1. ISTOTA, CELE, TREŚCI I ZASADY DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ

1.1. Zasady ogólne

1. Działalność szkoleniowo-metodyczna jest zespołem przedsięwzięć organizacyjnych i szkoleniowych, umożliwiających dowódcom wszystkich szczebli nabycie wiedzy oraz praktycznych umiejętności metodycznych w zakresie prowadzenia szkolenia wojskowego.

1.2. Istota działalności szkoleniowo-metodycznej

4. Istotą działalności szkoleniowo-metodycznej jest przygotowanie i doskonalenie bezpośrednio podległych dowódców do prowadzenia działalności szkoleniowej z podległymi komórkami organizacyjnymi, jednostkami, pododdziałami poprzez precyzyjną analizę celu, dobór treści szkolenia wynikających z zadań i przeznaczenia, właściwe zastosowanie form i metod przy wykorzystaniu dostępnej bazy szkoleniowej i zabezpieczenia materiałowo-technicznego.

1.3. Cele działalności szkoleniowo-metodycznej

6. Zasadniczym celem działalności szkoleniowo-metodycznej w SZ RP jest przygotowanie dowódców wszystkich szczebli dowodzenia, wykładowców, instruktorów, kandydatów na żołnierzy zawodowych w korpusie oficerów i podoficerów do kierowania i realizacji szkolenia oraz wdrażanie najskuteczniejszych form i metod w realizacji przedsięwzięć szkoleniowych.

1.4. Treści działalności szkoleniowo-metodycznej

9. Treścią działalności szkoleniowo-metodycznej jest:

a) metodyka przygotowania i prowadzenia zajęć i ćwiczeń;

b) doskonalenie form i metod szkolenia;

c) wypracowywanie kierunków działalności szkoleniowo-metodycznej, ich precyzowanie i weryfikacja;

d) wymiana wniosków i doświadczeń szkoleniowo-metodycznych;

e) weryfikacja programów szkolenia i kształcenia pod względem merytorycznym;

f) racjonalne wykorzystanie bazy szkoleniowej oraz limitów środków materiałowych;

g) dostosowanie elementów bazy szkoleniowej do wymogów programów i planów szkolenia oraz zakładanych celów szkoleniowych;

h) analiza i wdrażanie wniosków i doświadczeń z misji, operacji, ćwiczeń i bieżącej działalności szkoleniowej;

i) opracowywanie na potrzeby zabezpieczenia procesu szkolenia instrukcji, poradników metodycznych i pomocy szkoleniowych.

10. Dobór treści działalności szkoleniowo-metodycznej leży w kompetencjach dowódcy i jest uzależniony od szczebla dowodzenia, poziomu kształcenia i potrzeb szkoleniowo-metodycznych.

1.5. Zasady działalności szkoleniowo-metodycznej

11. Zasady szkolenia wojskowego to reguły organizowania i prezentowania treści szkolenia (kształcenia), ogólne normy postępowania podmiotów w czasie przygotowania i prowadzenia zajęć umożliwiające uwzględnienie jednocześnie informacji z wielu źródeł.

12. Zasady szkolenia (kształcenia) wojskowego, jako zasady działalności szkoleniowo-metodycznej, są prawidłowościami dydaktycznymi, normującymi proces szkolenia. Jako twierdzenia o charakterze normatywnym wynikają z występujących zależności przyczynowo -skutkowych ułatwiających zrozumienie tych procesów i ich stosowanie.

13. Do zasad szkolenia (kształcenia) wojskowego należą:

a) zasada świadomego i aktywnego udziału,

b) zasada wiązania teorii z praktyką,

c) zasada realizmu,

d) zasada poglądowości,

e) zasada jedności kształcenia indywidualnego i zespołowego,

f) zasada przystępności,

g) zasada stopniowania trudności,

h) zasada systematyczności,

i) zasada operatywności,

j) zasada trwałości.

14. Zasada świadomego i aktywnego udziału oznacza traktowanie szkolonego jako podmiotu szkolenia (kształcenia) a nie jako biernego uczestnika. Aktywność i świadomość uczestnika procesu szkolenia (kształcenia) przejawia się przez rozumienie celów kształcenia, współuczestniczenie w procesie, rozwijaniu zainteresowań i wewnętrznych, indywidualnych potrzeb zdobywania wiedzy i umiejętności niezbędnych do właściwego realizowania zadań.

15. Zasada wiązania teorii z praktyką umożliwia szkolonym zdobywanie nowych umiejętności przez łączenie wiedzy teoretycznej zdobytej uprzednio podczas wykładów, samokształcenia itp. z umiejętnościami praktycznymi i wykorzystanie ich w określonych sytuacjach.

16. Zasada realizmu polega na jak najbardziej realnym zbliżeniu szkolenia bojowego do rzeczywistych warunków przewidywanego pola walki.

17. Zasada poglądowości wiąże poznanie zmysłowe z poznaniem umysłowym i zapewnia sprawdzenie tego poznania w praktycznym działaniu. Zasada poglądowości wskazuje na możliwość kojarzenia poznania teoretycznego z działaniem praktycznym, występującym najczęściej w czasie zajęć (ćwiczeń praktycznych) na placach ćwiczeń i poligonach.

18. Zasada jedności kształcenia indywidualnego i zespołowego polega na jednolitym usystematyzowanym łączeniu szkolenia (kształcenia) indywidualnego poszczególnych dowódców, oficerów, żołnierzy, specjalistów ze szkoleniem w ramach pododdziału (sekcji, zespołu, centrum).

19. Zasada przystępności określa sposób doboru treści szkolenia (kształcenia) do właściwości intelektualnych i fizycznych szkolonych. Zgodnie z tą zasadą treści kształcenia dobieramy w sposób umożliwiający ich opanowanie przez szkolonych w określonym czasie szkoleniowym.

