PLAN BADANIA KLINICZNEGO

I Opis zwierzęcia:

• gatunek

• płeć

• rasa

• umaszczenie (rodzaj maści, odcień, odmastki)

• wiek

• wielkość

• użytkowość

• Oznakowania specjalne (numer kolczyka, tatuaż, chip, znaki palone)

II Wywiad (ANAMNEZIS). Jest częścią planu badania klinicznego, to wywiad o zwierzęciu i objawach choroby.

1. Wywiad odnośnie choroby:

1. Data i okoliczności zachorowania – jak długo trwa choroba? Czas trwania ma wpływ na rokowanie i skuteczność postępowania lekarskiego, wczesne rozpoznanie i leczenie zapobiega zmianom anatomo – patologicznym, które są nieodwracalne.

2. Zaobserwowane objawy choroby – wśród jakich objawów zwierze zachorowało? – opiekun mówi o cechach, które uległy zmianie (spadek mleczności, brak apetytu) lub się pojawiły (biegunka, wymioty, kulawizna)

3. Uprzednio przeżyte choroby – czy zwierze chorowało już wśród podobnych objawów? Następstwem jakiej choroby może być obecna choroba lub choroba może się wznowić po remisji (np.: niewydolność wątroby), choroba może powracać przy obecności czynników predysponujących (np.: nieprawidłowe ścieranie zębów = niestrawność; alergia sezonowa)

4. Zachorowalność innych zwierząt – czy chorują inne zwierzęta (ludzie) w gospodarstwie / domu? Na pewne choroby zapadają zwierzęta rożnych gatunków, a pewne są gatunkowo specyficzne. Na tym etapie można wykluczyć choroby zakaźne lub inwazyjne

5. Dotychczas wykonywane badania i ich wyniki

6. Dane odnośnie leczenia – kto leczył i co rozpoznał? Jakimi leczono lekami? Jakie są wyniki dotychczasowych badan? W jakich dawkach i jak długo były podawane leki? Czy zastosowano szczepienia, odrobaczanie, dezynfekcje, kastracje, sterylizacje? Należy pamiętać, że większość preparatów działa na osobniki dorosłe a na młodociane rzadziej.

1. Wywiad dotyczący życia zwierzęcia (ANAMNEZIS VITAE).

Ma na celu ustalenie domniemanej choroby.

1. Warunki stworzone zwierzęciu przez człowieka maja zasadniczy wpływ na powstanie lub / i przebieg choroby

2. Pochodzenie zwierzęcia – z chowu własnego? Jeśli nabyte to gdzie i kiedy?

3. Żywienie – zbilansowanie paszy, jej jakość, pochodzenie, częstotliwość żywienia, ilość podawanej paszy / pożywienia.

4. Pojenie – pochodzenie wody, jakość higieniczna wody, dostęp do wody, częstotliwość pojenia oraz ilość spożywanej wody – np.: konie są bardzo wrażliwe na jakość wody i paszy, z kolei świnie na jej brak!

5. Warunki utrzymania i pielęgnacji – pomieszczenie, klatki, wybieg

6. Sposób użytkowania zwierzęcia – intensywność i stopień wydajności, ewentualne zmiany użytkowania np.: u buhajów gdy skaczą obciążają kończyny tylne i kręgosłup.

7. Ocena ogólnego stanu zdrowia zwierząt w domu / gospodarstwie oraz okolicy – warunki glebowo – klimatyczne, najczęściej stwierdzane choroby zakaźne, ewentualnie pasożytnicze.

III Stan obecny. Przedmiotowe badanie ogólne.

1. Wygład zewnętrzny zwierzęcia (HABITUS)

1. Budowa – ocienia się ją na podstawie proporcji i stosunku do siebie części ciała, aby ja ocenić należy brać pod uwagę:

• Charakterystyczne cechy budowy ciała poszczególnych gatunków, typ użytkowy zwierzęcia – jej odpowiednikiem jest zootechniczne pojecie KONSTYTUCJA – to suma wszystkich cech, właściwości anatomicznych (postaciowych) i fizjologicznych (czynnościowych), które poddają się działaniu środowiska.

Bierze się pod uwagę:

• wysklepienie głowy oraz szyi

• głębokość klatki piersiowej

• długość grzbietu

• długość i szerokość brzucha

• szerokość miednicy

• budowę zadu

• siłę i ustawienie kończyn

Budowa ciała może być: prawidłowa lub nieprawidłowa (do rasy bądź typu użytkowego)

1. postawa – to stosunek ruchomych części ciała do kręgosłupa. Postawa może być:

• stojąca

• prawidłowa

• nieprawidłowa

• leżąca

• prawidłowa

• nieprawidłowa

Postawa nieprawidłowa może być:

• ulgowa – przyjmowana ze względu na występujący ból, tak aby go zminimalizować np.: ochwat kopytowy, kolki, złamanie kończyny

• wymuszona – niezależna od woli zwierzęcia, spowodowana choroba np.: tężec, tężyczka pastwiskowa – nadmiar magnezu; porażenie poporodowe – niedobór wapnia.

1. Stan odżywienia i utrzymania – ocenia się poprzez oglądanie i omacywanie obwodowych części ciała; ocena zależy od charakterystycznego dla danego typu użytkowego umięśnienia, rozwoju tkanki łącznej, tłuszczowej, mięśniowej, grubości kości, budowy układu powłokowego. Stan odżywienia może być:

• Bardzo Dobry – otłuszczenie

• Dobry

• Mierny

• Zły

• Bardzo zły – kacheksja

1. Zachowanie się zwierzęcia – tu może wystąpić:

• Chorobowo wzmożona pobudliwość psychomotoryczna, czyli podniecenie – bodźce ze środowiska zewnętrznego są w stanie wywołać nadmierna reakcje zwierzęcia np.: szal

• Obniżenie pobudliwości, czyli:

• Posmutnienie

• Senność

• Otępienie

• Odurzenie

• Głęboki sen – tylko bardzo silne bodźce są w stanie obudzić zwierze

• Śpiączka – brak reakcji na bodźce ze środowiska zewnętrznego

1. Badanie błon śluzowych naturalnych otworów ciała.

Widoczne błony śluzowe naturalnych otworów ciała to:

• Spojówki

• Przedsionek nosa (śluzawica u bydła; tarcza ryja u trzody chlewnej, lusterko nosowe u psa)

• Przedsionek pochwy / napletek

Metody badania spojówek u bydła.

Spojówki u bydła bada się w ten sposób, że głowę zwierzęcia trzyma się za rogi, skręca silnie w bok, wówczas gałka oczna zwierzęcia zmienia położenie i uwidacznia się większa część spojówki otaczającej białkówkę. W razie potrzeby, silnie zamknięte powieki otwiera się za pomocą palców obu rak.

Chrząstki skrzydłowe nosa u bydła są tak sztywne, że z trudem można je rozchylić.

Do badania błon śluzowych jamy ustnej wystarczy wywiniecie warg.

Błonę śluzową pochwy bada się po rozchyleniu warg sromowych, a błonę śluzową prącia, po wywinięciu brzegów napletka lub po rozciągnięciu jego otworu.

Metody badania spojówek u konia.

Przy badaniu spojówek u konia rozwiera się powieki za pomocą wyprostowanego palca wskazującego i kciuka, przy czym górną powiekę nie tyle się unosi do góry, ile naciska się przez nią na gałkę oczną w pobliżu przyśrodkowego kąta oka. W ten sposób zostaje uwidoczniona spojówka trzeciej powieki.

Przy badaniu nosa u konia rozchyla się chrząstki nosowe kciukiem i palcem wskazującym lub rozciąga się je palcami obu rak, przy czym górna chrząstkę wywija się tak aby obejrzeć fałd znajdujący się po stronie wewnętrznej.

1. Oczy – badanie błon śluzowych:

1. powieki – oceniamy: szerokość szpary powiekowej, rzęsy (ustawienie, liczba), trzecia powieka (gruczoł trzeciej powieki), gruczoły łzowe

2. gałki oczne – usadowienie, ustawienie, ruchliwość (ewentualny oczopląs), rogówka, przednia komorę oka, tęczówkę, źrenice (kształt i reakcja na światło), soczewkę (ewentualne jej zmętnienie).

