego nauczania

2. Dydaktyki szczegółowe – zwane metodykami nauczania, zajmują się badaniem procesu nauczania i określaniem jego realizacji w odniesieniu do poszczególnych przedmiotów i tak mamy metodykę języka polskiego, metodykę matematyki, historii itd. Oraz do nauczania na poszczególnych poziomach np. metodykę nauczania początkowego.

3. Dydaktyki środowiskowe (branżowe) zajmują się badaniem kształcenia w poszczególnych branżach i tak mamy dydaktykę medycyny, rolnicza, wojskowa etc.

4. Dydaktyka specjalna zajmuje się nauczaniem, uczniem się dzieci ludzi specjalnej troski.

W połowie XX wieku świat wkroczył w epokę cywilizacji wiedzy strategicznym celem wszelkiej edukacji jest „rozumieć świat – kierować sobą” Bogdan Suchodolski. Ta teza oznacza ze należy tak realizować proces kształcenia, aby uczniów uczyć rozpoznawania zachodzących zjawisk i procesów, analizowania ich przebiegu i przewidywania skutków Alwin Toffler wyróżnił w dziejach świata 3 wielkie fale przemian cywilizacyjnych, które całkowicie zmieniły życie.

1. Rozpoczęła się około 10 tys. lat p.n.e. i trwała do polowy XVIII w związana była ze zmiana koczowniczego trybu życia ludzi w tryb osiadły i z rozwojem rolnictwa, cechą charakterystyczna tej fali była rewolucja rolnicza doprowadziła do powstania cywilizacji agrarnej oraz kultury klasycznej(starożytność) i kultury tradycyjnej (średniowiecze)

2. Została zapoczątkowana w połowie XVIII wieku (1784) wynalezieniem maszyny parowej a w ślad za tym dokonująca się rewolucja przemysłowa doprowadziła do powstania cywilizacji industrialnej (przemysłowej - rozwoju przemysłu, powstania miast, urbanizacji kraju oraz zrodzenia się tzw. społeczeństwa masowego charakteryzującego się

• Po pierwsze masowa produkcja tych samych wyrobów w niezmienionej postaci przez wiele lat,

• Masowa edukacje przez wiele lat w niezmienionej postaci uczono tych samych zawodów

• Masowymi środkami przekazu

Cywilizacja przemysłowa doprowadziła do kultury modernistyczno – techno graficznych. Kultura modernistyczna dążyła do zmiany na bazie oświecenia rozumu i pracy. W wyniku rozwoju przemysłu powstał kapitalizm gdzie począł liczyć się zysk kapitał a nie człowiek, w ten sposób powstała kultura technokratyczna gdzie wartości typu mieć zdominowały wartości typu być. W połowie XX wieku wykształciła się 3 fala przemian cywilizacyjnych tzw. cywilizacja wiedzy (cywilizacja informacyjna) obecnie jesteśmy świadkami powstawania 4 fali zmian cywilizacyjnych, która doprowadzi do powstania cywilizacji biotechnologicznej. Czynnikiem decydującym o rozwoju i bogactwie państw i regionów była w cywilizacji agrarnej ziemia w drugiej fali- surowce, środki produkcji, maszyny, siła robocza przyuczona do obsługi maszyn (po zasadniczej szkole zawodowej), kapitał, ziemia. W cywilizacji wiedzy zaś czynnikiem decydującym jest informacja>wiedza niemal we wszystkich książkach czytamy ze czynnikiem decydującym jest informacja. To nie prawda przezywamy wręcz zalew informacyjny, w czym już się gubimy. Czynnikiem decydującym do rozwoju jest umiejętność przekształcenia informacji w wiedze i jej wykorzystanie. Na umiejętności przekształcenia informacji w wiedze składają się następujące:

• Procesy poszukiwania informacji w różnych źródłach,

• Wartościowania ich,

• Dokonywania selekcji,

• Kojarzenia informacji i wartościowania skojarzeń

• Przetwarzania i uogólniania oraz wykorzystywania (zastosowania) efektów analizy, syntezy i uogólnienia informacji

Cecha charakterystyczna cywilizacji wiedzy jest olbrzymia dynamika zmian niesamowity rozwój informacji i wiedzy jak podają najnowsze publikacje amerykańskie wiedza podwaja się ówcześnie, co 4/5 lat a starzeje, co 8/10 lat są dyscypliny, w których wiedza podwaja się, co 2/3 lata a starzeje, co 6 lat. Współczesny człowiek, który nie dokształca się poi 10 latach staje się funkcjonalnym analfabeta tzn. ma wiedze, ale przestarzała. Chcąc się utrzymać na swoim poziomie każdy człowiek około 12 razy w życiu musi dokształcać się zdobywając nie, jako nowy zawód. Stad tez w cywilizacji wiedzy tzw. edukacji adaptacyjnej przygotowująca do pracy i życia w sytuacji zastanej, niezmiennej należy zastąpić edukacja podmiotowa kładąca nacisk na rozwój osobowości człowieka we wszystkich sferach. A dydaktykę pamięci dydaktyka myślenia, wartościowania i działania. Podstawowym prawem w cywilizacji wiedzy jest prawo rozwoju Moorea, który głosi, co 18 miesięcy sprawność sprzętu elektronicznego i informatycznego podwaja się a cena spada.

O ile jeszcze w cywilizacji przemysłowej pedagogika ogniskowała się na kształceniu i wychowywaniu dzieci i młodzieży to w cywilizacji wiedzy swoje zainteresowania i oddziaływania rozwinęła na cale życie człowieka od urodzenia do śmierci. W cywilizacji przemysłowej obowiązywał model 20/40 +e tzn. 20lat edukacji, 40 lat pracy a później zasłużona emerytura. W cywilizacji wiedzy ten model został przekształcony na LLL - całożyciowego ustawicznego uczenia się. W ślad za tym w Polsce musi dokonać się jeszcze transformacja merytoryczna treściowa edukacji mniejszy nacisk należy kłaść na edukacje humanistyczno – romantyczna a rozwinąć cywilizacyjno – pragmatyczna.

Typowy dziennik:

• Dziennik polski

• Rzeczypospolita

• Gazeta wyborcza

• Nasz dziennik

• I inne

Zawiera tyle informacji ile człowiek 18 wieczny zdobywa w ciągu całego życia. Co roku ukazuje się 6 mln publikacji z zakresu medycyny, gdyby lekarz czytał 2 artykuły dziennie zajęłoby mu to 82 stulecia, podobnie jest w innych dyscyplinach naukowych.

Dydaktyka wcześniej zajmowała się tylko dziećmi i młodzieżą a teraz musi zajmować się człowiekiem do końca życia.

Zasady kształcenia: normy postępowanie nauczyciela, aby efekty jego pracy były jak największe.

PODSTAWOWA ZASADA:

• Zasada poglądowości

Pozwala na lepsze zapamiętywanie

Drogi poznania:

Układ sygnałowy:

Poznanie zmysłowe

83%- wzrok

11%- słuch

3,5%-powonienie

1,5%-ruch

1,0%- smak

Myślenie

Centralny układ nerwowy:

• Kanał wzrokowego wynosi 10 mln bitów\s

• Kanał słuchowy wynosi 1,5 mln bitów\s

• Kanał dotykowy wynosi 200tys bitów\s

• Zasada przystępczosci

Od tego, co bliskie do tego, co dalekie

Nauczanie, uczenie się

Od tego, co łatwiejsze do tego, co trudniejsze

Od tego, co znane do tego, co nieznane

Różnicować treści i tempo pracy

• Zasada systematyczności

• Określić stan wiedzy wyjściowej uczących się systematycznie, nawiązywać do tej wiedzy

• Określić najistotniejsze treści nowej lekcji i meritum wiedzy, wiązać je z najważniejszymi treściami lekcji poprzednich

• Podzielić temat na punkty i podpunkty, kolejno omawiać je na lekcji, wprowadzać, streszczenia systematyzujące

Nauczyciel powinien uświadomić, ukazać uczniom, do czego ta wiedza będzie im później w życiu czy pracy potrzebna. Zainteresować tym uczniów, pobudzić emocjonalnie.

• Zasada trwałości:

Najwięcej człowiek zapomina w ciągu najbliższych 2 dób (najwięcej w ciągu 1)

Im bardziej wiedza jest utrwalona tym jest mniej zapominana

• Zasada operatwnosci

Ucz tak aby uczniowie mogli wykorzystac te wiedze

Gette napislal: Ze wszystkich nauk to nam pozostaje co praktycznie zrozumiane

• Zasada świadomego i aktywnego udziału

Postawic cel dzialania, do niego dażyc, pokazac jak realizowac zadania

Proces uczenia się, kształcenia

Dydaktyka jest to nauka, która zajmuje się procesem kształcenia ludzi. Tenże proces nauczania, uczenia się warunkują takie elementy jak: cele, treści, prawidłowości, zasady nauczania, metody, współdziałanie ucznia z nauczycielem, proces uczenia się.

Teorie uczenia się

Podstawa efektywnego organizowania procesu kształcenia jest znajomość jak człowiek się uczy, u podstaw każdego procesu, jego wyjaśniania znajdują się pewne założenia. Proces uczenia się można rozważać na gruncie:

• Fizjologicznym, (proce fizjologiczne zachodzące w mózgu, tworzenie nowych połączeń neuronowych)

• Wg przyjętych teorii filozoficznych, (poszukiwanie mądrości, przyjmuje się założenie, ze cały proces uczenia ma służyć czemuś)

• Psychologicznych, (brać pod uwagę to, co dzieje się w naszej psychice, np. nagrody i kary – motywacje)

• Socjologicznych, (zapotrzebowanie społeczeństwa na dany etat, stanowisko, przydatność danego zawodu w życiu)

• Cybernetycznych, (skoro wiemy jak pracują komputery to to podejście wykorzystajmy do zrozumienia pracy mózgu)

Obecnie proces nauczania obejmuje nauczanie i uczenie się oraz kształtowanie wychowanka przy jego własnym podmiotowym udziale.

Zmiany w uczniu powinny być:

• Korzystne, – czyli zgodne z wartościami uniwersalnymi (wg Platona prawda, dobro, piękno), kultura zachodnia(3 warstwy), polska tożsamość (nasza narodowa kultura), światowy rozwój cywilizacyjny.

• Obserwowalne

• Planowe

• Trwale – dające się zaobserwować po pewnym czasie

Koncepcje uczenia się:

• Naturalizm(natywizm)

• Asocjacyjne koncepcje uczenia się wraz z behawioryzmem

• Kognitywizm(koncepcje poznawcze)

• Teorie strukturalne

• Teorie funkcjonalne

Naturalizm(natywizm) – spór czy rodzimy się, jako „biała tablica” czy jako „zapisana księga” to uczyli już starożytni mędrcy miedzy innymi Platon i Arystoteles. Spór był bardzo gorący w efekcie podzielili się na dwa obozy empirystów i natywiści. Empiryści twierdza ze człowieka kształtuje środowisko, jakie go otacza, natywiści natomiast uważają ze człowiek jest ukształtowany w momencie urodzenia, zapisany w genach. Szkoła, edukacja w tym wypadku ma wzmocnić pewne zadatki wrodzone zapisane w genach i osłabić te niepożądane. Natywiści reprezentowani przez zwolenników swobodnego wychowania m.in. przez Jana Jakuba Russo, Tołstoja, znaleźli swoich kontynuatorów w czasach obecnych, którzy postulują szkole na miarę dziecka, gdzie wychowankom wolno robić wszystko(bezstresowe wychowanie). Istota szkoły na miarę dziecka opartej na psychologii natywistycznej jest przestrzeganie zasady „nic nie robić z wychowankiem”- z sama natura go ukształtuje, trzeba jednak pamiętać ze natura ma większe tendencje do złego niż do dobrego, niepielęgnowany ogródek zdziczeje, niepielęgnowany uczeń, student zdziczeje. Proces kształcenia wg koncepcji natywistycznej sprowadza się do stwarzania przez nauczycieli takich warunków, jakie sprzyjają rozwojowi naturalnych i pożądanych zdolności dziecka, ucznia, oraz zapewnienia dzieciom, uczniom maksimum swobody przy jednoczesnym zapewnieniu emocjonalnej równowagi i bezpieczeństwa. Proces kształcenia wg koncepcji natywistycznej sprowadza się do obserwowania dzieci, uczniów oraz przystosowania zajęć do potrzeb, zainteresowań i naturalnych zdolności a zarazem usuwania tego wszystkiego, co temu rozwojowi by przeszkadzało. Obecnie natywizm znajduje kontynuacje w nurcie zwanym pedagogika humanistyczna.