20. Zasada stopniowania trudności głosi konieczność takiego przekazywania wiedzy, aby szkolony poznawał najpierw zagadnienia łatwe i opierając się na tej wiedzy zapoznawał się z trudniejszymi, a bazą do poznawania nowych zagadnień był materiał już przez niego opanowany.

21. Zasada systematyczności polega na regularnym, cyklicznym realizowaniu przedsięwzięć szkoleniowych w celu utrwalania wiedzy i umiejętności już opanowanych oraz poszerzaniu ich o nowe treści szkolenia (kształcenia).

22. Zasada operatywności polega na posługiwaniu się przez podmiot (szkolonego) zdobytą dotychczas wiedzą (wyszkoleniem) oraz wykorzystywaniu jej w świadomy i planowy sposób w działaniu praktycznym. Wiedza bierna staje się w ten sposób wiedzą operatywną. Wiedza teoretyczna poprzez stosowanie w praktyce zostaje ugruntowana i poszerzona o bezpośrednie doświadczenie.

23. Zasada trwałości polega na doborze takich treści kształcenia, stosowaniu takich metod i środków dydaktycznych, aby przyswajane umiejętności i nawyki stawały się coraz trwalsze, dokładniejsze i usystematyzowane.

2. FORMY DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWO- METODYCZNEJ

24. Forma działalności szkoleniowo-metodycznej, to zewnętrzna, organizacyjna strona przedsięwzięcia szkoleniowego realizowanego w ramach procesu szkolenia, określająca jego charakter i warunki przebiegu. Odpowiada ona na pytanie: kto, gdzie, kiedy, w jakim układzie ma szkolić, aby osiągnąć zakładany cel. Forma określa zewnętrzny model zajęcia, nie wyjaśniając jak szkolić.

25. Działalność szkoleniowo-metodyczną prowadzi się wykorzystując w tym procesie, w zależności od potrzeb, odpowiednie formy i metody.

26. Do zasadniczych form działalności szkoleniowo-metodycznej należą:

Na poziomie strategicznym:

a) konferencja szkoleniowo-metodyczna;

b) narada szkoleniowo-metodyczna;

c) opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych.

Na poziomie operacyjnym:

a) narada szkoleniowo-metodyczna;

b) kurs szkoleniowo-metodyczny;

c) ćwiczenie instruktażowo-metodyczne;

d) opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych.

Na poziomie taktycznym:

a) narada szkoleniowo-metodyczna;

b) kurs szkoleniowo-metodyczny;

c) ćwiczenie instruktażowo-metodyczne.

d) zajęcia instruktażowo-metodyczne;

e) kurs instruktorsko-metodyczny;

f) zajęcia instruktorsko-metodyczne;

g) metodyczne zajęcia grupowe;

h) metodyczne zajęcia pokazowe;

i) opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych;

j) instruktaż;

k) samokształcenie metodyczne.

2.1. Konferencja szkoleniowo-metodyczna

27. Konferencja szkoleniowo-metodyczna jest formą działalności polegającą na spotkaniu dowódców, kadry dowództw, wykładowców zajmujących się problematyką szkoleniowo-metodyczną.

28. Istotą konferencji szkoleniowo-metodycznej jest jej prowadzenie w układzie przedsięwzięć organizacyjnych o zróżnicowanej formie.

29. Celem konferencji jest analiza sytuacji szkoleniowej i poszukiwanie nowych rozwiązań w działalności szkoleniowo-metodycznej oraz możliwości ich wdrażania w praktyce.

30. Treścią konferencji szkoleniowo-metodycznej jest:

a) przedstawienie osiągnięć szkoleniowych i szkoleniowo- metodycznych;

b) zaprezentowanie nowych koncepcji i technik szkolenia;

c) poszukiwanie rozwiązań problemów szkoleniowych;

d) prezentacja rozwiązań stosowanych w innych armiach i możliwości ich transponowania do potrzeb naszych sił zbrojnych.

2.2. Narada szkoleniowo-metodyczna

32. Narada szkoleniowo-metodyczna jest jedną z form działalności szkoleniowo-metodycznej służącą wymianie doświadczeń i wniosków.

33. Istotą narady szkoleniowo-metodycznej jest wymiana doświadczeń z zakresu działalności szkoleniowo-metodycznej, omówienie i rozwiązanie uchybień występujących w procesie szkolenia.

34. Celem narady szkoleniowo-metodycznej jest rozwiązywanie złożonych problemów szkoleniowo-metodycznych, analiza bieżącej sytuacji szkoleniowej oraz wypracowanie wniosków i wytyczanie kierunków dalszej działalności w tym zakresie.

35. Treścią narady szkoleniowo-metodycznej jest problematyka dotycząca strony organizacyjnej i metodycznej procesu szkolenia wojsk, doskonalenia kadry dydaktycznej, dowódczej i sztabowej do realizacji zadań szkoleniowych.

36. Liczba i skład osobowy uczestników narady każdorazowo wynika z potrzeb organizatora. Wskazane jest, aby uczestniczyli w niej dowódca (w roli prowadzącego), jego zastępca i szefowie komórek organizacyjnych dowództwa oraz dowódcy niższych szczebli w zależności od zakresu poruszanej problematyki.

2.3. Opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych

40. Opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych, to specyficzna forma działalności szkoleniowo-metodycznej realizowana indywidualnie przez dowódców.

41. Istotą opracowania materiałów metodyczno-szkoleniowych jest stworzenie narzędzi na potrzeby procesu szkolenia.

42. Celem opracowania materiałów szkoleniowo-metodycznych jest upowszechnianie treści pozytywnych doświadczeń metodycznych, co w efekcie przekłada się na indywidualne przygotowanie kadry dowódczej i dydaktycznej do realizacji zadań szkoleniowych.