Badanie oka – oftalmoskopia

1. wypływ z oczu – może występować w schorzeniach oczu, ale również w innych chorobach np.: nieżycie nosa, zapaleniu nosa, zapaleniu zatoki szczękowej, przy nosówce, grypie koni, awitaminozie A, katarze kocim.

2. obrzęk powiek – jako następstwo urazu, ciężkie postacie zapalenia spojówki – objawia się światłowstrętem, zaczerwienieniem, obrzękiem, towarzyszy temu wypływ rożnego rodzaju, który zależy od stopnia zapalenie, i jest to wypływ:

• surowiczy

• ropny

• mieszany

Przyczyna: bakterie, wirusy, grzyby, ciała obce.

1. wypadniecie trzeciej powieki – charakterystyczny objaw tężca u koni, zatrucia strychnina oraz zaniku gałki ocznej. U psów związane z wypadnięciem gruczołu trzeciej powieki, nowotworu w obrębie gałki ocznej. U kotów częsty objaw chorób ogólnych (przy odwodnieniu, wyniszczeniu organizmu) i inwazji pasożytniczych.

2. wypadniecie gałki ocznej – występuje przy zaniku, przy znacznym wychudzeniu zwierzęcia, zapaści, w wyniku urazu, u psów brachycefalicznych

3. wytrzeszcz gałki ocznej – przy silnym podnieceniu zwierzęcia, przy utrudnionym oddychaniu, krwawieniach lub nowotworach umiejscowionych za Galka oczna.

4. nieprawidłowe ustawienie oka – zez (zbieżny lub rozbieżny) – przyczyna może być skurcz mięsni gałki ocznej lub porażenie mięsni gałki ocznej lub porażenie mięsni gałki ocznej (przyczyny porażenia: zapalenie nerwów okoruchowych, zapalenie opon podstawy mózgu, przebieg gruźlicy u bydła)

5. oczopląs – to rytmiczne drganie gałki ocznej, która może poruszać się w kierunku poziomym, pionowym lub okrężnie. Drgania te wywołane są przez rytmiczne skurcze mięsni gałki ocznej.

Przyczyną oczopląsu może być:

• podrażnienie receptorów nerwów zmysłu równowagi (syndrom przedsionkowy)

• zawrót głowy

• wstrząs mózgu

• zapalenie mózgu

• zatrucie solą kuchenna

1. zmętnienie rogówki – występuje w nosówce, grypie koni, awitaminozie A, przy niewydolności powiek, przy owrzodzeniu rogówki (to samo co obrzęk rogówki)

2. krwiak w przedniej komorze oka – najczęściej po urazie, przy zapaleniu oka (UVEITIS), czasami w nosówce. W przedniej komorze oka może gromadzić się wysięk włóknisty lub ropny

3. trwałe rozszerzenie źrenicy – schorzenie to przy zachowanej zdolności reagowania na światło występuje przy znacznym podnieceniu, przy silnych bolach, wzmożonej pobudliwości. Rozszerzone i nieruchome źrenice występują przy: wzmożonym ciśnieniu śródgałkowym (jaskra), zapaści, przy zatruciach wywołujących porażenie nerwu okoruchowego (atropina), w zapaleniach opon mózgowych, ropniach i nowotworach mózgu oraz przy zwyrodnieniu i zapaleniu siatkówki i / lub zapaleniu nerwu wzrokowego.

4. zwężenie źrenicy – wywołane jest przez niektóre trucizny (opium, fizostygmina, arekolina ), wzrost ciśnienia środczaszkowego, uveitis.

5. nierównomierne rozszerzenie źrenic – występuje przy zapaleniu opon mózgowych, wściekliźnie, gdy soczewki ulegają nierównomiernemu zmętnieniu (zaćma), w chorobie Mareka u drobiu

6. zmętnienie soczewki(zaćma) – występuje u zwierząt starych, na tle chorób nerek i cukrzycy.

NACZYNIA I WĘZŁY CHŁONNE.

Oceniamy:

• położenie

• wielkość

• kształt

• konsystencje

• budowę powierzchni

• ciepłotę

• wrażliwość

• przesuwalność względem podłoża i skóry

Badane węzły chłonne:

Koń

• węzły chłonne podżuchwowe, omacuje się w dole żuchwowym, węzły te maja kształt litery Y zwróconej ostrym końcem ku przodowi składają się one ze zrazików wielkości soczewicy lub grochu. Konsystencji elastycznej i są łatwo przesuwalne.

• węzły chłonne okołouszne (przyusznicze) wymacuje się bezpośrednio u nasady muszli usznej.

• węzły chłonne pozagardłowe są głęboko miedzy nasada uszu a krtanią

• węzły chłonne szyjne przednie (środkowe i tylne) wyczuwalne są w okolicy krtani jedynie wtedy gdy są powiększone

• węzły chłonne pachwinowe, zarówno u ogierów jak i wałachów wyczuwalne są po obu stronach tylnej części pachwiny jako twory zrazikowate płaskie

Bydło

• węzły chłonne podżuchwowe są ułożone razem ze śliniankami w dole żuchwowym

• węzły chłonne przyusznicze, pozagardłowe oraz przednio-, środkowo- i tylno- szyjne jak u konia (praktycznie nie dostępne do badania)

• węzły chłonne przedłopatkowe u zdrowego zwierzęcia maja długość i grubość palca wskazującego, gładką powierzchnię i położone są nieco nad stawem barkowym równolegle do przedniego brzegu łopatki

• węzły chłonne fałdu kolanowego znajdują się nad fałdem kolanowym w okolicy dołu słabiznowego, są one widoczne jako gładki, jędrny twór długości i grubości palca

• węzły chłonne nadwymieniowe znajdują się po zewnętrznej stronie górnej części tylnej ćwiartki, są one okrągłe, płaskie, jędrne, średnicy 2-6 cm, dają się z trudem odkleić od samego wymienia. Wielkość węzłów nadwymieniowych bywa bardzo rożna i nawet węzły parzyste mogą być niejednakowej wielkości.

Owce i świnie

Położenie jak u bydła, można je wymacać gdy są chorobowo powiększone.

Psy

• węzły chłonne podkolanowe – można je wymacać jako twory wielkości pestki śliwki, położone powyżej stawu kolanowego

• węzły chłonne podżuchwowe są bardzo miękkie, wielkości grochu, można je wymacać za tylna gałęzią żuchwy.

Pozostałe węzły chłonne można wymacać jeśli są zmienione chorobowo.

Ptaki

U ptaków można wymacać powiększone węzły chłonne po obu stronach szyi.

POMIARY TEMPERATURY WEWNĘTRZNEJ CIAŁA, LICZBY TĘTNA I ODDECHÓW

(CTO)

Gatunek Zwierząt	Ciepłota wewnętrzna °C	Liczba tętna/min	Liczba oddechów/min
KONIE Poniżej 5 lat Powyżej 5 lat	37,5 – 38,5 37,5 – 38,0	28 – 40	8 – 16
BYDŁO Poniżej 1 roku Powyżej 1 roku	38,0 – 39,5 37,5 – 39,0	40 – 80	10 – 30
OWCE, KOZY	38,5 – 40,0	70 – 80	12 – 20 (30)
ŚWINIE PROSIĘTA	38,0 – 39,5 39,0 – 40,5	60 – 80	8 – 18
PSY	m. 38,5 – 39,0 ś. 38,0 – 39,0 d. 37,5 – 38,5	60 – 90 – 120	10 – 30
KOTY	38,0 – 39,5	110 – 130	20 – 40
KRÓLIKI	38,5 – 39,5	120 – 140	50 – 60
LISY	39,0 – 40,0	80 – 140	12 – 60
NORKI	39,5 – 40,5	90 – 180	40 – 70
NUTRIE	36,8 – 38,0	125 – 175	30 – 60
PTAKI (KURY)	39,5 – 42,0	150 – 200	12 – 38
U osesków odpowiednie wartości są wyższe, a niżeli zwierząt dorosłych	+ 0,5 – 1,0	+ 20 – 40	+ 5 – 10

BADANIE TĘTNA

1. konie – tętnica szczękowa zewnętrzna, badamy po wewnętrznej stronie żuchwy

2. bydło – tętnica szczękowa zewnętrzna, badamy po zewnętrznej stronie żuchwy

3. małe przeżuwacze, świnie i mięsożerne – tętnica udowa w zagłębieniu po przyśrodkowej stronie uda

Oceniamy:

Częstość, rytm, jakość, równość i jednakowość.