Teoria asocjacyjna uczenia się, o ile naturaliści przyjmowali ze wychowanie nie powoduje zmian nie powodują, lecz tylko sprzyjają ujawnieniu się zdolności ucznia w korzystnych warunkach to zwolennicy teorii asocjacyjnych uważają ze zmiany wychowanka są efektem świadomego, celowego oddziaływania na uczniów. Teorie asocjacyjne wytłumaczają uczenie się, jako proces kojarzenia nowej wiedzy z wiedza już znana. Ten proces kojarzenia polega na powstawaniu połączeń pomiędzy rożnymi elementami miedzy wyobrażeniami i pojęciami; bodźcami i reakcjami; miedzy złożonymi sytuacjami a zachowaniem się wariantów teorii asocjacyjnej jest wiele i ciągle powstają nowe. Główna różnica miedzy nimi polega na tym ze jedni psychologowie przypisują główne znaczenie zbieżności w czasie a inni wzmocnieniu przez nagrody i kary. Uczenie się wg teorii asocjacyjnych polega na odniesieniu tego, co się uczymy do tego, co już dla Arystotelesa to skojarzenie wyrażało się w sformułowanych przez niego prawach kojarzenia:

• Przez styczność w czasie

• Przez styczność w przestrzeni

• Przez podobieństwo

• Przez kontrast

Psychologami, którzy zasłynęli z teorii nauczania się i uczenia się byli: Thorndike Skinner. Thorndike był twórca teorii zwanej konwencjonalizmem głoszącej ze uczenie się jest procesem powstawania połączeń (asocjacji, koneksji) pomiędzy bodźcami a reakcjami. Autor skierował 3 prawa określające prawidłowości uczenia się a mianowicie prawo gotowości, prawo ćwiczenia i prawo efektu. Prawo gotowości mówi ze efektywność kojarzenia, uczenia się jest tym większa im bardziej jesteśmy gotowi, nastawieni na to uczenie się na ta potrzebę. Prawo ćwiczenia głosi ze powtarzanie jakiejś czynności prowadzi do wzrostu siły tego powiazania reakcji im częściej zachodzi to powiazanie pomiędzy bodźcem a reakcja, czyli im częściej powtarzamy ćwiczymy tym to powiazanie jest silniejsze. Prawo efektu, jeśli pomiędzy bodźcem a reakcja następuje polaczenie, któremu towarzyszy zadowolenie to, to zadowolenie z efektu wzmacnia sile powiazania.

Na tle teorii asocjacyjnej Skinner stworzył teorie behawiorystycznego nauczania uczenia się, zgodnie z koncepcja behawiorystyczna człowiek jest układem reaktywnym, zewnętrznie sterownym, czyli dostosowującym się do bodźców płynących ze środowiska zewnętrznego. W świetle tej koncepcji proces uczenia się to oddziaływanie przez odpowiednie bodźce, które prowadza do określonych reakcji. Podstawowym mechanizmem regulującym zachowanie i uczenie się wg behawioryzmu jest system nagród i kar, który decyduje o tym, do czego człowiek dąży a czego unika. Zdaniem behawiorystów takie procesy poznawcze jak myślenie wyobraźnia czy pamięć nie odgrywają roli w kształtowaniu zachowania osób uczących się. Skinner uważał ze najważniejszym elementem procesu uczenia się jest nagradzanie ucznia z tym ze nie chodziło tutaj o nagrodę, jako taka, lecz o wzmocnienie efektu uczenia się. Wg Skinnera zwykle nauczania reaktywne na bodziec trzeba przekształcić w zachowanie operatywne dostosowane do jego skutków. Wówczas człowiek będzie wykazywał niebierne naśladownictwo wyuczonych zachowań, lecz będzie zachowywał się stosownie do sytuacji.

Dają się wyróżnić dwa rodzaje wzmocnienia:

• Pozytywne(nagrody) -pożądane, korzystne

  • Satysfakcja z uzyskiwanych rezultatów

  • Uznanie przez otoczenie (rodziców, nauczycieli, kolegów)

  • Podziw, wynagrodzenie, awans

• Negatywne – np. zagrożenie, dezaprobata, porażka, negatywna ocena, kara

„Nauka jest najbardziej efektywna wówczas, kiedy sprawia radość”

Peter Kline

Musimy pamiętać ze cala teoria asocjacyjna nauczania się uczenia się (nagród i kar) została opracowana na bazie szczurów, niestety ta teoria nie uwzględnia ze człowiek jest istota myśląca, realizująca, czująca i nie bierze pod uwagę procesów emocjonalnych.

Teorie strukturalne uczenia się:

Wychodzą z założenia ze najistotniejszą kwestią w całym procesie przyswajania nowej wiedzy jest struktura, a najważniejsza role w przyswajaniu nowej wiedzy odgrywa wkomponowanie nowego elementu wiedzy w całość posiadanej przez człowieka wiedzy. Głównym założeniem teorii strukturalnej jest teza: nowy element wiedzy zostanie zapamiętywany, jeśli ulegnie wkomponowaniu, wiedzę już posiadaną przez człowieka, czyli w całość wiedzy. W procesie uczenia się występuje wielokrotne przekonstruowanie świadomości uczącego się wzajemnych relacji: nowa wiedza, czyli część i całość. Uczenie się tutaj nie odbywa się metodą prób i błędów, lecz jest szeregiem odkryć i wynalazków. Powstałe w ten sposób nowe wiadomości łączą się z wiadomościami już znanymi przez człowieka a jednocześnie reorganizują strukturę wiedzy człowieka. Jedna z najbardziej opracowanych teorii uczenia się strukturalnego jest teoria asymilacji Piageta. Asymilacja wg Piageta polega na włączaniu nowych elementów wiedzy do schematów już uprzednio ukształtowanych. Schematy te wchłaniając nowe elementy przerabiają je stosownie do swojej organizacji a jednocześnie same reorganizują się. Teoria strukturalna uczenia się uwypukla dwie kwestie: uwypuklenie przez nauczyciela i wychwycenie przez uczniów meritum spraw tego, co najważniejsze, najistotniejsze a po drugie wychwycenie związków przyczynowo- skutkowych pomiędzy elementami składowymi danej wiedzy.

Teoria funkcjonalna uczenia się:

Teoria funkcjonalna uczenia się uznaje ze ideą naczelna jest pojęcie czynności ukierunkowanej na wynik. Chodzi o ukierunkowanie nie tylko procesów zaciekawienia i zachowań zorganizowanych, ale przede wszystkim ukierunkowanych na określony cel, zmierzających do określonego stanu końcowego, który można nazwać wynikiem. Tradycyjne behawiorystyczne prawo bodziec – reakcja prof. Tomaszewski rozwija na zadanie – wynik. Stoję przed określonym zadaniem, co ja musze zrobić, aby osiągnąć pozytywny wynik, wg Tomaszewskiego człowiek nie uczy się tylko powodowany bodźcami, lecz raczej zadaniami zmierzającymi do celu. Ten cel często dla człowieka staje się marzeniem, jeśli potrafisz o czymś marzyc to potrafisz tego dokonać. Marzenia w sposób podświadomy i świadomy ukierunkowują nasze działania na cel. W myśl tego uczenie można uznać za proces aktywny, w którym występuje ukierunkowane i zorganizowane uczenie się, czyli zbiór czynności zmierzających do osiągniecia jakiegoś celu. Przed uczącym należy w związku z tym postawić zadania możliwe do zrealizowania przez niego. Zadania te powinny być nieco powyżej jego zdolności intelektualnych, bo wówczas nie zrazi się, że są za trudne a z drugiej str. nie zniechęci ze są lapidarne. Aby wykonać jakiekolwiek zadanie uczący się podejmuje czynności intelektualne tzn. operacje myślowe, czynności sensomotoryczne jak spostrzeganie i manipulowanie oraz werbalne, formułowanie słowne spostrzeżeń, myśli, wynik. Podstawową rolą w tak rozumianym uczeniu się odgrywają czynności intelektualno – myślowe, konkretno wyobrażeniowe i abstrakcyjno – pojęciowe. Czynności te są ze sobą ściśle powiązane. Spostrzeganie i działanie tworzą bezpośredni związek miedzy świadomością człowieka i otaczającym go światem. Dostarczają treści do myślenia, są podstawa tworzenia wyobrażeń i pojęć, które człowiek powinien umieć zwerbalizować, czyli ująć w słowa. Każdy uczący się powinien jasno precyzyjnie określić swój cel, wynik końcowy oraz podjąć postanowienie ja chce i musze to osiągnąć. Istotną role odgrywa tutaj potwierdzenie słuszności przyjętej drogi i wzmocnienie etapowe dochodzenia do wyników.

Teoria poznawcza

Poznawcze, kognitywne teorie uczenia się, teorie te oparte są na założeniu ze każdy człowiek jest samodzielnym i twórczym podmiotem zdolnym kształtować siebie swoje kompetencje, motywacje i dojrzałość emocjonalna. Teorie poznawcze uczenia się w dużym stopniu bazują na psychologii i pedagogice humanistycznej. Wg nich osobowość człowieka kształtuje się w wyniku współdziałania dwóch układów: świata otaczającego na człowieka i człowieka na świat otaczający go. Wg koncepcji poznawczej zachowanie człowieka a wiec również jego uczenie się nie zależy od informacji oddziaływań płynących z, zewnątrz, ale również od informacji tkwiących w człowieku, czyli od jego struktur poznawczych. Wg prof. Kozieleckiego osobowość człowieka jest systemem struktur poznawczych, które zawierają odpowiednio zakodowana informacje o świecie, o interakcjach miedzy jednostką a otoczeniem oraz o cechach własnego „ja”. Kształtowanie osobowości to rozwijanie tych struktur, zwiększanie ich złożoności, abstrakcyjności i aktywności. Wg Kozieleckiego to odpowiednio ukształtowane struktury poznawcze decydują o efektach uczenia się, ale z drugiej strony mają charakter otwarty, dynamiczny, można je kształtować, modyfikować i zmieniać. Podejście poznawcze w porównaniu z behawioryzmem tworzy odrębna koncepcje uczenia się i całego procesu kształcenia. Behawioryści podkreślali role nauczyciela, jako osoby przekazującej wiadomości i wzmacniającej poprzez nagrody i kary motywacji do uczenia się. Przedstawiciele koncepcji poznawczych podkreślają aktywne i samodzielne zdobywanie wiedzy przez ucznia, studenta. Uczeń przychodzący do szkoły (doskonale to widać na początku pierwszej klasy szkoły podstawowej jest ciekawy świata, interesuje go wszystko, jest gotów przyjmować podstawę badawczą a zatem obserwować świat, ludzi, przedmioty, zjawiska, procesy, formułować hipotezy, do czego to wszystko doprowadzi i wyciągać wnioski. Zdobyte w taki sposób przez niego informacje stanowią materiał do dokonywania rożnego rodzaju procesów poznawczych jak np. analizowanie, porównywanie, uogólniania, dokonywania syntezy. W efekcie uczeń jest zdolny do transgresji, czyli wychodzenia poza dostarczone informacji, do generowania nowej wiedzy, do pokonywania swoich ograniczeń i wspinania się coraz wyżej. Koncepcje poznawcze są zgodne z pedagogia i psychologia humanistyczna bazują na dociekaniach Maslowa i Rogersa a jednocześnie je wzbogacają. W ostatnich latach (15) na gruncie poznawczego podejścia do człowieka szczególnego znaczenia nabiera nowa koncepcja psychologiczno – pedagogiczna zwana konstruktywizmem. Wykorzystując badania Piageta, Wygockiego, Brunera a także osiągniecia współczesnej neurologii konstruktywizm pojmuje wiedze nie, jako cos zewnętrznego dla człowieka, lecz jako konstrukcje ludzkiego umysłu, która powstaje w wyniku przyjmowania wiedzy zewnętrznej przetwarzania jej na wiedze własna człowieka i rozwijania własnej wiedzy. Uczący się podmiot jest w stanie konstruować własny system wiedzy do tego jednak potrzebna jest różnorodna aktywność poznawcza, aksjologiczna i działaniowa. Miedzy innymi sprowadzająca się do stawiania pytań.

Konstruktywistyczna koncepcja uczenia się

Opiera się na sprawdzonym założeniu ze jednostka jest w stanie aktywnie uczestniczyć w konstruowaniu wiedzy o rzeczywistości.

Treści kształcenia wynikają

• Z rzeczywistości

• Z zapotrzebowania na określoną wiedze

• Z rozwoju społecznego i cywilizacyjnego

• Z rozwoju nauki

• Zdolności percepcyjne osób uczących się

• Założenia filozoficzne edukacji, czyli pedagogiczne teorie doboru treści kształcenia

Pedagogiczne teorie doboru treści kształcenia i ich charakterystyka:

• Materializm dydaktyczny (encyklopedyzm)

• Formalizm dydaktyczny klasyczne

• Utylitaryzm dydaktyczny

• Teoria problemowo-kompleksowa

• Strukturalizm

• Egzemplaryzm współczesne

• Materializm funkcjonalny

Główne założenia materializmu dydaktycznego (encyklopedyzmu):

• Najważniejszym zadaniem szkoły jest przekazanie uczniom jak największej ilości wiadomości z różnych dziedzin nauki

• Encyklopedyści uważali, że proporcjonalnie do ilości przyswojonego materiału przez ucznia rośnie stopień zrozumienia

• Umieszczenie dotychczasowych programach nauczania jak najwięcej materiału ze swojej dyscypliny

Główne założenia formalizmu dydaktycznego:

• Treści kształcenia to tylko środek służący do rozwijania zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów

• Cel szkoły to pogłębianie, rozszerzanie, uszlachetnianie właśnie tych zdolności

• Do ich rozwijania najlepiej nadają się przedmioty instrumentalne, czyli matematyka i języki
  Zwolennicy tej teorii: Heraklit, Schmidt

Główne założenia utylitaryzmu:

• Przedstawiciele: John Dewey, dotychczasowych. Kerschensteiner

• Kryterium doboru treści jest rekonstrukcja społecznych doświadczeń ludzkości

• Szkoła winna być miniaturą życia społecznego, miejsca, które przygotowuje do działalności praktycznej

Główne założenia teorii problemowo – kompleksowej:

• Twórca: B. Suchodolski

• Postuluje kompleksowe łączenie wiedzy z różnych dziedzin nauki

• Treści kształcenia powinny dotyczyć problemów współczesnego świata

• Przedmiotem działalności poznawczej uczniów należy uczynić problemy, których rozwiązanie wymaga posłużenia się wiedzą z różnych dziedzin

Główne założenia strukturalizmu:

• Twórca: K. Sośnicki

• Włączenie do programów nauczania treści najważniejszych, stanowiących trwały dorobek nauki i nawiązujące do jej najnowszych osiągnięć

• Podział treści nauczania na „elementy podstawowe” (o trwałej wartości kształcącej) i „elementy wtórne” (fakultatywne, nadobowiązkowe).