43. Treścią i przedmiotem tej działalności jest przygotowanie materiałów takich jak: opracowania metodyczne, podręczniki, skrypty, poradniki metodyczne, mapy, schematy, foliogramy, prezentacje, filmy, makiety terenu, obiektów, sprzętu itp. Na szczeblu pododdziałów mogą to być przykładowe plany - konspekty do zajęć (ćwiczeń) i plany pracy instruktorów do zajęć z problematyki działalności szkoleniowo-metodycznej.

44. W celu rozwiązania istotnych i złożonych problemów z zakresu usprawniania szkolenia, dowódca może wyznaczyć zespół autorski. W zależności od skali ważności problemów może on zostać powołany na każdym poziomie dowodzenia.

45. W opracowaniu materiałów szkoleniowo-metodycznych istotną rolę odgrywa przełożony, który powinien ukierunkować pracę autora (zespołu autorskiego) i udzielić mu niezbędnej pomocy.

2.4. Kurs szkoleniowo-metodyczny

46. Kurs szkoleniowo-metodyczny jest formą szkolenia (doskonalenia) dowódców ZT, oddziałów, batalionów (równorzędnych) oraz personelu

dydaktycznego w szkolnictwie wojskowym. Organizowany jest od szczebla oddziału wzwyż oraz w szkolnictwie wojskowym. Organizowany może być także w korpusie osobowym lub grupie osobowej.

47. Istotą kursu szkoleniowo-metodycznego jest prowadzenie cyklu przedsięwzięć szkoleniowych o zróżnicowanej formie.

48. Celem kursu jest ujednolicenie i ukierunkowanie szkolenia oraz działalności szkoleniowo-metodycznej, proponowanie najlepszych form organizacyjnych i metod doskonalenia dowództw, sztabów i szkolenia wojsk.

49. Treścią kursu szkoleniowo-metodycznego jest:

-problematyka kierowania szkoleniem;

-upowszechnienie najlepszych doświadczeń metodycznych;

-przedstawianie problemów mających wpływ na wykonywanie zadań szkoleniowych;

-zapoznanie z nowymi rodzajami sprzętu bojowego, jego możliwościami oraz sposobami -- wykorzystania;

-zapoznanie uczestników z nowymi kierunkami w działalności szkoleniowej;

-zapoznanie z wnioskami z działalności kontrolnej.

50. Liczba i skład osobowy uczestników kursu wynika z potrzeb oraz rozpatrywanych problemów.

2.5. Ćwiczenie instruktażowo-metodyczne

52. Ćwiczenie instruktażowo-metodyczne jest formą metodycznego przygotowania kierownika ćwiczenia z wojskami. Realizowane jest na operacyjnym i taktycznym poziomie dowodzenia.

53. Istotą ćwiczenia instruktażowo-metodycznego jest realizowanie jednocześnie dwóch przedsięwzięć szkoleniowych, tj. ćwiczenia instruktażowo-metodycznego i ćwiczenia z wojskami.

54. Celem ćwiczenia instruktażowo-metodycznego jest:

-zaprezentowanie kierownikom ćwiczeń sposobu przygotowania i przeprowadzenia ćwiczenia;

-ujednolicenie sposobu organizacji prowadzenia ćwiczeń;

-doskonalenie umiejętności organizacyjnych i metodycznych kierowników ćwiczeń.

55. Ustalone podczas ćwiczenia instruktażowo-metodycznego sposoby organizowania i prowadzenia ćwiczeń są obowiązujące w danym okresie szkolenia.

56. Treścią ćwiczenia instruktażowo-metodycznego jest:

-miejsce, rola i zadania kierownika ćwiczenia w procesie przygotowania i prowadzenia -ćwiczenia z wojskami;

-struktura i praca zespołów funkcjonalnych kierownictwa ćwiczenia;

-metodyka prowadzenia zasadniczych etapów ćwiczenia;

-organizowanie i prowadzenie strzelań (kierowania ogniem);

-zabezpieczenie logistyczne ćwiczenia;

-zapewnienie bezpieczeństwa wojsk i zabezpieczenie rejonu ćwiczenia;

-przygotowanie dokumentacji do ćwiczeń;

-problem ochrony środowiska w ćwiczeniach;

-inne wynikające z potrzeb.

2.6. Zajęcia instruktażowo-metodyczne

61. Zajęcia instruktażowo-metodyczne są formą działalności szkoleniowo-metodycznej realizowaną na szczeblu plutonu, kompanii, batalionu (równorzędnych) oraz w szkolnictwie wojskowym.

62. Istotą zajęcia instruktażowo-metodycznego jest realizowanie jednocześnie dwóch przedsięwzięć szkoleniowych, tj. zajęcia instruktażowo-metodycznego i zajęcia programowego. Zajęcie programowe służy kierownikowi zajęcia instruktażowo-metodycznego do instruowania podwładnych w zakresie przygotowania i prowadzenia zajęć, np. dowódca batalionu (równorzędny) prowadzi zajęcie instruktażowo-metodyczne z dowódcami kompanii (równorzędnych) na początku cyklu tematycznego szkolenia kompanii (równorzędnej) w przedmiocie.

63. Celem zajęć instruktażowo-metodycznych jest przygotowanie kierownika zajęć do prowadzenia najbardziej złożonych zajęć wynikających z programu szkolenia. Zajęcia instruktażowo-metodyczne ujednolicają sposoby organizowania i prowadzenia tych zamierzeń szkoleniowych.

64. Treścią zajęć instruktażowo-metodycznych jest:

-planowanie i organizowanie zajęć;

-sposób rozpoczęcia i zakończenia zajęć programowych;

-prowadzenie złożonych zagadnień szkoleniowych;

-zabezpieczenie materiałowo-techniczne zajęć;

-warunki bezpieczeństwa;

-dokumentacja szkoleniowa;

-inne według potrzeb.