Jakość tętna to wypełnienie, napięcie, siła, chybkość i wielkość.

PRZEDMIOTOWE BADANIE SZCZEGÓŁOWE.

1. Zewnętrzne powłoki ciała.

1. WŁOSY I WYTWORY ROGOWE NASKÓRKA:

1. gęstość, układ oraz połysk sierści / piór – cechy te zależą od gatunku i wieku zwierzęcia oraz od pór roku. Sierść zwierzęcia źle żywionego, trzymanego w warunkach zimnego chowu (przeciąg), niestarannie trzymanego jest długa, matowa, ewentualnie nastroszona. Jeśli nastroszenie sierści występuje w postaci miejsc ostro odgraniczonych może to być objawem choroby skóry.

2. Budowa sierści – może ulec zmianie na skutek niektórych chorób skóry, albo po zagojeniu otarć powierzchniowych, gdy na miejscu gdzie wypadła sierść wyrośnie nowa o jaśniejszej lub ciemniejszej barwie

3. Wypadanie sierści – zjawisko fizjologiczne związane ze zmianą sierści nie zawsze powoduje trwałe wyłysienie. Może się przerzedzać lub całkowicie wypadać pod wpływem urazów, czynników chemicznych, w przypadkach grzybic, świerzbu, nużycy (pasożyt nużeniec), zapalenia skóry i wyprysków.

4. zmiany jakości sierści – sierść staje się łamliwa przy niektórych postaciach grzybic, na włosach zwierząt cierpiących na wszawice znajdują się jaja i gnidy, na włosach koni w miesiącach letnich można znaleźć jaja gza końskiego.

5. rogi, kopyta, racice, pazury i szpara międzyraciczna – u młodych cieląt i źrebiąt wskazują w pierwszych miesiącach po urodzeniu na wiek zwierzęcia. U zwierząt starszych pierścienie widoczne na racicach i kopytach oraz kruchość i chropowatość rogów świadczą o przebytej ciężkiej chorobie, zmianach żywienia, ciąży. Twory rogowe są również kruche i łamliwe w przypadku niedoboru karotenu.

1. SKÓRA.

1. grubość skóry – skóra może ulec zgrubieniu w skutek ostrych, ograniczonych stanów zapalnych skóry, wysięków surowiczych, przewlekłych stanów zapalnych, wyprysków i pasożytniczych chorób skóry.

2. elastyczność skóry - właściwa elastyczność skóry jest oznaka normalnej zawartości płynów tkankowych i napięcia tkanek oraz prawidłowego stanu elementów elastycznych tkanek. W przypadku gdy zmniejsza się zawartość płynów tkankowych z powodu biegunki, pragnienia, utraty wody lub na skutek wycieńczających chorób, jak i w przypadku ich nadmiernego nagromadzenia się (zastój krwi, obrzęk, procesy zapalne) skóra traci swa elastyczność

3. zapach – przyczyna nieprzyjemnego zapachu może być rozkładający się na skórze łój i pot, w szczególności w zewnętrznych przewodach słuchowych psów. Przykra woń pochodzić może z wydzielin rożnych owrzodzeń, procesów zapalnych skóry, otarć oraz wyprysku sączącego. Jeśli w zapachu skóry zwierzęcia odczuwamy przykra woń moczu, może to być objawem niewydolności nerek.

4. Barwa :

• zaczerwienienie – przekrwienie, zapalenie skóry

• zasinienie – zwolnienie przepływu krwi – niedotlenienie

• bladość – niedokrwistość, duża utrata krwi, wzmożony rozpad krwinek

• zażółcenie – barwniki żółci – żółtaczki

• chorobowe nagromadzenie barwnika – nużyca, zmiany nowotworowe

1. temperatura – temperatura skóry jest niższa od normalnej jeśli ciepłota wewnętrzna ciała zwierzęcia spadla poniżej normy (stale przebywanie zwierząt na chłodzie, stosowanie leków obniżających temperaturę oraz zapaść). Miejscowe ochłodzenie skóry wskazuje na miejscowe zaburzenia w krążeniu, nad obrzękami zastoinowymi i nad porażonymi częściami ciała, przy zmniejszonym przepływie krwi, martwicy skóry. Jeśli skóra na całym ciele ma temperaturę wyższa od normalnej jest to oznaka podwyższonej temperatury wewnętrznej (gorączka, udar cieplny, ciężka praca fizyczna) albo przekrwieniu naczyń krwionośnych w skórze lub podniecenia

2. wilgotność i stan natłuszczenia skóry – zwiększenie natłuszczenia w przebiegu chorób łojotokowych

WYKWITY SKÓRNE

1. Wykwity pierwotne:

1. plamka – to ograniczona zmiana zabarwienia skóry na jej powierzchni. Może być wywołana rożnymi czynnikami i na tej podstawie wyróżnia się rożne typy plamek np.:

• naczyniowe

• barwnikowe

1. grudka – to wyniosły ponad skore wykwit o konsystencji spoistej, ustępujący bez pozostawienia blizny. Wielkość jest różna. Ze względu na budowę anatomiczna wyróżniamy:

• grudki naskórkowe

• grudki skórne

• grudki mieszane

1. guzek – to wyniosły wykwit pochodzący z głębokich warstw skóry, nieprzekraczający wielkością orzecha laskowego i ustępujący z pozostawieniem blizny. Guzek rożni się od grudki pochodzeniem z głębokich warstw skóry.

2. guz – to wykwit pierwotny z głębokich warstw skóry i tkanki podskórnej, wielkością przekraczający wielkość orzecha laskowego. Schodzi z pozostawienia blizny.

3. bąbel – to obrzękowy wykwit pierwotny skóry, nagle pojawiający się i ustępujący, szerzący się obwodowo, ustępuje bez pozostawienia blizny. Jest to obrzęk podścieliska łącznotkankowego skóry właściwej. Wysięk gromadzi się w warstwie brodawkowej i siateczkowej, uciska naczynia krwionośne powodując jego bladość. Powstaniu bąbli towarzyszy świąd.

4. pęcherzyk – to wyniosły wykwit pierwotny skóry, wypełniony płynną treścią, powstający w skutek obrzęku śród- lub miedzy- komórkowego naskórka. Podobnie jak grudka i guzek należy do wykwitów wyniosłych, rożni się jednak od nich płynną zawartością. Pęcherzyk powstaje w skutek uniesienia się górnych warstw naskórka przez płyn obrzękowy. Przezroczysta zawartość płynu odróżnia pęcherzyk od krost, które wypełnione są zawartością ropna. Powstaje np. po poparzeniu pokrzywa.

5. pęcherz – to wyniosły wykwit pierwotny skóry, wypełniony płynem, powstający w skutek odklejania się części lub całości naskórka. Zależnie od poziomu odwarstwienia wyróżnia się 3 typy pęcherzy:

• podrogowy

• śródnaskórkowy

• podnaskórkowy

1. krosta – to drobny, wyniosły wykwit pierwotny skóry, od początku wypełniony płynną treścią ropna, od guzka i grudki rożni się płynną zawartością, a od pęcherzyka obecnością treści ropnej od początku swego istnienia. Rozróżnia się 3 typy krost:

• naskórkowa (bez włosa)

• przymieszkowa (będzie wyrastał z niej włos)

• gąbczasto – kształtna

1. Wykwity wtórne – powstają zawsze z wykwitów pierwotnych.

1. otarcie - powstaje pierwotnie z urazów mechanicznych, lizania, podgryzania. Liniowe, równolegle otarcia u mięsożernych to przeczosy (jest to mechaniczne uszkodzenie samego naskórka) gojące się bez pozostawienia blizn. Przeczosy powstają na skórze swędzącej, nawet klinicznie niezmienionej.

