Odrodzenie Polski w 1918r.- sprawą Europy
Sytuacja przed wojną:
-sprawa Polska nieporuszana na arenie międzynarodowej,
-uważano że rozbiory są trwałe i nieodwracalne (współpraca i solidarność państw zaborczych),
-nie korzysta sytuacja (dominacja trzech potęg),
-nie widziano potrzeby zmian,
2. Zmiana w postrzeganiu sprawy polskiej:
-zachwianie solidarności zaborców w 2 poł. XIX w.
-wzrost świadomości narodowej u szerokich mas, w tym chłopów,
3. Sytuacja w trakcie wojny:
-zaborcy pragną wykorzystać potencjał militarny (zasoby, rekruci), Niemcy mówią o wyzwoleniu spod jarzma moskali , brak konkretnych obietnic (tylko sprawiedliwe i ludzkie traktowanie)
- ks. Nikołaj -Rosja potępia rozbiory , zjednoczenie Polski bod berłem cara,
-w 1915 r. Niemcy zajmują większość ziem polskich,
-kanclerz Theobald Bethmann-Hollweg- 19 się Reichstag o oswobodzeniu Polski, zatarciu przeciwności,
-Włochy i Francja zaczynają mówić o kwestii wolności narodów, zaczęto mówić o Polsce,
- Rosja nie zmienia postępowania, nie chce podnosić sprawy polskiej na arenie międzynarodowej, wydaje instrukcje 9 mar 1916r. aby sprawa PL została wykluczona jako przedmiot obrad międzynarodowych,
-Władysław Konopczyński „ zbawienie dla PL leży w wojnie która wyniszczy wszystkich gnębicieli”
-wyczerpane wojną i blokadą morską Niemcy szukają surowców i rekrutów, chcą polskiej armii pod swoim przywództwem, w sierpniu 1916 r. kanclerz Niemiec i aus-węg MSZ Stephen Burian naradzili się w sprawie PL
-ważne wydarzenie: 5 lis 1916 r. w Warszawie w obecności arcybiskupa Aleksandra Kakowskiego, prezydenta Zdzisława Lubomirskiego i rektora Józefa Brudzińskiego, gubernator Hans von Beseler odczytał manifest cesarski, obiecując utworzenie państwa PL po wojnie jako monarchii dziedzicznej i konstytucyjnej ( po raz pierwszy wysunięto urzędowo sprawę niepodległości PL), wywołało to w PL wielkie poruszenie, Polacy byli świadomi wagi tego aktu,
-uświadomienie zachodnim sferom politycznym znaczenie PL w budowaniu przeciw wagi dla Niemców (ujemny rezultat dla Niemców),
-rosyjskie protesty, uznanie aktu 5 lis za bezprawny i pozbawiony znaczenia,
- FR i WŁ stwierdziły że działania N i A-W wycisnęły na sprawie PL piętno międzynarodowe, zaczęto mówić o wskrzeszeniu narodu PL w jego całości etnograficznej i politycznej,
-RU zaczyna zmieniać stanowisko, 2 gru 1916 r. premier Aleksander Trepow mówił już o PL zjednoczonej i unii z RU,
-po audiencji Zygmunta Wielopolskiego 5 sty 1917 r. ogłoszono że PL ma być wolna, posiadać swoje izby prawodawcze, ustrój i armię
-25 sty utworzono komisję specjalną w sprawach PL ( Nikołaj Golicyn) która miała wypracować zasady budowy przyszłego państwa PL, jej pracę przerywa wybuch rewolucji,
-Ameryka: 22 sty w skierowanym do senatu orędziu prezydent Thomas Woodrow Wilson wypowiedział się na temat pokoju w europie oraz sprawy PL mówiąc że narody nie są niczyją własnością i nie mogą przechodzić z jednej władzy pod drugą,
-27 mar Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich uznała prawa PL do całkowitej niezależności pod wzgl. państwowo-międzynarodowym,
-na skutek memoriału wręczonego Grigorijowi Lwowowi premierowi Rządu Tymczasowego,30 mar 1917 r. powołano Komisję Likwidacyjną ds. Królestwa Polskiego, do zadań której należało: wyjaśnienie miejsca znajdowania oraz stanu państwowych i społecznych instytucji Królestwa Polskiego i ustalenie porządku likwidacji tychże, co wywołało aprobatę państw alianckich,
- niektóre opinie twierdzą że właśnie od marca 1917 r. mówimy o PL jako w pełni niepodległym państwie,
-3 cze ogłoszona zostaje deklaracja sojusznicza mówiąca iż utworzenie niepodległej i niepodzielnej PL stanowi warunek pokoju w europie,
-zaczęto też rozumieć że PL jako silne państwo w centrum europy jest potrzebne żeby zapobiec tarciom pomiędzy N a Ru w celu zachowania równowagi i pokoju,
-nie były z tego zadowolone władze N, dalej tworzyły polskie instytucje pod swoim nadzorem a także rozwiązały legiony a wielu legionistów, w tym Józef Piłsudzki, zostało internowanych, N zapewniali że to oni są przyjacielem PL(wyzwoliły PL spod ucisku RU),
-publiczne spory, coraz bardziej podnosiły wagę sprawy PL,
-przełomem było 14-sto punktowe orędzie T.W. Wilsona z 8 sty 1818 r. w którym pkt. 13 dotyczył PL i głosił „należy stworzyć niezawisłe państwo polskie, które winno obejmować terytoria zamieszkałe przez ludność niezaprzeczalnie polską, któremu należy zapewnić swobodny i bezpieczny dostęp do morza i którego niezawisłość polityczną i gospodarczą oraz integralność terytorialną należy zagwarantować paktem międzynarodowym.”
-jedną z przyczyn dla której USA chciało niepodległej PL było zatrzymanie rozlewania się rewolucji ze wschodu europy,
-3 cze 1818 r. konferencja państw sojuszniczych w Wersalu, utworzono niepodległe państwo PL,
-Niemcy w obliczu klęski, 5 paź kanclerz Maksymilian Badeński wysłał notę do prezydenta Wilsona z prośbą o rozpoczęcie rokowań, co wiązało się z między innymi przyjęciem zasad Wilsona, w tym pkt. 13 mówiącego o PL,
-Rada Regencyjna dążyła do przejęcia samodzielnej władzy, 13 paź Komitet Narodowy Polski zwrócił się do Koalicji o uznanie go z a rząd de facto, na co przystała tylko FR w niewielkim zakresie,
-11 lis 1818 r. nastąpiła kapitulacja N, nastąpiło przejęcie władzy z rąk niemieckich pod kierownictwem Józefa Piłsudzkiego, przechwycono liczne magazyny, arsenały i tabor kolejowy, dzięki czemu PL uniknęła spustoszenia,
-16 lis Piłsudzki notyfikował istnienie państwa PL w stolicach europy,
- 16 sty 1819 r. na czele rządu stanął Ignacy Paderewski,
-19 sty dwa miejsca dla delegacji PL na konferencji pokojowej,
-21 lut Rada Najwyższa Ententy rozpatrzyło pismo Paderewskiego w sprawie oficjalnego uznania państwa PL , co uzasadniono zrzeczeniem się władzy przez Piłsudzkiego na rzecz Sejmu , a potem został on ponownie wybrany przez aklamację.