2.7. Kurs instruktorsko-metodyczny

68. Kurs instruktorsko-metodyczny jest formą grupowego szkolenia (doskonalenia) dowódców plutonów i drużyn (równorzędnych) oraz formą stosowaną w szkolnictwie wojskowym. Organizowany jest w batalionie (równorzędnym).

69. Istotą kursu instruktorsko-metodycznego jest realizacja w czasie jego trwania kilku zajęć w różnych formach, np. instruktorsko-metodycznych, metodycznych zajęć pokazowych, metodycznych zajęć grupowych, instruktażu, itp.

70. Celem kursu instruktorsko-metodycznego jest:

przygotowanie instruktorów do organizowania i prowadzenia zajęć programowych, instruowania na punkcie nauczania podczas zajęć;

podniesienie poziomu wiedzy instruktorów, utrwalenie umiejętności instruktorskich, zapoznanie z właściwą organizacją i metodyką szkolenia.

71. Treścią kursu instruktorsko-metodycznego jest:

-udzielenie praktycznych wskazówek metodycznych co do sposobów planowania, -organizacji i przygotowania zajęć;

-uczenie określonych czynności oraz postępowania dowódców w czasie realizacji zajęć;

-pokazanie najlepszych form organizacyjnych i metod szkolenia.

2.8. Zajęcia instruktorsko-metodyczne

73. Zajęcia instruktorsko-metodyczne stanowią formę przygotowania metodycznego instruktorów w pododdziałach i szkolnictwie wojskowym. Stosowane są przede wszystkim w ramach kursu instruktorsko-metodycznego.

74. Istotą zajęcia instruktorsko-metodycznego jest występowanie uczestników zajęcia w roli instruktorów i szkolonych na punkcie nauczania. W trakcie zajęcia doskonalone są umiejętności metodyczne i praktyczne instruktorów.

75. Celem zajęć instruktorsko-metodycznych jest przygotowanie oraz doskonalenie uczestników w występowaniu w roli instruktora na punkcie nauczania.

76. Treścią zajęcia instruktorsko-metodycznego jest:

-udzielenie praktycznych wskazówek metodycznych, co do sposobów przygotowania i --prowadzenia pracy na punkcie nauczania;

-nauka i doskonalenie określonych czynności metodycznych;

-działanie instruktora w toku realizacji zagadnienia szkoleniowego;

-doskonalenie i sprawdzenie umiejętności prowadzenia nauczania.

77. Po otrzymaniu instruktażu, uczestnicy zajęcia instruktorsko-metodycznego przygotowują się do realizacji określonych zagadnień szkoleniowych. Opracowują plan pracy instruktora na punkcie nauczania.

78. Prowadzenie zajęcia instruktorsko-metodycznego polega na praktycznej realizacji zagadnień szkoleniowych przez wyznaczonych uczestników zajęć z pozostałymi występującymi w roli szkolonych.

79. Część końcowa zajęć instruktorsko-metodycznych obejmuje ocenę przygotowania uczestników, udzielanie odpowiedzi na pytania, postawienie zadań oraz wydanie wytycznych i wskazówek organizacyjno-metodycznych dotyczących prowadzenia nauczania na punkcie nauczania.

2.9. Metodyczne zajęcia grupowe

80. Metodyczne zajęcia grupowe są formą przygotowania i doskonalenia umiejętności metodycznych kadry w zakresie planowania, organizowania i prowadzenia zajęć (ćwiczeń) na poziomie operacyjnym, taktycznym oraz w szkolnictwie wojskowym.

81. Istotą metodycznych zajęć grupowych jest występowanie wszystkich szkolonych w tej samej roli. Wszyscy uczestnicy zajęć rozwiązują te same problemy lub wykonują takie same zadania na tle przyjętej sytuacji szkoleniowej.

82. Celem metodycznych zajęć grupowych jest pogłębienie wiedzy teoretycznej oraz nauczanie i doskonalenie umiejętności praktycznych szkolonych w zakresie przygotowania i prowadzenia szkolenia (zajęć).

83. Treścią metodycznych zajęć grupowych jest:

planowanie, organizowanie i prowadzenie zajęć (ćwiczeń);

praktyczne wykonywanie dokumentów szkoleniowych.

84. Zajęcia poprzedzone są instruktażem, w trakcie którego kierownik zajęć udziela wytycznych dotyczących przygotowania szkolonych do zajęć w warunkach przyjętej sytuacji szkoleniowej.

2.10. Metodyczne zajęcia pokazowe

87. Metodyczne zajęcia pokazowe są formą działalności szkoleniowo-metodycznej bazującą na metodach poglądowych, których przedmiotem może być sprzęt, działanie (ćwiczenie praktyczne), teren (np. jego analiza), dokumentacja (mapa, szkic itp.).

88. Istotą metodycznych zajęć pokazowych jest to, że wszystkie czynności (działania) dowódców (instruktorów) lub techniki bojowej są przedstawione metodą poglądową, wzbogaconą komentarzem prowadzącego (organizatora) tych zajęć.

89. Celem metodycznych zajęć pokazowych jest przedstawienie optymalnych form organizacji i prowadzenia zajęć, dotyczących głównie zaprezentowania sposobów wykorzystania walorów uzbrojenia i sprzętu wojskowego lub nowych elementów bazy dydaktyczno-szkoleniowej.

90. Treścią metodycznych zajęć pokazowych mogą być organizacyjne i metodyczne aspekty przygotowania i prowadzenia programowych zajęć szkoleniowych oraz prezentacja sposobów optymalnego wykorzystania wprowadzanego uzbrojenia i sprzętu wojskowego, elementów bazy szkoleniowej, a przede wszystkim urządzeń wspomagających proces szkolenia (symulatory, trenażery itp.).

91. Pododdział uczestniczący w metodycznych zajęciach pokazowych powinien zostać wcześniej odpowiednio przygotowany (wyćwiczony) i prezentować w sposób wzorowy realizację czynności zarówno w aspekcie indywidualnym, jak i zespołowym.