2. nadżerka – to ubytek naskórka, który powstaje wtórnie z pęcherzyka, pęcherza, krosty lub grudki. W otworzeniu brzegów nadżerek występuje odczyn zapalny w postaci obrzękowej plamy promieniowej. Podstawa nadżerki bywa nacieczona lub nie. Nadżerki pojawiające się na błonie śluzowej jamy ustnej sa bardzo bolesne na dotyk. Nadżerka pokrywa się strupem, nigdy nie pozostawia blizny o ile nie doszło do wtórnego ropnego owrzodzenia.

3. rozpadlina i szczelina :

• rozpadlina – to wtórny wykwit skóry, przerwa ta może dotyczyć naskórka (mówimy wtedy o rozpadlinie powierzchniowej) lub skóry właściwej (jest to rozpadlina głęboka). Od nadżerki i owrzodzenia rożni się linijnym kształtem

• szczelina – to wtórny wykwit skóry, przerwa ta dotyczy samego naskórka, od nadżerki i owrzodzenia rożni się liniowym kształtem, są to wykwity wtórne powierzchniowe skóry

1. łuska – to oddzielająca się część naskórka zrogowaciałego.

Występują rożne typy łusek:

• łuski otrębiaste – łupież

• łuski właściwe – średnica od 4-10 mm

• łuski listeczkowate – średnica od 1-4 cm

• łuski płatowate – średnica powyżej 4 cm

Wyróżnia się łuszczenie:

• ograniczone

• uogólnione

1. strup – jest to zeschła na powierzchni naskórka lub skóry wydzielina połączona z martwymi elementami tkankowymi. Kształt i wielkość strupów zależy od wykwitu. Nietypowa postacią strupa jest tarczka woszczynowa znamienna dla grzybicy woszczynowej (jest to zeschła wydzielina)

2. wrzód – to wykwit skórny sięgający do warstwy podskórnej skóry właściwej lub błony śluzowej. Zawsze kończy się blizna. Spotykany przy guzach gruźliczych, nosaciznowatych. Większość owrzodzeń jest bolesna.

3. blizna - to nowopowstała tkanka w miejscu ubytku lub stanu zapalnego skóry lub tkanki podskórnej. Blizna jest mniej wartościową tkanka, to znaczy charakteryzuje się:

• zanikiem swoistego rysunku skóry

• zmniejszona sprężystością

• zcięczeniem skóry

• brakiem włosów i gruczołów

ZEWNĘTRZNY PRZEWÓD SŁUCHOWY

Muszle uszne i zewnętrzne przewody słuchowe bada się poprzez oglądanie, ewentualne pobranie wydzieliny w celu sporządzenia rozmazu, bądź posiewu w kierunku bakterii lub grzybów. Jeżeli natężenie procesu zapalnego jest niewielkie to skóra przewodu słuchowego jest tylko nieznacznie obrzękła i zaczerwieniona, ilość woskowiny mdłej ale nie cuchnącej jest nieduża (najczęściej alergiczne zapalenie przewodów słuchowych). Przewód słuchowy może ulec zwężeniu na skutek ostrych lub przewlekłych stanów zapalnych, w których skóra staje się grubsza i często posiada brodawkowate lub ziarniste rozrosty. Przy zwężeniu przewodu słuchowego zalega w nim woskowina uszna oraz utrudniony jest dostęp powietrza, co jest przyczyna stałego stanu zapalnego . w przypadku pasożytniczego zapalenia skory stwierdzić można ubytki naskórka (nadżerki lub owrzodzenia). Woskowina jest wtedy obfita, często ziarnista i cuchnąca. Ciała obce, które dostały się do przewodu słuchowego znajdują się prawie zawsze przed błoną bębenkową.

Do badania zewnętrznego przewodu słuchowego służy otoskop.

Badania dodatkowe skóry:

• zeskrobina – zawsze głęboka do pojawienia się pierwszej krwi

• biopsja – histopatologiczne badanie wykonywane za pomocą trepanów biopsyjnych

UKŁAD ODDECHOWY - BADANIE BŁON ŚLUZOWYCH

1. Badanie górnych dróg oddechowych.

1. OKOLICA OTWORÓW NOSOWYCH.

1. wypływ z nosa – u zdrowych zwierząt w nosie i zatokach okołonosowych wytwarzana jest jedynie niewielka ilość rzadkiej, przezroczystej, surowiczej wydzieliny, która zawiera również znaczna ilość łez przedostających się do nozdrzy przez kanał łzowy.

oglądanie:

• symetria – jednostronny wypływ z nosa występuje w schorzeniach nosa i zatok okołonosowych po jednej stronie ciała, lub obu stronach ale tylko wtedy gdy jama nosowa lub otwór nosowy jest niedrożny (np.: nowotwór). Obustronny wypływ świadczy o obustronnym schorzeniu wymienionych narządów bądź narządów położonych za nozdrzami tylnymi. Przy wymiotach treść żołądka może przechodzić przez otwory nosowe.

• ilość – jest niewielka w lekkich nieżytach górnych dróg oddechowych tym bardziej, że zwierze część wypływu zlizuje albo połyka. Bardziej obfity wypływ występuje na tle nosówki, w katarze kocim, zapaleniu dolnych dróg oddechowych i guzach nowotworowych – wtedy wypływ może być z domieszką krwi.

• barwa – wypływ z nosa jest bezbarwny jeśli jest czysto surowiczy lub śluzowy.

• zapach – wypływ z nosa jest najczęściej bez zapachu ale może mieć woń swoista dla danego gatunku lub nieprzyjemna o rożnym stopniu nasilenia.

• konsystencja – może być surowicza tj. wodnista, rzadka ( w pierwszej fazie zapalenia dróg oddechowych). Wypływ surowiczo – śluzowy jest bardziej gesty; śluzowy – ciągliwy i lepki. Jeśli wypływ zawiera duża ilość leukocytów jest gesty i żółtawy, wtedy jest to wypływ śluzowo – ropny.

1. gra skrzydełek – najczęściej oceniana u koni ze względu na duża ruchomość. Wzmożona gra skrzydełek nosowych występuje przy podnieceniu, wysiłku fizycznym oraz przy duszności.

2. wydychane powietrze – ocenia się siłę, ciepłotę i woń. Temperaturę i siłę wydychanego powietrza bada się trzymając obie dłonie przed otworami nosowymi zwierzęcia, odwrócone strona grzbietowa. O jednostronnym zwężeniu przewodów nosowych możemy wnioskować na podstawie ilości wydychanego powietrza i zawartej w nim pary. Wydychane powietrze ma podwyższona temperaturę jeśli zwierze ma gorączkę. Won wydychanego powietrza jest charakterystyczna u poszczególnych zwierząt, szczególnie u roślinożernych. Won o zapachu owoców lub acetonu występuje w ciężkich przypadkach ketozy u bydła – ketoza to zaburzenie trawienia.

1. NOZDRZA I JAMA NOSOWA.

1. badanie zewnętrzne – oglądanie otworów nosowych, zwracamy uwagę na zmianę kształtu nosa, symetrie, szmery nosowe. Okolica nosowa może ulegać silnemu obrzękowi co powoduje zwężenie otworów nosowych (może to spowodować np.: węglik, pastereloza u bydła, promienica i ukąszenia owadów), mogą tez powstawać ubytki naskórka powstałe na skutek tarcia lub drażnienia.

2. badanie wewnętrzne – oglądamy błonę śluzową nosa i przegrody nosowe oraz przewody nosowe (linoskopia). U dużych zwierząt dolna część jamy nosowej można oglądać okiem nieuzbrojonym, zwracając głowę zwierzęcia do światła i odchylając skrzydełka nosowe. Górna część przewodów nosowych u mięsożernych i królików jest trudna do badania, w tym celu można używać rozwieraczy, ewentualnie wziernik uszny (otoskop). Jeżeli istnieje podejrzenie zwężenia lub zatkania przewodów nosowych należy zbadać ich drożność. U dużych zwierząt wykonuje się to za pomocą sond (gumowa rura) a u małych zwierząt korzysta się z kateteru.

• Przewody nosowe ulęgają zwężeniu w wyniku obrzęku lub zgrubienia błony śluzowej w skutek guzów nowotworowych, bądź z powodu nadmiernej ilości wypływu z nosa. Przy łapczywym jedzeniu, w czasie wymiotów mogą dostawać się z przełyku do przewodów nosowych części pokarmu.