Główne założenia egzemplaryzmu:

• Twórcy: M. Dagenschein, popularyzator – Hans Schekert

• Konieczność bezwzględnej redukcji materiału nauczania, ale takiej, aby nie doprowadziła do zubożenia procesu kształcenia

• Nauczanie paradygmatyczne – materiał nauczania ułożony dotychczasowych sposób wzorcowy, ogniskowy (nie schematyczny)

• Zasada egzemplarycznego układu treści – wiedza przekazywana jest przy pomocy egzemplarzy tematycznych, pewnych przykładów, które są reprezentatywne dla danego tematu.

Główne założenia materializmu funkcjonalnego:

• Twórca: W. Okoń:

• Podkreśla konieczność przekazywania uczniom dotychczasowych procesie kształcenia wiedzy, jak i rozwijanie umiejętności posługiwania się nią

• Założenie dotychczasowych trwałym związku poznania z działaniem

• Dotychczasowych materiałach nauczania należy eksponować „idee przewodnie”

Psychopedagogiczny model procesu uczenia się (ksero)

Gnoseologiczne podstawy uczenia się

 

Gnoseologia – z gr poznawać, rozumieć, procedury poznania

Poznawać – objąć umysłem, posiąść wiedzę o czymś
Epistemologia – efekty poznania określić rozumem wygląd, określić zjawiska, znaczenia, poznanie to nie ma charakteru odzwierciedlenia. Generalnie możemy mówić za prof. Okoniem o czterech drogach uczenia się:

• Poprzez zapamiętywanie(przyswajanie),

• Odkrywanie,

• Przeżywanie,

• Działanie.

Patrząc na tak rozumiane uczenie się można wyróżnić w nim:

• Poznanie bezpośrednie – zmysłowe

• Poznanie pośrednie – umysłowe, abstrakcyjne.

W poznaniu zmysłowym występują trzy główne procesy poznania:

• Wrażenia,

• Postrzeganie,

• Wyobrażenia.

W poznaniu myślowym abstrakcyjnym do podstawowych procesów poznawczych zalicza się:

• Tworzenie pojęć,

• Myślenie i zapamiętywanie,

• Budowanie twierdzeń i prawidłowości

• Dochodzenie do praw i teorii naukowych.

W wyniku poznawania zmysłowego powstają wrażenia i spostrzeżenia, w efekcie uzyskujemy wyobrażenia a poddane procesom poznawczym jak: analiza, porównywanie i synteza (scalanie pod określonym kontem) prowadzi do wiedzy konkretnej: patrzę, widzę, dostrzegam, czuję ( np. jak wyglądają mikrofony, mównica- wiedza konkretna). Poznanie zmysłowe wzbogacamy o poznanie umysłowe teoretyczne, które prowadzi do pojęć czymś, pełne poznanie wymaga wzajemnego wzbogacania i uzupełniania się wyobrażeń i poję怓 wrażenia i spostrzeżenia nie powstają mimowolnie, lecz jako proces ukierunkowany przez myślenie, jako proces obserwacji ukierunkowany przez myślenie. Zdobywane pojęcia, aby przekształciły się w wiedzę należy poddać takim procesom poznawczym jak:

• Analiza,

• Porównywanie,

• Synteza

• Abstrahowanie,

• Systematyzowanie

• Uogólnianie.

W ten sposób człowiek dochodzi do pewnych prawidłowość, zasad i rad. Poprzez ich uogólnienie, wartościowanie i generalizację tworzymy sądy, które w wyniku wnioskowania dedukcyjnego, indukcyjnego oraz utrwalanie prowadzą do wiedzy TEORETYCZNEJ.

(Poprzez poznanie zmysłowe człowiek dochodzi do wiedzy konkretnej, poznanie umysłowe – wiedza teoretyczna.)

Istotą pełnego poznania jest:

Doprowadzenie do skojarzenia wiedzy konkretnej i wiedzy teoretycznej. W tym celu należy je poddać procesom porównywania i różnicowania a na tej podstawie dążyć do formułowania prawidłowości ich systematyzowania, hierarchizowania i włączania do znanej już człowiekowi wiedzy. Ta nowa wiedza, czyli część jest wchłaniana przez wiedzę znaną człowiekowi a jednocześnie rozbudowuje tą wiedzę. W efekcie człowiek dochodzi do wiedzy ustrukturyzowanej, czyli uporządkowanej/zhierarchizowanej gdzie jednoznacznie jest w stanie określić pomiędzy jej elementami związki przyczynowo skutkowe. Relacje nadrzędności i podrzędności.

Uczenie się to nie proces wkuwania na pamięć! Gdy potrafimy połączyć wiedzę teoretyczną z wiedzą konkretną możemy mówić o wiedzy ustrukturyzowanej. Wiedza ta to nie wszystko. Wybitny filozof/poeta Goethe napisał:

„ze wszystkich nauk to nam pozostaje, co praktycznie spożytkować umiemy”€

Dlatego wiedzę ustrukturyzowaną należy sprawdzić, zweryfikować doświadczając a na tej podstawie określić reguły praktyczne jej wykorzystania poprzez: powtarzanie, kształtować umiejętności i nawyki.  W Ten sposób doprowadzamy do ucznia do wiedzy OPERATYWNEJ (operacyjnej). Wiem jak jest zbudowane, wiem jak działa. Moja wiedza to nie tylko opowiadanie, ale potrafię zaglądnąć i naprawić- coś rozkręcić i naprawić to właśnie wiedza operatywna. Nie tylko mówię jak coś jest zbudowane, ale również potrafię to rozkręcić.

 

Uczenie się w cyberprzestrzeni poprzez zachowanie sprzeczność: cyfrowy uczeń a analogowy nauczyciel.

W dziejach ludzkości daje się wyróżnić cztery wynalazki, które całkowicie zmieniły kulturę i sposób uczenia się:

• Wynalezienie pisma

• Wynalezienie druku - czytanie, kultura druku

• Wynalezienie mediów - kultura obrazu

• Wynalezienie komputera i Internetu, wzbogaciło myślenie człowieka kultura cyfrowa

W kulturze druku, na której bazowała szkoła tradycyjna, behawioralna, adaptacyjna, charakterystyczna dla cywilizacji przemysłowej na ucznia oddziaływał świat realny i świat zapisany w postaci pojęć. Uczeń poznawał świat, czyli uczył się wiedzy o tym świecie poprzez:

Uczeń uczył się:

• Odbiór bodźców zewnętrznych rzeczywistego świata

• Słuchając nauczyciela, czytając podręczniki odrabiając zadania domowe, powtarzając i ćwicząc praktycznie.

 

Edukacja służyła:

• Kształtowaniu kompetencji alfabetycznych opartych na kulturze pisma

• Miała charakter linearny- znak do znaku, słowo do słowa, zdanie do zdania służyła uporządkowanemu odzwierciedleniu pewnej myśli

 

Problem w tym, że w dalszym w ciągu w Polskiej szkole występuje zakuwanie informacji, gdy natomiast cykl edukacji nauczania, uczenia się powinien służyć:

• Rozwojowi zdolności poznawczych i kształtowaniu umiejętności poprzez poznanie zmysłowe, umysłowe i działalność praktyczną (rozwój sfery Intelektualnej)

• Kształtowaniu (rozwijanie sfery emocjonalnej i duchowej) systemu wartości poprzez odniesienie do wartości kultury zachodniej i polskiej, w wyniku wywoływania  przeżyć utworów literackich i dzieł artystycznych oraz różnego rodzaju aktualnych sytuacji, zdarzeń, relacji, konfliktów, uniesień itd.

 

Rozwój procesów poznawczych na bazie nowoczesnych treści i kształtowanie systemu wartości poprzez przeżywanie stanowi kwintesencję współczesnej edukacji człowieka.

 

Wiedzą nie jest wyuczony na pamięć ciąg zdań. Już Arystoteles mówił, że wiedza składa się z czterech składników:

• Wiedzieć, że

• Wiedzieć, dlaczego

• Wiedzieć jak

• Wiedzieć w kontekście

Pamięciowe zakuwanie wiedzy przez uczniów powoduje, że bardzo źle wypadamy w badaniach międzynarodowych. Zajmujemy od 37 – 43 miejsca( w zależności od przedmiotu). Dwa najlepsze uniwersytety Warszawski i UJ zajmują miejsce w piątej setce około 451 miejsce.

W 2006 r. W Europejskim urzędzie patentowym zgłoszono 130 polskich patentów, co stanowi 3,4 patentów na milion mieszkańców w Polsce. Dla Słowacji wskaźnik jest dwa razy większy, w Finlandii 70 razy większy a Szwajcarii 127 razy.  

Od pół wieku obserwujemy bardzo dynamiczny rozwój mediów i powszechnego używania w komunikowaniu obrazu telewizyjnego. Historycznie staliśmy się świadkami przesilenia  kulturowego, które prowadzi do innej epoki, innego świata i kształtuje inną mentalność ludzi. W efekcie następuje wyczerpywanie kultury pisma i związanego z nią aparatu poznawczego obejmującego m.in: myślenie przyczynowo – skutkowe, linearne pojmowanie czasu, monistyczne i obiektywistyczne rozumienie świata na rzecz kultury wizualnej. Zdaniem Ulmera kultura wizualna wymaga praktycznej znajomości kodu wizyjnego i wykształcenia przez szkołę nowej formacji umysłowej obejmującej umiejętność myślenia całościowego, alegorycznego, mitycznego, operującego na pograniczu systemu znaczeń.

Proces percepcji obrazów staje się tym efektywniejszy im wyraźniej uwypuklone zostaną elementy najistotniejsze poznawczo, stanowiąc przy tym klucz kompozycyjny obrazu (przykuwający wzrok). Chodzi o to ponadto, aby punkty organizacyjne obrazu decydujące o jego zrozumieniu pokrywały się nie tylko z kluczem kompozycyjnym, ale także z punktami mocnymi.
Istotne staje się zachowanie zasady zgodności semiotycznej obrazu tzn. zgodności:

• Struktury przedstawianej rzeczywistości

• Struktury komunikowanej

• Struktury przedstawianej (to, co malujemy)      

• Struktury przedstawiającej (tego, co obraz patrząc na obraz odebrał)

Człowiek słyszy, widzi to, co chce. Zależy to nie tylko od jego zmysłów, ale również od jego  doświadczenia, wiedzy na ten temat, przeżyć, systemu wartości.

 

Od 25. Lat w Polsce tworzy się kultura cyfrowa
Nicholas Carr (amerykański badacz Internetu, w jego książce:) Płycizny, czyli co Internet robi z naszymi mózgami Pisze:  linearny umysł logiczny człowieka przyzwyczajony do wielogodzinnego skupiania się nad lekturą, który dał naszej cywilizacji renesans, świecenie, rewolucję przemysłową i modernizm w kulturze odchodzi w przeszłość. Dzisiejsi uczniowie to digitalni tubylcy (cyfrowi), którzy wychowali się w obecności komputerów, Internetu i mediów cyfrowych.

 
Sposób  myślenia ich mózgu zgodnie z tezą neuropatyczności:

Ukształtował się pod wpływem nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych. W latach 80 XX w amerykański neurobiolog Michael Merzenich na podstawie badań mózgu z wykorzystaniem nowoczesnej aparatury śledzącej przepływ bioprądów obalił twierdzenie, że mózg raz ukształtowany nie zmienia się. 

W zamian tego sformułował tezę:

Mózg na poziomie neuronów kształtuje się na podstawie bodźców docierających do niego

€

Stale używane połączenia neuronalne rozwijają się w mózgu a niewykorzystywane umierają.

M. Spitzer w książce jak uczy się mózg pisze: Neurony nie apelują symbolami, ale pracują subsymbolicznie.€

Bardzo mocno podkreśla różnicę między przetwarzaniem informacji w sieciach neuronowych a w logicznym rozumowaniu językowym opartym na regułach. W przeciwieństwie do zasad logicznego wnioskowania i myślenia werbalnego, podporządkowanego seryjnym regułom, sieć neuronowa nie zawiera zasad ani wzorów do obliczeń. Potrafi dokonać właściwego przyporządkowania na podstawie odpowiedniej siły połączeń między neuronami. Ta umiejętność w sieci neuronów – w sile połączeń synaptycznych.