92. Zabezpieczenie materiałowe zajęć powinno odpowiadać normom ustalonym dla danego tematu i być kompletne. Wykorzystywane w pokazie uzbrojenie i sprzęt wojskowy muszą być sprawne i w pełni prezentować swoje możliwości.

93. W zajęciach tego typu bardzo istotną rolę odgrywa komentator, który znając przebieg zajęć na podstawie wcześniej przygotowanego opracowania (komentarza) w sposób komunikatywny wyjaśnia zasadnicze problemy.

2.11. Instruktaż

94. Instruktaż jest najprostszą formą działalności szkoleniowo-metodycznej, stosowaną w szkoleniu dowództw, sztabów i wojsk, a szczególnie w procesie przygotowania zajęć programowych.

95. Istotą instruktażu jest metodyczne i merytoryczne przygotowanie dowódców (instruktorów) do pracy na punktach nauczania, wskazanie ich roli w czasie konkretnego zajęcia programowego. Udzielający instruktażu jest jednocześnie kierownikiem przyszłych zajęć.

96. Celem instruktażu jest doskonalenie umiejętności metodycznych podwładnych dowódców (instruktorów), uzgodnienie (ustalenie) ich postępowania podczas zajęć (ćwiczeń), a także sprawdzenie przygotowania do prowadzenia szkolenia oraz umiejętności korzystania z obiektów bazy szkoleniowej i sprzętu technicznego.

97. Treścią instruktażu jest:

-omówienie organizacji i przebiegu zajęć;

-omówienie warunków bezpieczeństwa;

-ustalenie sposobu przeprowadzenia poszczególnych zagadnień, w tym na punktach -nauczania;

-pokazanie sposobu wykonania ważniejszych/trudniejszych czynności szkoleniowych;

-ustalenie sposobów wykorzystania elementów bazy szkoleniowej oraz pomocy -szkoleniowych;

-sprawdzenie wiedzy i umiejętności uczestników instruktażu.

98. O przebiegu instruktażu i długości jego trwania decyduje kierownik przyszłych zajęć mając na uwadze zakres tematyczny, stopień złożoności zajęć oraz zasób wiedzy i umiejętności jego uczestników.

Instruktaż do zajęć prowadzony jest w miarę możliwości w miejscu ich prowadzenia, może być on przeprowadzony następującymi metodami:

-dyrektywną (rozkazodawczą),

-pokazową,

-kolegialną (aktywizującą).

100. W części wstępnej każdej z metod instruktażu kierownik zajęć podaje temat zajęć, cel instruktażu oraz zagadnienia szkoleniowe i czas na ich realizację, sprawdza stopień przygotowania się uczestników do instruktażu,.

101. W części głównej instruktażu prowadzonego metodą dyrektywną, kierownik zajęć podaje: temat i cel zajęć, zagadnienia szkoleniowe strukturę zajęć, określa i precyzuje sytuację taktyczną (tam gdzie jest to konieczne), określa metodę instruowania, ilość pomocy szkoleniowych i środków materiałowych, omawia warunki bezpieczeństwa, które powinny znaleźć się w planie pracy instruktora na punkcie nauczania.

102. Instruktaż prowadzony metodą pokazową w części głównej obejmuje pokaz – inscenizację realizacji poszczególnych zagadnień przez wcześniej przygotowanych instruktorów (dowódców), omówienie poszczególnych zagadnień, ostateczne ustalenie przebiegu szkolenia na każdym z punktów nauczania.

103. W metodzie kolegialnej zaangażowanie uczestników instruktażu jest tym większe, im bogatsze jest doświadczenie instruktorów i objawia się m.in. prezentowaniem przez nich własnych rozwiązań i koncepcji prowadzenia szkolenia na punkcie nauczania i wykorzystania elementów bazy szkoleniowej.

104. W części końcowej każdej z metod instruktażu kierownik zajęć ustala zakres przygotowania się instruktorów do zajęć oraz odpowiada na ewentualne pytania i wyjaśnia wszelkie wątpliwości. Ponadto, stawia zadania w zakresie przygotowania szkolonych do zajęć (dodatkowe szkolenie, ubiór, wyposażenie itp.).

2.12. Samokształcenie metodyczne

105. Ważną rolę w metodycznym przygotowaniu kadry odgrywa samokształcenie. Powinno ono wynikać z indywidualnego zapotrzebowania na wiedzę oraz potrzeb szkoleniowych.

106. Istotą samokształcenia jest indywidualna praca z wykorzystaniem materiałów szkoleniowych (literatura fachowa, monografie, biografie, zasoby e- larningowe).

107. Celem samokształcenia metodycznego jest aktualizacja, pogłębienie i rozszerzenie wiedzy oraz doskonalenie umiejętności szkoleniowo- metodycznych kierowników zajęć wykładowców i instruktorów.

108. Treścią samokształcenia metodycznego jest samodzielne poszukiwanie, studiowanie i analiza rozwiązań organizacyjno-metodycznych występujących w procesie szkolenia.

109. Samokształcenie tego typu może być:

-kierowane przez przełożonych;

-realizowane według własnych potrzeb.

3. METODY DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWEJ I METODYCZNEJ

111. Metoda szkolenia jest to sposób przekazywania wiedzy szkolonym w celu osiągnięcia zakładanych rezultatów szkoleniowych, wyposażenia ich w wiadomości, wyrobienia umiejętności oraz nawyków.

112. W działalności szkoleniowej wykorzystuje się te metody, które pozwalają szkolonym w krótkim czasie opanować wiedzę specjalistyczną oraz wyrabiają umiejętności i nawyki.