• Zaczerwienienie błony śluzowej występuje w skutek przekrwienia lub w procesach zapalnych toczących się w nosie. Zaczerwienienie to ustępuje po naciśnięciu palcem na błonę śluzową. Wynaczynienia maja czasem wygląd podobny do punkcików pozostałych po ukłuciu igłą, czasem są wielkości główki od szpilki i po naciśnięciu palcem nie znikają.

• Grudki lub guzy występujące na przegrodzie nosowej u nieparzystokopytnych wskazują przede wszystkim na nosaciznę. Po ich rozpadnięciu powstaje wrzód. Wrzody sąsiadujące ze sobą mogą się zlewać.

• Błoniaste naloty w nosie powstają po wyschnięciu śluzowatego lub ropnego wysięku. Naloty te łatwo dają się zetrzeć a nabłonek pod nimi jest zachowany, w przeciwieństwie do zakażeń grzybiczych. Blizny na błonie śluzowej nosa mogą być bardzo rożne pod względem umiejscowienia i kształtu w zależności od schorzenia. Blizny nosaciznowate mogą przypominać kształtem gwiazdy lub kwiaty na szybie podczas mrozu.

Błony śluzowe nosa u konia – oceniamy:

1. barwę – fizjologicznie bladoróżowa; zaczerwieniona – stany zapalne, gorączka; blada – robaczyce, utrata krwi, choroby zakaźne; zasinienie – wstrząs, wzrost wartości CO₂ we krwi; zażółcenie – wzrost bilirubiny we krwi, rożne rodzaje żółtaczki

2. wilgotność – fizjologicznie u wszystkich zwierząt wilgotna, wzrost wilgotności – przy obecności wypływu lub wysięku; obniżenie wilgotności – choroby przebiegające z gorączka, owrzodzeniem.

3. ewentualne wykwity – fizjologicznie – brak; wybroczyny (punktowe bądź rozlane); plamki; strupy; grudki; nadżerki; krosty.

• Guzy na błonie śluzowej – najczęściej występują polipy lub podobne do niech kalafiorowate rozrosty tkanek, które występują po obu stronach na dolnej części przegrody nosowej. Powodują one zwężenie przewodów nosowych, na skutek rozpadu pojawia się cuchnący wypływ z nosa. Po rozszerzeniu się na części twarzowe może powstać wytrzeszcz oczu. Może również dojść do przebicia się nowotworu do zatoki szczękowej i do powstanie owrzodzeń, mogą również powstawać guzy na tle promienicy (bakteria), gruźlicy, botriokokozy (grzybica).

SZCZEGÓŁOWE BADANIE ZATOK OKOŁONOSOWYCH I WORKA POWIETRZNEGO.

1. Zatoka szczękowa

1. Zatoka szczękowa konia ma szerokość 7-8 cm i prawie dwukrotna długość, w dolnej części zatoki znajdują się zębodoły zębów trzonowych, a po stronie zewnętrznej biegnie kanał łzowy. Zatoka szczękowa jest pokryta cienką błoną śluzową zrośniętą z okostną. Zatoka szczękowa w górnej części ma otwór przez który komunikuje się z jamą nosowa, ponad to większa część ma polaczenie z zatoką czołową. Zatoka powiększa się wraz ze starzeniem się zwierzęcia.

2. Zatoka szczękowa psa jest nieduża, wielka jest natomiast zatoka czołowa u psów o dużej głowie a mała u psów o malej głowie

3. Zatoka czołowa bydła jest największa. Znajduje się pod całą powierzchnią czołową , częściowo sięga okolicy skroniowej i komunikuje się z rogami.

Badanie polega na:

• Oglądaniu (kształt, symetria). W okolicy zatoki szczękowej może powstawać obrzęk spowodowany urazem przy czym obejmuje on tylko skórę. Jeśli obrzmienie jest wywołane zapaleniem okostnej to skora na nim jest przesuwalna. Zarówno w pierwszym jak i drugim przypadku stwierdza się bolesność. Krótko trwające zapalenie zatoki nie powoduje zniekształcenia tej okolicy, może do tego dojść przy przewlekłym stanie zapalnym, przy wystąpieniu niedrożności otworu prowadzącego do jamy nosowej, co prowadzi do nagromadzenia się wydzieliny. Ściana kostna staje się coraz cieńsza i następuje jej uwypuklenie.

• Omacywanie (ciepłota, wrażliwość, podatność na ucisk) – bolesność powstaje na skutek zapalenie skóry, tkanki łącznej podskórnej albo okostnej. Zmiękczenie kości w miejscu zatok występuje rzadko, zazwyczaj przy nowotworach.

• Opukiwanie – fizjologicznie odgłos pudełkowy – odgłos stłumiony powstaje w skutek zgrubienia ściany zatoki lub wtedy kiedy zatoka jest wypełniona przez masy wysiękowe lub nowotwory złośliwe.

1. Worek powietrzny u nieparzystokopytnych stanowi brzuszno – boczne rozszerzenie trąbki słuchowej, prowadzącej z gardła do ucha środkowego. Worek powietrzny znajduje się miedzy podstawa czaszki z jednej strony a jama gardła i kręgiem szczytowym (atlas) z drugie strony.

Trojka Wiborga:

• Tylna gałąź żuchwy

• Podstawa małżowiny usznej

• Skrzydło atlasu

1. Opukiwanie okolicy worka powietrznego – u zwierzęcia zdrowego odgłos wypukowy jest bębenkowy. Odgłos przytłumiony można stwierdzić przy zgrubieniu ścian worka, zgrubieniu okolicznych ścianek, obecności ropy

2. Oglądanie okolicy worka powietrznego – z zewnątrz oglądamy

– wielkość, - kształt, - symetrie. Od wewnątrz za pomocą endoskopu.

1. Omacywanie – ciepłota, wrażliwość, podatność na ucisk.

BADANIE KRTANI I TCHAWICY.

1. Badanie zewnętrzne: kształt, symetria, ciepłota, wrażliwość na dotyk. W oględzinach krtani i tchawicy (guzy, zmiany kształtu) należy z obu stron omacać krtań i tchawice celem stwierdzenia ewentualnej bolesności, nieprawidłowych drgań lub zmian kształtu. Przy omacywaniu krtani trzeba zwrócić uwagę na górną jej powierzchnie. Za pomocą palców środkowego i wskazującego obu rak bada się przesuwalność chrząstek nalewkowatych oraz umięśnienia grzbietowej powierzchni krtani. Szmery słyszalne nad krtanią i tchawicą bada się stetoskopem.

2. Badanie wewnętrzne krtani – jest ono zawsze konieczne u ptaków, psów i kotów. U większych zwierząt badanie wewnętrzne krtani przeprowadza się wówczas gdy istnieje podejrzenie schorzenia gardła lub krtani (głowa wyciągnięta do przodu, zaburzenie w połykaniu, rzężenia, duszność, ślinotok, obrzęk okolicy gardła lub krtani, gorączka z niewyjaśnionych przyczyn). Psy i koty należy badać na siedząco. Pomocnik bierze siedzące zwierze pod pachę a badający stojąc przed zwierzęciem zakłada za kłami na dolną żuchwę i górną szczękę mocna tasiemkę lub bandaż, którego Konce skręca się pod żuchwą bądź nad nosem. Badający dużym płaskim przedmiotem naciska na język ewentualnie wyciąga go dzięki czemu staje się widoczne wejście do krtani. Ewentualnie sedacja ale UWAGA !!! Bardzo ostrożnie z psami które maja duszności!!! Możliwe jest badanie za pomocą endoskopu.

1. Lewa chrząstka nalewkowata

2. Lewe więzadło głosowe

3. Nagłośnia

4. Podniebienie miękkie

1. Kaszel i wyksztusina (częstość, wilgotność, bolesność, siła, czas trwania, wielkość, głośność i dźwięczność)

Kaszel jest odruchem wywołanym przez podrażnienie błony śluzowej dróg oddechowych, rzadziej opłucnej.

