MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ

SZTAB GENERALNY WOJSKA POLSKIEGO

INSTRUKCJA O DZIAŁALNOŚCI

SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ

WARSZAWA

2009

SZEF

SZTABU GENERALNEGO WP

ROZKAZ Nr 955/Szkol./P7

SZEFA SZTABU GENERALNEGO WP

z dnia 21 grudnia 2009 r.

w sprawie wprowadzenia do użytku w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej wojskowych wydawnictw specjalistycznych.

Na podstawie § 7 ust. 3 „Regulaminu Organizacyjnego Ministerstwa Obrony Narodowej" stanowiącego załącznik do zarządzenia Nr 40/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 22 listopada 2006 r. w sprawie regulaminu organizacyjnego Ministerstwa Obrony Narodowej (Dz. Urz. MON Nr 21 poz. 270 z późn. zm.)

rozkazuję:

1. Z dniem 31 grudnia 2009 r. wprowadzić do użytku służbowego
   w Sztabie Generalnym WP oraz Siłach Zbrojnych RP „Instrukcję o działalności szkoleniowo-metodycznej”.

2. Jednocześnie traci moc Zarządzenie nr 03 Szefa Głównego Zarządu Szkolenia Bojowego WP z dnia 25.01.1988 r. wprowadzające do użytku instrukcję „Zasady organizowania i prowadzenia działalności metodyczno-szkoleniowej w Siłach Zbrojnych RP” sygn. Szkol. 692/88.

3. Rozkaz wchodzi w życie z dniem podpisania.

Szef Sztabu Generalnego WP

/-/ generał Franciszek GĄGOR

WSTĘP

Metodyczne przygotowanie kadry zawodowej do szkolenia wojsk
w zasadniczym wymiarze realizuje szkolnictwo wojskowe. Jednak studia
w wyższej szkole oficerskiej (akademii) lub nauka w szkołach podoficerskich, centrach i ośrodkach szkolenia stanowi dopiero początek kształtowania właściwych cech niezbędnych przyszłemu dowódcy - organizatorowi szkolenia lub instruktorowi. Doskonalenie w tym zakresie odbywa się na stanowiskach w jednostkach wojskowych, gdzie integralnym elementem procesu szkolenia jest działalność szkoleniowo-metodyczna prowadzona na każdym szczeblu dowodzenia.

W „Instrukcji o działalności szkoleniowo-metodycznej” usystema-tyzowano pojęciowo zasady, formy i metody przedmiotowej działalności. Planowanie i organizowanie działalności szkoleniowo-metodycznej ujęto jako funkcje kierowania i dowodzenia.

W instrukcji sprecyzowano zakres odpowiedzialności poszczególnych szczebli dowodzenia za prowadzenie powyższej działalności. Instrukcja jest więc narzędziem kierowników ćwiczeń (zajęć) wykładowców i instruktorów
w toku przygotowania się i prowadzenia działalności szkoleniowej, a w tym specyficznej działalności - szkoleniowo-metodycznej.

Treści instrukcji nie precyzują w pełni sposobu realizacji działalności szkoleniowo-metodycznej w poszczególnych rodzajach sił zbrojnych, rodzajach wojsk i służb oraz szkolnictwie wojskowym ze wzglądu na ich specyfikę. Dlatego też wykorzystując bazę zasad, form i metod działalności szkoleniowo-metodycznej, szczegółowa problematyka z tym związana powinna być rozwinięta w wewnętrznych wydawnictwach RSZ i jednostek szkolnictwa wojskowego, szczególnie w poradnikach przedmiotowych i tematycznych.

1. ISTOTA, CELE, TREŚCI I ZASADY DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ

1.1. Zasady ogólne

1. Działalność szkoleniowo-metodyczna jest zespołem przedsięwzięć organizacyjnych i szkoleniowych, umożliwiających dowódcom wszystkich szczebli nabycie wiedzy oraz praktycznych umiejętności metodycznych
   w zakresie prowadzenia szkolenia wojskowego.

2. Zasadniczy cel szkolenia sił zbrojnych identyfikowany jako przygotowanie dowództw, sztabów i wojsk oraz rezerw osobowych do osiągnięcia i utrzymania wymaganych zdolności operacyjnych niezbędnych podczas realizacji zadań
   w ramach misji sił zbrojnych, zgodnie z ich operacyjnym przeznaczeniem jest podstawowym determinantem planowania, organizowania i prowadzenia działalności szkoleniowo-metodycznej w SZ RP.

3. W systemie szkolenia SZ RP działalność szkoleniowo-metodyczna ma znaczenie priorytetowe i jako taka realizowana jest na strategicznym, operacyjnym i taktycznym poziomie dowodzenia, a ponadto w jednostkach szkolnictwa wojskowego: akademiach wojskowych, wyższych szkołach oficerskich, szkołach podoficerskich, centrach i ośrodkach szkolenia RSZ.

1.2. Istota działalności szkoleniowo-metodycznej

4. Istotą działalności szkoleniowo-metodycznej jest przygotowanie
   i doskonalenie bezpośrednio podległych dowódców do prowadzenia działalności szkoleniowej z podległymi komórkami organizacyjnymi, jednostkami, pododdziałami poprzez precyzyjną analizę celu, dobór treści szkolenia wynikających z zadań i przeznaczenia, właściwe zastosowanie form i metod przy wykorzystaniu dostępnej bazy szkoleniowej i zabezpieczenia materiałowo-technicznego.

5. Umiejętne, kompleksowe postępowanie metodyczne dowódców w czasie realizacji programowych zadań szkoleniowych jest niezbędne w całokształcie przygotowania dowództw i sztabów, ZT, oddziałów i pododdziałów do prowadzenia efektywnych działań w każdych warunkach pola walki lub w misji.

1.3. Cele działalności szkoleniowo-metodycznej

6. Zasadniczym celem działalności szkoleniowo-metodycznej w SZ RP jest przygotowanie dowódców wszystkich szczebli dowodzenia, wykładowców, instruktorów, kandydatów na żołnierzy zawodowych w korpusie oficerów
   i podoficerów do kierowania i realizacji szkolenia oraz wdrażanie najskuteczniejszych form i metod w realizacji przedsięwzięć szkoleniowych.

7. Cele szczegółowe działalności szkoleniowo-metodycznej obejmują:

1. rozwijanie umiejętności metodycznych jej podmiotów, stosownie do aktualnych wymagań i potrzeb procesu szkolenia dowództw
   i sztabów oraz wojsk;

2. poszukiwanie oraz stosowanie w praktyce skutecznych, efektywnych form i metod prowadzenia zajęć i ćwiczeń;

3. ujednolicenie i upowszechnianie rozwiązań metodycznych odpowiednich do szczebla dowodzenia oraz specyfiki rodzaju wojsk
   i służb;

4. przygotowanie kadry do racjonalnego wykorzystania w szkoleniu bazy szkoleniowej i środków materiałowo-technicznego zabezpieczenia zajęć (ćwiczeń);

5. kształtowanie u przyszłych dowódców (oficerów i podoficerów) pożądanych umiejętności metodycznych, cech i nawyków niezbędnych do kierowania i realizacji procesu szkolenia;

6. upowszechnianie w działalności szkoleniowej osiągnięć dydaktyki wojskowej i doskonalenia kadr.

8. Za właściwy dobór celów prowadzenia działalności szkoleniowo-metodycznej na danym szczeblu dowodzenia i kształcenia odpowiada dowódca.

1.4. Treści działalności szkoleniowo-metodycznej

9. Treścią działalności szkoleniowo-metodycznej jest:

1. metodyka przygotowania i prowadzenia zajęć i ćwiczeń;

2. doskonalenie form i metod szkolenia;

3. wypracowywanie kierunków działalności szkoleniowo metodycznej, ich precyzowanie i weryfikacja;

4. wymiana wniosków i doświadczeń szkoleniowo-metodycznych;

5. weryfikacja programów szkolenia i kształcenia pod względem merytorycznym;

6. racjonalne wykorzystanie bazy szkoleniowej oraz limitów środków materiałowych;

7. dostosowanie elementów bazy szkoleniowej do wymogów programów i planów szkolenia oraz zakładanych celów szkoleniowych;

8. analiza i wdrażanie wniosków i doświadczeń z misji, operacji, ćwiczeń i bieżącej działalności szkoleniowej;

9. opracowywanie na potrzeby zabezpieczenia procesu szkolenia instrukcji, poradników metodycznych i pomocy szkoleniowych.

10. Dobór treści działalności szkoleniowo-metodycznej leży
    w kompetencjach dowódcy i jest uzależniony od szczebla dowodzenia, poziomu kształcenia i potrzeb szkoleniowo-metodycznych.

1.5. Zasady działalności szkoleniowo-metodycznej

11. Zasady szkolenia wojskowego to reguły organizowania
    i prezentowania treści szkolenia (kształcenia), ogólne normy postępowania podmiotów w czasie przygotowania i prowadzenia zajęć umożliwiające uwzględnienie jednocześnie informacji z wielu źródeł.

12. Zasady szkolenia (kształcenia) wojskowego, jako zasady działalności szkoleniowo-metodycznej, są prawidłowościami dydaktycznymi, normującymi proces szkolenia. Jako twierdzenia o charakterze normatywnym wynikają
    z występujących zależności przyczynowo-skutkowych ułatwiających zrozumienie tych procesów i ich stosowanie.

13. Do zasad szkolenia (kształcenia) wojskowego należą:

1. zasada świadomego i aktywnego udziału,

2. zasada wiązania teorii z praktyką,

3. zasada realizmu,

4. zasada poglądowości,

5. zasada jedności kształcenia indywidualnego i zespołowego,

6. zasada przystępności,

7. zasada stopniowania trudności,

8. zasada systematyczności,

9. zasada operatywności,

10. zasada trwałości.

14. Zasada świadomego i aktywnego udziału oznacza traktowanie szkolonego jako podmiotu szkolenia (kształcenia) a nie jako biernego uczestnika. Aktywność i świadomość uczestnika procesu szkolenia (kształcenia) przejawia się przez rozumienie celów kształcenia, współuczestniczenie w procesie, rozwijaniu zainteresowań i wewnętrznych, indywidualnych potrzeb zdobywania wiedzy i umiejętności niezbędnych do właściwego realizowania zadań.

15. Zasada wiązania teorii z praktyką umożliwia szkolonym zdobywanie nowych umiejętności przez łączenie wiedzy teoretycznej zdobytej uprzednio podczas wykładów, samokształcenia itp. z umiejętnościami praktycznymi
    i wykorzystanie ich w określonych sytuacjach.

16. Zasada realizmu polega na jak najbardziej realnym zbliżeniu szkolenia bojowego do rzeczywistych warunków przewidywanego pola walki.

17. Zasada poglądowości wiąże poznanie zmysłowe z poznaniem umysłowym i zapewnia sprawdzenie tego poznania w praktycznym działaniu. Zasada poglądowości wskazuje na możliwość kojarzenia poznania teoretycznego z działaniem praktycznym, występującym najczęściej w czasie zajęć (ćwiczeń praktycznych) na placach ćwiczeń i poligonach.

18. Zasada jedności kształcenia indywidualnego i zespołowego polega na jednolitym usystematyzowanym łączeniu szkolenia (kształcenia) indywidualnego poszczególnych dowódców, oficerów, żołnierzy, specjalistów ze szkoleniem
    w ramach pododdziału (sekcji, zespołu, centrum).

19. Zasada przystępności określa sposób doboru treści szkolenia (kształcenia) do właściwości intelektualnych i fizycznych szkolonych. Zgodnie z tą zasadą treści kształcenia dobieramy w sposób umożliwiający ich opanowanie przez szkolonych w określonym czasie szkoleniowym.

20. Zasada stopniowania trudności głosi konieczność takiego przekazywania wiedzy, aby szkolony poznawał najpierw zagadnienia łatwe i opierając się na tej wiedzy zapoznawał się z trudniejszymi, a bazą do poznawania nowych zagadnień był materiał już przez niego opanowany.

21. Zasada systematyczności polega na regularnym, cyklicznym realizowaniu przedsięwzięć szkoleniowych w celu utrwalania wiedzy
    i umiejętności już opanowanych oraz poszerzaniu ich o nowe treści szkolenia (kształcenia). Zasada systematyczności sprowadza się do:

1. realizacji form przedsięwzięć szkoleniowych we właściwej kolejności,

2. nawiązywania do treści już zrealizowanych,

3. podziału treści na określone części,

4. powiązania poszczególnych części w całość,

5. podkreślaniu problemów i tematów głównych, zasadniczych.

22. Zasada operatywności polega na posługiwaniu się przez podmiot (szkolonego) zdobytą dotychczas wiedzą (wyszkoleniem) oraz wykorzystywaniu jej w świadomy i planowy sposób w działaniu praktycznym. Wiedza bierna staje się w ten sposób wiedzą operatywną. Wiedza teoretyczna poprzez stosowanie w praktyce zostaje ugruntowana i poszerzona o bezpośrednie doświadczenie.

23. Zasada trwałości polega na doborze takich treści kształcenia, stosowaniu takich metod i środków dydaktycznych, aby przyswajane umiejętności i nawyki stawały się coraz trwalsze, dokładniejsze i usystematyzowane. Powiązanie złożonych form kształcenia organizowanych i realizowanych w sposób scentralizowany z formami prostymi umożliwia pełniejsze wykorzystanie czasu szkoleniowego i efektywniejsze przyswojenie treści kształcenia. Ponadto zasada ta opiera się na przypominaniu i utrwalaniu już nabytej wiedzy
    i umiejętności poprzez powtarzanie kontrolowanie i ocenianie.