W cywilizacji informacyjnej człowiek uczy się zappingując, oglądając, przeglądając, przeskakując z kanału na kanał, kontaktując się z kolegami i ekspertami, ściągając pliki, kopiując, wklejając, tworząc nowe skojarzenia informacyjne, dyskutując, debatując, aplikując, tworząc i rozpowszechniając wiedzę. W efekcie homosapiens przeistacza się w HOMO ZAPPIENS.

 

Homo – sapiens myśli, a homo - zappiens zapuje. Zapuje - pobudzony zostaje odpowiedni neuron, uśpiona reprezentacja staję się reprezentacją aktywną.  Powierzchowne informacje łączy i idzie dalej. Aktywne neurony, wybuchające impulsami elektrycznymi, reprezentują wszelkie treści, które są w danym momencie aktualne lub właśnie przetwarzane. Homo - zappiens przeskakując z info na info łączy je, używa podejścia holistycznego. A nie tak jak w linearnym, analitycznym. W efekcie rozwija umiejętności koncentracji szerokiej, ale płytkiej powierzchownej, nie wnika w głąb informacji.

Kształcenie wielostronne – kształcenie wszystkich sfer człowieka, rozwój osobowości człowieka odbywa się poprzez oddziaływanie środowiska na człowieka i człowieka na środowisko.

W teorii kształcenia W. Okoń wyróżnił:

Składniki wiedzy naukowej	Sposoby uczenia się	Grupy metod nauczania	Strategie rozwoju
Opis	Przyswajanie	Podające	Podająca
Wyjaśnienie	Odkrywanie	Problemowe	Problemowa
Ocena	Przeżywanie	Eksponujące	Emocjonalna
Norma	Działanie	Praktyczne	Operacyjna

Nauczanie dokonuje się przez:

• Podawanie - przyswajanie, bezpośrednie poznawanie rzeczywistości

• Badanie - odkrywanie, myślenie konferencyjne zakłada jedno rozwiązanie, dywergencyjne - wiele rozwiązań; sprawdzanie wyników, weryfikacja

• Przeżywanie - tworzenie sytuacji, które będą wywoływać u uczniów przeżycia emocjonalne pod wpływem wyeksponowanych wartości (na przykład dzieła literackie, muzyczne, film, obraz, rzeźba itp.); "przeżycie" - przejaw stosunku podmiotu do moralnych, społecznych, estetycznych, naukowych czy religijnych wartości oraz do przyrody i siebie samego

• Działanie - działalność praktyczna to sposób racjonalnego łączenia procesów wytwórczych z teoretycznymi podstawami; zasada łączenia teorii z praktyką - celem działania jest umożliwienie uczniom opanowania pewnych operacji praktyczno - technicznych oraz zrozumienia naukowych podstaw produkcji

Strategia podająca lekcji:

1. Cześć wstępna (sprawdzenie obecności, zapisanie tematu itp.)

2. Sprawdzenie pracy domowej i wiedzy uczniów – jest zasada zadałem prace domowa musze znaleźć czas by ją sprawdzić

3. Pogadanka wstępna – wzbudzenie zainteresowań uczniów nowym materiałem

4. Opracowanie nowego materiału

5. Usystematyzowanie i utrwalanie nowych wiadomości

6. Zastosowanie nowych wiadomości

7. Objaśnienie pracy i zadań domowych

Strategia lekcji problemowej:

W wyniku odkrywania problemów, rozwiązywanie ich

1. Cześć wstępna (sprawdzenie obecności, zapisanie tematu itp.)

2. Sprawdzenie pracy domowej i wiedzy uczniów – jest zasada zadałem prace domowa musze znaleźć czas by ją sprawdzić

3. Stworzenie sytuacji problemowej i sformułowanie problemów do rozwiązania (głównego i szczegółowych)

4. Sformułowanie pomysłów rozwiązania problemów – hipotezy głównej(odpowiada na problem główny) i hipotez szczegółowych

5. Ustalenie planu pracy zmierzającej do sprawdzenia rozwiązań na podstawie empirycznej lub teoretycznej

6. Weryfikacja empiryczna lub teoretyczna hipotez

7. Usystematyzowanie i utrwalenie nowych wiadomości

8. Zastosowanie ich w nowych sytuacjach praktycznych lub teoretycznych

Żeby lekcja udała się:

• Problem musi być interesujący dla uczniów

• Musi być na miarę umiejętności uczniów

• Aktywny udział uczniów

• Współpraca miedzy nauczycielem i uczniami

• Warunki do przeprowadzenie wiedzy problemowej

Strategia emocjonalna

Rozwój procesów emocjonalnych poprzez przeżywanie

1. Cześć wstępna (sprawdzenie obecności, zapisanie tematu itp.)

2. Sprawdzenie pracy domowej i wiedzy uczniów – jest zasada zadałem prace domowa musze znaleźć czas by ją sprawdzić

3. Nawiązanie wstępne do sytuacji, utworu itp.

4. Bliższa informacja o sytuacji, utworze itp.

5. Ekspozycja sytuacji, utworu

6. Analiza i interpretacja sytuacji, utworu

7. Dyskusja na temat podstawowych wartości sytuacji, utworu

8. Aktywizacja werbalna uczniów wyrażająca główną ideę sytuacji, utworu

Strategia operacyjna

Kształtowanie, rozwijanie umiejętności intelektualno-praktycznych

1. Część wstępna

2. Sprawdzanie zadania domowego i wiedzy uczniów

3. Uświadomienie uczniom zadania lekcji

4. Ustalenie zasad i reguł wykonywania danej czynności

5. Wzorowy pokaz danej czynności

6. Wykonywanie zadań przez uczniów pod kontrolą nauczyciela

7. Ćwiczenia systematyczne

8. Zadanie pracy domowej w celu utrwalenia umiejętności.

Człowiek uczy się przez:

• Obserwację

• Linearnie (z książki):

  • Uporządkowane

• Media:

  • Duży rozrzut informacji

  • Pół-prawda

• Zapping

Cele kształcenia:

Cele pozwalają określić, z jakim zamiarem należy podejmować określone działania edukacyjne formułowane z punktu widzenia społeczeństwa, jako całości i podmiotu ucznia.

Jeśli nie wiesz

do jakiego portu masz się skierować

wiatry pomyślne nie będą ci służyć.

Parafrazując można powiedzieć:

jeśli nie wiesz, co chcesz osiągnąć w życiu

nigdy tego nie osiągniesz

Jeśli nie wiesz, co chcesz nauczyć

Nigdy tego nie nauczysz.

Cele kształcenia stanowią wytyczne i zadania dla procesu kształcenia określają jego wymagania programowe i oczekiwane rezultaty.

Wyróżnia się trzy poziomy formowania celów edukacji:

1. Cele globalne – ideały - cele długoterminowe, wizja przyszłości wyrażona w kategoriach najbardziej ogólnych, formułowanych w odniesieniu do całego systemu edukacyjnego

2. Cele ogólne – cele średnioterminowe, formułowane w odniesieniu do określonych edukacji, poziomów, etapów kształcenia i przedmiotów.

3. Cele szczegółowe – cele operacyjne, odnoszące się do pojedynczych sekwencji kształcenia, opisują zamierzone efekty edukacji.

Globalne cele edukacji:

Cele globalne są to dalekosiężne plany, wizja rozwoju społeczeństwa, opracowujemy je z uwzględnieniem aspektu kulturowego, filozoficznego i cywilizacyjnego. Biorąc te trzy przesłanki, z których wynikają zadania a na końcu konkretne cele. Z punktu widzenia globalnych celów edukacji na szkole ciąży potrójna odpowiedzialność:

1. Za rozwój zrównoważony wszystkich sfer osobowościowych dzieci, młodzieży i wszystkich osób dorosłych

2. Za ciągłość i rozwój kultury, aby mierzyć drogę przyszła jak napisał Norwid trzeba wiedzieć skąd się wyszło i na fundamencie sprawdzonym przez wieki rozwijać nowe kierunki w kulturze

3. Za przygotowanie młodego i dorosłego pokolenia do życia i pracy w ciągle zmieniającej się rzeczywistości społecznej, gospodarczej i technicznej.

Strategicznym globalnym celem edukacji jest rozumieć świat – kierować sobą; w procesie zmiany cywilizacji przemysłowej w cywilizacje wiedzy i rodzenia się cywilizacji biotechnologicznej.

Aspekt kulturowy celów globalnych

Winien uwzględniać nakładanie się siedmiu warstw kulturowych:

1. Wartości kultury klasycznej, stanowiącej podstawę kultury zachodniej

2. Wartości kultury średniowiecznej, tradycyjnej

3. Wartości kultury modernistyczno – technokratycznej

4. Wartości kultury polskiej

5. Wartości kultury cywilizacji wiedzy – ścierania się modernizmu z postmodernizmem

6. Wartości Unii Europejskiej

7. Wartości postmodernistyczne moderny w rodzącej się cywilizacji biotechnologicznej – wyrażające się w zbalansowaniu przeciwstawnych ujęć kultury tradycyjnej, modernizmu, postmodernizmu i cyberprzestrzeni.

Obszary nowych zadań edukacyjnych w XXI:

• Szerokie zastosowanie nauki

• Ekspansja informatyki

• Globalna ekonomia

• Biotechnologia

• Budowanie nowego rozumienia życia na ziemi i naszych ludzkich ograniczeń na rzecz przyszłości

• Nowe obszary konkurencyjności

• Głód etniczności

• Akceptacja różnic kulturowych

• Docenianie kobiecości

• Zwrot ku uniwersalnym wartościom

• Kształtowanie nowej relacji młodzi – starzy

• Budowanie demokracji uczestniczącej w społeczeństwie obywatelskim

• Krytyczne korzystanie z mediów

• Edukacja przetrwania (ekologia, pacyfizm)

• Nowe wymagania świata pracy

• Potrzeba rozwoju zdolności twórczych

• Ciągła praca nad sobą

Kwieciński

Cele strategiczne edukacji w Unii Europejskiej to:

• Poprawa, jakości i efektywności systemów edukacji w UE

  • Podniesienie, jakości kształcenia i doskonalenia zawodowego osób prowadzących szkolenia

  • Rozwijanie kompetencji i umiejętności potrzebnych dla społeczeństwa wiedzy

  • Zapewnienie powszechnego dostępu do technologii informacyjno – komunikacyjnych

  • Zwiększenie rekrutacji przyjęć w dziedzinach nauk ścisłych i technicznych

  • Optymalne wykorzystanie zasobów

• Ułatwienie powszechnego dostępu do systemów edukacji

  • Tworzenie otwartego środowiska edukacyjnego

  • Uatrakcyjnienie procesu kształcenia

  • Wspieranie aktywności obywatelskiej, zapewnienie równości szans i spójności społecznej

Cele kształcenia ogólnego wg edukacji adaptacyjnej w cywilizacji przemysłowej to:

• Zaznajomienie siebie lub samego siebie z dorobkiem kultury nagromadzonej przez ludzkość

• Zaznajomienie z wiedza o przyrodzie, społeczeństwie i technice, z najważniejszymi prawami rządzącymi rozwojem przyrody, techniki i życia społecznego

• Kształtowanie umiejętności posługiwania się tymi prawami w praktyce

• Kształtowanie wartości, postawy życiowej młodego pokolenia, jego stosunku do przyrody, społeczeństwa, kultury i techniki

• Rozwijanie zdolności do samodzielnego myślenia, zdolności obserwacji, wyobraźni, uwagi i pamięci

• Kształtowanie zainteresowań, zamiłowań oraz wdrażanie do samokształcenia.

Cele ogólne kształcenia:

• Nabywanie zdolności poznawczych

• Kulturowe i filozoficzne wizje otaczającego świata

• Wartości humanistyczne

• Kwestie pragmatyczne, czyli użyteczność w działaniu głownie praktycznym

Człowiek musi posiąść umiejętność uczenia się sztuk życia.

Edukacja w cywilizacji wiedzy powinna doprowadzać uczniów do mądrości w wiedzy gdzie wiedze i wartości będą się wzajemnie uzupełniać.

Cele edukacji współczesnej:

• Poznawać świat

• Zgłębiać wiedze

• Cenić dobro i prawdę

• Kochać ludzi

Cel i kierunek rozwoju nowoczesnej edukacji:

• Uczyć się JAK ŻYĆ

• Uczyć się JAK SIĘ UCZYĆ, aby przez cale życie móc się uczyć

• Uczyć się MYŚLEĆ SWOBODNIE i REFLEKSYJNIE

• Uczyć się KOCHAĆ ŚWIAT i czynić go bardziej ludzkim

• Uczyć się jak się rozwijać samemu w pracy twórczej i dzięki niej

Człowiek ma posiąść umiejętność uczenia się sztuki życia

Edukacja w cywilizacji wiedzy powinna doprowadzać uczniów do mądrości w wiedzy gdzie wiedza i wartości będą się wzajemnie uzupełniać.