Sztuczne wywołanie kaszlu u wybranych grup zwierząt:

• U bydła – można go łatwo wywołać przez uchwycenie tej części tchawicy, która znajduje się przed klatką piersiową i mocne jej potrząśniecie. Jeszcze lepsze wyniki daje zmuszenie zwierzęcia do głębokiego wdechu, co powoduje podrażnienie błony śluzowej w skutek ruchu wydzieliny. Głębszy oddech można spowodować przez szczelne zamkniecie nozdrzy i jamy ustnej na ok. 1,5 minuty

• U owiec i kóz – wystarczy ścisnąć tchawice na kilka sekund tak aby przeciwlegle błony śluzowe zetknęły się ze sobą. Zamkniecie nozdrzy i jamy ustnej nie powoduje kaszlu.

• U koni – najskuteczniejszym sposobem jest kilkukrotne silne uciśnięcie górnej części tchawicy. Trzeba przy tym stać bokiem przy szyi zwierzęcia i drugą ręką jednocześnie trzymać za grzywę

• U psów i kotów – najlepsze wyniki daje uciśniecie pierwszych pierścieni tchawicy, chwytanie lub potrząsanie tchawicy w pobliżu wejścia do klatki piersiowej albo silne i szybkie uciśniecie klatki piersiowej z obu stron za pomocą płasko złożonych dłoni, co powoduje gwałtowne wyciśniecie powietrza z klatki piersiowej

Dźwięki wydawane podczas kaszlu przez wybrane grupy zwierząt:

• Kaszel u koni jest krótki, silny i dość głęboki, podobny do trzasku. Dzieje się tak dlatego, ze przed kaszlnięciem szpara głosowa szczelnie się zamyka a w chwili kaszlu nagle się otwiera.

• Kaszel u bydła jest przedłużony i słaby, nieco syczący, ponieważ szpara głosowa przy kaszlu nie jest szczelnie zamknięta

• Kaszel u owiec i kóz jest dość slaby, nieco podobny do stękania

• Świnie i zwierzęta mięsożerne – kaszel jest przedłużony i często podobny do chuchania. Psy i koty czasami wymiotują przy kaszlu

• Kaszlące ptaki potrząsają głową i wydają krótkie, syczące szmery.

BADANIE KLATKI PIERSIOWEJ.

1. OGLĄDANIE .

1. Budowa, kształt i symetria – klatkę piersiowa u dużych zwierząt ogląda się z obu stron oraz z przodu i z tylu, a u małych zwierząt również z góry. Jednostronne rozszerzenie stwierdza się na ogól tylko u małych zwierząt. Jego przyczyna może być jednostronne wysiękowe zapalenie opłucnej bądź odma wentylowa. Również zdrowa strona klatki piersiowej może ulec rozszerzeniu w wypadku dużej bolesności strony przeciwległej albo wówczas gdy po drugiej stronie płuc znajduje się rozległy naciek.

2. Ruchy oddechowe – częstość, typ rytmu i jakość – u ssaków w normalnych warunkach stwierdza się piersiowo – brzuszny typ oddychania ponieważ w oddychaniu tym uczestniczą zarówno klatka piersiowa jak i ściany brzuszne. W skutek wyprostowania się przepony w czasie wdechu narządy jamy brzusznej odsuwają się lekko ku tyłowi, powodując ucisk na przednią okolicę brzucha i na podżebrze powodując uwypuklenie się tych okolic. Do patologicznych typów oddychanie u zwierząt zalicza się :

• Typ brzuszny

• Typ piersiowy

W typie piersiowym zmniejszają się ruchy ściany brzusznej lub całkowicie ustają. Występuje to przy schorzeniach przepony, otrzewnej i narządów położonych za przepona (np.: w zapaleniu wątroby / śledziony). Podobny typ oddychania występuje również, gdy normalna czynność przepony uległa zaburzeniu w skutek rozszerzania żołądka, przeładowania i wzdęcia żwacza, nagromadzenia się dużych mas kałowych, dużego wodobrzusza, dużych nowotworów w jamie brzusznej.

Przy brzusznym typie oddychania żebra wykonują nieznaczne ruchy, a na pierwszy plan wysuwają się ruchy ściany brzusznej. Ten typ spotyka się przy bolesności klatki piersiowej w skutek zapalenie opłucnej, zapalenia mięsni żebrowych, złamania żeber.

Rytm oddechowy - polega na tym, że wdechy i wydechy następują po sobie w regularnych odstępach czasu. Czas wdechu z wyjątkiem owiec jest zawsze nieco krótszy niż czas wydechu. Wdech staje się przedłużony w skutek zwiększenia się ciśnienia w jamie brzusznej, ponieważ przepona nie może się wówczas dostatecznie szybko spłaszczyć. Wydech przedłużony spotyka się w przewlekłej rozedmie płuc, w zapaleniu oskrzelików oraz w skutek zamknięcia się zwężonego światła oskrzelików jeszcze przed całkowitym wydechem powietrza z płuc.

Częstość ruchów oddechowych – przyspieszenie występuje w gorączce, w skutek obniżenia sprężystości tkanki płucnej (przy rozedmie), w skutek zapadnięcia lub obrzęku płuc, odmie, niedokrwistości i zapaści. Przyczyną przyspieszonego oddechu może być zwiększenie się zawartości CO₂ we krwi przy kwasicy. Chorobowe zwolnienie oddechów – w następstwie zaburzeń czynnościowych mózgu, przy utracie świadomości.

DUSZNOŚĆ.

W duszności zarówno w czasie wdechu jak i wydechu ruchy klatki piersiowej, brzucha, tułowia i mięsni oddechowych odbywają się z wyraźnym wysiłkiem. Liczba oddechów jest całkowicie niezależna od przyczyny duszności.

Duszność wdechowa występuje wówczas, gdy przed rozwidleniem tchawicy przepływ powietrza jest utrudniony (zwężenie przewodów nosowych, porażenie krtani, ropień w okolicy gardła i krtani) albo wówczas, gdy oba oskrzela są zwężone. W tym przypadku przez zwężone części dróg oddechowych powietrze przepływa w zwolnionym tempie, co organizm usiłuje zrównoważyć zwiększonym nasileniem ruchów mięsni oddechowych. Przy duszności wdechowej, wdech jest zawsze dłuższy od wydechu. Objawami duszności wdechowej są:

• wyciągniętą do przodu głowa – najmniej widoczne u konia

• rozszerzenie skrzydełek nosowych i lekko rozchylone usta – najczęściej widoczne u psów

• szerokie rozstawienie kończyn przednich i odchylenie łokci od klatki piersiowej – charakterystyczne u psów

• zapadniecie przestrzeni międzyżebrowych oraz cieńszych części klatki piersiowej w czasie wdechu – widoczne u psa i konia

• zapadanie się odbytu

Duże zwierzęta w czasie duszności wdechowej zwykle stoją, małe siedzą z rozstawionymi kończynami i wyciągniętą do przodu głową.

Objawy duszności wydechowej:

• znacznie dłuższy wydech w porównaniu z wdechem,

• zwiększone działanie mięsni powłok brzusznych,

• nagle zapadniecie klatki piersiowej na początku wydechu.

Najczęstszą przyczyną duszności wydechowej jest rozlane zapalenie oskrzelików, gdy światło oskrzelików zamyka się już na początku fazy wydechu. Występuje również w przewlekłej pęcherzykowej rozedmie płuc, ponieważ płuca o mniejszej sprężystości zapadają się same w bardzo nieznacznym stopniu.

Najczęściej spotyka się duszność mieszana, kiedy duszność występuje w obu fazach oddechowych. Duszność mieszaną spotyka się często w schorzeniach, w których powierzchnia oddechowa płuc ulega zmniejszeniu (np.: rozedma płuc u koni, obrzęk płuc, odma, zastój krwi w krążeniu małym). Duszność występuje zarówno przy wdechu jak i wydechu. Spotyka się ją również przy skurczu mięsni oddechowych lub też ich podrażnieniu (np.: zapalenie nerwów).

1. OMACYWANIE – za pomocą płasko przyłożonych dłoni do klatki piersiowej można wyczuć różnice ciepłoty oraz drgania występujące na powierzchni klatki piersiowej. U małych zwierząt omacuje się klatkę piersiowa z obu stron jednocześnie. Wyczuwalne drgania klatki piersiowej są spowodowane przez tarcia listków opłucnej, częściej jednak stwierdza się drżenie na skutek rzężeń lub szmeru oskrzelowego. Odma podskórna przy naciśnięciu wydaje charakterystyczny trzeszczący dźwięk (przy zakażeniu bakteriami beztlenowymi).