113. Do zasadniczych metod działalności szkoleniowej i metodycznej należą:

a) podające:

-wykład informacyjny,

-opowiadanie,

-opis.

b) poglądowe:

-pokaz przedmiotów,

-pokaz działania (ćwiczenia),

-pokaz terenu,

-pokaz obrazów (rysunków, szkiców).

c) praktyczne:

-ćwiczenia sensoryczne,

-ćwiczenia motoryczne,

-instruowanie.

d) problemowe:

-klasyczna metoda problemowa,

-wykład problemowy,

-metody aktywizujące.

3.1. Metody podające

114. W metodach podających stroną aktywną jest szkolący, zaś szkolony jest zasadniczo odbiorcą, jednak metody te są niezastąpione w przekazie informacji.

116. Wykład informacyjny polega na przekazywaniu szkolonym określonych informacji z zakresu przedmiotu szkolenia. W szkoleniu wojskowym stosuje się go wówczas, gdy w stosunkowo krótkim czasie należy omówić wiele faktów, zdarzeń, praw itd.

117. Opowiadanie jako metodę szkolenia wojskowego stosuje się wówczas, gdy występuje konieczność przedstawienia jakiejś akcji (rzeczywistej lub fikcyjnej).

118. Opis polega na charakteryzowaniu przedmiotów, zjawisk, faktów historycznych i osób. Opis dotyczy cech istotnych z punktu widzenia realizowanego tematu. Metoda opisu jest stosowana powszechnie na wszystkich szczeblach szkolenia wojskowego.

3.2. Metody poglądowe

119. Metody poglądowe, określane często mianem metod eksponujących, stosuje się w sytuacjach prezentowania szkolonym nowego uzbrojenia i sprzętu wojskowego, działania sztabów i wojsk, kierowników/instruktorów podczas zajęć/ćwiczeń, itp.

120. Metody poglądowe spełniają w szkoleniu wojskowym samodzielną funkcję tylko wówczas, gdy w danym zajęciu główną rolę odgrywa pokaz, zaś słowo mówione (opis, opowiadanie) spełnia funkcję pomocniczą.

121. Pokaz przedmiotów polega na demonstrowaniu ich właściwości przy jednoczesnym eksponowaniu ich cech najbardziej istotnych. Jeżeli nie jest możliwy pokaz oryginalnych przedmiotów, to wówczas należy zastąpić je modelami, makietami lub przekrojami.

122. Pokaz działania powszechnie stosuje się w szkoleniu podstawowym żołnierzy. Pokaz działania czynności dotyczy głównie takich przedmiotów szkolenia bojowego, jak musztra indywidualna i zespołowa oraz taktyka działania pojedynczego żołnierza.

123. Pokaz terenu wykorzystuje się najczęściej do szkolenia żołnierzy w umiejętnym orientowaniu się w terenie oraz ocenie terenu pod względem topograficznym i taktycznym. Metodę pokazu terenu w szerokim zakresie stosuje się w czasie zajęć z topografii i terenoznawstwa.

124. Metoda pokazu obrazów jest najczęściej wykorzystywana w toku wykładów i informacji oraz samodzielnej pracy, np. nauki własnej przed zajęciami czy ćwiczeniami. Największy efekt w tym zakresie daje film (prezentacja multimedialna), ponieważ oddaje ruch, ukazuje procesy i zjawiska, które są niedostępne bezpośredniej obserwacji.

3.3. Metody praktyczne

125. W grupie metod praktycznych podstawowe znaczenie mają różnego rodzaju metody ćwiczeń. Metody ćwiczeń mają na celu zarówno wyrabianie umiejętności praktycznych w zakresie wykonywania określonych czynności przy posługiwaniu się bronią, sprzętem, jak i kształtowanie wprawy w myśleniu kategoriami taktyczno-operacyjnymi czy metodycznymi. Służą również utrwalaniu już zdobytej wiedzy, a zwłaszcza jej operatywnego wykorzystania do rozwiązywania złożonych problemów.

126. Ćwiczenia praktyczne o charakterze sprawnościowym (motorycznym), wymagające aktywnych czynności motorycznych, wyrabiają wytrzymałość fizyczną. Dzięki ćwiczeniom tego typu nabywa się i doskonali umiejętności w posługiwaniu się uzbrojeniem i sprzętem wojskowym.

127. Ćwiczenia typu sensorycznego (umysłowego) mają na celu przede wszystkim kształtowanie umiejętności w zakresie rozwiązywania problemów operacyjno-taktycznych. Podczas ćwiczeń sensorycznych dowódcy zdobywają lub doskonalą posiadane umiejętności i nawyki w wykonywaniu czynności wynikających z procesu dowodzenia.

128. Instruowanie jest metodą praktyczną szeroko stosowaną w ramach szkolenia wojskowego przede wszystkim żołnierzy w okresie szkolenia podstawowego i specjalistycznego. W działalności szkoleniowej stosuje się dwa zasadnicze modele instruowania: podstawowy i problemowy.

3.4. Metody problemowe

129. Metody problemowe w najszerszym zakresie wykorzystuje się w szkoleniu kadr i doskonaleniu (np. obsad stanowisk dowodzenia). Dzięki stosowaniu metod problemowych szkolony zdobywa nową wiedzę nie na zasadzie gromadzenia informacji, ich zapamiętywania i rozumienia, jak przy metodach podających, lecz przez złożone procesy myślowe (analizę, syntezę, porównywanie, abstrahowanie, uogólnianie).

130. Podstawą stosowania metod problemowych jest sformułowanie problemu.

132. Klasyczna metoda problemowa polega na wywołaniu u szkolonych aktywności, której część stanowi formułowanie problemów, a następnie samodzielne i aktywne poszukiwanie ich rozwiązań.

133. Wykład problemowy jest to szczególny typ wykładu stosowanego w uczelniach wojskowych. Umożliwia on szkolonym czynny udział w toku jego trwania (głoszenia). Polega najczęściej na przedstawianiu całości tematu w postaci problemów wymagających rozwiązania oraz podaniu przykładów ich metodologicznej analizy i ukazywania następstw przyjętego sposobu rozumowania.

