ODRODZENIE POLSKI W 1918 ROKU –SPRAWĄ EUROPY
W czasach, gdy Polska nie istniała na mapie Europy, nie istniała również jako podmiot jakichkolwiek działań dyplomatycznych. Zadbały o to współpracujące ze sobą i solidarne wobec siebie państwa, które dokonały rozbiorów Rzeczpospolitej. W ich interesie było utrzymanie istniejącego ładu. Mimo tego sprawa polska nie utraciła swego znaczenia i sprawiała zaborcom najwięcej kłopotów. Kwestia Polski była czymś niepojętym w ujęciu ogólnoświatowym – jak naród, który liczył blisko 20mln ludzi, mający bogatą historię i tradycje niepodległościowe, mógł być pozbawiony własnej państwowości?
Sprawa Polski poróżniła zaborców. To, a mianowicie początek I wojny światowej, dało nadzieję Polakom na odbudowę państwowości. Było to tym bardziej realne, ponieważ zaborcy bardziej skupili się na tym jak wygrać wojnę, a sprawę Polski odsunęli na dalszy plan. Niemcy i Austro –Węgry nawoływali Polaków do walki w ich szeregach, by „wyzwolić się spod jarzma Moskali” i obiecywali w zamian tylko „sprawiedliwe i ludzkie traktowanie”. Rosjanie natomiast potępili w swej odezwie rozbiorców i wspomnieli o „zjednoczeniu ziem polskich”, lecz pod zwierzchnictwem Rosji. Jednak te deklaracje okazały się być jedynie pustymi słowami. Otóż Niemcy potraktowali sprawę polską jak problem wewnętrzny, a Rosja bardziej zajęta była uzyskaniem cieśnin czarnomorskich i Konstantynopola oraz Galicji Wschodniej.
Jednak wojna zaczęła przynosić istotne zmiany dla Polaków i przybliżała wizję niepodległości. Wraz z postępowaniem wojny, zaczęły rozbrzmiewać hasła wolności narodów. W 1915r. ziemie polskie zostały zajęte przez wojska państw centralnych, co rozjuszyło Rosję. Przy przejściu z okupacji rosyjskiej na niemiecką i austro – węgierską ludność nie odczuła poprawy bytu. Jedyne co zawdzięczali nowemu zaborcy to pozwolenie na działalność samorządową i rozwój oświaty. Rosjanie w swych zaborach narzucały rosyjski język, prawo i ustrój, a dyplomacja rosyjska dążyła do usunięcia sprawy polskiej z areny międzynarodowej.
Walki zaczęły wyczerpywać Niemców i ich sojuszników. Dostrzegli ratunek w powołaniu w swoje szeregi Polaków. Jednak by to zrobić, musieli obejść przepisy prawa międzynarodowego, które zabraniały przeprowadzenia mobilizacji na okupowanym obszarze. Wyjściem było utworzenie wojska przez samych Polaków, pod niemiecką kuratelą. Żeby było to legalne trzeba było utworzyć im państwo z utrzymaniem pozorów niezależności. Nowy twór – Królestwo Polskie - miało mieć swoje wojsko, ale nie będzie mogła prowadzić swojej polityki zagranicznej. Rząd rosyjski stwierdził, iż istnienie tegoż odrębnego państwa jest sprzeczne z prawem. Pociągnęło to za sobą falę protestów ze strony państw sojuszniczych Rosji. Jak mówiono w parlamencie włoskim – „Polska nie chce autonomii kulturalnej i ekonomicznej, lecz domaga się niepodległości suwerennego państwa”. To zmieniło również podejście Rosji do sprawy Polski. Przykładem świadczącym o tym jest rozkaz Mikołaja II do armii z 25 XII(1916),w którym mówi „o stworzeniu wolnej Polski”.
W sprawie Polski wypowiedział się także prezydent Thomas Woodrow Wilson w orędziu z 22 I 1917 –
„(…)winna istnieć zjednoczona, niepodległa i autonomiczna Polska”. W tamtych czasach właśnie sprawa polska stała się symbolem krzywdy, którą należy naprawić.
Po obaleniu caratu w Rosji opinia publiczna czekała z zaciekawieniem jakie stanowisko wobec Polski zajmie Piotrogród. Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich zapewniała, że „(…) Polska ma prawo być całkowicie niezależna pod względem państwowo – międzynarodowym”. Dwa dni później posłowie polscy do Dumy uzyskali audiencję u premiera Rządu Tymczasowego i wręczyli mu memoriał, w którym mówią m.in. o tym, że „Milczenie Rosji w tej historycznej chwili byłoby w Królestwie Polskim zrozumiane jako pozostawienie losów Polski na łasce nieprzyjacielskich państw centralnych”. Na odezwę Rządu Tymczasowego nie trzeba było długo czekać- „Naród rosyjski (…) przyznaje bratniemu narodowi polskiemu całą pełnię prawa stanowienia wg własnej woli o swoim losie”.
Państwa zachodnie poparły decyzje Rządu Tymczasowego co do uznania niepodległości i jedności Polski. Te wydarzenia przyczyniły się do usunięcia pewnego rodzaju przeszkody, która hamowała wypowiedzi w sprawie polskiej. 3 VI 1917r. została ogłoszona deklaracja sojusznicza, która zapowiadała „utworzenie Polski niepodległej i niepodzielnej w warunkach zapewniających jej swobodny rozwój polityczny i ekonomiczny, stanowi jeden z warunków trwałego i sprawiedliwego pokoju w Europie”.
Zaczęto rozumieć, że Polska jest niezbędna do utrzymania pokoju i równowagi na kontynencie. Położenie między Niemcami a Rosją czynią ją swoistym buforem, zapobiegającym wojnie, ale również jest ważnym elementem relacji wschód – zachód.
Elementem przełomowym było orędzie Wilsona z 8 I 1918r., w którym sformułował „jedynie możliwy program, który zapewni światu pokój”. W sprawie polskiej wypowiada się w następujący sposób – „Należy stworzyć niezawisłe państwo polskie (…), którego niezawisłość polityczną i gospodarczą oraz integralność terytorialną należy zagwarantować paktem międzynarodowym”.
Kolejnym przełomem była konferencja państw sojuszniczych z 3 VI 1918r. w Wersalu. W sorawie polskiej stwierdziła, iż utworzenie państwa polskiego jest jednym z warunków trwałego i sprawiedliwego pokoju i rządów prawa w Europie.
Latem 1918r. nastąpił przełom w wojnie i państwa centralne (w tym Niemcy) zmuszone zostały do odwrotu, co doprowadziło je do klęski. 4 VII 1918r. polska flaga po raz pierwszy pojawiła się wśród flag państw sprzymierzonych. Fakt, iż Polska stanie się państwem niepodległym wydawał się już przesądzony, jednak pozostała kwestia określenia jej granic, głównie zachodnich. Ustalono iż Poznańskie, Górny Śląsk, Pomorze Gdańskie i regencja olsztyńska wejdą w skład państwa polskiego.
11 XI 1918r. wraz z podpisaniem aktu kapitulacji Niemiec, w Polsce nastąpiło przejęcie władzy z rąk niemieckich. Dokonał tego Józef Piłsudski. Już 16 XI jako Naczelnik Państwa notyfikował w stolicach europejskich istnienie niepodległej Polski. Na czele rządu stanął Ignacy Paderewski (16 I 1919).
Potwierdza się stwierdzenie, jako że „Polska własną wolą i własnym czynem przyłożyła wybitnie ręki do dzieła państwowego swego wskrzeszenia”.