2. FORMY DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWO- METODYCZNEJ

25. Forma działalności szkoleniowo-metodycznej, to zewnętrzna, organizacyjna strona przedsięwzięcia szkoleniowego realizowanego w ramach procesu szkolenia, określająca jego charakter i warunki przebiegu. Odpowiada ona na pytanie: kto, gdzie, kiedy, w jakim układzie ma szkolić, aby osiągnąć zakładany cel. Forma określa zewnętrzny model zajęcia, nie wyjaśniając jak szkolić.

26. Działalność szkoleniowo-metodyczną prowadzi się wykorzystując
    w tym procesie, w zależności od potrzeb, odpowiednie formy i metody.

27. Do zasadniczych form działalności szkoleniowo-metodycznej należą:

Na poziomie strategicznym:

1. konferencja szkoleniowo-metodyczna;

2. narada szkoleniowo-metodyczna;

3. opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych.

Na poziomie operacyjnym:

1. narada szkoleniowo-metodyczna;

2. kurs szkoleniowo-metodyczny;

3. ćwiczenie instruktażowo-metodyczne;

4. opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych.

Na poziomie taktycznym:

1. narada szkoleniowo-metodyczna;

2. kurs szkoleniowo-metodyczny;

3. ćwiczenie instruktażowo-metodyczne.

4. zajęcia instruktażowo-metodyczne;

5. kurs instruktorsko-metodyczny;

6. zajęcia instruktorsko-metodyczne;

7. metodyczne zajęcia grupowe;

8. metodyczne zajęcia pokazowe;

9. opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych;

10. instruktaż;

11. samokształcenie metodyczne.

Formy działalności szkoleniowo-metodycznej do stosowania na poszczególnych szczeblach dowodzenia przedstawia Załącznik nr 1.

2.1. Konferencja szkoleniowo-metodyczna

28. Konferencja szkoleniowo-metodyczna jest formą działalności polegającą na spotkaniu dowódców, kadry dowództw, wykładowców zajmujących się problematyką szkoleniowo-metodyczną. W ramach konferencji referowane są wyniki działalności szkoleniowej i metodycznej oraz odbywa się seria krótkich wykładów. W trakcie konferencji dopuszcza się do dyskusji i poszukuje rozwiązań problemów zdefiniowanych na wstępie konferencji.

29. Istotą konferencji szkoleniowo-metodycznej jest jej prowadzenie
    w układzie przedsięwzięć organizacyjnych o zróżnicowanej formie. W trakcie konferencji dopuszcza się warsztaty, wystąpienia w formie wykładu, głosu
    w dyskusji oraz inne w miarę potrzeb.

30. Celem konferencji jest analiza sytuacji szkoleniowej i poszukiwanie nowych rozwiązań w działalności szkoleniowo-metodycznej oraz możliwości ich wdrażania w praktyce.

31. Treścią konferencji szkoleniowo-metodycznej jest:

1. przedstawienie osiągnięć szkoleniowych i szkoleniowo-
   metodycznych;

2. zaprezentowanie nowych koncepcji i technik szkolenia;

3. poszukiwanie rozwiązań problemów szkoleniowych;

4. prezentacja rozwiązań stosowanych w innych armiach
   i możliwości ich transponowania do potrzeb naszych sił zbrojnych.

32. Podstawową częścią wszystkich konferencji są sesje wykładowe.
    W ramach sesji kolejni występujący referują wyniki prowadzonej działalności szkoleniowo-metodycznej. Po wystąpieniu odbywa się ograniczona w czasie dyskusja, w trakcie której można zadawać referującemu pytania. Zwykle nad przebiegiem sesji wykładowej czuwa jej przewodniczący lub moderator, który zapowiada kolejnych występujących, czuwa nad przestrzeganiem limitu czasu wystąpień oraz kieruje dyskusją. Sesje dzielone są zwykle na kilka bloków, między którymi odbywają się przerwy. W ramach dużych konferencji odbywają się zwykle sesje plenarne, w których uczestniczyć mają w zamyśle wszyscy, oraz sesje panelowe (syndykaty), które często odbywają się równolegle do siebie i są przeznaczone dla grup osób zainteresowanych określonymi, wąskimi obszarami. Wzór „Planu konferencji szkoleniowo-metodycznej” przedstawiono
    w Załączniku nr 4.

2.2. Narada szkoleniowo-metodyczna

33. Narada szkoleniowo-metodyczna jest jedną z form działalności szkoleniowo-metodycznej służącą wymianie doświadczeń i wniosków.

34. Istotą narady szkoleniowo-metodycznej jest wymiana doświadczeń
    z zakresu działalności szkoleniowo-metodycznej, omówienie i rozwiązanie uchybień występujących w procesie szkolenia. Efektem końcowym narady szkoleniowo-metodycznej są wytyczne (kierunki) do kształcenia i szkolenia dowództw, sztabów i wojsk.

35. Celem narady szkoleniowo-metodycznej jest rozwiązywanie złożonych problemów szkoleniowo-metodycznych, analiza bieżącej sytuacji szkoleniowej oraz wypracowanie wniosków i wytyczanie kierunków dalszej działalności w tym zakresie, jak również ustalanie i wdrażanie efektywnych, nowatorskich metod realizacji zamierzeń szkoleniowych dowództw, sztabów, wojsk i kształcenia profesjonalnego kadry.

36. Treścią narady szkoleniowo-metodycznej jest problematyka dotycząca strony organizacyjnej i metodycznej procesu szkolenia wojsk, doskonalenia kadry dydaktycznej, dowódczej i sztabowej do realizacji zadań szkoleniowych.

37. Liczba i skład osobowy uczestników narady każdorazowo wynika
    z potrzeb organizatora. Wskazane jest, aby uczestniczyli w niej dowódca (w roli prowadzącego), jego zastępca i szefowie komórek organizacyjnych dowództwa oraz dowódcy niższych szczebli w zależności od zakresu poruszanej problematyki. W naradzie mogą brać udział przedstawiciele
    innych jednostek organizacyjnych, w których obszarze odpowiedzialności (zainteresowania) znajduje się poruszana problematyka. Narada szkoleniowo-metodyczna powinna przebiegać według wcześniej opracowanego planu, który jest rozsyłany do zainteresowanych. Wzór „Planu narady szkoleniowo-metodycznej” przedstawiono w Załączniku nr 5.

38. Organizacja i sposób prowadzenia narady będą zależeć od wielu czynników, m.in. celu narady, czasu przeznaczonego na jej przeprowadzenie, specyfiki i złożoności problemów do rozwiązania, a także liczby uczestników. Najczęściej stosowaną metodą prowadzenia narady jest metoda problemowa, polegająca na tym, że na wstępie prowadzący przedstawia temat i cel narady oraz problemy do rozwiązania w toku dyskusji. Dyskusję powinno poprzedzać wystąpienie wprowadzające uczestników w problematykę narady.

39. Prowadzący decyduje o kolejności wystąpień i toku dyskusji. Może on zadawać dodatkowe pytania problemowe lub żądać wyjaśnienia rozpatrywanych kwestii. Nie powinien narzucać swoich rozwiązań lub podważać sądów, opinii i stanowisk uczestników biorących udział w dyskusji.

40. Narada szkoleniowo-metodyczna powinna zakończyć się podsumowaniem, w którym prowadzący ocenia dyskusję, obiektywnie przedstawia jej wyniki oraz formułuje płynące z nich wnioski. Wnioski powinny zostać szczegółowo przeanalizowane i wdrożone w formie wytycznych lub zaleceń do szkolenia.

2.3. Opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych

41. Opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych, to specyficzna forma działalności szkoleniowo-metodycznej realizowana indywidualnie przez dowódców.

42. Istotą opracowania materiałów metodyczno-szkoleniowych jest stworzenie narzędzi na potrzeby procesu szkolenia.

43. Celem opracowania materiałów szkoleniowo-metodycznych jest upowszechnianie treści pozytywnych doświadczeń metodycznych, co w efekcie przekłada się na indywidualne przygotowanie kadry dowódczej i dydaktycznej do realizacji zadań szkoleniowych.

44. Treścią i przedmiotem tej działalności jest przygotowanie materiałów takich jak: opracowania metodyczne, podręczniki, skrypty, poradniki metodyczne, mapy, schematy, foliogramy, prezentacje, filmy, makiety terenu, obiektów, sprzętu itp. Na szczeblu pododdziałów mogą to być przykładowe plany-konspekty do zajęć (ćwiczeń) i plany pracy instruktorów do zajęć
    z problematyki działalności szkoleniowo-metodycznej.

45. W celu rozwiązania istotnych i złożonych problemów z zakresu usprawniania szkolenia, dowódca może wyznaczyć zespół autorski.
    W zależności od skali ważności problemów może on zostać powołany na każdym poziomie dowodzenia.

46. W opracowaniu materiałów szkoleniowo-metodycznych istotną rolę odgrywa przełożony, który powinien ukierunkować pracę autora (zespołu autorskiego) i udzielić mu niezbędnej pomocy.

2.4. Kurs szkoleniowo-metodyczny

47. Kurs szkoleniowo-metodyczny jest formą szkolenia (doskonalenia) dowódców ZT, oddziałów, batalionów (równorzędnych) oraz personelu dydaktycznego w szkolnictwie wojskowym. Organizowany jest od szczebla oddziału wzwyż oraz w szkolnictwie wojskowym. Organizowany może być także w korpusie osobowym lub grupie osobowej.

48. Istotą kursu szkoleniowo-metodycznego jest prowadzenie cyklu przedsięwzięć szkoleniowych o zróżnicowanej formie.

49. Celem kursu jest ujednolicenie i ukierunkowanie szkolenia oraz działalności szkoleniowo-metodycznej, proponowanie najlepszych form organizacyjnych i metod doskonalenia dowództw, sztabów i szkolenia wojsk.

50. Treścią kursu szkoleniowo-metodycznego jest:

• problematyka kierowania szkoleniem;

• upowszechnienie najlepszych doświadczeń metodycznych;

• przedstawianie problemów mających wpływ na wykonywanie zadań szkoleniowych;

• zapoznanie z nowymi rodzajami sprzętu bojowego, jego możliwościami oraz sposobami wykorzystania;

• zapoznanie uczestników z nowymi kierunkami w działalności szkoleniowej;

• zapoznanie z wnioskami z działalności kontrolnej.

51. Liczba i skład osobowy uczestników kursu wynika z potrzeb oraz rozpatrywanych problemów.

52. Kurs powinien przebiegać według wcześniej opracowanego planu, który jest rozsyłany do zainteresowanych. Kurs może odbywać się również
    w ośrodkach badawczych i szkoleniowych. Wzór „Planu kursu szkoleniowo-metodycznego” przedstawiono w Załączniku nr 6.

2.5. Ćwiczenie instruktażowo-metodyczne

53. Ćwiczenie instruktażowo-metodyczne jest formą metodycznego przygotowania kierownika ćwiczenia z wojskami. Realizowane jest na operacyjnym i taktycznym poziomie dowodzenia.

54. Istotą ćwiczenia instruktażowo-metodycznego jest realizowanie jednocześnie dwóch przedsięwzięć szkoleniowych, tj. ćwiczenia instruktażowo-metodycznego i ćwiczenia z wojskami. Ćwiczenie z wojskami służy kierownikowi ćwiczenia instruktażowo-metodycznego do instruowania podwładnych w zakresie przygotowania i prowadzenia ćwiczeń, np. dowódca brygady prowadzi ćwiczenie instruktażowo-metodyczne z dowódcami batalionów (równorzędnych) na bazie pierwszego w oddziale ćwiczenia taktycznego/taktyczno-specjalnego kompanii wynikającego ze struktury szkolenia pododdziału. Kierownik ćwiczenia instruktażowo-metodycznego nie ingeruje w przebieg ćwiczenia z wojskami,
    a jedynie wykorzystuje fakt jego prowadzenia do realizacji swoich celów szkoleniowych. Schemat ideowy ćwiczenia instruktażowo-metodycznego przedstawiono w Załączniku nr 7.

55. Celem ćwiczenia instruktażowo-metodycznego jest:

• zaprezentowanie kierownikom ćwiczeń sposobu przygotowania
  i przeprowadzenia ćwiczenia;

• ujednolicenie sposobu organizacji prowadzenia ćwiczeń;

• doskonalenie umiejętności organizacyjnych i metodycznych kierowników ćwiczeń.

56. Ustalone podczas ćwiczenia instruktażowo-metodycznego sposoby organizowania i prowadzenia ćwiczeń są obowiązujące w danym okresie szkolenia.

57. Treścią ćwiczenia instruktażowo-metodycznego jest:

• miejsce, rola i zadania kierownika ćwiczenia w procesie przygotowania i prowadzenia ćwiczenia z wojskami;

• struktura i praca zespołów funkcjonalnych kierownictwa ćwiczenia;

• metodyka prowadzenia zasadniczych etapów ćwiczenia;

• organizowanie i prowadzenie strzelań (kierowania ogniem);

• zabezpieczenie logistyczne ćwiczenia;

• zapewnienie bezpieczeństwa wojsk i zabezpieczenie rejonu ćwiczenia;

• przygotowanie dokumentacji do ćwiczeń;

• problem ochrony środowiska w ćwiczeniach;

• inne wynikające z potrzeb.