ZMIANA HIERARCHI CELÓW I ZADAŃ EDUKACYJNYCH
Cywilizacja przemysłowa – edukacja adaptacyjna:
Zapamiętanie wiadomości
Zrozumienie wiadomości
Opracowanie umiejętności
Kształtowanie postaw i świata wartości
Rozwój osobowości

Model wykształconego Polaka:

• Nie jest przykładem encyklopedysty

• Ale człowieka mądrego o wiadomościach zintegrowanych w funkcjonalny system własnej wiedzy

• Wrażliwego i refleksyjnego obywatela, aktywnego społecznie

• Doskonalącego siebie i wzbogacającego własne siły duchowe

Świadomość, aktywność, poczucie wartości moralnych i piękna to główne cechy wykształconego Polaka.

HOMO ZAPPIENS A HOMO SAPIENS
Homo zappiens
Reaguje natychmiast
Robi kilka rzeczy naraz (jak komputer)
Nieliniowy (jak hipertekst)
Usieciowiony
Nastawiony na społeczność
Nastawiony na obraz
Uczy się przez zabawę
Aktywny
Fantazja

Generacja komputerów, telewizji, Internetu, komórek nie umie słuchać i skupić uwagi przez dłuższy czas na jednym zagadnieniu jest to generacja zappingowania, czyli chwytania powierzchownych informacji i kojarzenia ich, poprzez myślenie asocjacyjne oparte na kojarzeniu buduje w umysłach chmurę pojęć musi ciągle cos działać, szukać, buszować po stronach www, uczenie dla niej jest gra i zabawa, kojarzenie powierzchownych oderwanych informacji. Należy pamiętać ze dostęp do wiedzy przez Internet i przez książkę to dwa różne sposoby myślenia i dwie różne wizje świata. Wiedza książkowa ma strukturę uporządkowana, linearna; wiedza, która zdobywa się w sieci jest hiper tekstualna ma strukturę rozgałęziona niepowiązana można założyć ze ludzie, którzy czytają książki dochodzą do podobnej wiedzy, dwie osoby, które czytają hipertekst wylądują całkiem gdzie indziej. Wyzwaniem dla pedagogiki i dydaktyki w tym na drugie 10 lecie w XXI wieku jest wypracowanie nowej dydaktyki kształcenia digitalnych tubylców tzw. metotyki, czyli sposobu nauczania opartym o sieć. Aby zappingowanie nie prowadziło do kształtowania człowieka płytkiego szkoła, edukacja powinna dążyć to osadzenia zappingowanych treści w tle kulturowym, gospodarczym i technicznym.

Edukacja w cywilizacji wiedzy powinna wykształcić uczniów:

• W bazowa wiedze linearna opanowana na podstawie studiowania tekstu drukowanego,

• Wizualna wiedze, wirtualno – realno – alegoryczna

• Wiedze hiper tekstualna o strukturze rozgałęzionej zdobywana w sieci za pomocą technologii informacyjno komunikacyjnej, która dla każdej osoby będzie mieć inna postać

• W umiejętności integracji wiedzy linearnej, wizualnej i hiper tekstualnej oraz wartości w celu doprowadzenia uczniów do mądrości wiedzy i doskonałości w działaniu

Tym, co cechuje obecna rewolucje informacyjna nie jest centralna rola informacji wiedzy, lecz zastosowanie wiedzy, informacji i technologii informacyjno komunikacyjnej do generowania nowej wiedzy. Nowa wiedza ma kreować nowoczesne technologie i tworzyć nowoczesnego człowieka po to, aby tworzyć jeszcze nowsza wiedze. W efekcie rodzi się samonakręcająca się spirala rozwoju poprzez nowoczesna wiedze. W cywilizacji wiedzy maleje znaczenie szarych kołnierzyków, czyli pracowników wykorzystujących w pracy głownie sile mięśni; wzrasta znaczenie białych kołnierzyków wykorzystujących wiedze w pracy, ale najbardziej w cenie są śnieżnobiałe kołnierzyki, przez które rozumie się osoby kreujące nowa wiedze i innowacje technologiczne oraz nowe systemy zarzadzania.

W cywilizacji wiedzy najbardziej ogólnym a zarazem strategicznym celem współczesnej szkoły jest rozwijanie postawy twórczej rozumianej bardzo szeroko zgodnie z założeniami psychologii i pedagogiki.

Przez postawę twórcza rozumiemy zespól dyspozycji poznawczych, emocjonalno poznaniowych i działaniowych, które umożliwiają jednostce reorganizacje dotychczasowych doświadczeń, odkrywanie i konstruowanie czegoś dla niej nowego i wartościowego, rzeczy, idei, sposoby działania, postrzegania itd.

W kształceniu ogólnym poprzez odpowiednia realizacje przedmiotów humanistycznych i matematyczno przyrodniczych należy dążyć nie tylko do rozwoju zdolności poznawczych, ale także w wyniku ukazywania kultury wysokiej literackiej i artystycznej i kultury życia powinniśmy na zasadzie wywoływania przeżyć rozwijać sferę emocjonalna i duchowa uczniów i wychowanków. To nie uczeń ma się nauczyć historii, fizyki, chemii i geografii, ale to te przedmioty maja nauczyć ucznia poznawać świat, rozwijać wiedze kreatywna a w uzupełnieniu o przeżycia wywoływane zarówno na przedmiotach humanistycznych jak i ścisłych rozwijać wnętrze uczniów.

Jednym z charakterystycznych objawów zmiana szkoły współczesnej jest postępująca integracja kształcenia ogólnego i zawodowego. Ta integracja wyraża się:

• W zbliżaniu kształcenia ogólnego do wymogów nie tylko rozwoju paidei i kultury, ale również do potrzeb życia i pracy, poprzez nasycenia treściami zawodowymi i odpowiednimi rozwiązaniami strukturalnymi

• W stopniowym wzmacnianiu roli kształcenia ogólnego, humanistycznego w kształceniu zawodowym

Dominujące do tej pory nauczanie pamięciowe, tradycyjne winno być zastępowane przez kształcenie transgresyjne pobudzające ucznia do pokonywania trudności i ograniczeń oraz przekraczania swoich możliwości. Pociąga to za sobą przechodzenie do modelu kształcenia generatywnego i doktryny krytyczno - refleksyjno – kreatywnej ukierunkowanej na kształtowanie postawy twórczej i systemu wartości poprzez dobór nowoczesnych (supernowoczesnych) treści i metod uczenia się.

Cele szczegółowe kształcenia:

• Formułują nauczyciele

• Odnoszą się do poszczególnych jednostek metodycznych (lekcji)

• Opisują zamierzona zmianę właściwości uczniów odnośnie

  • Systemu wartości postaw

  • Umiejętności

  • Opanowanych wiadomości

• Inaczej mówiąc cele szczegółowe opisują w sposób operacyjny, co uczniowie powinni umieć po zajęciach a czego nie umieli przed.

• Określają oczekiwany rezultat końcowy a nie opis lub streszczenie programu inaczej są to cele uczenia się w przeciwieństwie do celów nauczania.

• Określają one, co uczący się a nienauczający powinien umieć wykonać.

Cele nauczania najlepiej przedstawiać w postaci taksonomii. Taksonomia celów kształcenia to hierarchiczna klasyfikacja celów począwszy od tych najprostszych do najtrudniejszych do osiągniecia. Najczęściej taksonomie formułuje się do trzech dziedzin: poznawczej/ intelektualnej, wychowawczej, praktycznej.

Kategoria celów kształcenia wg B.S. Blooma:

1. Wiadomości

   1. Znajomość faktów

   2. Znajomość sposobów i środków opracowywania faktów

   3. Znajomość pojęć ogólnych i abstrakcyjnych

2. Rozumienie wiadomości

   1. Umiejętności interpretacji

   2. Umiejętności transferu, – czyli umiejętność przenoszenia treści z jednego języka lub formy na inną

   3. Umiejętność ekstrapolacji

3. Zastosowanie wiadomości

4. Analiza

   1. Analiza elementów

   2. Analiza zależności miedzy elementami

   3. Analiza zasad wg, których elementy treści są zorganizowane

5. Synteza – zdolność tworzenia spójnych całości z danych elementów oraz antycypowania (przewidywania) obrazu całości na podstawie fragmentarycznych danych

6. Ocena

   1. Faktów ze względu na zakładane cele

   2. Ocena w kategoriach wartości

   3. Ocena w kategoriach przyjętych kryteriów

Taksonomia celów kształcenia ABCD B. Niemierki:

Poziom	Kategoria
Wiadomości	Zapamiętywanie wiadomości Zrozumienie wiadomości
Umiejętności	Umiejętności stosowania wiadomości w sytuacjach typowych Umiejętności stosowania wiadomości w sytuacjach problemowych

Znajomość wiadomości jest ważna, ale niewystarczająca gdyż człowiek tak stosuje wiadomości jak mu podpowiadają wartości. Dlatego współczesną szkołę musimy uczynić szkołą wychowującą, rozwijającą sferę intelektualną, ale również sferę emocjonalną i duchową.

Taksonomia celów wychowania wg K. Denka

1. Rozpoznawanie wartości

2. Rozumienie wartości

3. Akceptowanie wartości

4. Respektowanie wartości

Taksonomia celów wychowania ABCD B. Niemierki:

Poziom	Kategoria
Zachowanie	Uczestnictwo w zachowaniu Uczestnictwo w zachowaniu
Postawy	Nastawienie na zachowanie System zachowań

Taksonomia celów praktycznych ABCD B. Niemierki:

Poziom	Kategoria
Działania	Naśladowanie działania Odtwarzanie działania
Umiejętności	Sprawność działania w stałych warunkach Sprawność działania w zmiennych warunkach

Wartości współczesnego wychowania:

„BYĆ” czy „MIEĆ”

Wiedza o zdobyczach nauki jest zaledwie drobną częścią wartości, które budują naszą osobowość oraz umiejętności działania w sprawie godziwej. Nawet perfekcyjnie przyswojenie wiedzy z określonej dziedziny nie daje odpowiedzi na zasadnicze pytania egzystencjalne: Jak żyć?, Do czego dążyć?, Według jakich kryteriów dokonywać wyboru kierunku działalności?

Rękojmią budowania upragnionego ładu są wartości. Pytanie o wartości to przecież pytanie o to, co robimy, do czego dążymy, jak postępujemy i jak powinniśmy postępować.

Pytanie o wartości to pytanie o kompas wg, którego mamy się orientować, gdy szukamy drogi w życiu.

Chodzi o to, aby wartości były:

• Rozpoznawane

• Rozumiane

• Akceptowane

• Respektowane

Wartości stanowiące podstawę wychowania:

• Wartości tworzące podstawy kultury europejskiej – kultura europejska (zachodnia) powstała w wyniku nałożenia się czterech warstw kulturowych:

• WARTOŚCI KLASYCZNE

  • Kultury Greckiej:

    • Zaczęły kształtować się w XXX wieku p.n.e. Podstawowa wartością dla człowieka jest do dziś praca, praca, jako źródło zdobycia środków na pożywienie utrzymanie się i dowartościowanie się

    • TECHNE – umiejętność uczenia się na podstawie obserwacji

    • Wiedza o charakterze samowiedzy, uczenia się, dochodzenia do wiedzy, ale wiedza ta nie miała przełożenia praktycznego

    • Wartości platońskie – uniwersalne

      • Prawda

      • Dobro

      • Piękno

    • Humanizm

    • Demokracja – jest wartością, o która należy dbać, rozwijać, hołubić, bo inaczej upada.

    • Sokrates, Platon, Arystoteles – sumowanie mądrości przekazywanie mądrości z pokolenia na pokolenie

  • Kultura Rzymska

    • Prawo

    • Sprawiedliwość

  • Religia chrześcijańska

    • Miłość jedynego Boga

    • Miłość bliźniego

  • Kultury ludów tubylczych

• WARTOŚCI ŚREDNIOWIECZA

  • Praca Techne

  • Wiedza dla samowiedzy

  • Wartości chrześcijańskie

    • Wiara

    • Nadzieja

    • Miłość

  • Wartości polskie

    • Bóg

    • Honor

    • Ojczyzna

    • Rodzina

• WARTOŚCI CYWILIZACJI PRZEMYSŁOWEJ

  • Rewolucja francuska

    • Wolność

    • Równość

    • Braterstwa

  • Oświecenie i pozytywizm

    • Rozum

    • Edukacja

    • Postęp techniczny

    • Praca

    • Rozwój nauki i techniki

    • Determinizm mechanistyczny – cogito argo sum – „myślę wiec jestem” – Kartezjusz, wiedza jest tą wiedza, która opiera się na logice i matematyce.

  • Społeczeństwo przemysłowe

    • Opracowanie technologii doprowadziło do powstania i rozwoju przemysłu, który z kolei wytworzył kulturę technokratyczną gdzie na pierwszym miejscu był zysk, pieniądz, kapitał a nie człowiek

      • Autorytet

      • Siła

      • Władza

    • Etyka protestancka

      • Sumienna praca

      • Oszczędzanie

      • Bogacenie się

• WARTOŚCI KULTURY POLSKIEJ

  • Dekalog, normy prawa

  • Spuścizna historyczna

  • Literatura, sztuka

  • Zwyczaje, obrzędy

  • Społecznie akceptowane sposoby zachowań zgodnie z wartościami uniwersalnymi

• WARTOŚCI CYWILIZACJI WIEDZY

  • Informacja

  • Wiedza, która służy do pomnażania wiedzy i demoralizacji ekonomii tworzenia mikro, nano i biotechnologii oraz rozwoju paidei i kultury.