4. FORMY SZKOLENIA WOJSK

165. Szkolenie wojsk jest podstawowym obszarem funkcjonowania sił zbrojnych w okresie pokoju. Realizowane jest w garnizonach (MSD) w kraju i poza jego granicami, w obiektach poligonowych, centrach i ośrodkach szkolenia. Szkolenie realizowane jest w cyklach, okresach i etapach szkolenia, a ich czas trwania jest zróżnicowany i wynika z przeznaczenia, ukompletowania, potrzeb oraz możliwości ich zabezpieczenia.

166. W jednostkach wojskowych, szkolenie wojsk prowadzi się najczęściej w takich formach jak:

a) ćwiczenie taktyczne z wojskami (ćwiczenie taktyczno-specjalne);

b) zajęcia taktyczne (taktyczno-specjalne);

c) zajęcia praktyczne;

d) musztra bojowa;

e) trening:

-sensoryczny (o charakterze teoretycznym);

-motoryczny (o charakterze praktycznym);

f) kurs szkoleniowy;

g) podróż szkoleniowa.

167. Zajęcia mogą być realizowane w następujących formach organizacyjnych:

-szkolenie blokowe;

-szkolenie potokowe;

-szkolenie zintegrowane;

-szkolenie zgrywające;

4.1. Ćwiczenie taktyczne z wojskami

169. Ćwiczenia taktyczne z wojskami to najwyższa forma praktycznego szkolenia dowództw, sztabów i wojsk, w ramach której ćwiczący, dążąc do wykonania określonego zadania bojowego, na tle umownej sytuacji taktycznej, uczą się rozwiązywania problemów z zakresu przygotowania i prowadzenia walki.

4.2. Zajęcia taktyczne

170. Zajęcia taktyczne (taktyczno-specjalne) są formą szkolenia wojsk składającą się z zagadnień szkoleniowych obejmujących określony zakres tematyczny. Realizuje się je w ramach szkolenia programowego na szczeblu drużyny i plutonu (równorzędnych) oraz na szczeblu kompanii i batalionu (równorzędnych) z wyjątkiem tematów, które zostały zaklasyfikowane jako ćwiczenia.

4.3. Zajęcia praktyczne

171. Zajęcia praktyczne są formą szkolenia wojsk skoncentrowaną na praktycznej realizacji zagadnień szkolenia programowego.

172. Celem zajęć praktycznych jest przekazanie wiedzy, nauka i doskonalenie umiejętności, a także zgranie w działaniu zespołowym.

173. Istota zajęć praktycznych sprowadza się do realizowania tematyki szkolenia programowego w terenie (na placach ćwiczeń, miejscach rozmieszczenia trenażerów, PST itp.). W zajęciach praktycznych przygotowuje się szkolonych do realizacji zadań kompleksowo zgodnie z przeznaczeniem.

174. Treścią zajęć praktycznych jest:

-nauka i doskonalenie indywidualnych umiejętności specjalistycznych żołnierzy;

-zgrywanie żołnierzy do działania w składzie pododdziałów, grup zadaniowych;

-utrzymanie określonych zdolności i podwyższanie sprawności pododdziałów.

167. Zajęcia mogą być realizowane w następujących formach organizacyjnych:

175. Zajęcia praktyczne mogą być prowadzone w tzw. zgrupowaniach szkoleniowych jako szkolenie blokowe, potokowe lub zintegrowane.

176. Szkolenie blokowe polega na połączeniu kilku tematów, zagadnień z danego przedmiotu w bloki szkoleniowe (tematyczne), realizowanych na specjalistycznym obiekcie szkoleniowym. Szkoleniem kieruje dowódca pododdziału (TGB, ZZ, ZB) z udziałem instruktorów rodzajów wojsk lub służb.

177. Szkolenie potokowe polega na szkoleniu realizowanym na odpowiednio przygotowanym obiekcie szkoleniowym (w oparciu o punkty nauczania), kolejno zmieniających się pododdziałów. Po zakończeniu szkolenia na danym punkcie nauczania pododdział przechodzi na następny i kontynuuje szkolenie, natomiast instruktorzy pozostają na punktach nauczania i realizują tą samą problematykę z kolejnym pododdziałem.

178. Szkolenie zintegrowane polega na równoczesnym szkoleniu całości pododdziału, TGB, ZZ, ZB, najczęściej wzmocnionego batalionu (równorzędnego) z wykorzystaniem odpowiedniej bazy szkoleniowej.

179. Szkolenie zgrywające jest specyficzną formą zajęć praktycznych stosowaną w szkoleniu bojowym, zwłaszcza w taktyce. Poprzedza przejście od szkolenia indywidualnego do szkolenia w składzie pododdziału wyższego szczebla. Szkolenie zgrywające jest realizowane od szczebla plutonu poprzez kompanię do batalionu /równorzędnych/ włącznie. Polega na praktycznym nauczeniu i doskonaleniu umiejętności zespołowego działania w składzie pododdziału. Treścią szkolenia jest głównie przyjmowanie ugrupowania bojowego (szyków) i ich zmiana, manewr na polu walki oraz kierowanie działaniem podwładnych. Kierownikiem zajęć zgrywających jest dowódca zgrywanego pododdziału. W zajęciach zgrywających żołnierze występują z etatowym uzbrojeniem i wyposażeniem oraz środkami dowodzenia i łączności.

4.4. Musztra bojowa

180. Musztra bojowa stanowi podstawową formę szkolenia bojowego wojsk w szkoleniu indywidualnym, sekcji, drużyny, załogi oraz plutonu (równorzędnych). Ze względu na swoją specyfikę musztra bojowa posiada cechy zarówno metody jak i formy. Może być stosowana samodzielnie lub w ramach zajęć praktycznych.