58. Przygotowanie ćwiczenia instruktażowo-metodycznego rozpoczyna się od udzielenia wytycznych kierownikowi ćwiczenia z wojskami, na podstawie którego będzie ono realizowane. Wytyczne te muszą zostać uwzględnione
    w procesie przygotowania i prowadzenia ćwiczenia z wojskami. Metodykę
    pracy kierownika ćwiczenia instruktażowo-metodycznego przedstawiono
    w Załączniku nr 8, a plan jego przeprowadzenia w Załączniku nr 9.

59. W toku trwania ćwiczenia instruktażowo-metodycznego wszyscy szkoleni (oprócz dowódcy - kierownika prowadzącego ćwiczenie z wojskami) obserwują działanie kierownika, zespołów funkcjonalnych kierownictwa ćwiczenia, dowódców i ćwiczących wojsk. Prowadzący ćwiczenie instruktażowo-metodyczne kolejno, zgodnie z planem przeprowadzenia ćwiczenia instruktażowo-metodycznego, realizuje zagadnienia szkoleniowe koncentrując się na działalności kierownika ćwiczenia z wojskami i sposobach, jakimi ten osiąga zakładane cele szkoleniowe.

60. Organizacja ćwiczenia instruktażowo-metodycznego nie wymaga ciągłego uczestnictwa szkolonych w przebiegu ćwiczenia z wojskami. Umożliwia realizację dodatkowych zagadnień szkoleniowych i metodycznych, jakimi mogą być np.: udział pododdziałów rodzajów wojsk w ćwiczeniu, realizacja zadań w warunkach szczególnych, możliwości obiektów szkoleniowych, zastosowanie środków pozoracji pola walki w ćwiczeniu, wykorzystanie dostępnych elementów infrastruktury technicznej placów ćwiczeń i ich otoczenia itp.

61. Ćwiczenie instruktażowo-metodyczne kończy się udzieleniem wytycznych wszystkim szkolonym w zakresie przygotowania i prowadzenia ćwiczeń z wojskami w danym okresie szkolenia.

2.6. Zajęcia instruktażowo-metodyczne

62. Zajęcia instruktażowo-metodyczne są formą działalności szkoleniowo-metodycznej realizowaną na szczeblu plutonu, kompanii, batalionu (równorzędnych) oraz w szkolnictwie wojskowym.

63. Istotą zajęcia instruktażowo-metodycznego jest realizowanie jednocześnie dwóch przedsięwzięć szkoleniowych, tj. zajęcia instruktażowo-metodycznego i zajęcia programowego. Zajęcie programowe służy kierownikowi zajęcia instruktażowo-metodycznego do instruowania podwładnych w zakresie przygotowania i prowadzenia zajęć, np. dowódca batalionu (równorzędny) prowadzi zajęcie instruktażowo-metodyczne
    z dowódcami kompanii (równorzędnych) na początku cyklu tematycznego szkolenia kompanii (równorzędnej) w przedmiocie. Kierownik zajęcia instruktażowo-metodycznego nie ingeruje w prowadzenie zajęcia programowego, a jedynie wykorzystuje fakt jego prowadzenia do realizacji swoich celów szkoleniowych.

64. Celem zajęć instruktażowo-metodycznych jest przygotowanie kierownika zajęć do prowadzenia najbardziej złożonych zajęć wynikających z programu szkolenia. Zajęcia instruktażowo-metodyczne ujednolicają sposoby organizowania i prowadzenia tych zamierzeń szkoleniowych.

65. Treścią zajęć instruktażowo-metodycznych jest:

• planowanie i organizowanie zajęć;

• sposób rozpoczęcia i zakończenia zajęć programowych;

• prowadzenie złożonych zagadnień szkoleniowych;

• zabezpieczenie materiałowo-techniczne zajęć;

• warunki bezpieczeństwa;

• dokumentacja szkoleniowa;

• inne według potrzeb.

66. Przygotowanie zajęcia instruktażowo-metodycznego rozpoczyna się od udzielenia wytycznych kierownikowi zajęcia, na podstawie którego będą one realizowane. Udzielone wytyczne stanowią podstawę do przygotowania zajęcia.

67. W toku trwania zajęcia instruktażowo-metodycznego wszyscy szkoleni, (oprócz dowódcy - kierownika prowadzącego zajęcie) obserwują działanie kierownika zajęcia taktycznego, szkolących się dowódców i pododdziałów. Prowadzący zajęcie instruktażowo-metodyczne kolejno, zgodnie z planem-konspektem zajęcia instruktażowo-metodycznego, realizuje zagadnienia szkoleniowe koncentrując się na działalności kierownika zajęcia, szkolących się dowódcach i pododdziałach.

68. Zajęcie instruktażowo-metodyczne kończy się udzieleniem wytycznych wszystkim szkolonym w zakresie przygotowania i prowadzenia zajęcia programowego. Zasadnicze różnice pomiędzy zajęciami instruktażowo-metodycznymi a instruktorsko-metodycznymi przedstawiono w Załączniku nr 10.

2.7. Kurs instruktorsko-metodyczny

69. Kurs instruktorsko-metodyczny jest formą grupowego szkolenia (doskonalenia) dowódców plutonów i drużyn (równorzędnych) oraz
    formą stosowaną w szkolnictwie wojskowym. Organizowany jest w batalionie (równorzędnym). Jeżeli warunki na to pozwalają organizowany jest jako oddzielne przedsięwzięcie dla każdego szczebla dowodzenia/korpusów osobowych (w innym wypadku należy prowadzić zajęcia w ramach kursu
    w kilku jednolitych grupach szkoleniowych, oddzielnie dla poszczególnych szczebli dowodzenia tj. dowódców plutonów, dowódców drużyn).

70. Istotą kursu instruktorsko-metodycznego jest realizacja w czasie jego trwania kilku zajęć w różnych formach, np. instruktorsko-metodycznych, metodycznych zajęć pokazowych, metodycznych zajęć grupowych, instruktażu, itp.

71. Celem kursu instruktorsko-metodycznego jest:

• przygotowanie instruktorów do organizowania i prowadzenia zajęć programowych, instruowania na punkcie nauczania podczas zajęć;

• podniesienie poziomu wiedzy instruktorów, utrwalenie umiejętności instruktorskich, zapoznanie z właściwą organizacją i metodyką szkolenia.

72. Treścią kursu instruktorsko-metodycznego jest:

• udzielenie praktycznych wskazówek metodycznych co do sposobów planowania, organizacji i przygotowania zajęć;

• uczenie określonych czynności oraz postępowania dowódców
  w czasie realizacji zajęć;

• pokazanie najlepszych form organizacyjnych i metod szkolenia.

73. Szczególnie dużo miejsca należy poświęcić zagadnieniom słabo opanowanym, a także złożonym i trudnym. Wszystkie zajęcia realizowane
    w ramach kursu powinny być ukierunkowane na doskonalenie merytoryczne
    i metodyczne uczestników kursu, przygotowanie ich do bieżących
    oraz perspektywicznych potrzeb szkoleniowych. Wzór planu kursu zawarto
    w Załączniku nr 11.

2.8. Zajęcia instruktorsko-metodyczne

74. Zajęcia instruktorsko-metodyczne stanowią formę przygotowania metodycznego instruktorów w pododdziałach i szkolnictwie wojskowym. Stosowane są przede wszystkim w ramach kursu instruktorsko-metodycznego.

75. Istotą zajęcia instruktorsko-metodycznego jest występowanie uczestników zajęcia w roli instruktorów i szkolonych na punkcie nauczania.
    W trakcie zajęcia doskonalone są umiejętności metodyczne i praktyczne instruktorów.

76. Celem zajęć instruktorsko-metodycznych jest przygotowanie oraz doskonalenie uczestników w występowaniu w roli instruktora na punkcie nauczania.

77. Treścią zajęcia instruktorsko-metodycznego jest:

• udzielenie praktycznych wskazówek metodycznych, co do sposobów przygotowania i prowadzenia pracy na punkcie nauczania;

• nauka i doskonalenie określonych czynności metodycznych;

• działanie instruktora w toku realizacji zagadnienia szkoleniowego;

• doskonalenie i sprawdzenie umiejętności prowadzenia nauczania.

78. Po otrzymaniu instruktażu, uczestnicy zajęcia instruktorsko-metodycznego przygotowują się do realizacji określonych zagadnień szkoleniowych. Opracowują plan pracy instruktora na punkcie nauczania. Wzór układu planu pracy przedstawiono w Załączniku nr 15.

79. Prowadzenie zajęcia instruktorsko-metodycznego polega na praktycznej realizacji zagadnień szkoleniowych przez wyznaczonych uczestników zajęć z pozostałymi występującymi w roli szkolonych. Dopuszcza się do powtarzania zagadnienia przez kilku szkolonych lub pokazanie osobiście przez prowadzącego zajęcie. Po zakończeniu każdego zagadnienia (epizodu) prowadzący szkolenie wysłuchuje opinii uczestników zajęcia, po czym udziela wytycznych, wskazówek oraz ustaleń organizacyjno-metodycznych odnośnie jego przeprowadzenia.

80. Część końcowa zajęć instruktorsko-metodycznych obejmuje ocenę przygotowania uczestników, udzielanie odpowiedzi na pytania, postawienie zadań oraz wydanie wytycznych i wskazówek organizacyjno-metodycznych dotyczących prowadzenia nauczania na punkcie nauczania.

2.9. Metodyczne zajęcia grupowe

81. Metodyczne zajęcia grupowe są formą przygotowania i doskonalenia umiejętności metodycznych kadry w zakresie planowania, organizowania
    i prowadzenia zajęć (ćwiczeń) na poziomie operacyjnym, taktycznym oraz
    w szkolnictwie wojskowym.

82. Istotą metodycznych zajęć grupowych jest występowanie wszystkich szkolonych w tej samej roli. Wszyscy uczestnicy zajęć rozwiązują te same problemy lub wykonują takie same zadania na tle przyjętej sytuacji szkoleniowej.

83. Celem metodycznych zajęć grupowych jest pogłębienie wiedzy teoretycznej oraz nauczanie i doskonalenie umiejętności praktycznych szkolonych w zakresie przygotowania i prowadzenia szkolenia (zajęć).

84. Treścią metodycznych zajęć grupowych jest:

• planowanie, organizowanie i prowadzenie zajęć (ćwiczeń);

• praktyczne wykonywanie dokumentów szkoleniowych.

85. Zajęcia poprzedzone są instruktażem, w trakcie którego kierownik zajęć udziela wytycznych dotyczących przygotowania szkolonych do zajęć
    w warunkach przyjętej sytuacji szkoleniowej.

86. W trakcie zajęcia kierownik wysłuchuje wypracowanych rozwiązań.
    W sytuacji, gdy szkoleni z różnych przyczyn nie są w stanie samodzielnie rozwiązać postawionego zadania, kierownik zajęć metodami aktywizującymi naprowadza szkolonych na właściwy tok postępowania. W przypadku nieosiągnięcia spodziewanych rezultatów prezentowane jest rozwiązanie autorskie.

87. Dobór metod prowadzenia zajęć grupowych zależy od zakładanych celów oraz szczebla osób funkcyjnych uczestniczących w zajęciu.

2.10. Metodyczne zajęcia pokazowe

88. Metodyczne zajęcia pokazowe są formą działalności szkoleniowo-metodycznej bazującą na metodach poglądowych, których przedmiotem może być sprzęt, działanie (ćwiczenie praktyczne), teren (np. jego analiza), dokumentacja (mapa, szkic itp.).

89. Istotą metodycznych zajęć pokazowych jest to, że wszystkie czynności (działania) dowódców (instruktorów) lub techniki bojowej są przedstawione metodą poglądową, wzbogaconą komentarzem prowadzącego (organizatora) tych zajęć. Zawarte w trakcie zajęcia treści organizacyjno-metodyczne są wzorem do twórczego wykorzystania w procesie szkolenia.

90. Celem metodycznych zajęć pokazowych jest przedstawienie optymalnych form organizacji i prowadzenia zajęć, dotyczących głównie zaprezentowania sposobów wykorzystania walorów uzbrojenia i sprzętu wojskowego lub nowych elementów bazy dydaktyczno-szkoleniowej.

91. Treścią metodycznych zajęć pokazowych mogą być organizacyjne
    i metodyczne aspekty przygotowania i prowadzenia programowych zajęć szkoleniowych oraz prezentacja sposobów optymalnego wykorzystania wprowadzanego uzbrojenia i sprzętu wojskowego, elementów bazy szkoleniowej, a przede wszystkim urządzeń wspomagających proces szkolenia (symulatory, trenażery itp.).

92. Pododdział uczestniczący w metodycznych zajęciach pokazowych powinien zostać wcześniej odpowiednio przygotowany (wyćwiczony)
    i prezentować w sposób wzorowy realizację czynności zarówno w aspekcie indywidualnym, jak i zespołowym.

93. Zabezpieczenie materiałowe zajęć powinno odpowiadać normom ustalonym dla danego tematu i być kompletne. Wykorzystywane w pokazie uzbrojenie i sprzęt wojskowy muszą być sprawne i w pełni prezentować swoje możliwości.