  • Praca oparta na wiedzy

  • Wolność

  • Odpowiedzialność

  • Godność

  • Ciągłość i rozwój

    • Wartości podstawowe

      • Transcendentne – Bóg, świętość, wiara, zbawienie

      • Uniwersalne – prawda, dobro, piękno,

      • Estetyczne – piękno, harmonia

      • Poznawcze – wiedza, mądrość, refleksyjność,

      • Moralne – bohaterstwo, godność, honor, miłość, przyjaźń, odpowiedzialność, sprawiedliwość, skromność, szczerość, uczciwość, wierność,

      • Społeczne – demokracja, patriotyzm, praworządność, solidarność, tolerancja, rodzina,

      • Witalne – siła, zdrowie, życie,

      • Pragmatyczne – praca, spryt, talent, zazdrość

      • Prestiżowe – kariera, sława, władza, majątek, pieniądze

      • Hedonistyczne – radość, seks, zabawa

    • Umacnianie praw człowieka i obywatela

    • Wspieranie procesów demokratycznych i budowanie spójności społecznej

    • Sumienna praca, oszczędzanie i bogacenie się

    • Innowacyjność, przedsiębiorczość, jakość

    • Praworządność

    • Umiejętność współdziałania w zespole

    • Zaufanie

    • Kompetencje

  • Wolność

  • Równość

  • Zrównoważony rozwój

  • Solidarność społeczna

  • Zbalansowanie przeciwstawnych ujęć kultury tradycyjnej modernizmu, postmodernizmu i cyberświata

Wolność bez wartości równa się swawoli. A ta po sobie pozostawia pożogę.

Cywilizacja zachodnia

• Europa Zachodnia

• Europa Środkowa

• Ameryka Północna

• Ameryka Południowa

• Australia

• Nowa Zelandia

• Izrael

• Republika Południowej Afryki

Cywilizacja islamska

• Bliski wschód

• Daleki wschód

Kraj, naród jest mocny nie armią, lecz wartościami.

Jan Paweł II

Wartości podstawowe dzisiaj:

• Wiedza

• Doskonałość w wykonywaniu zawodu

• Dobra materialne

• Uczciwość

• Godność

• Honor

Nie ma dla człowieka piękniejszego przeżycia jak odkrywanie wolności pytając o prawdę

Tischner

Tak jak malarz posługując się paleta barw może namalować piękny obraz lub kicz,

tak człowiek na bazie wartości może ukształtować piękne życie lub odrzucając je – życie „przegrane”.

Formy nauczania termin ten oznacza organizacyjną stronę nauczania jak dobór uczniów i nauczycieli polaczenie ich w odpowiednie grupy, podział zajęć na lekcje i jednostki metodyczne: czas nauczania, miejsce nauczania. Formy nauczania można rozpatrywać w skali:

• Makro, – które odnosi się do systemu oświatowego w kraju;

  • Klasy 1 – 3 nauczanie zintegrowane gdzie dąży się do polaczenia treści z różnych przedmiotów;

  • Klasy 4 – 6 systematyczne, przedmiotowe;

  • Gimnazjum

  • Liceum profilowane (3 lata)

    • Przedmioty ogólne 80% - zmniejszenie czasu powoduje ze maja słabsze oceny a z czego gorzej piszą maturę

    • Przedmioty zawodowe 20% - stanowczo mało czasu by nauczyć zawodu w efekcie nie dostają żadnego certyfikatu do pracy w zawodzie

  • Liceum ogólnokształcące (3 lata)

  • Technikum (4 lata)

  • Zasadnicze szkoły zawodowe (2-3 lata)

    • Zmniejszenie tych szkół powoduje:

      • Brak fachowców

      • Obniżenie poziomu nauczania w szkołach średnich

  • Szkoła policealna

  • Szkoły wyższe

    • I stopnia

      • Licencjat (3 lata)

      • Inżynier (3,5 roku)

    • II stopnia

      • Po licencjacie

      • Po inżynieryjnych

        • 6 kierunków studiów podyplomowych:

          • Stomatologia

          • Prawo

          • Farmacja

          • Medycyna

          • Weterynaria

          • Psychologia

    • III stopnia

      • Doktoranckie (3 lata)

        • Poprzez studia i prace

        • Poprzez seminaria

• Mikro, – odnosi się do nauczania w szkołach

FORMY NAUCZANIA
NAUCZANIE ZBIOROWE
Zajęcia szkolne:
Klasowo – lekcyjne
Zespołowo laboratoryjne
Warsztatowo produkcyjne
Świetlicowe

Konspekt do zajęć – stanowi pisemną formę przygotowania się do zajęć a z drugiej strony jest to ściąga dla nauczyciela, z której nie tylko może, ale powinien korzystać w trakcie zajęć. Opracowanie konspektu wymaga bardzo dokładnego przemyślenia, z punktu widzenia treści, metod, sposobu oddziaływania na ucznia. Początkowi nauczyciele zobowiązani są pisać konspekty do wszystkich tematów. Nie ma jednolitej formy konspektu, nauczyciele piszą z miarą doświadczenia coraz bardziej zwięzłe konspekty rozwija się w nich zagadnienia coraz trudniejsze czy tez mniej znane dla nauczyciela.

KONSPEKT ZAJĘĆ na 4 maja

Klasa………… Przedmiot……………………………………………. Data……………

Temat zajęć:

Czas realizacji:

Miejsce zajęć:

1. Cele zajęć:

   1. Poznawcze …

   2. Kształcące…

   3. Wychowawcze…

2. Związek z programem nauczania, (z jakim, z czyim)…

3. Materiały edukacyjne (źródła – podręcznik autorstwa)…

4. Forma zajęć…

5. Plan ogólny zajęć (podać strategie lekcji i jej ogniwa)…

6. Metody nauczania (wymienić)…

7. Wykorzystywanie technologii informacyjnych TI (środki dydaktyczne, – co, gdzie, jak)…

8. Przyjęte kryteria oceniania…

9. Wspomaganie ze strony innych osób (rodziców, innych nauczycieli, studentów odbywających praktyki, asystentów kulturowych, doradców zawodowych)…

10. Plan szczegółowy zajęć (według przyjętej strategii):

Lp.	Część lekcji/ogniwo Czas trwania	Przebieg lekcji
		Czynności
		Nauczyciela
1.	Część wstępna ….. min
2.
3.
…
N	Zadanie i omówienie pracy domowej ….. min

Ocena i podpis opiekuna

………………………

Uwagi i spostrzeżenia prowadzącego:

Metoda podająca (pokaz):

• Treściwy i na temat

• Dostosowany do rozwoju słuchaczy

• Dobrze widoczny

• Powinien skupiać uwagę na elementach najistotniejszych

• Pokaz może mieć formę bezpośrednią pokazujemy uczniom naturalne okazy w naturalnej sytuacji

• Pokaz naturalnych przedmiotów przyniesionych do klasy

• Pokaz pośredni w formie fotografii, rysunków, filmu

• Ukierunkować uwagę na rzeczy istotne

• Przed wycieczką należy wywołać zainteresowania z punktu widzenia danego przedmiotu, zobaczenia czegoś, w tym celu należy wprowadzić uczniów w zagadnienie i postawić pytania, problemy, które oni w wyniku obserwacji na wycieczce powinni starać się rozwiązać

• Nauczyciel podczas pokazu powinien kierować obserwacją uczniów

• Korzystając z pokazu pośredniego należy tak skomponować obrazy: fotograficzne, rysunkowe, malarskie, filmowe, aby uwypuklały rzeczy najważniejsze mimo chodem skupiały wzrok uczniów

• Rysunek słowny – wykorzystując obraz zawierający informacje tekstowe należy zadbać:

  • Nie za duże dawki informacji

  • Tekst tak skomponować, aby uwypuklić poprzez powiększenie danych słów, użycie kolorów informacje najważniejsze

  • Określone zdanie tak rozkomponować na poszczególne linie, aby patrząc wzrokowo można było szybko rozczytać całość, objąć całość wzrokowo a jednocześnie poprzez uwypuklenie skupić uwagę na rzeczach najważniejszych

• W przypadku pokazu zwraca się uwagę, na jakość, ilość

Cele kształcenia wynikające z globalizacji:

Od kolonializmu przez okres zimnej wojny do dzisiaj istnieją na świecie dwa rodzaje cywilizacji:

• Cywilizacja rozwoju

• Cywilizacja przetrwania

Energia jednych społeczeństw skierowana jest na rozwój a drugich na przetrwanie.

To nie sprawa genów czy zawirowań politycznych ze jedne kraje się rozwijają a drugie nie, lecz istota leży w wartościach wyznawanych przez ludzi i w więziach łączących ich.

W dziejach Europy wystąpiły wcześniej trzy uporządkowania:

• Pierwszy w XIII,

• Drugi w XVI

• Trzeci XVIII/XIX.

Obecnie w wyniku przekształcenia cywilizacji przemysłowej w cywilizacje wiedzy zachodzącej globalizacji oraz ścierania się modernizmu z postmodernizmem dokonuje się czwarte uporządkowanie Europy, które wyznaczy kierunki rozwojowe tej części świata oraz poszczególnych krajów. W tym niepewnym świecie my mieszkańcy Polski odczuwamy dysonans poznawczy z jednej strony chcielibyśmy się identyfikować z kultura regionu i ojczystego kraju a z drugiej coraz bardziej poddawani jesteśmy procesom globalizacji, i za czym się opowiedzieć?

Jaki wybrać model kształcenia?

• Patriotyczno romantyczny - tożsamość narodowa, patriotyzm lokalny i narodowy, ugruntowanie małych ojczyzn

• Pragmatyczno cywilizacyjny - postęp naukowo techniczny, kształtowanie postaw i zachowań przyszłościowych

Postawmy jednak pytanie czy jeden model rozwoju wyklucza drugi, czy na bazie ukształtowanej przez setki lat nie można dążyć do rozwoju naukowo technicznego, pragmatycznego. Wraz z szybkim rozwojem techniki, technologii informacyjnych, rosnącą wymiana narodową, przemieszczaniem się ludzi i kapitałów coraz wyraźniej obserwuje się światowy proces globalizacji.

Globalizacja ma dwie twarze:

• Pozytywną – związaną ze wspólnym rozwiazywaniem problemów światowych miedzy innymi związanych z zanieczyszczeniem środowiska, ociepleniem, z walka z rożnymi epidemiami. Dzięki globalizacji następuje szybkie upowszechnienie nowości technologii i wyborów, z których wszyscy ludzie na Ziemi mogą korzystać.

• Negatywną – powiększanie rozwarstwienia społecznego, uzależnienie gospodarcze i kulturowe od najbogatszych.

Za sprawa globalizacji następuje bardzo szybkie upowszechnienie na świecie nauki, technologii, kultury, techniki i medycyny. Podstawowym założeniem globalizacji jest:

Otwórzmy rynki, znieśmy cła a wszyscy się wzbogacą

Przede wszystkim w wyniku globalizacji bogacą się bogaci, bo oni maja coś ciekawego, nowoczesnego do zaoferowania, do sprzedania. Zwolennicy globalizacji mówią jak się wzbogaca bogaci to stworzą miejsca pracy dla biednych. To prawda, ale nie współmiernie szybko bogacą się bogaci.

W myśl definicji OBCD:

Globalizacja oznacza rosnące umiędzynarodowienie rynków towarowych i usług, środków produkcji, systemów finansowych, technologii i przemysłu. Rosną w sile korporacje narodowe a maleje znaczenie rządów. W Polsce mamy ponad 80% sprywatyzowanych banków.

Praktycznie cały kapitał kierowany jest do krajów bogatych i przeznaczony na zaspakajanie potrzeb tej bogatej części ludności. W wyniku globalizacji świat zmierza do modelu 20/80 i pojęcia tittytainment. Specjaliści twierdza ze 20% wykształconej zdolnej populacji ludności wystarczać będzie żeby utrzymać gospodarkę światową w rozmachu i dla tej grupy będzie praca a reszta te 80% będzie poszukiwać pracy. 20% ludności należące do społeczeństw rozwiniętych narzucą reszcie świata własne modele rozwoju a 80% będzie wykluczone z postępu. Okres globalizacji, w który wkroczył świat jak pisze Bauman zaczyna dzielić ludzi na wytwórców, twórców i ludzi zbędnych. Za sprawą nowoczesnych maszyn sterowanych komputerowo, które pracują szybciej, taniej, wydajniej następuje wypieranie przez maszyny ludzi z pracy. Globaliści w stosunku do tych 80% ludzi świata przyjęli postawę tittytainment – mieszanka odurzającej rozrywki i wystarczającego pożywienia, dzięki której sfrustrowana ludność będzie można utrzymać w spokoju.

Prywatny dostatek publiczna nędza.