2. OPUKIWANIE KLATKI PIERSIOWEJ - na podstawie odgłosu opukowego można wnioskować o właściwościach fizycznych danego narządu (zawartość powietrza, elastyczność, grubość). Wyróżniamy opukiwanie:

• bezpośrednie

• pośrednie

1. ogólne zasady opukiwania – u bydła i koni opukiwanie rozpoczyna się od ostatniej przestrzeni międzyżebrowej, przesuwając się do przodu. Każdą przestrzeń opukuje się od góry do dołu co 3 – 4 cm.

Przy wyznaczaniu tylnej granicy płuc posługujemy się liniami poziomymi wyznaczonymi:

• na wysokości guza biodrowego

• na wysokości guza kulszowego

• na wysokości stawu barkowego

Fizjologicznie podczas opukiwania klatki piersiowej występuje odgłos jawny, przechodząc w odgłos przytłumiony za tylna granica płuc.

Pole opukowe jamy piersiowej u konia jest największe w porównaniu z pozostałymi zwierzętami gospodarskimi. Tylna granica płuc w pobliżu kręgosłupa przecina 17 – stą przestrzeń międzyżebrową. W linii pierwszej (biodrowej) 16 – stą p.mż., w drugiej (kulszowej) 14 – stą p.mż i w trzeciej linii – barkowej 10 – tą p.mż, stad granica płuc biegnie prawie poziomo ku przodowi i w 5 – tej p.mż przechodzi w stłumienie sercowe.

TYLNA GRANICA PŁUC U KONIA: 16 – 14 – 10 p.mż

U bydła pole opukowe jest stosunkowo niewielkie, ponieważ położenie przepony jest bardziej strome, dlatego tez znaczna cześć tułowia usztywniona przez zebra wypada poza polem opukowym w jamie piersiowej. Granica bierze początek przy kręgosłupie w 12 – tej przestrzeni międzyżebrowej, skąd przebiegając stromo w dół przecina w linii biodrowej 11 – stą p.mż a w barkowej 8 – mą p.mż. Uwaga! Położenie tylnej granicy płuc zmienia się w zależności od wypełnienia żwacza.

TYLNA GRANICA PŁUC U BYDŁA: 11 – 8 p.mż

U mięsożernych pole opukowe zaczyna się przy kręgosłupie w 12 – tej przestrzeni międzyżebrowej, w linii guza biodrowego w 11 – tej p.mż, w linii guza kulszowego w 10 – tej p.mż , a w linii stawu barkowego w 8 – mej p.mż

TYLNA GRANICA PŁUC U MIĘSOŻERNYCH: 11 – 10 – 8 p.mż

1. patologiczne zmiany granicy płuc – powiększenie pola opukowego oznacza przesuniecie tylnej granicy płuc ku Tylowi i ku dołowi. Występuje przy przewlekłej rozedmie pęcherzykowej u koni, rozedmie piersiowej.

Zmniejszenie się pola opukowego może nastąpić w skutek powiększenia się samego serca lub z powodu nagromadzenia się dużej ilości płynu w osierdziu, co powoduje cofniecie się części płuc wokół serca. Tylna granica płuc może przesunąć się ku przodowi, jeżeli na przeponę jest wywierany ucisk, spowodowany przez:

• silnie rozszerzony żołądek

• znacznie powiększoną wątrobę

• wzdęty żwacz

• dużą ilość płynu nagromadzonego w jamie brzusznej.

1. zmiany odgłosu opukowego klatki piersiowej:

1. odgłos opukowy zabawny zwany także odgłosem pudełkowym – występuje przy zmniejszonej grubości ściany klatki piersiowej (np.: wychudzenie, rozedma płuc, zmniejszenie masy tkanki płuc w stosunku do jej objętości)

2. odgłos opukowy przytłumiony i stłumiony – odgłos opukowy przytłumiony w porównaniu z normalnym odgłosem wypukowy jawnym (fizjologiczny) jest słabszy, krótszy i nieco wyższy, przypomina dźwięk powstały przy opukiwaniu mięsni. Występuje przy zwiększonej grubości ściany klatki piersiowej (spowodowany przez znaczne pokłady włóknika na opłucnej, guzki gruźlicze, twory guzowate, bezpowietrzność tkanki płucnej – gdy grubość bezpowietrznych części płuc wraz ze ścianą klatki piersiowej wynosi co najmniej 7 cm ), płyn w jamie piersiowej (przesięk, wysięk, krew). Górna granica stłumienia związana z obecnością płynu jest pozioma, linia stłumienia zmienia swoje położenie przy zmianie położenia ciała. Przy tym stłumienie można zawsze stwierdzić u dołu (tzn. stłumienie horyzontalne będzie zawsze przy płynie w jamie płuc lub jamie brzusznej). Górna granica płynu zawsze przebiega poziomo – występuje wtedy gdy utrudnione jest swobodne przemieszczanie się płynów w jamie piersiowej w skutek zrostów lub gdy wysięk jest otorbiony.

3. odgłos wypukowy bębenkowy – powstaje w rożnych warunkach chorobowych, kiedy powietrze części płuc graniczące ze ścianą klatki piersiowej lub znajdujące się nie dalej niż 7 cm od jej powierzchni, otoczone są przez bezpowietrzną tkankę płucna albo wysięk. Powstanie takiego odgłosu występuje w:

• krupowym lub włóknikowym zapaleniu płuc

• jamy w płucach lub znacznej rozstrzeni oskrzeli nie dalej niż 7 cm

• przy odmie piersiowej

• przy wpadnięciu narządów jamy brzusznej do jamy piersiowej (np.: gaz w jelitach)

• przy odmie podskórnej

1. odgłos opukowy metaliczny – bardzo wysoki dźwięk przypominający uderzenie metalu, powstaje w jamach o średnicy co najmniej 4 – 5 cm, rozmieszczony blisko ściany, wypełniony powietrzem

2. odgłos opukowy pękniętego garnka (czerepowy) – powstaje przy silnym opukiwaniu klatki piersiowej, gdy z jamy uchodzi powietrze.

1. OSŁUCHIWANIE KLATKI PIERSIOWEJ – fizjologicznie odgłos pęcherzykowy i oskrzelowy.

1. odgłos pęcherzykowy – można naśladować go poprzez wciągniecie powietrza miedzy wargami ułożonymi do wymówienia litery F , powstaje przed wejściem do oskrzelików. Najsilniejszy przy wdechu:

~ u bydła – silny, szorstki i dobrze słyszalny

~ u konia – najsłabszy

~ u owiec i kóz – bardzo dobrze słyszalny

~ u psów i kotów – bardzo dobrze słyszalny

• szmer pęcherzykowy osłabiony – występuje przy:

• zwężeniu oskrzeli

• zgrubieniu ściany klatki piersiowej

• nagromadzeniu się wysięku miedzy płucami a klatka piersiowa (przy zapaleniu opłucnej)

• szmer pęcherzykowy wzmożony i zaostrzony – występuje przy:

• duszności, jeżeli poszczególne części płuc ulegają rozszerzeniu się.

1. szmer oskrzelowy – bardziej dźwięczny i bardziej „dmuchany”. Można go naśladować przez wdychanie lub wydychanie powietrza układając usta jak do wymówienia spółgłoski H . szmer oskrzelowy jest w istocie przeniesionym szmerem krtaniowym. W warunkach normalnych nad klatka piersiowa u zdrowych zwierząt czysty szmer oskrzelowy nigdzie nie jest słyszalny. Nad krtanią słyszy się bardzo silny i szorstki szmer krtaniowy, który nad tchawicą traci na sile przyjmując jednocześnie lekkie zabarwienie oskrzelowe.