94. W zajęciach tego typu bardzo istotną rolę odgrywa komentator, który znając przebieg zajęć na podstawie wcześniej przygotowanego opracowania (komentarza) w sposób komunikatywny wyjaśnia zasadnicze problemy.

2.11. Instruktaż

95. Instruktaż jest najprostszą formą działalności szkoleniowo-metodycznej, stosowaną w szkoleniu dowództw, sztabów i wojsk, a szczególnie w procesie przygotowania zajęć programowych.

96. Istotą instruktażu jest metodyczne i merytoryczne przygotowanie dowódców (instruktorów) do pracy na punktach nauczania, wskazanie ich roli
    w czasie konkretnego zajęcia programowego. Udzielający instruktażu jest jednocześnie kierownikiem przyszłych zajęć.

97. Celem instruktażu jest doskonalenie umiejętności metodycznych podwładnych dowódców (instruktorów), uzgodnienie (ustalenie) ich postępowania podczas zajęć (ćwiczeń), a także sprawdzenie przygotowania do prowadzenia szkolenia oraz umiejętności korzystania z obiektów bazy szkoleniowej i sprzętu technicznego.

98. Treścią instruktażu jest:

• omówienie organizacji i przebiegu zajęć;

• omówienie warunków bezpieczeństwa;

• ustalenie sposobu przeprowadzenia poszczególnych zagadnień,
  w tym na punktach nauczania;

• pokazanie sposobu wykonania ważniejszych/trudniejszych czynności szkoleniowych;

• ustalenie sposobów wykorzystania elementów bazy szkoleniowej oraz pomocy szkoleniowych;

• sprawdzenie wiedzy i umiejętności uczestników instruktażu.

99. O przebiegu instruktażu i długości jego trwania decyduje kierownik przyszłych zajęć mając na uwadze zakres tematyczny, stopień złożoności zajęć oraz zasób wiedzy i umiejętności jego uczestników. Podczas przygotowania
    do instruktażu kierownik zajęć powinien udzielić wytycznych (z takim wyprzedzeniem, aby instruktorzy mogli właściwie się przygotować). Kierownik zajęć określa w nich czas i miejsce instruktażu, podaje temat, cel, formę oraz zagadnienia szkoleniowe z podziałem na poszczególnych instruktorów, wskazuje literaturę, którą należy wykorzystać w procesie przygotowania, określa zabezpieczenie materiałowo-techniczne. Instruktaż do zajęć prowadzony jest w miarę możliwości w miejscu ich prowadzenia, może być on przeprowadzony następującymi metodami:

• dyrektywną (rozkazodawczą),

• pokazową,

• kolegialną (aktywizującą).

Metody przeprowadzenia instruktażu przedstawiono w Załączniku nr 12.

100. Instruktaż składa się z:

• podania tematu i celu instruktażu;

• podania warunków bezpieczeństwa na czas instruktażu;

• sprawdzenia przygotowania instruktorów do instruktażu (zajęć);

• podania tematu, celu zajęć oraz terminu ich realizacji;

• podania organizacji zajęć;

• podania zagadnień, czasu ich realizacji, miejsca (sytuacji taktycznej - jeśli jest taka potrzeba);

• podania warunków bezpieczeństwa na czas zajęć;

• praktycznego sprawdzenia umiejętności instruktorów oraz ustalenie
  i ujednolicenie sposobu instruowania dla przerabianych zagadnień;

• określenia zabezpieczenia materiałowego zajęć (z podziałem na zagadnienia);

• określenia terminu przedstawienia dokumentacji szkoleniowej do sprawdzenia/zatwierdzenia.

101. W części wstępnej każdej z metod instruktażu kierownik zajęć podaje temat zajęć, cel instruktażu oraz zagadnienia szkoleniowe i czas na ich realizację, sprawdza stopień przygotowania się uczestników do instruktażu,.

102. W części głównej instruktażu prowadzonego metodą dyrektywną, kierownik zajęć podaje: temat i cel zajęć, zagadnienia szkoleniowe strukturę zajęć, określa i precyzuje sytuację taktyczną (tam gdzie jest to konieczne), określa metodę instruowania, ilość pomocy szkoleniowych i środków materiałowych, omawia warunki bezpieczeństwa, które powinny znaleźć się
     w planie pracy instruktora na punkcie nauczania. W następnej kolejności kierownik przechodzi do praktycznego instruowania - przerobienia zagadnień szkoleniowych. Kierownik zajęć może osobiście wystąpić w roli prowadzącego zagadnienie (szczególnie w przypadku realizacji zagadnień i czynności skomplikowanych lub nowych) lub wyznaczyć do tego jednego
     z uczestników instruktażu. Pozostali uczestnicy występują w roli szkolonych. Podczas przerabiania kolejnych zagadnień szkoleniowych ustalane
     i ujednolicane są ich treści merytoryczne oraz metody szkolenia.

103. Instruktaż prowadzony metodą pokazową w części głównej obejmuje pokaz - inscenizację realizacji poszczególnych zagadnień przez wcześniej przygotowanych instruktorów (dowódców), omówienie poszczególnych zagadnień, ostateczne ustalenie przebiegu szkolenia na każdym z punktów nauczania.

104. W metodzie kolegialnej zaangażowanie uczestników instruktażu jest tym większe, im bogatsze jest doświadczenie instruktorów i objawia się m.in. prezentowaniem przez nich własnych rozwiązań i koncepcji prowadzenia szkolenia na punkcie nauczania i wykorzystania elementów bazy szkoleniowej. Kierownik zajęć może wskazać sposoby pozorowania pola walki i działań przeciwnika oraz podaje limity środków materiałowych niezbędnych do przerobienia poszczególnych zagadnień szkoleniowych.

105. W części końcowej każdej z metod instruktażu kierownik zajęć ustala zakres przygotowania się instruktorów do zajęć oraz odpowiada na ewentualne pytania i wyjaśnia wszelkie wątpliwości. Ponadto, stawia zadania w zakresie przygotowania szkolonych do zajęć (dodatkowe szkolenie, ubiór, wyposażenie itp.).

2.12. Samokształcenie metodyczne

106. Ważną rolę w metodycznym przygotowaniu kadry odgrywa samokształcenie. Powinno ono wynikać z indywidualnego zapotrzebowania na wiedzę oraz potrzeb szkoleniowych.

107. Istotą samokształcenia jest indywidualna praca z wykorzystaniem materiałów szkoleniowych (literatura fachowa, monografie, biografie, zasoby
     e-larningowe).

108. Celem samokształcenia metodycznego jest aktualizacja, pogłębienie
     i rozszerzenie wiedzy oraz doskonalenie umiejętności szkoleniowo- metodycznych kierowników zajęć, wykładowców i instruktorów.

109. Treścią samokształcenia metodycznego jest samodzielne poszukiwanie, studiowanie i analiza rozwiązań organizacyjno-metodycznych występujących w procesie szkolenia.

110. Samokształcenie tego typu może być:

• kierowane przez przełożonych;

• realizowane według własnych potrzeb.

111. Wskazane jest, aby wiedza pozyskana w wyniku samokształcenia była weryfikowana podczas dyskusji w ramach innych form działalności szkoleniowo-metodycznej, co przyczynia się do jej ugruntowania, popularyzacji, uzupełnienia, jak również motywowania innych.

3. METODY DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWEJ I METODYCZNEJ

112. Metoda szkolenia jest to sposób przekazywania wiedzy szkolonym
     w celu osiągnięcia zakładanych rezultatów szkoleniowych, wyposażenia ich
     w wiadomości, wyrobienia umiejętności oraz nawyków. Metody nauczania odpowiadają na pytanie „jak uczyć”, czyli w jaki sposób należy przekazywać wiedzę, aby umożliwić jej opanowanie oraz zapewnić kształtowanie odpowiednich umiejętności, pożądanych nawyków, postaw i cech charakteru.

113. W działalności szkoleniowej wykorzystuje się te metody, które pozwalają szkolonym w krótkim czasie opanować wiedzę specjalistyczną oraz wyrabiają umiejętności i nawyki.

114. Do zasadniczych metod działalności szkoleniowej i metodycznej należą:

1. podające:

• wykład informacyjny,

• opowiadanie,

• opis.

2. poglądowe:

• pokaz przedmiotów,

• pokaz działania (ćwiczenia),

• pokaz terenu,

• pokaz obrazów (rysunków, szkiców).

3. praktyczne:

• ćwiczenia sensoryczne,

• ćwiczenia motoryczne,

• instruowanie.

4. problemowe:

• klasyczna metoda problemowa,

• wykład problemowy,

• metody aktywizujące.

Szczegółowa klasyfikacja metod przedstawiona została w Załączniku nr 2.

3.1. Metody podające

115. W metodach podających stroną aktywną jest szkolący, zaś szkolony jest zasadniczo odbiorcą, jednak metody te są niezastąpione w przekazie informacji.

116. Do najczęściej wykorzystywanych metod podających należą wykład informacyjny, opis, opowiadanie.

117. Wykład informacyjny polega na przekazywaniu szkolonym określonych informacji z zakresu przedmiotu szkolenia. W szkoleniu wojskowym stosuje się go wówczas, gdy w stosunkowo krótkim czasie należy omówić wiele faktów, zdarzeń, praw itd. Ponieważ nie jest łatwy w odbiorze, szkoleni powinni być do tego odbioru odpowiednio przygotowani, np. sporządzając notatki.

118. Opowiadanie jako metodę szkolenia wojskowego stosuje się wówczas, gdy występuje konieczność przedstawienia jakiejś akcji (rzeczywistej lub fikcyjnej). Temat opowiadania w warunkach szkolenia wojskowego może się odnosić do wydarzeń na hipotetycznym polu walki lub do przedstawienia wydarzeń historycznych dotyczących prowadzonych wojen, bitew, kampanii. Można także posłużyć się zdarzeniami wymyślonymi, zawartymi w scenariuszu zajęcia (ćwiczenia).

119. Opis polega na charakteryzowaniu przedmiotów, zjawisk, faktów historycznych i osób. Opis dotyczy cech istotnych z punktu widzenia realizowanego tematu. Metoda opisu jest stosowana powszechnie na wszystkich szczeblach szkolenia wojskowego. Najczęściej metoda opisu występuje jako metoda pomocnicza w pokazach. W praktyce pokaz i opis uznaje się często za jedną metodę, zwaną opis z pokazem.

3.2. Metody poglądowe

120. Metody poglądowe, określane często mianem metod eksponujących, stosuje się w sytuacjach prezentowania szkolonym nowego uzbrojenia i sprzętu wojskowego, działania sztabów i wojsk, kierowników/instruktorów podczas zajęć/ćwiczeń, itp.

121. Metody poglądowe spełniają w szkoleniu wojskowym samodzielną funkcję tylko wówczas, gdy w danym zajęciu główną rolę odgrywa pokaz, zaś słowo mówione (opis, opowiadanie) spełnia funkcję pomocniczą.

122. Pokaz przedmiotów polega na demonstrowaniu ich właściwości przy jednoczesnym eksponowaniu ich cech najbardziej istotnych. Jeżeli nie jest możliwy pokaz oryginalnych przedmiotów, to wówczas należy zastąpić je modelami, makietami lub przekrojami.

123. Pokaz działania powszechnie stosuje się w szkoleniu podstawowym żołnierzy. Pokaz działania czynności dotyczy głównie takich przedmiotów szkolenia bojowego, jak musztra indywidualna i zespołowa oraz taktyka działania pojedynczego żołnierza. Niektóre czynności ćwiczone są we fragmentach (tempach). Metoda ta jest stosowana do przygotowania metodycznego kadr dowódczych, np. pokaz prowadzenia zajęcia (całości lub części) oraz ćwiczenia. Metoda pokazu działania praktycznego (ćwiczenia) wykorzystywana jest też podczas ćwiczeń taktycznych. Celem tego rodzaju pokazu jest najczęściej przedstawienie wzorowo zorganizowanych
     i przeprowadzonych działań bojowych z zastosowaniem nowych technik i metod walki oraz praktycznego działania stanowisk dowodzenia w czasie planowania, organizowania i prowadzenia walki.

124. Pokaz terenu wykorzystuje się najczęściej do szkolenia żołnierzy
     w umiejętnym orientowaniu się w terenie oraz ocenie terenu pod względem topograficznym i taktycznym. Metodę pokazu terenu w szerokim zakresie stosuje się w czasie zajęć z topografii i terenoznawstwa. W działaniach bojowych ważna jest nie tylko znajomość terenu, ale także jego ocena z punktu widzenia potrzeb przyszłego pola walki.

125. Metoda pokazu obrazów jest najczęściej wykorzystywana w toku wykładów i informacji oraz samodzielnej pracy, np. nauki własnej przed zajęciami czy ćwiczeniami. Największy efekt w tym zakresie daje film (prezentacja multimedialna), ponieważ oddaje ruch, ukazuje procesy i zjawiska, które są niedostępne bezpośredniej obserwacji.

3.3. Metody praktyczne

126. W grupie metod praktycznych podstawowe znaczenie mają różnego rodzaju metody ćwiczeń. Metody ćwiczeń mają na celu zarówno wyrabianie umiejętności praktycznych w zakresie wykonywania określonych czynności przy posługiwaniu się bronią, sprzętem, jak i kształtowanie wprawy w myśleniu kategoriami taktyczno-operacyjnymi czy metodycznymi. Służą również utrwalaniu już zdobytej wiedzy, a zwłaszcza jej operatywnego wykorzystania do rozwiązywania złożonych problemów.