Globalizacja prowadzi do podziału świata na:

• Świat globalizatorów – bogate obszary – obejmuje 1/5 ludności

• Świat zglobalizowanych – biedne obszary – obejmuje 4/5 ludności

Globalizacja oznacza amerykanizacje wzorów kulturowych, która prowadzi do:

• Unifikacji zachowań ludzi na wzór konsumeryzmu,

• Akceptacji postaw popularyzowanych przez mas media,

• Przemieszczanie i mieszanie elementów kulturowych; kultury wysokiej i niskiej.

Globalizacja wywołała logikę rozpadu, która przyczynia się:

• Do szybkiego rozpadu wzorów kulturowych i systemów wartości, do kwestionowania w wielu kwestiach życia dziedzictwa kulturowego

• Prowadzi do utraty swoistości społeczeństwa, więzi społecznych, pracy, rodziny, szkoły, ojczyzny

Od roku 2008 wraz z kryzysem finansowym na świecie rozpoczął się koniec logiki win-win rozwoju przez globalizacje zgodnie z która wszyscy są zwycięzcami. Globalizacja zastępowana jest logika o sumie zerowej gdzie każde państwo postrzega sukcesy wszystkich innych, jako własną stratę. Chcąc podolac międzynarodowej rywalizacji w zglobalizowanym świecie należy szybko unowocześnić system oświaty w Polsce po względem merytorycznym i metodycznym na miarę cyberświata XXI wieku.

		wykład informacyjny opowiadanie opis prelekcja anegdota odczyt (referat) objaśnienie
PODAJĄCE
					metoda przypadków dyskusja związana z wykładem GRY DYDAKTYCZNE   DYSKUSJE DYDAKTYCZNE
			wykład problemowy wykład konwersatoryjny klasyczna metoda problemowa
PROBLEMOWE
			AKTYWIZUJĄCE
			⇒      film ⇒      sztuka teatralna ⇒      ekspozycje ⇒    plakaty
EKSPONUJĄCE pokaz połączony z przeżyciem				INSCENIZACJE
			⇒      ćwiczenia przedmiotowe ⇒      ćwiczenia laboratoryjne ⇒      ćwiczenia produkcyjne ⇒      metoda przewodniego tekstu
PRAKTYCZNE
					PROJEKTY EDUKACYJNE

METODY KSZTAŁCENIA:

Metodos – sposób postepowania, droga

Przez metodę kształcenia rozumie się systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami służący zrównoważonemu rozwojowi osobowości uczniów we wszystkich sferach zgodnie z przyjętymi celami kształcenia. Wszystkie metody kształcenia można podzielić na dwie zasadnicze grupy:

• Metody podające – służą „podawaniu wiedzy uczniom”

• Metody poszukująco aktywizujące – służą pobudzeniu myślenia uczniów, aby sami dochodzili do nowej wiedzy

METODY PODAJĄCE:

Wywołują jeden rodzaj aktywności uczniów związany z zapamiętywaniem przekazywanych wiadomości. Rozróżnia się:

• Metody oglądowe:

  • Pokaz

    • Dobra widoczność wszystkim

    • Wzbudzić zainteresowanie i skupić uwagę na rzeczach istotnych w tym celu patrzenie uczniów trzeba przekształcić w obserwacje ukierunkowana na cele istotne

    • Może mieć charakter:

      • Bezpośredni – gdzie pokazujemy dane przedmioty w środowisku naturalnym, sztucznym, spreparowanym

      • Pośredni – obrazy, rysunki, fotografie, filmy

  • Pomiar

• Metody słowne:

  • Opis:

    • Konkretny

    • Na temat

    • Zwięzły

    • Zrozumiały

    • Żywy

    • Dotyczyć charakterystyki osób, przedmiotów, zdarzeń

  • Opowiadanie

    • Może dotyczyć zdarzeń, przeżyć i posiadać określoną fabułę w stosunku do opisu jest emocjonalny, barwny, ciekawy

  • Pogadanka

    • Polega na wymianie poglądów pomiędzy nauczycielem a uczniem; nauczyciel poprzez stawianie pytań ukierunkowuje myślenie uczniów

    • Wciągająca

    • Pobudzająca myślenie i wartościowanie

  • Wykład (wprowadzający, kursowy, monograficzny)

    • Jedna osoba mówi a reszta słucha

  • Referaty

    • Pisemne przygotowanie wystąpienia na określony temat i słowne przedstawienie go do określonej grupy słuchaczy

    • Spełni oczekiwania, gdy pobudzi wszystkich, gdy referujący poruszy nurtujący wszystkich problem

  • Odczyty

    • Wygłasza, odczytuje czyiś tekst

  • Praca z tekstem

• Metody praktyczne (zgodnie z instrukcją nauczyciela, uczą odtwórczo):

  • Zajęcia praktyczne

  • Tradycyjne zajęcia laboratoryjne

METODY POSZUKUJĄCO AKTYWIZUJĄCE:

• METODY AKTYWIZUJĄCE:

  • Dyskusja

    • Frontalna – nauczyciel dyskutuje z uczniami,

    • Panelowa – dyskusja ze specjalistami oni między sobą dyskutują a uczniowie się przysłuchują,

    • Konferencyjna, – gdy w problemie da się wyróżnić kilka pod problemów klasę dzielimy na kilka grup a one dyskutują na różne tematy, aby pod koniec lekcji podzielili się wynikami

    • Wielokrotna – grupy mogą dojść do różnych wniosków

    • Okrągłego stołu – wszyscy są sobie równi, jedna osoba udziela głosu, ale niepodsumowywane

  • Klasyczna metoda problemowa

  • Metaplan

  • Analiza SOFT

  • Drama

  • Drzewko decyzyjne

  • Circept

  • Dywanik pomysłów

  • Myślące kapelusze

  • Mapa mózgu

  • Memory

  • Mowa ciała

  • Rybi szkielet

  • Po nitce do partnera

  • Piramida priorytetów

  • Graffiti

  • Metoda czarnej skrzynki

  • Metoda super bubel

• GRY DYDAKTYCZNE poprzez rozgrywanie wielu sytuacji, zdarzeń uczą uczniów myslec i dochodzić samemu do nowej wiedzy:

  • Odroczonego wartościowania (burza mózgów)

    • Skojarzeń

    • Syntetyczne

    • Kwestionariusze

    • Morfologiczne

    • Delficka

    • Scenariuszowa

    • Odwracania problemu

  • Gry sytuacyjne:

    • Analizy

    • Konfliktów

    • Zdarzeń

    • Przypadków

    • Dyskusji zespołowej

  • Gry symulacyjne:

    • Analizujące

    • Projektujące

    • Dobierania modelu symulacyjnego

  • Inscenizacyjne

    • Strukturalne

    • Niestrukturalne (o przebiegu:)

      • Jednoczesnym

      • Wielokrotnym

      • Czynno – obserwowalnym

  • Gry komputerowe

• METODY WALORYZACYJNE

  • Metody impresyjne

  • Metody ekspresyjne

• METODY POSZUKIWANIA, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych dziedzin

• METODY STOSOWANIA ZDOBYTEJ WIEDZY W PRAKTYCE

  • Szkolne metody praktycznego nauczania zawodu

    • Tradycyjne

      • Metoda pokazu

      • Metoda ćwiczeń

      • Metoda instruktażu

    • Nowoczesne

      • Metoda projektów

      • Metoda przewodniego tekstu

  • Uczenie się na stanowisku pracy

    • Metody uczenia przez relacje z druga osobą:

      • Szkolenie indywidualne

      • Coaching

      • Mentoring

    • Metody uczenia się poprzez wykonywanie zadań specjalnych

      • Zaangażowanie pracownika w specjalny projekt

      • Rotacja stanowiska

      • Oddelegowanie pracownika

      • Wyjazdy studyjne

• METODY PLANOWANIA, ORGANIZOWANIA I OCENIANIA WŁASNEJ NAUKI

• METODY SKUTECZNEGO POROZUMIEWANIA SIĘ w różnych sytuacjach, prezentacji własnego punktu widzenia, przygotowania do publicznych wystąpień

• METODA EFEKTYWNEGO WSPOLDZIALANIA W ZESPOLE PRACY w grupie, budowaniu więzi międzyludzkich, podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji

• METODY PRZYSWAJANIA SOBIE NOWYCH METOD i technik negocjacyjnego rozwiazywania konfliktów i problemów społecznych

• METODY ZDALNEGO KSZTAŁCENIA E-LEARNING

• METODY UCZENIA SIĘ PRZY WSPARCIU GRUPY

  • Uczenie się poprzez działanie

  • Grupy nieformalne

• METODY SAMODZIELNEGO DOKSZTALCANIA SIĘ

  • Udział w kursie korespondencyjnym

  • Uczenie się z wykorzystaniem komputera, technologii multimedialnych.

W nowej szkole uprzywilejowane sa metody aktywizujące należy jednak pamietac ze nie w metodzie tkwi ze ona jest aktywizujaca czy podajaca lecz w tym jak dana metoda jest stosowana czy pobudza uczniów do aktywności. Kazda metoda w wykonaniu może być aktywna lub pasywna. W związku z tym obecnie nie dzieli się metod na podajace i aktywizujące tylko mowi się o kontinuum metod którego początek wyznaczają metody oglądowe a zamykają metody zdalnego kształcenia.

Przemiany cywilizacyjne olbrzymi przyrost wiedzy i luka ludzka wymuszają rzeksztalcenie szkoły adaptacyjnej (przygotowującej do zycia w swiecie jaki jest) na szkole podmiotowa kladaca nacisk na rozwój osobowości uczniów we wszystkich sferach a to wymaga przekształcenia dydaktyki pamięci w dydaktykę myslenia, wartościowania i działania.

Dobre nauczanie na miare XXI wieku to nie to co mówisz ale to co pozostaje w glowie i sercu słuchacza, ucznia.

MEDIA:

(srodki społecznego przekazu) slowo to pochodzi z jezyka greckiego oznacza srodki przekazu,srodki komunikowania masowego przez które rozumie się instytucje i/lub urządzenia za pomocą których przekazuje się informacje do bardzo licznych odbiorców.

Media obecnie sa glownym zrodlem informacji, tworza rzeczywistość spoleczna i kultularna. Mowi się ze media stanowią 4 wladze w państwie, po ustawodawczej, wykonawczej, sadowniczej. Kto posiada media ten ma rząd dusz, przy pomocy mediów może wplywac i ksztaltowac opinie publiczna. Media sa producentami i dystrybutorami wiedzy, która umozliwia ludziom orientacje w swiecie. Obecnie media sa nie tylko glownym zrodlem informacji ale także szczególnie silnie ksztaltuja system wartości i postaw oraz staja się niezbędnymi narzędziami pracy intelektualnej.

Media dzielimy na:

• Mass media

• Media szkolne (środki dydaktyczne)

Rozwój i klasyfikacje mediów można ująć nastepujaco:

• Media drukowane

  • Prasa

  • Książki

• Środki transmisji informacji

  • Telegraf

  • Telefon

  • Dalekopis

  • Telefax

• Analogowe media dzwiekowe:

  • Patefon

  • Gramofon

  • Magnetofon

  • Radio

• Telewizja analogowa

  • Telewizja czarno-biala

  • Telewizja kolorowa

  • Wideo

  • Telewizja kablowa

  • Telewizja satelitarna

  • Telewizja wysokiej rozdzielczości

  • Kino domowe

• Cyfrowe media dzwiekowe

  • Plyty kompaktowe (CD,MC-D, MD)

  • Magnetofon cyfrowy (DAT, DOC)

  • Radio cyfrowe

• Cyfrowe srodki transmisji i zapisu obrazu TV

  • Telewizja cyfrowa

  • Plyty DVD, HD DVD, Blu-ray)

• Komputery i multimedia

  • Komputery osobiste, multimedialne

  • Tablice interakcyjne

• Sieci szerokopasmowe

  • Sieci lokalne

  • Sieci swiatowe

  • Internet

  • Infostrady

  • Inteligentna tele - powłoka Ziemi

Środki dydaktyczne:

• Zabawki

• Srodki proste np. plansze

• Srodki przedmiotowe naturalne

• Srodki eksperymentalno operacyjne

• Techniczne srodki dydaktyczne

  • Audiowizualne

  • Automatyzujące proces nauczania i uczenia się

  • Symulatory, audytory, laboratoria językowe

• Srodki informacji naukowej

Efektywności stosowania mediów w edukacji = urządzenia, oprogramowanie, ergonomia stosowania, metodyki, wykorzystania.

W nowoczesnej edukacji obowiazuje zasada wielkości metod, srodkow dydaktycznych i form kształcenia.

KWALIFIKOWANIE WIEDZY UCZNIÓW – POMIAR DYDAKTYCZNY

Pomiar dydaktyczny:

• Kontrola

• Ocena

• Pomiar efektywności kształcenia

Dotychczasowa edukacje w szkole charakteryzuje kult stopnia:

Biada szkole, która po to, aby uczyć musi uciekać się do oceniania.