181. Musztra bojowa ma na celu przygotowanie żołnierza, pododdziału do sprawnego, nawykowego działania. Celem musztry bojowej jest pełne opanowanie ćwiczonych czynności oraz nabycie określonych nawyków.

182. Istotą musztry bojowej jest wielokrotne ćwiczenie czynności – aż do pełnego ich opanowania.

183. Treścią musztry bojowej jest nauczanie właściwego wykonywania czynności indywidualnych i zespołowych.

184. Do musztry bojowej z wykorzystaniem sprzętu bojowego przystępuje się dopiero po przećwiczeniu podobnego zagadnienia bez sprzętu.

185. W zajęciach prowadzonych w formie musztry bojowej stwarza się proste sytuacje taktyczne. Nie obowiązuje w tym przypadku zasada zachowania ciągłości taktycznej i kierunku działania.

186. W sytuacji, gdy czas przeznaczony na wykonanie określonego zadania skończył się a nie opanowano danego zagadnienia, należy zrezygnować z przerobienia innego – mniej ważnego, a dążyć do pełnego opanowania zagadnienia zasadniczego.

4.5. Trening

187. Trening jest formą szkolenia żołnierzy i pododdziałów polegającą na systematycznym ćwiczeniu czynności sensorycznych (umysłowych) lub motorycznych (praktycznych) dla uzyskania określonego poziomu wyszkolenia indywidualnego lub zespołowego. Może odbywać się w terenie (ośrodkach szkolenia i placach ćwiczeń) lub w pomieszczeniach szkoleniowych z wykorzystaniem symulatorów i trenażerów, a także UiSW. Do treningu można przystąpić wtedy, kiedy zakres wiedzy i podstawowe umiejętności praktyczne z danej dziedziny są już szkolonym znane.

188. Celem treningu jest doskonalenie, odtworzenie, podtrzymywanie lub podwyższenie umiejętności u szkolonych.

189. Istotą treningu jest to, że szkolony poprzez systematyczne powtarzanie czynności wyrabia w sobie określone nawyki i zachowania lub umiejętność elastycznego zastosowania posiadanej wiedzy w praktyce. Trening prowadzi się także, gdy cele szkolenia programowego nie zostały osiągnięte, nie uzyskano odpowiedniego poziomu wyszkolenia lub istnieje potrzeba jego odtworzenia.

190. Treścią treningu są powtarzające się czynności sensoryczne i motoryczne wykonywane indywidualnie lub zespołowo w składzie pododdziału.

191. Przebieg treningu uzależniony jest od charakteru wykonywanych czynności praktycznych (sensorycznych lub motorycznych). W obu przypadkach rozpoczyna się od podania tematu, wskazania celu i znaczenia wyodrębnionych umiejętności. Częścią główną treningu jest wykonywanie czynności pod nadzorem instruktora (kierownika treningu) w dalszej części samodzielnie. Częścią końcową jest kontrola i ocena stopnia sprawności szkolonych prowadzone przez instruktora (kierownika treningu).

4.6. Kurs szkoleniowy

192. Kurs szkoleniowy jest zorganizowaną formą szkolenia żołnierzy specjalistów w ośrodkach, centrach szkolenia i jednostkach wojskowych. Kursy szkoleniowe można prowadzić w poszczególnych okresach szkolenia pododdziałów (drużyna, pluton, kompania, batalion).

193. Celem kursu jest wyposażenie żołnierzy w nową wiedzę oraz doskonalenie umiejętności i nawyków w ramach posiadanej lub dodatkowej specjalności.

194. Istotą kursu szkoleniowego jest prowadzenie cyklu szkoleń o zróżnicowanej formie organizacyjnej i tematycznej. Kursy szkoleniowe prowadzi się dla poszczególnych grup specjalistów.

195. Treścią kursu szkoleniowego jest:

-przekazanie nowej wiedzy specjalistycznej;

-wyrabianie nawyków;

-nauka i doskonalenie procedur i technik działania;

-efektywne wykorzystanie UiSW;

-doskonalenie i utrwalanie umiejętności

-inne (według potrzeb).

4.7. Podróż szkoleniowa

196. Podróże szkoleniowe są formą szkolenia żołnierzy - kandydatów na dowódców w WSO, centrach, ośrodkach szkolenia oraz formą szkolenia indywidualnego lub zespołowego dowództw polegająca na porównaniu (analizie) prowadzonych w historii działań zbrojnych (walk) w danym terenie z podjętymi decyzjami przez szkolonych.

5. PLANOWANIE I ORGANIZOWANIE DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ

5.1. Zasady planowania

197. Planowanie jest jedną z funkcji kierowania i dowodzenia. Opiera się na wnikliwej analizie zadań szkoleniowych i ocenie sytuacji szkoleniowej. Planowanie polega na przewidywaniu układu rzeczowo-czasowo-przestrzennego przedsięwzięć szkoleniowych oraz formułowaniu do tego układu odpowiednich celów.

198. Przedmiotem planowania działalności szkoleniowo-metodycznej są: zadania, cele, formy, metody, czas, baza szkoleniowa i zabezpieczenie materiałowo-techniczne.

199. Planowanie działalności szkoleniowo-metodycznej dotyczy wszystkich szczebli dowodzenia do kompanii (równorzędnej) włącznie. Prowadzi się je w ramach programowania ćwiczeń i planowania działalności bieżącej w Siłach Zbrojnych RP.

199. Planowanie działalności szkoleniowo-metodycznej dotyczy wszystkich szczebli dowodzenia do kompanii (równorzędnej) włącznie. Prowadzi się je w ramach programowania ćwiczeń i planowania działalności bieżącej w Siłach Zbrojnych RP.

200. W ramach programowania ćwiczeń poszczególnych szczebli dowodzenia – planuje się jedno ćwiczenie instruktażowo-metodyczne do realizacji w okresie objętym programowaniem.