127. Ćwiczenia praktyczne o charakterze sprawnościowym (motorycznym), wymagające aktywnych czynności motorycznych, wyrabiają wytrzymałość fizyczną. Dzięki ćwiczeniom tego typu nabywa się i doskonali umiejętności
     w posługiwaniu się uzbrojeniem i sprzętem wojskowym.

128. Ćwiczenia typu sensorycznego (umysłowego) mają na celu przede wszystkim kształtowanie umiejętności w zakresie rozwiązywania problemów operacyjno-taktycznych. Podczas ćwiczeń sensorycznych dowódcy zdobywają lub doskonalą posiadane umiejętności i nawyki w wykonywaniu czynności wynikających z procesu dowodzenia. Stosowanie ćwiczeń praktycznych typu sensorycznego daje możliwość wyrabiania u dowódców wprawy w operatywnym wykorzystywaniu wiedzy teoretycznej, a także kształtowania umiejętności myślenia kategoriami taktyczno-operacyjnymi oraz dokonywania operacji myślowych, takich jak: analizowanie, syntezowanie, porównywanie, wnioskowanie czy uogólnienie.

129. Instruowanie jest metodą praktyczną szeroko stosowaną w ramach szkolenia wojskowego przede wszystkim żołnierzy w okresie szkolenia podstawowego i specjalistycznego. W działalności szkoleniowej stosuje się dwa zasadnicze modele instruowania: podstawowy i problemowy.Podstawowy model instruowania stosuje się głównie w początkowym okresie szkolenia. Model ten obejmuje:

• podanie treści zagadnienia;

• określenie celu szkolenia (zagadnienia);

• wprowadzenie w sytuację taktyczną;

• podanie komendy, na jaką się wykonuje tę czynność;

• wzorowy pokaz;

• pokaz z objaśnieniem;

• ćwiczenia na tempa;

• ćwiczenia etapami;

• ćwiczenia do pełnego opanowania;

• reagowanie instruktora na popełniane błędy;

• omówienie zrealizowanego zagadnienia ze wskazaniem najczęściej popełnianych błędów, sposobu ich usunięcia, wskazanie najlepiej
  i najsłabiej ćwiczących, zadań i czynności do pracy samodzielnej.

Problemowy model instruowania stosowany jest wówczas, gdy szkoleni posiadają już odpowiedni zasób wiedzy i umiejętności, potrafią też samodzielnie rozwiązywać problemy taktyczne. Szkolenie modelem problemowym obejmuje:

• wprowadzenie w sytuację taktyczną;

• przedstawienie przez szkolonych propozycji sposobów działania
  w danej sytuacji;

• odniesienie się instruktora do wypowiedzi szkolonych - instruktor poprawia lub uzupełnia wypowiedzi oraz wskazuje, które
  z przedstawionych rozwiązań były poprawne;

• podanie komendy, na jaką wykonuje się nauczaną czynność;

• po wzorowym pokazie (przez instruktora) i pokazie z objaśnieniem poszczególnych czynności, przystąpienie instruktora do praktycznego ćwiczenia (szkolenia) żołnierzy;

• ćwiczenie praktyczne czynności danego zagadnienia, aż do poprawnego ich opanowania;

• kontrolę przez instruktora poprawność wykonywania czynności przezszkolonych;

• omówienie ćwiczenia.

3.4. Metody problemowe

130. Metody problemowe w najszerszym zakresie wykorzystuje się
     w szkoleniu kadr i doskonaleniu (np. obsad stanowisk dowodzenia). Dzięki stosowaniu metod problemowych szkolony zdobywa nową wiedzę nie na zasadzie gromadzenia informacji, ich zapamiętywania i rozumienia, jak przy metodach podających, lecz przez złożone procesy myślowe (analizę, syntezę, porównywanie, abstrahowanie, uogólnianie).

131. Podstawą stosowania metod problemowych jest sformułowanie problemu. W celu rozwiązania zadania, szkolony musi samodzielnie opanować nowe treści lub znaleźć nowe relacje z wiadomościami już przyswojonymi.
     W ćwiczeniach wojskowych, szczególnie w ćwiczeniach z wojskami, niektóre rozwiązywane zadania mają charakter rzeczywisty, gdyż odzwierciedlają realne sytuacje pola walki i realne zadania bojowe.

132. Do najbardziej rozpowszechnionych metod problemowych należą:

• klasyczna metoda problemowa (metoda problemowa),

• wykład problemowy,

• podgrupa metod aktywizujących.

133. Klasyczna metoda problemowa polega na wywołaniu u szkolonych aktywności, której część stanowi formułowanie problemów, a następnie samodzielne i aktywne poszukiwanie ich rozwiązań.

134. Wykład problemowy jest to szczególny typ wykładu stosowanego
     w uczelniach wojskowych. Umożliwia on szkolonym czynny udział
     w toku jego trwania (głoszenia). Polega najczęściej na przedstawianiu całości tematu w postaci problemów wymagających rozwiązania oraz podaniu przykładów ich metodologicznej analizy i ukazywania następstw przyjętego sposobu rozumowania.

135. Istotą tego wykładu jest to, że rozwiązywanie problemów odbywa się na oczach studentów i przy ich ewentualnym współudziale. Prowadzący wykład powinien dążyć do nawiązania ze szkolonymi dialogu. Często prowadzący wykład musi sam wywoływać go poprzez zadawanie pytań uczestnikom lub rozwiązywać poszczególne problemy, wczuwając się w tok rozumowania studentów, analizując różne warianty rozwiązań, które mogłyby być ich wariantami. Wyjaśnia również wątpliwości, które mogłyby być wątpliwościami szkolonych. Poszukuje argumentów, które mogliby wysuwać szkoleni, wyjaśnia ich wady oraz zalety. Do właściwego rozwiązania dochodzi drogą eliminacji rozwiązań złych przy jednoczesnym ich uzasadnieniu.

136. Wykład konwersatoryjny jest to swoista odmiana wykładu problemowego. Istotą tego wykładu jest prowadzenie dyskusji szkolącego ze szkolonymi nad wybranymi problemami, po czym następuje wspólne ustalanie ich rozwiązania. Prowadzenie wykładu konwersatoryjnego wymaga odpowiedniego przygotowania się szkolonych. Przygotowanie to polega najczęściej na przestudiowaniu określonej literatury lub podzieleniu się spostrzeżeniami i wnioskami z własnego doświadczenia lub praktyki zawodowej itp.

137. Wykład konwersatoryjny przynosi pożądane efekty wówczas, gdy prowadzący go posiada niezbędną ilość materiałów i pomocy dydaktycznych oraz umiejętnie je wykorzystuje do zilustrowania określonych zagadnień (problemów) lub argumentowania artykułowanych przez szkolonych rozwiązań. Dyskusja wywoływana przez szkolącego w toku wykładu ma najczęściej charakter prowokacyjny, zmuszający do wyrażenia własnej opinii, sądów na dany temat.

138. Podczas wykładu konwersatoryjnego szkoleni mają możliwość wyrabiania zdolności samodzielnego logicznego myślenia, poprawnego wyrażania swoich myśli oraz argumentowania przedstawianych rozwiązań. Najważniejszą cechą tego wykładu powinna być żywa, sterowana, a także inspirowana przez szkolącego dyskusja skierowana na wspólne rozwiązywanie problemów teoretycznych lub praktycznych.

139. Wyższość problemowych metod szkolenia nad podającymi wynika już
     z samej sytuacji obydwu podmiotów tego procesu oraz ich poziomu aktywności. Szczególne znaczenie w tym zakresie ma podgrupa metod aktywizujących
     w grupie metod problemowych, gdzie aktywność szkolonych z założenia powinna nawet przewyższać aktywność szkolącego. Do najbardziej rozpowszechnionych metod tej podgrupy stosowanych w szkoleniu należą:

• metoda przypadków (zdarzeń),

• metoda sytuacyjna,

• metoda inscenizacji,

• metoda gier,

• metoda dyskusji,

• seminarium,

• konwersatorium,

• repetytorium.

140. Metodę przypadków, zwaną także metodą zdarzeń, uważa się za najprostszą w podgrupie metod aktywizujących oraz odpowiadającą warunkom
     i tradycji szkolenia w wojsku. Poza nabywaniem umiejętności rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji trudnych, nietypowych (np. dotyczących działalności szkoleniowej) uczestnicy zajęć (ćwiczeń) prowadzonych tą metodą ćwiczą umiejętność zbierania informacji.

141. Istotą metody przypadków jest analiza opisu zdarzeń rzeczywistych lub fikcyjnych odnoszących się do konkretnej sytuacji (np. szkoleniowej),
     a następnie dyskusja w całej grupie szkoleniowej (dowództwie). Do realizacji zajęć metodą przypadków potrzebna jest uprzednio zdobyta wiedza, na podstawie której każdy uczestnik zajęć (ćwiczenia) może podejmować decyzje.

142. Metodę przypadków (zdarzeń) wykorzystuje się głównie w kształceniu studentów szkół, akademii wojskowych, a także w szkoleniu dowództw (sztabów). Dzięki walorom dydaktycznym zapewnia ona dobre wyniki
     w kształtowaniu umiejętności samodzielnego gromadzenia faktów, dokładnego
     i jednoznacznego formułowania pytań, ujawniania przyczyn powstawania zdarzeń oraz możliwych sposobów rozwiązania.

143. Metoda sytuacyjna jest w swej istocie podobna do metody przypadków. Różnica dotyczy jakościowej strony podstawowego środka dydaktycznego stosowanego w tych metodach, tj. opisu. Jeśli bowiem opis przypadków (incydentów) obejmuje pojedyncze zdarzenie, to w opisie sytuacji przedstawiany jest ciąg zdarzeń. Polega ona na wprowadzeniu szkolonych
     w jakąś złożoną sytuację, jej analizowaniu i podejmowaniu decyzji w sprawie jej rozwiązania. Stosowanie tej metody ma na celu nie tylko przekazywanie nowych wiadomości, ale także kształtowanie umiejętności samodzielnego podejmowania decyzji. Zadaniem szkolonych jest więc wypracowanie, stosownie do analizowanej sytuacji decyzji, łącznie z przewidywanymi skutkami jej podjęcia.

144. Metoda sytuacyjna ma najszersze zastosowanie w ćwiczeniach grupowych. Polega ona na stwarzaniu umownych, ale realistycznych opisów sytuacji, w ramach których szkoleni rozwiązują określone zadania (problemy), podejmują decyzje, organizują działania i nimi kierują. W ćwiczeniach wojskowych opis sytuacji ma najczęściej formę sytuacji wyjściowej na pierwszy dzień ćwiczenia. W dokumencie tym winny być zawarte wszystkie istotne informacje potrzebne do podjęcia decyzji. W metodzie sytuacyjnej nie ma uzupełniania opisu przez szkolącego. Sytuację wyjściową na pierwszy dzień ćwiczenia w tym przypadku, mimo swej nieraz znacznej objętości należy zakończyć niewielką liczbą pytań (najwyżej trzy, cztery), wokół których na zajęciach będzie się toczyć dyskusja.

145. W metodzie inscenizacji, której celem jest maksymalne uprawdopodobnienie rozgrywanych sytuacji, szkolący się przyjmują na siebie rolę osób występujących w inscenizowanym zdarzeniu.

146. W szkoleniu wojskowym działanie to jest szczególnie istotne podczas realizacji różnego typu ćwiczeń. W tym wypadku inscenizacja będzie polegać na włączeniu do umownego tła sytuacji fragmentów działań osób, środków, które występowałyby realnie w działaniu. Taka inscenizacja ma wielkie znaczenie w grach wojennych i ćwiczeniach dowódczo-sztabowych, prowadzi się je bowiem w rzeczywistych warunkach terenowych, wyposażając szkolonych (działających w konkretnych rolach - funkcjach) w sprzęt, uzbrojenie oraz środki dowodzenia i transportu.

147. Metoda inscenizacji może być także zastosowana w innych ćwiczeniach, np. grupowych oraz treningach sztabowych. W warunkach realizacji tych ćwiczeń, chociaż szkoleni rozmieszczeni są w salach, ośrodkach szkolenia, to jednak wyposażenie miejsc pracy oraz sposoby działania (praca na mapach, przekazywanie meldunków, sprawozdań itp.) wprowadzają do ćwiczenia pewne elementy realności.

148. Metoda gier - gry dydaktyczne, wojskowe i kierownicze są swego rodzaju ćwiczeniami. Udział w nich odbywa się według ściśle ustalonych reguł (zasad).

149. Odmianą gry dydaktycznej jest gra symulacyjna. Metoda gry symulacyjnej polega na tym, że prowadzący grę, wykorzystując rzeczywistą (historyczną) sytuację problemową (scenariusz wydarzeń), stara się uzyskać jej rozwiązanie przez szkolonych, a następnie porównuje rezultaty z rozwiązaniami faktycznymi. Charakterystyczne dla gry symulacyjnej jest to, że odnosi się do konkretnej, a nie fikcyjnej rzeczywistości i obejmuje próbę odtworzenia tej rzeczywistości, np. faktów historycznych, czynności określonych osób.