W myśl pedagogiki humanistycznej kształcenie powinno być wartością samoistna szkolą powinna wykształcić takie warunki i tak motywować uczniów żeby oni sami chcieli się uczyć, żeby byli rządni wiedzy. Miernikiem takiej edukacji powinny być nie tyle stopnie szkolne, lecz to, jakim każdy uczeń w wyniku edukacji się staje. W edukacji adaptacyjnej ocena zamykała cały proces, pełniła tylko funkcje selekcyjna. W edukacji podmiotowej kontrola i ocena stanowi integralna cześć całego procesu kształcenia i głownie powinna służyć wzmocnieniu, podniesieniu, optymalizacji przebiegu tego procesu.

• Kontrola jest to czynność, która polega na uzyskiwaniu w sposób ciągły informacji o przebiegu nauczania

• Ocena stanowi sąd wyrażony w postaci stopnia o rezultatach uczenia się ucznia.

• Pomiar dydaktyczny to proces konstruowania narzędzi pomiarowych, wykorzystywania ich w celu zbierania informacji i oceniania

W edukacji podmiotowej najważniejsza funkcja kontroli (i oceny):

1. Sterująca - Nauczyciel rzucając pytania po klasie na podstawie odpowiedzi orientuje się, co uczniowie znają, co zrozumieli, w czym mają braki, i trudności i odpowiednio do uzyskiwanych odpowiedzi powinien modyfikować dalszy tok zajęć. Nie może nauczyciel iść dalej z materiałem, jeśli uczniowie czegoś nie rozumieją. Nie zrozumienie, bowiem niewielkiej kwestii może uniemożliwić  dalszą percepcje wykładu.  Co po pewnym czasie prowadzi do luk wiedzy ucznia a często do drugoroczności to pozwala również każdemu z uczniów zorientować się, co umie, w czym ma braki i co powinien nadrobić. 

2. Dydaktyczna – (nauczająca), nauczyciel powinien stworzyć atmosferę w klasie wywołując odpowiednie zainteresowanie w klasie, aby uczniowie z zainteresowaniem wsłuchiwali się w odpowiedzi kolegów, co pozwoli im uczyć się poprzez wsłuchiwanie się odpowiedzi innych, uczyć się nowych kwestii, uzupełniać braki, eliminować niezrozumiale watki z wykładów i prostować blednie przyswojona wiedze

3. Diagnostyczna – metodyczno – prognostyczna – pozwala nauczycielowi wyciągać wnioski, co do efektywności, sposobu prowadzenia zajęć a przez to modyfikować metody i środki dydaktyczne, należy pamiętać ze kontrola i ocena w sposób bardzo istotny wpływa na psychikę uczniów absolutnie nie może być ona realizowana w formie stresującej wiec odwrotnie powinna wzmacniać chęci, motywacje uczniów do uczenia się a nie blokować.

4. Selekcyjna – społeczna – nauczyciel musi dokonać w sposób obiektywny oceny wiedzy uczniów, aby sklasyfikować ich wiedze na poszczególne stopnie szkolne i dokonać promocji do następnej klasy, jest to szalenie trudne zadanie, aby obiektywnie ocenić wiedze uczniów z punktu widzenia merytorycznego i subiektywnego odczucia uczniów

Z punktu widzenia czasu, kiedy występuje kontrola wyróżnia się:

Kontrola wstępna Kontrola bieżąca Kontrola końcowa Kontrola dystansowa

Proces nauczania

• Kontrola wstępna – przeprowadzana jest na początku zajęć przed rozpoczęciem nowego tematu poprzez rzucane pytania pozwala nauczycielowi zorientować się o poziomie wiedzy uczniów z tego zakresu i odpowiednio do tego przyjąć punkt wyjściowy

• Kontrola bieżąca - która w formie rzucania pytań występuje w każdym momencie procesu nauczania. To ona po przez stężenie zwrotne może i powinna przyczyniać się do optymalizacji sposobu realizacji zajęć 

• Kontrola końcowa - występuje na zakończenie procesu kształcenia, zamyka jakiś dział czy dłuższy temat służy podsumowaniu zajęć, utrwaleniu i pełni funkcję selekcyjną. 
  Proces został zakończony, niestety nawet, gdy kontrola wypada niekorzystnie to nauczyciel nie ma możliwości zmodyfikować ten ze proces.

• Kontrola dystansowa - przeprowadzana jest od 4 do 6 tyg. po zakończeniu zajęć, po zakończeniu danego działu bez zapowiedzi, pozwala ona sprawdzić, co faktycznie uczniowie zrozumieli i zapamiętali, jakie zdobyli umiejętności, kontroluje ona nie tyle uczniów, co prace nauczyciela, z kontroli można wpisywać do dziennika oceny wysokie, jako forma nagrody dla ucznia. W literaturze tłumaczonej z języka angielskiego operuje się dwoma formami kontroli:

  1. Kontrola wspomagająca (kontrola bieżąca) - która służy wzmocnieniu, optymalizacji całego procesu nauczania, uczenia się

  2. Kontrola sumująca (kontrola końcowa)

Chcąc prawidłowo realizować proces kształcenia i kontroli oceniania uczniów nauczyciel powinien kierować się zasada wielości metod i środków. Dlatego nauczyciel powinien znac różnorodne metody nauczania oraz kontroli i wiedzy uczniów. Wszystkie metody kontroli i oceny dzieli się na:

1. METODY TRADYCYJNE:

   1. Kontrola ustna – potencjalnie najlepsza, pozwala sprawdzić nie tylko stan wiedzy ucznia, ale również ich myślenie, sposób dowodzenia, argumentowania, uzasadnienia; nauczyciel ma możliwość oddziaływania na sferę emocjonalna i duchowa uczniów; niestety metoda ta ma dwie wady:

      1. Brak ścisłe sformułowanych kryteriów oceny, co prowadzi do dużego subiektywizmu

      2. Bardzo duża czasochłonność

   2. Kontrola pisemna – jej zaleta jest to ze uczeń ma czas na przemyślenie odpowiedzi; nauczyciel ma czas i możliwość na porównanie różnych wypowiedzi uczniów stad teoretycznie oceny powinny być bardziej obiektywne okazuje się jednak ze kontrola pisemna jest również bardzo mało obiektywna:

      1. Wrażenie estetyczne pracy

Jakość egzaminu pisemnego i ustnego zależy również od rodzaju stawianych pytań. Pytania te można sklasyfikować nastepujaco:

• Wymagające prostej reprodukcji wiedzy książkowej – zdecydowanie najmniej porzadane ale w praktyce obowiazujace

• Wymagające przedstawienia przyczyny np. dlaczego polscy uczniowie nie chcą się uczyc?

• Wymagające porównania, analogii lub wskazania przeciwieństw

• Postulujące przedstawienie dowodow i przeprowadzenia analizy

• Wymagające oceny

• Prowadzące do syntezy i uogolnien

• Wymagające wyjaśnienia pojec

Chcąc dobrze kontrolować wiedze uczniów, a orzez to pobudzac ich do myslenia należy stosować również tzw pytania kreatywne, można je podzielić na 5 zasadniczych grup:

• Innowacyjne – pobudzające do szukania nowych rozwiazan, poprzez paradoksalne zmiany stanu rzeczy (zbliżone do prowokacji):

  • Co by było gdyby to było mniejsze, wiekssze, odwrócone na druga strone?

  • Jakby to podzeilic, polaczyc, cos wyeliminować?

  • Dodac jakiś kolor, jakas ceche?

  • Jakby to było postawione odwrotnie, jakby to zniklo, jakby to było wielkie jak gora?

  • Jeżeli nie wiesz – to co by było gdybys wiedział?

• Pytania rozwijające wyobraznie polisensoryczna i wizualizacje pojec abstrakcyjnych

  • Gdyby to miało kształt – to jaki?

  • Gdyby to wydawalo dźwięk – to jaki?

  • Gdyby to miało kolor – to jaki?

  • Gdyby to miało zapach – to jaki?

  • Gdyby to miało swój specyficzny sposób poruszania się – to jak by się poruszalo?

  • Gdyby moglo mowic – to co by powiedziało?

  • Gdyby było pora roku – to jaka?

  • Gdyby było ksiazka – to jaka?

• Pytania utrwalające transfery wiedzy i umiejetnosci na obszary praktyczne:

  • Gdzie to można zastosować w zyciu?

  • Jak to mkozna wykorzystać na codzien?

  • Co by się stało, jakby tego nie było lub ludzie by o tym nie wiedzieli?

• Pytania ewoluacyjne (uczące ewaluacji procesow i samooceny

  • Co było najtrudniejsze, co było najłatwiejsze?

  • Co czulliscie gdy dzialo się to

  1. Zajęcia i ćwiczenia praktyczne:

     • przygotowanie teoretyczne z tego zakresu,

     • przygotowanie materiałów, narzedzi do zajec

     • Umiejetnosc wykonywania tych prac

     • Lad na stanowisku pracy

     • Jakość i terminowość wykonania

     • Zachowywania przepisów bhp

  2. Analiza środków dydaktycznych –analiza srodkow nauczania i kontroli, podczas kontroli dajemy uczniowi do reki dany przedmiot i pytamy jak to jest zbudowane, pokaz, wytłumacz; nie tłumaczy tego abstrakcyjnie tylko w odniesieniu do danego przedmiotu

  3. Kontrola graficzna- uczen ma cos narysować

  4. Praca pisemna z obrona – uczniowie pisza prace a nauczyciel musi znaleźć czas żeby dokładnie ja przeczytać, zaznaczyć wszystkie ciekawe ujęcia, dyskusyjne sformułowania i blesy, a później z każdym uczniem porozmawiać na ten temat; rozmowa ta:

     • Zmusza uczniów do nauczenia się i przemyślenia tego co napisali

     • Utrwala wiedze dobra

     • Prostuje blednie przyswojone sobie wiadomosci

  5. Referaty:

     • nowoczesność ujęcia treści,

     • twórcze podejscie

i odczyty

1. Obserwacja – najlepsza metoda

1. METODY NOWOCZESNE:

   1. Testy dydaktyczne

   2. Kryteria i normy ocen – w sposob wyrazisty, jednoznaczny okreslic kryteria (co będziemy sprawdzali, oceniali i normy oceny)

   3. Kontrola standaryzowana – charakteryzuje się empirycznym sprawdzeniem na populacji ponad 3 tys uczniów trafności i rzetelności pytan oraz kryteriów oceny, czy pytania dotycza wymagan programowych, czy zostały sformułowane w sposób wyrazisty, jednoznaczny ze wszyscy tak samo je rozumieją

   4. Kontrola programowa – stosowana była w tzw kształceniu programowanym, po każdej dawce informacji (od pol strony do 2 stron) wystepowalo pytanie sprawdzające, w zaleznosci jak uczen odpowiedział na nie kierowany był do następnej dawki informacji. Obecnie ta kontrola wystepuje w nauczaniu z wykorzystaniem komputerow.

   5. Kontrola z wykorzystaniem wskaźnika pomiaru wiedzy Q – jej istota sprowadza się do tego ze Trawinski wyróżnił 4 poziomy widzy:

      • Poziom znajomości faktow – do którego przyjal kryterium oceniania: 1,5%

      • Poziom standaryzowanych operacji, kryterium oceniania: 2,2%

      • Poziom analityczno syntetyczny, kryterium oceniania: 3,3%

      • Poziom syntezy twórczej, kryterium oceniania: 5,0%

   6. Kontrola mikrokomputerowa – pozwala w krótkim czanie sprawdzić i jednoznacznei oceniac wiedze uczniów; jej jakość zależy od:

      • Jakości zastosowanych testow w komputerach

      • Jakości oprogramowania komputerowego

      • Żeby wyeliminować podpowiadania, program powinien być tak sformułowany aby na każdym komputerze wyswietlalk te zadania w innej kolejności, aby polozenia ich były w innej kolejności.

   7. Kontrola z wyposażeniem – podczas egzaminu uczniowie mogą korzystać ze wszystkiego, konsultować się, pytania do takiej kontroli formuluje sie w sposób przekrojowy, uczen musi orientować się w całym materiale.

   8. Kontrola portfolio – charakteryzuje się zbieraniem przez dluzszy czas prac uczniowskich i porównywania ich, dzięki temu można sprawdzić nie tylko wiedze koncowa uczniów ale również stopien rozwoju poszczególnych uczniów

   9. Programowanie kontroli – w trakcie jej stosowania:

      • Dokonujemy wyróżnienia obszarow pojęciowych, istotnych, ważnych kwestii o które nalezaloby zapytać

      • Kreślimy matryce w glowce(u gory) której zaznaczamy te obszary a w boczku poszczególne metody kontroli

	1	2	3	4	5
Kontrola ustna
Kontrola pisemna
Kontrola testowa
Kontrola mikrokomputerowa

• Nauczyciel dokonuje doboru do danego obszaru pojęciowego najbardziej adekwatnej metody

• Do dobranych metod w zakresie obszarow o opracowanie narzedzi kontroli np. zestawu narzedzi, zadań

• Badania empiryczne dowodzą ze stosdowanie tej metody przyczynia się do wzrostu efektywności ucznia o ponad 100%

1. Kontrola probabilistyczna – pozwala przy pomocy jednego pytania wymagającego odpowiedzi na 0,5 do 1 strony sprawdzić umiejetnosci uczniów z bardzo szerokiego materialu np. z 2/3 semestrow