150. Kolejną odmianą gry dydaktycznej jest gra decyzyjna. Grę tę opracowano do rozwijania umiejętności kierowniczych i dowódczych. Metoda ta jest również wykorzystywana w procesie kształcenia w uczelniach wyższych. Właściwością metody gier decyzyjnych jest to, że wykorzystuje się ją do nabywania lub doskonalenia umiejętności podejmowania decyzji w stosunkowo krótkim czasie i w warunkach konkurencji (w wypadku szkolenia wojskowego
     w warunkach zagrożenia ze strony przeciwnika).

151. Metoda dyskusji traktowana jest jako sposób transmisji wiedzy
     w relacjach szkolący-szkolony i szkolony-szkolący. Wyróżnia się kilka odmian tego typu dyskusji:

• dyskusja związana z wykładem,

• dyskusja okrągłego stołu,

• dyskusja wielokrotna (grupowa),

• burza mózgów (giełda pomysłów),

• dyskusja panelowa (dyskusja obserwowana),

• metaplan.

152. Dyskusja związana z wykładem ma na celu wyjaśnienie wątpliwości szkolonych, co do tez i sformułowań zawartych w wykładzie oraz zorientowanie się, na ile przedstawione treści są dla nich zrozumiałe.

153. Dyskusja okrągłego stołu to metoda polegająca na swobodnej wymianie poglądów między prowadzącym dyskusję a uczestnikami szkolenia, seminarium naukowego itp. Cechą charakterystyczną tego rodzaju dyskusji jest swoboda wypowiedzi wszystkich jej uczestników bez względu na ich zależności funkcjonalne, organizacyjne i inne. Celem dyskusji okrągłego stołu jest doprowadzenie do zbliżenia stanowisk różnych uczestników i osiągnięcia swoistego kompromisu, zwanego konsensusem. Tego typu metoda może być stosowana w czasie wypracowania określonych rozwiązań (koncepcji)
     w zakresie szkolenia, działalności metodycznej, a także działań bojowych.

154. Metoda dyskusji wielokrotnej w swej istocie sprowadza się do dyskusji w małych grupach (zespołach), przy czym przedmiotem tej dyskusji może być to samo zagadnienie lub problem oddzielny, stanowiący element jakiejś całości.

155. Metoda burzy mózgów często zaliczana jest do „technik grupowego samodzielnego i twórczego myślenia”. Poprawne prowadzenie zajęć tą metodą stwarza warunki swobodnego i ścisłego przedstawiania pomysłów przez szkolonych zgodnie z zasadą „pierwsza myśl najlepsza”. Jest to sposób intuicyjnego rozwiązywania problemów, wsparty intensywnym procesem myślowym i wyobraźnią. Istota burzy mózgów sprowadza się do postawienia szkolonym jednego i tylko jednego problemu do rozwiązania, a ich zadaniem jest znalezienie jak największej liczby różnych niekonwencjonalnych pomysłów jego rozwiązania. W metodzie tej najważniejsze jest zapewnienie uczestnikom zajęcia swobody w zgłaszaniu pomysłów. Wręcz wskazane jest, aby w dyskusji brali udział zarówno osoby znające rozwiązywany problem, jak i osoby nieznające tego problemu, tzw. laicy.

156. Cechą charakterystyczną dyskusji panelowej jest istnienie dwóch gremiów: dyskusyjnego (eksperci - panel) i słuchającego (audytorium - uczący się), z tym, że w fazie dyskusji głos mogą również zabrać osoby wchodzące
     w skład audytorium. Dobre przygotowanie dyskusji panelowej wymaga starannego doboru członków panelu, którzy powinni być specjalistami wysokiej klasy. Powinni oni bowiem naświetlić problem z różnych punktów widzenia, reprezentując różne opcje i rozwiązania. Przebiegiem panelu kieruje osoba prowadząca zajęcia (ćwiczenia), która czuwa nad dyscypliną merytoryczną (nieodchodzenie od istoty problemu) i czasową.

157. Metoda metaplanu jest sposobem dyskusji dydaktycznej, gdzie do przeprowadzenia zajęć (sesji) trzeba odpowiednio ukierunkować uczestników zajęcia, a także przygotować określone tablice i rekwizyty w postaci różnorodnych kartek, na których będą zapisywane hasła stanowiące rozwiązanie danego problemu. Istota tej metody sprowadza się do tworzenia podczas dyskusji plakatu, który nosi nazwę metaplanu. Na plakacie tym zapisuje się temat problemu, a następnie ustala kryteria, według których się go omawia i poszukuje rozwiązania.

158. Metoda metaplanu charakteryzuje się wieloma dodatnimi stronami, np. wszyscy uczestnicy mają możliwość wypowiadania się na dany temat, oddziaływanie wizualne pozwala uczestnikom skoncentrować się na celu dyskusji, ponadto nie ma potrzeby prowadzenia notatek (wszystko jest zapisane na plakacie), a to daje możliwość skupienia całej energii na tworzeniu rozwiązania postawionego zadania.

159. Seminarium podobnie jak wykład jest audytoryjną metodą szkolenia. Seminarium stwarza dogodne warunki do aktywizacji procesu dydaktycznego, gdyż umożliwia stosowanie w jego ramach różnych metod aktywizujących,
     a przede wszystkim metody dyskusji. Istotą seminarium jest rozwiązywanie problemów poprzez ogólną dyskusję w grupie szkoleniowej, dowództwie, sztabie.

160. W szkoleniu seminarium występuje po wykładzie, po cyklu wykładów, po ćwiczeniu (ćwiczeniach), na zakończenie okresu (etapu) szkolenia. Seminarium może być prowadzone przed ćwiczeniem, ale także po ćwiczeniu. Nie powinno jednakże występować przed kolejnym wykładem, jeżeli wiedza, która została zaprezentowana na poprzednim wykładzie była wprowadzająca, ukierunkowująca kształcenie uczestników szkolenia.

161. Celem seminarium jest pogłębienie i poszerzenie wiedzy w zakresie danej dziedziny wiedzy, specjalności zdobytej w czasie wykładu, zajęć praktycznych, ćwiczeń taktycznych i operacyjnych lub samodzielnego studiowania.

162. Konwersatorium jest metodą szkolenia dowództw (sztabów), która pozwala na wspólne rozwiązywanie (analizę) problemów przy współudziale prowadzącego konwersatorium i utrwalanie wiedzy, umiejętności w żądanym zakresie. Konwersatorium to obcowanie szkolącego z audytorium, zespołem dowództwa (sztabu).

163. Konwersatorium jest aktywizującą, a jednocześnie doskonalącą wiadomości i umiejętności metodą szkolenia. Prowadzi się je najczęściej przed ćwiczeniami taktycznymi lub operacyjnymi. Udział w konwersatorium wymaga nie tylko przygotowania odpowiedzi na zadane wcześniej zagadnienia (problemy), ale także sformułowania własnych (uczestnika konwersatorium) pytań i przedstawienie ich w trakcie jego trwania.

164. Konwersatorium wymaga gruntownego przygotowania się prowadzącego, jak również uczestników. Jest ono z powodzeniem stosowane
     w wyższym szkolnictwie wojskowym.

165. Repetytorium jest metodą problemową, której głównym celem jest sprawdzenie uprzednio opanowanej przez szkolonych wiedzy oraz jej powtarzanie i utrwalanie. Repetytorium powinno mieć charakter podsumowujący określony cykl szkolenia lub blok tematyczny.

4. FORMY SZKOLENIA WOJSK

166. Szkolenie wojsk jest podstawowym obszarem funkcjonowania sił zbrojnych w okresie pokoju. Realizowane jest w garnizonach (MSD) w kraju
     i poza jego granicami, w obiektach poligonowych, centrach i ośrodkach szkolenia. Szkolenie realizowane jest w cyklach, okresach i etapach szkolenia, a ich czas trwania jest zróżnicowany i wynika z przeznaczenia, ukompletowania, potrzeb oraz możliwości ich zabezpieczenia.

167. W jednostkach wojskowych, szkolenie wojsk prowadzi się najczęściej
     w takich formach jak:

1. ćwiczenie taktyczne z wojskami (ćwiczenie taktyczno-specjalne);

2. zajęcia taktyczne (taktyczno-specjalne);

3. zajęcia praktyczne;

4. musztra bojowa;

5. trening:

• sensoryczny (o charakterze teoretycznym);

• motoryczny (o charakterze praktycznym);

kurs szkoleniowy;

podróż szkoleniowa;

zajęcia teoretyczne.

Formy szkolenia wojsk przedstawiono w Załączniku nr 3.

168. Zajęcia mogą być realizowane w następujących formach organizacyjnych:

• szkolenie blokowe;

• szkolenie potokowe;

• szkolenie zintegrowane;

• szkolenie zgrywające;

• Dobór właściwych form szkolenia wojsk zależy od decyzji właściwego dowódcy, który powinien uwzględnić: szczebel dowodzenia i poziom wyszkolenia pododdziału, rzeczywiste potrzeby, warunki i możliwości ich realizacji oraz cykl, okres lub etap szkolenia.

4.1. Ćwiczenie taktyczne z wojskami

170. Ćwiczenia taktyczne z wojskami to najwyższa forma praktycznego szkolenia dowództw, sztabów i wojsk, w ramach której ćwiczący, dążąc do wykonania określonego zadania bojowego, na tle umownej sytuacji taktycznej, uczą się rozwiązywania problemów z zakresu przygotowania i prowadzenia walki.

4.2. Zajęcia taktyczne

171. Zajęcia taktyczne (taktyczno-specjalne) są formą szkolenia wojsk składającą sie z zagadnień szkoleniowych obejmujących określony zakres tematyczny. Realizuje się je w ramach szkolenia programowego na szczeblu drużyny i plutonu (równorzędnych) oraz na szczeblu kompanii i batalionu (równorzędnych) z wyjątkiem tematów, które zostały zaklasyfikowane jako ćwiczenia. W czasie zajęć taktycznych wykorzystywana jest już nabyta, w toku szkolenia programowego, wiedza i umiejętności. Zajęcia taktyczne, jako forma szkolenia pododdziałów, integrują pozostałe przedmioty szkolenia bojowego i prowadzą do kompleksowego przygotowania pododdziałów do działań bojowych zgodnie z przeznaczeniem.

4.3. Zajęcia praktyczne

172. Zajęcia praktyczne są formą szkolenia wojsk skoncentrowaną na praktycznej realizacji zagadnień szkolenia programowego.

173. Celem zajęć praktycznych jest przekazanie wiedzy, nauka
     i doskonalenie umiejętności, a także zgranie w działaniu zespołowym. Zajęcia te prowadzone są w ramach całego procesu szkolenia programowego tj.: indywidualnego, pododdziałów, oddziałów i ZT.

174. Istota zajęć praktycznych sprowadza się do realizowania tematyki szkolenia programowego w terenie (na placach ćwiczeń, miejscach rozmieszczenia trenażerów, PST itp.). W zajęciach praktycznych przygotowuje się szkolonych do realizacji zadań kompleksowo zgodnie z przeznaczeniem.

175. Treścią zajęć praktycznych jest:

• nauka i doskonalenie indywidualnych umiejętności specjalistycznych żołnierzy;

• zgrywanie żołnierzy do działania w składzie pododdziałów, grup zadaniowych;

• utrzymanie określonych zdolności i podwyższanie sprawności pododdziałów.

176. Zajęcia praktyczne mogą być prowadzone w tzw. zgrupowaniach szkoleniowych jako szkolenie blokowe, potokowe lub zintegrowane. Działanie to podyktowane jest dążeniem do zwiększenia efektywności szkolenia poprzez wykorzystanie merytorycznie przygotowanych instruktorów i specjalistycznej bazy szkoleniowej oraz racjonalne gospodarowanie środkami materiałowymi.

177. Szkolenie blokowe polega na połączeniu kilku tematów, zagadnień
     z danego przedmiotu w bloki szkoleniowe (tematyczne), realizowanych na specjalistycznym obiekcie szkoleniowym. Szkoleniem kieruje dowódca pododdziału (TGB, ZZ, ZB) z udziałem instruktorów rodzajów wojsk lub służb.

178. Szkolenie potokowe polega na szkoleniu realizowanym na odpowiednio przygotowanym obiekcie szkoleniowym (w oparciu o punkty nauczania), kolejno zmieniających się pododdziałów. Po zakończeniu szkolenia na danym punkcie nauczania pododdział przechodzi na następny i kontynuuje szkolenie, natomiast instruktorzy pozostają na punktach nauczania i realizują tą samą problematykę z kolejnym pododdziałem. Szkolenie takie prowadzi
     z reguły dowódca (kierownik zajęcia) w oparciu o zespół instruktorów.

179. Szkolenie zintegrowane polega na równoczesnym szkoleniu całości pododdziału, TGB, ZZ, ZB, najczęściej wzmocnionego batalionu (równorzędnego) z wykorzystaniem odpowiedniej bazy szkoleniowej. Integracja szkolenia obejmuje szereg obszarów: przedmiotowy, tematyczny, uczestników szkolenia, tworzenia niejednolitych pod względem specjalności/funkcji zgrupowań szkoleniowych, wykorzystania bazy szkoleniowej. Kierownikiem zajęć zintegrowanych jest zazwyczaj dowódca najwyższego (w strukturze dowodzenia) szkolącego się pododdziału.

180. Szkolenie zgrywające jest specyficzną formą zajęć praktycznych stosowaną w szkoleniu bojowym, zwłaszcza w taktyce. Poprzedza przejście od szkolenia indywidualnego do szkolenia w składzie pododdziału wyższego szczebla. Szkolenie zgrywające jest realizowane od szczebla plutonu poprzez kompanię do batalionu /równorzędnych/ włącznie. Polega na praktycznym nauczeniu i doskonaleniu umiejętności zespołowego działania w składzie pododdziału. Treścią szkolenia jest głównie przyjmowanie ugrupowania bojowego (szyków) i ich zmiana, manewr na polu walki oraz kierowanie działaniem podwładnych. Kierownikiem zajęć zgrywających jest dowódca zgrywanego pododdziału. W zajęciach zgrywających żołnierze występują
     z etatowym uzbrojeniem i wyposażeniem oraz środkami dowodzenia i łączności.

4.4. Musztra bojowa

181. Musztra bojowa stanowi podstawową formę szkolenia bojowego wojsk w szkoleniu indywidualnym, sekcji, drużyny, załogi oraz plutonu (równorzędnych). Ze względu na swoją specyfikę musztra bojowa posiada cechy zarówno metody jak i formy. Może być stosowana samodzielnie lub
     w ramach zajęć praktycznych.

182. Musztra bojowa ma na celu przygotowanie żołnierza, pododdziału do sprawnego, nawykowego działania. Celem musztry bojowej jest pełne opanowanie ćwiczonych czynności oraz nabycie określonych nawyków.

183. Istotą musztry bojowej jest wielokrotne ćwiczenie czynności - aż do pełnego ich opanowania. Charakteryzuje się ona następującymi cechami:

• każde zagadnienie szkoleniowe traktowane jest jako oddzielne, oderwane od pozostałych zagadnień realizowanych podczas danego zajęcia;

• każde zagadnienie (a nawet czynność) ćwiczy się z żołnierzami (pododdziałem) kilkakrotnie, aż do pełnego opanowania;

• w przypadku stwierdzenia nieprawidłowego wykonywania czynności, działanie przerywa się (stosując komendę „WRÓĆ”), nakazuje się powrót do sytuacji (podstawy) wyjściowej, wskazuje błędy, pokazuje (omawia) sposób prawidłowego działania, po czym ponawia się ćwiczenie.

184. Treścią musztry bojowej jest nauczanie właściwego wykonywania czynności indywidualnych i zespołowych.

185. Do musztry bojowej z wykorzystaniem sprzętu bojowego przystępuje się dopiero po przećwiczeniu podobnego zagadnienia bez sprzętu.

186. W zajęciach prowadzonych w formie musztry bojowej stwarza się proste sytuacje taktyczne. Nie obowiązuje w tym przypadku zasada zachowania ciągłości taktycznej i kierunku działania. Umożliwia to stosowanie w szkoleniu działania pododdziałów po pętli w wybranym kierunku i z powrotem, a także
     z jednego centralnego punktu - jednocześnie - w różnych kierunkach.

187. W sytuacji, gdy czas przeznaczony na wykonanie określonego zadania skończył się a nie opanowano danego zagadnienia, należy zrezygnować
     z przerobienia innego - mniej ważnego, a dążyć do pełnego opanowania zagadnienia zasadniczego.

4.5. Trening

188. Trening jest formą szkolenia żołnierzy i pododdziałów polegającą na systematycznym ćwiczeniu czynności sensorycznych (umysłowych) lub motorycznych (praktycznych) dla uzyskania określonego poziomu wyszkolenia indywidualnego lub zespołowego. Może odbywać się w terenie (ośrodkach szkolenia i placach ćwiczeń) lub w pomieszczeniach szkoleniowych
     z wykorzystaniem symulatorów i trenażerów, a także UiSW. Do treningu można przystąpić wtedy, kiedy zakres wiedzy i podstawowe umiejętności praktyczne
     z danej dziedziny są już szkolonym znane.

189. Celem treningu jest doskonalenie, odtworzenie, podtrzymywanie lub podwyższenie umiejętności u szkolonych.

190. Istotą treningu jest to, że szkolony poprzez systematyczne powtarzanie czynności wyrabia w sobie określone nawyki i zachowania lub umiejętność elastycznego zastosowania posiadanej wiedzy w praktyce. Trening prowadzi się także, gdy cele szkolenia programowego nie zostały osiągnięte, nie uzyskano odpowiedniego poziomu wyszkolenia lub istnieje potrzeba jego odtworzenia.

191. Treścią treningu są powtarzające się czynności sensoryczne
     i motoryczne wykonywane indywidualnie lub zespołowo w składzie pododdziału.

192. Przebieg treningu uzależniony jest od charakteru wykonywanych czynności praktycznych (sensorycznych lub motorycznych). W obu przypadkach rozpoczyna się od podania tematu, wskazania celu i znaczenia wyodrębnionych umiejętności. Częścią główną treningu jest wykonywanie czynności pod nadzorem instruktora (kierownika treningu) w dalszej części samodzielnie. Częścią końcową jest kontrola i ocena stopnia sprawności szkolonych prowadzone przez instruktora (kierownika treningu).

4.6. Kurs szkoleniowy

193. Kurs szkoleniowy jest zorganizowaną formą szkolenia żołnierzy specjalistów w ośrodkach, centrach szkolenia i jednostkach wojskowych. Kursy szkoleniowe można prowadzić w poszczególnych okresach szkolenia pododdziałów (drużyna, pluton, kompania, batalion).

194. Celem kursu jest wyposażenie żołnierzy w nową wiedzę oraz doskonalenie umiejętności i nawyków w ramach posiadanej lub dodatkowej specjalności.

195. Istotą kursu szkoleniowego jest prowadzenie cyklu szkoleń
     o zróżnicowanej formie organizacyjnej i tematycznej. Kursy szkoleniowe prowadzi się dla poszczególnych grup specjalistów.

196. Treścią kursu szkoleniowego jest:

• przekazanie nowej wiedzy specjalistycznej;

• wyrabianie nawyków;

• nauka i doskonalenie procedur i technik działania;

• efektywne wykorzystanie UiSW;

• doskonalenie i utrwalanie umiejętności

• inne (według potrzeb).

4.7. Podróż szkoleniowa

197. Podróże szkoleniowe są formą szkolenia żołnierzy - kandydatów na dowódców w WSO, centrach, ośrodkach szkolenia oraz formą szkolenia indywidualnego lub zespołowego dowództw polegającą na porównaniu (analizie) prowadzonych w historii działań zbrojnych (walk) w danym terenie z podjętymi decyzjami przez szkolonych.

4.8. Zajęcia teoretyczne

198. Zajęcia teoretyczne są formą szkolenia ukierunkowaną na przekazanie szkolonym wiedzy teoretycznej z danego obszaru, przez kierownika zajęć (wykładowcę), w sali wykładowej lub w terenie.

199. Celem zajęć teoretycznych jest wyposażenie szkolonych w informacje, dające podstawy do zrozumienia określonej problematyki. Zajęcia teoretyczne przygotowują szkolonych do zajęć praktycznych.

200. Istotą zajęć teoretycznych jest realizacja tematyki szkolenia programowego, gdzie aktywny przekaz jest realizowany przez szkolącego,
     a szkoleni ukierunkowani są na jej odbiór.

201. Treścią zajęć teoretycznych jest wiedza ogólna i specjalistyczna wynikająca z potrzeb szkolenia indywidualnego i zespołowego.

202. Zajęcia teoretyczne, w zależności od celu, mogą być prowadzone różnymi metodami.




5. PLANOWANIE I ORGANIZOWANIE DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ

5.1. Zasady planowania

203. Planowanie jest jedną z funkcji kierowania i dowodzenia. Opiera się na wnikliwej analizie zadań szkoleniowych i ocenie sytuacji szkoleniowej. Planowanie polega na przewidywaniu układu rzeczowo-czasowo-przestrzennego przedsięwzięć szkoleniowych oraz formułowaniu do tego układu odpowiednich celów. Realizowane jest jako proces cykliczny, którego celem jest racjonalizacja przedsięwzięć szkoleniowych poprzez opracowanie planu ogólnego i planów cząstkowych z różnym stopniem szczegółowości. Odbywa się poprzez udzielenie odpowiedzi na pytania: co, gdzie, kiedy, przez kogo i w jaki sposób ma być wykonane, aby osiągnąć zakładane cele.

204. Przedmiotem planowania działalności szkoleniowo-metodycznej są: zadania, cele, formy, metody, czas, baza szkoleniowa i zabezpieczenie materiałowo-techniczne.

205. Planowanie działalności szkoleniowo-metodycznej dotyczy wszystkich szczebli dowodzenia do kompanii (równorzędnej) włącznie. Prowadzi się je w ramach programowania ćwiczeń i planowania działalności bieżącej w Siłach Zbrojnych RP.

206. W ramach programowania ćwiczeń poszczególnych szczebli dowodzenia - planuje się jedno ćwiczenie instruktażowo-metodyczne do realizacji w okresie objętym programowaniem.

5.2. Planowanie działalności szkoleniowo-metodycznej

207. Częstotliwość przedsięwzięć szkoleniowo-metodycznych uzależniona jest od poziomu i szczebla dowodzenia oraz od cyklu planowania.

208. Na poziomie strategicznym prowadzi się:

• konferencję szkoleniowo-metodyczną - według potrzeb (czas trwania od 1 do 2 dni);

• naradę szkoleniowo-metodyczną - według potrzeb (jednak nie dłużej, niż 2 dni);

• opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych - według potrzeb.

209. Na poziomie operacyjnym prowadzi się:

• naradę szkoleniowo-metodyczną - według potrzeb (nie dłużej, niż
  1 dzień);

• kurs szkoleniowo-metodyczny - co najmniej raz w roku (2-3 dni);

• ćwiczenie instruktażowo-metodyczne - jedno w okresie objętym programowaniem ćwiczeń;

• opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych - według potrzeb.

Dodatkowo można prowadzić wg potrzeb:

• metodyczne zajęcia grupowe;

• metodyczne zajęcia pokazowe;

• instruktaż.

210. Na poziomie taktycznym prowadzi się:

• naradę szkoleniowo-metodyczną - co najmniej raz w roku na szczeblu ZT (równorzędnego) i w szkolnictwie wojskowym wg potrzeb, natomiast na szczeblu oddziału (równorzędnego) według potrzeb jednak nie dłużej, niż 1 dzień;

• kurs szkoleniowo-metodyczny - co najmniej raz w roku (od 1 do
  3 dni);

• ćwiczenie instruktażowo-metodyczne - jedno w okresie objętym programowaniem ćwiczeń;

• zajęcia instruktażowo-metodyczne - na początku okresu szkolenia (drużyny, plutonu, kompanii);

• kurs instruktorsko-metodyczny - co najmniej raz - w okresie poprzedzającym szkolenie podstawowe i specjalistyczne
  w ośrodkach szkolnictwa wojskowego, w jednostce wojskowej przed rozpoczęciem szkolenia w I etapie I okresu szkolenia (2-3 dni)
  i w I etapie II okresu szkolenia (2-3 dni) oraz przed rozpoczęciem szkolenia do udziału w misji (1 - 3 dni);

• zajęcia instruktorsko-metodyczne - w ramach kursu instruktorsko-metodycznego i według potrzeb;

• metodyczne zajęcia grupowe - w ramach kursu instruktorsko-metodycznego i według potrzeb;

• metodyczne zajęcia pokazowe - w ramach kursu instruktorsko-metodycznego i według potrzeb;

• opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych - według potrzeb;

• instruktaż - do wszystkich zajęć z wykorzystaniem środków bojowych, pozoracji pola walki, UiSW, do pozostałych zajęć według potrzeb.

5.3. Organizowanie działalności szkoleniowo-metodycznej

211. Organizowanie polega na przygotowaniu i realizacji czynności oraz działań zmierzających do osiągnięcia celu.

212. W ramach organizowania działalności szkoleniowo-metodycznej,
     w zależności od formy tej działalności, przygotowuje się plany ich przeprowadzenia, a w tym:

• plan konferencji szkoleniowo-metodycznej; narady szkoleniowo-metodycznej, kursu metodyczno-szkoleniowego, kursu instruktorsko-metodycznego;

• plan przeprowadzenia ćwiczenia instruktażowo-metodycznego;

• plan-konspekt do zajęć instruktażowo-metodycznych, zajęć instruktorsko-metodycznych, metodycznych zajęć grupowych
  i metodycznych zajęć pokazowych;

• podstawą do udzielenia instruktażu jest plan - konspekt do zajęć, plan przeprowadzenia ćwiczenia itp.

W celu właściwego zorganizowania działalności szkoleniowo-metodycznej wydaje się rozkazy o ich realizacji, zabezpiecza się obiekty
i stosowne środki materiałowe, przygotowuje sprzęt i pomoce szkoleniowe oraz przygotowuje materiały poglądowe.

5.4. Prowadzenie i kontrola działalności szkoleniowo-metodycznej

213. Prowadzenie działalności szkoleniowo-metodycznej polega na praktycznej realizacji przedsięwzięć metodyczno-szkoleniowych właściwych dla danego poziomu i szczebla dowodzenia. Sposób realizacji poszczególnych form działalności szkoleniowo-metodycznej opisano w rozdziale 2.

214. Kontrola działalności szkoleniowo-metodycznej prowadzona jest
     w ramach działalności bieżącej SZ RP. Kontrolę prowadzą przełożeni poprzez nadzór służbowy, kontrolę problemową lub w ramach kontroli kompleksowej. Szczegółowy zakres kontroli określają odrębne instrukcje.

215. Kontrola działalności szkoleniowo-metodycznej jest funkcją kierowania szkoleniem, która ma na celu ustalenie, czy rezultaty działalności szkoleniowo-metodycznej są zgodne z założonymi i czy należy ewentualnie zastosować środki zaradcze.




6. ZAKRES ODPOWIEDZIALNOŚCI SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ

216. Zakres odpowiedzialności szkoleniowo-metodycznej określa obowiązki
     i odpowiedzialność poszczególnych dowódców za:

• przygotowanie bezpośrednich podwładnych (dowódców, kierowników ćwiczeń, kierowników zajęć, wykładowców i instruktorów) do kierowania działalnością szkoleniową lub szkolenia;

• kształtowanie i doskonalenie umiejętności potrzebnych do realizacji zadań szkoleniowych u bezpośrednio podległych dowódców;

• wskazywanie, poszukiwanie i wdrażanie najskuteczniejszych form
  i metod realizacji przedsięwzięć szkoleniowych.

217. Dowódcy na wszystkich poziomach dowodzenia mają obowiązek samokształcenia, doskonalenia i podnoszenia swoich umiejętności
     w zakresie planowania, organizowania i prowadzenia działalności szkoleniowo- metodycznej.

218. Na organizatorach szkolenia spoczywa obowiązek doskonalenia procesu nauczania poszczególnych przedmiotów oraz dostosowania form
     i metod prowadzonej działalności szkoleniowo-metodycznej do wymogów obowiązujących i charakteru przyszłych zadań szkoleniowych.

219. Zakres odpowiedzialności szkoleniowo-metodycznej przedstawia Załącznik nr 13.

6.1. Sztab Generalny WP

220. Sztab Generalny WP odpowiada za:

• określenie strategicznych celów, zadań i kierunków działalności szkoleniowo-metodycznej w SZ RP;

• opracowanie dokumentów normujących działalność szkoleniowo-metodyczną obejmujących swoim zasięgiem przedmiotowym Siły Zbrojne RP;

• koordynację przedsięwzięć działalności szkoleniowo-metodycznej
  w SZ RP;

• określenie zasadniczych założeń i wydanie wytycznych do opracowania dokumentów normujących działalność szkoleniowo-metodyczną w RSZ;

• realizację działalności szkoleniowo-metodycznej na szczeblu strategicznym;

• gromadzenie i upowszechnianie doświadczeń i wniosków
  z działalności szkoleniowo-metodycznej w SZ RP;

• kontrolę działalności szkoleniowo-metodycznej.

6.2. Dowództwa Rodzajów Sił Zbrojnych (równorzędne)

221. Dowódcy rodzajów sił zbrojnych odpowiadają za:

• planowanie, organizowanie i kontrolę działalności szkoleniowo-
  metodycznej;

• metodyczne przygotowanie bezpośrednio podległych dowódców do organizacji i prowadzenia szkolenia, ze szczególnym uwzględnieniem ćwiczeń wojskowych;

• realizację form działalności szkoleniowo-metodycznej na poziomie operacyjnym;

• transponowanie na grunt podległego rodzaju sił zbrojnych dokumentów do działalności szkoleniowo-metodycznej nadrzędnego szczebla dowodzenia;

• opracowanie i wdrażanie dokumentów związanych z działalnością szkoleniowo-metodyczną (metodyki, podręczniki, poradniki itp.);

• gromadzenie, analizę oraz upowszechnianie doświadczeń
  i wniosków z zakresu działalności szkoleniowo-metodycznej;

• ocenę stanu działalności szkoleniowo-metodycznej w jednostkach wojskowych.

6.3. Dowódcy związków taktycznych (równorzędnych)

222. Dowódcy związków taktycznych odpowiadają za:

• planowanie, organizowanie i kontrolę działalności szkoleniowo-metodycznej;

• poziom merytoryczny i metodyczny prowadzonych zajęć (ćwiczeń);

• metodyczne przygotowanie bezpośrednio podległych dowódców oddziałów i pododdziałów do organizacji i prowadzenia szkolenia, ze szczególnym uwzględnieniem ćwiczeń wojskowych;

• realizację form działalności szkoleniowo-metodycznej na szczeblu ZT;

• gromadzenie, analizę oraz upowszechnianie doświadczeń i wniosków z zakresu działalności szkoleniowo-metodycznej;

• współpracę i wymianę doświadczeń z innymi jednostkami wojskowymi i jednostkami szkolnictwa wojskowego, a następnie wykorzystywanie tych doświadczeń w procesie szkolenia;

• ocenę działalności szkoleniowo-metodycznej w związku taktycznym.

6.4. Dowódcy oddziałów (równorzędnych)

223. Dowódcy oddziałów odpowiadają za:

• planowanie, organizowanie i kontrolę działalności szkoleniowo-metodycznej;

• poziom merytoryczny i metodyczny prowadzonych zajęć (ćwiczeń);

• metodyczne przygotowanie bezpośrednio podległych dowódców pododdziałów do organizacji i prowadzenia szkolenia, ze szczególnym uwzględnieniem ćwiczeń wojskowych;

• realizację form działalności szkoleniowo-metodycznej na szczeblu oddziału;

• gromadzenie, analizę oraz upowszechnianie doświadczeń i wniosków z zakresu działalności szkoleniowo-metodycznej;

• wymianę doświadczeń szkoleniowych w oddziale;

• ocenę działalności szkoleniowo-metodycznej w oddziale.

6.5. Dowódcy batalionów (równorzędni)

224. Dowódcy batalionów odpowiadają za:

• planowanie, organizowanie i kontrolę działalności szkoleniowo-metodycznej;

• poziom merytoryczny i metodyczny prowadzonych zajęć (ćwiczeń);

• metodyczne przygotowanie bezpośrednio podległych dowódców pododdziałów do organizacji i prowadzenia szkolenia;

• realizację form działalności szkoleniowo-metodycznej na szczeblu batalionu (równorzędnego);

• gromadzenie, analizę oraz upowszechnianie doświadczeń
  i wniosków z zakresu działalności szkoleniowo-metodycznej w batalionie;

• ocenę działalności szkoleniowo-metodycznej w dowodzonym pododdziale.

6.6. Dowódcy kompanii (równorzędni)

225. Dowódcy kompanii odpowiadają za:

• planowanie, organizowanie i kontrolę działalności szkoleniowo-metodycznej;

• poziom merytoryczny i metodyczny prowadzonych zajęć;

• metodyczne przygotowanie bezpośrednio podległych dowódców
  i instruktorów do organizacji i prowadzenia zajęć;

• realizację form działalności szkoleniowo-metodycznej na szczeblu kompanii;

• ocenę działalności szkoleniowo-metodycznej w kompanii.

6.7. Dowódcy plutonów (równorzędni)

226. Dowódcy plutonów odpowiadają za:

• organizowanie i realizację działalności szkoleniowo-metodycznej na szczeblu plutonu;

• poziom merytoryczny i metodyczny prowadzonych zajęć;

• metodyczne przygotowanie dowódców drużyn/instruktorów do organizacji i prowadzenia szkolenia na punktach nauczania;

• udzielanie pomocy w zakresie przygotowywania się dowódców drużyn do zajęć oraz sprawdzanie poziomu tego przygotowania.

6.8. Dowódcy drużyn/sekcji (równorzędni)

227. Dowódcy drużyn odpowiadają za:

• poziom merytoryczny i metodyczny prowadzonych zajęć;

• metodyczne przygotowanie podległych dowódców sekcji/instruktorów do organizacji i prowadzenia szkolenia na punktach nauczania;

• udzielanie pomocy w zakresie przygotowywania się dowódców sekcji/instruktorów do zajęć oraz sprawdzanie poziomu tego przygotowania.

ZAŁĄCZNIKI

Załącznik nr 1 Formy działalności szkoleniowo-metodycznej

Załącznik nr 2 Metody działalności szkoleniowo-metodycznej

Załącznik nr 3 Formy szkolenia wojsk




Załącznik nr 4 Wzór Planu konferencji szkoleniowo-metodycznej.

Załącznik nr 5 Wzór Planu narady szkoleniowo-metodycznej

Załącznik nr 6 Wzór Planu kursu szkoleniowo-metodycznego

Załącznik nr 7 Schemat ideowy realizacji ćwiczenia instruktażowo-metodycznego (wariant)

Załącznik nr 8 Metodyka pracy kierownika ćwiczenia instruktażowo-metodycznego i zespołu autorskiego podczas jego planowania (wariant)

Załącznik nr 9 Wzór Planu przeprowadzenia ćwiczenia instruktażowo-metodycznego

Załącznik nr 10 Podobieństwa i różnice zajęć instruktorsko-metodycznych i instruktażowo-metodycznych

Załącznik nr 11 Wzór Planu kursu instruktorsko-metodycznego

Załącznik nr 12 Metody przeprowadzenia instruktażu

Załącznik nr 13 Zakres odpowiedzialności szkoleniowo-metodycznej

Załącznik nr 14 Wzór Planu-konspektu

Załącznik nr 15 Wzór Planu pracy instruktora na punkcie nauczania




Zmiany tekstu jednolitego zostały ogłoszone w Dz.Urz.MON.2007.4.38 § 1; 2007. 6.73 § 1; 2007.17.176 § 1; 2007.21.209 § 1; 2008.8.85; 2008.15.188 § 1 § 1; 2008.23.287 pkt 1; 2008.20.260 § 1; 2009.2.17 § 1.

Pod pojęciem dowódcy w przedmiotowej instrukcji rozumiani są wszyscy przełożeni prowadzący działalność szkoleniowo-metodyczną: tj, dowódcy, szefowie, komendanci, wykładowcy, instruktorzy, itp.

 W dydaktyce wojskowej zasady kształcenia określane są jako zasady szkolenia (kształcenia) wojskowego.

 Zaprezentowane w instrukcji formy i metody działalności szkoleniowo-metodycznej stanowią paletę narzędzi, które może wykorzystać przełożony w przygotowaniu podwładnych do działalności szkoleniowej (prowadzenia zajęć, ćwiczeń). Z reguły są one przypisane do poziomu i szczebla dowodzenia, jednak mogą być wykorzystywane doraźnie z pominięciem ww. reguły, przykład: dowódca brygady prowadzi zajęcia instruktażowo-metodyczne z podległymi dowódcami na temat: „Przemieszczenie batalionu transportem kolejowym”.

 W zależności od potrzeb w kursie szkoleniowo-metodycznym uczestniczy kadra dowództw
i sztabów.

Brygada, pułk.

 Na przykład Szefostwo Wojsk Rakietowych i Artylerii organizuje kurs dla dowódców jednostek WRiA.

 Na przykład w batalionie, w oparciu o pierwsze zajęcia z cyklu zajęć: zgrywających kompanię, kompania w obronie, kompania w natarciu, itd., dowódca batalionu prowadzi zajęcia instruktażowo-metodyczne z podległymi dowódcami kompanii.

Wzór układu planu konspektu przedstawiono w Załączniku nr 14.

 Organizowanie i prowadzenie wielu metodycznych przedsięwzięć szkoleniowych w ramach kursu instruktorsko-metodycznego w kompanii (równorzędnej) jest trudne i czasochłonne. Celowe jest więc organizowanie i prowadzenie kursu instruktorsko-metodycznego w batalionie.

W jednostkach szkolnictwa wojskowego to komendanci określają ich częstotliwość.

Metody podające, poglądowe i problemowe najczęściej znajdą zastosowanie w procesie kształcenia w jednostkach szkolnictwa wojskowego. Metody praktyczne znajdują najczęściej zastosowanie w procesie szkolenia realizowanym w jednostkach wojskowych.

Są to metody należące do podgrupy metod aktywizujących w grupie metod problemowych.

Ćwiczenie taktyczne z wojskami (taktyczno-specjalne) jest formą ćwiczeń a jednocześnie najwyższą formą szkolenia wojsk.

Np. podróż wojskowo-geograficzna, historyczno-geograficzna, studyjna.

Szczegółowy opis zawarto w Instrukcji o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń z dowództwami, sztabami i wojskami w Siłach Zbrojnych RP” DD/7.1.1.

TGB - Taktyczna Grupa Bojowa, ZZ - Zespół Zadaniowy, ZB - Zgrupowanie Bojowe.

Plan kursu szkoleniowego opracowuje się wg. Załącznika nr 6.

Szczegółowy opis zawarto w Instrukcji o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń
z dowództwami, sztabami i wojskami w Siłach Zbrojnych RP” DD/7.1.1.

 Do jednostek organizacyjnych równorzędnych ZT, zważywszy na jego specyfikę, należy zaliczyć m.in. dowództwa okręgów wojskowych, szefostwa RSZ.

 Właściwi do prowadzenia form działalności kontrolnej danego poziomu i szczebla dowodzenia.

 Do jednostek organizacyjnych równorzędnych Dowództwom Rodzajów Sił Zbrojnych zważywszy na specyfikę należy zaliczyć: Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych, Inspektorat Wojskowej Służby Zdrowia, Komendę Główną Żandarmerii Wojskowej, Dowództwo Garnizonu Warszawa.

2

1

3

34

36

37

72

71

Sygn. Szkol. 816/2009

---