ODGŁOSY PATOLOGICZNE:

1. rzężenia suche – gwizdanie i syczenie – zalicza się dźwięki o rożnej wysokości mające charakter ciągły. Powstają w skutek drgań lepkiej wydzieliny lub nalotów i błon włóknikowych przylegających do ścian dróg oddechowych i zwężających przez to drogę przepływu powietrza. Drgania te powstają w podobny sposób jak drgania brzegu papieru lub liścia gdy się na nie dmucha

2. rzężenia wilgotne – dźwiękiem swoim przypominają trzask, który może się powtarzać. Dźwięk ma charakter chwilowy a nie ciągły. Rzężenia wilgotne stwierdza się w rożnych odcinkach dróg oddechowych, które uległy zatkaniu przez wydzielinę lub płyn. W zależności od ilości i lepkości wydzieliny wyróżniamy rzężenia grubo – średnio – i drobno – bańkowe

3. trzeszczenia – szmer ten jest delikatniejszym dźwiękiem rzężenia (przypomina odgłos wody sodowej w szklance). Powstaje wówczas, gdy przy głębokich wdechach powietrze przedostaje się do oskrzelików i pęcherzyków płucnych, których ściany skleiły się ze sobą w skutek przejściowej niedodmy lub z powodu niewielkiej ilości wysięku.

4. tarcia opłucne - powstają przez ocieranie się szorstkich lub nierównych blaszek opłucnej (przy zapaleniu opłucnej), wyjątkiem jest zapalenie wsierdzia, ale słyszany odgłos nie będzie zsynchronizowany z oddechem. Szmer ten ustępuje po upływie 1 – 3 dni ponieważ naloty włóknikowe ulęgają starciu lub gromadzi się wysięk, powstają wtedy odgłosy pluskania.

BADANIE UKŁADU KRĄŻENIA.

1. Badanie serca i okolicy:

• oglądanie okolicy serca – uderzenia boczne – koniuszkowe serca

• omacywanie okolicy serca – uderzenia serca, ciepłota, wrażliwość, wyczuwalne drżenia

• opukiwanie okolicy serca – pole stłumienia sercowego, zmiany granic i odgłosy opukowe

• osłuchiwanie serca – punkty główne, tony serca i ich ocena – częstość, siła, barwa rytm

1. Badanie naczyń obwodowych:

• tętnic

• żył - ocena tętna żylnego

• naczyń włosowatych

1. Badanie instrumentalne:

• radiogram (RTG)

• EKG

• badanie dopplerowskie (USG z Dopplerem) – pomiar przepływu wewnątrz sercowego, wady zastawek

Układ krążenia jest układem dynamicznym, wymaga dwukrotnego badania w warunkach spoczynku i po wysiłku.

Częstość schorzeń układu krążenia – kardiomiopatia (patologia mięśnia sercowego):

• kardiomiopatia przerostowa

• kardiomiopatia rozstrzeniowi

1. OGLĄDANIE OKOLICY SERCA – zmiany położenia i objętości serca:

• boczne u dużych zwierząt

• koniuszkowe – pies, człowiek

W tym celu wysuwa się przednią kończynę ku przodowi, obserwuje się lekkie drżenia włosów i uwypuklenie przestrzeni międzyżebrowych.

• wzmożenie uderzeń serca występuje:

~ u zwierząt o cienkiej klatce piersiowej

~ po wysiłku

~ spowodowane przerostem mięśnia sercowego

~ przy anemii – tachykardia – mało krwinek

• w stanach chorobowych może dochodzić do zmiany lokalizacji uderzeń serca:

~ ku przodowi – napór narządów jamy brzusznej na przeponę

~ku górze – powiększenie węzłów chłonnych, nowotwory

• osłabienie siły uderzeń serca:

~ zgrubienie ściany klatki piersiowej

~ płyn w worku osierdziowym

~ płyn w jamie opłucnowej

~ włóknik w jamie opłucnowej

~ pneumothorax – nagromadzenie się gazu w jamie opłucnowej przy odmie

1. OMACYWANIE OKOLICY SERCA:

• wrażliwość na ból

• ciepłota

• ewentualne drżenie ściany klatki piersiowej – nagromadzenie się włóknika w opłucnej lub worku osierdziowym

1. OPUKIWANIE OKOLICY SERCA – pozwala na wyznaczenie pola stłumienia sercowego i zmian zachodzących w jego obrębie.

Mianem bezwzględnego stłumienia sercowego określa się całkowite stłumienie występujące w miejscu bezpośredniego stykania się serca ze ścianą klatki piersiowej.

Prawidłowe stłumienia sercowe:

• koń – stłumienie sercowe bezwzględne występuje obustronnie: po lewej stronie w 3 – 5 p.mż, po prawej stronie 3-4 p.mż

• bydło - serce przylega do ściany klatki piersiowej tylko na niewielkiej przestrzeni i to w miejscu, gdzie zebra są najszersze a przestrzenie międzyżebrowe są wąskie. Z tego powodu można oznaczyć stłumienie względne w 3 – 4 przestrzeni międzyżebrowej po stronie lewej

• owce i kozy – występuje u nich również stłumienie względne, które można wypukać w 3 – 4 p.mż po stronie lewej,

• psy – stwierdza się zawsze bezwzględne stłumienie sercowe w 4-6 p.mż. po stronie lewej, 4 – 5 p.mż lub tylko w jednej z nich po stronie prawej

• koty – stwierdza się tylko stłumienie względne, które jednak nie jest łatwe do ustalenia ponieważ objętość serca kota jest niewielka.

Stłumienie względne: bydło, owce, kozy, koty.

Stłumienie bezwzględne: konie, psy.

Powiększenie pola opukowego stłumienia sercowego może być spowodowane przez:

• przerost mięśnia sercowego

• rozstrzeń mięśnia sercowego

• płyn w worku osierdziowym

Pomniejszenie pola opukowego stłumienia sercowego, może być spowodowane przez:

• wrodzone małe serce

• rozedma płuc

• pneumothorax

1. OSŁUCHIWANIE SERCA.

Oceniamy: sile, barwę i rytm.

1. ton skurczowy (systoliczny) – ton pierwszy – skurcz komór. Na początku skurcz w wyniku zamykających się zastawek przedsionków komorowych i skurczu mięśnia

2. ton rozkurczowy – na początku rozkurczu zamykanie zastawek aorty i tętnicy płucnej – krótszy, cichszy i wyższy

Tabelka. Punkty główne – PUNKTY MAXIMA – miejsca najlepszej słyszalności zastawek – rzuty zastawek na ścianę klatki piersiowej.

Gatunek	Zastawka tętnicy płucnej – strona lewa	Zastawka aorty – strona lewa	Zastawka dwudzielna – strona lewa	Zastawka trójdzielna – strona prawa
Koń	3 p.mż. tuż nad mostkiem	4 p.mż. 2 palce poniżej linii stawu barkowego	5 p.mż. na szerokość dłoni poniżej stawu barkowego	3 p.mż. tuż nad mostkiem
Bydło i małe przeżuwacze	3 p.mż. tuż nad mostkiem	4 p.mż. tuż poniżej linii stawu barkowego	4 p.mż. na szerokość dłoni poniżej linii stawu barkowego	3 p.mż. tuż nad mostkiem
Pies / Kot	3 p.mż. tuż nad mostkiem	4 p.mż. tuż poniżej linii stawu barkowego	5 p.mż. w górnej połowie dolnej 1/3 klatki piersiowej	4 p.mż. nad mostkiem
Świnia	2 lub 3 p.mż. tuż nad mostkiem	3 p.mż. tuż nad linią stawu barkowego	4 p.mż. poniżej linii stawu barkowego	3 p.mż. tuż nad mostkiem

Akcentacja obu tonów sercowych występuje przy:

• początkowa faza gorączki

• przerost mięśnia sercowego

• niedokrwistość pokrwotoczna

Akcentacja pierwszego tonu sercowego:

• utrata krwi

• gorączka

• rozstrzeń mięśnia sercowego

• przewlekła anemia

Akcentacja drugiego tonu sercowego – podwyższenie ciśnienia w dużych naczyniach krwionośnych.

Akcentacja drugiego tonu sercowego nad aortą:

• choroba nerek

• niedoczynność zastawki trójdzielnej

• mięśniochwat

Akcentacja drugiego tonu sercowego nad tętnicą płucną:

• rozedma

• przewlekle zapalenie płuc

• niewydolność zastawki dwudzielnej

Osłabienia obu tonów sercowych:

• płyn w worku osierdziowym

• płyn w jamie opłucnowej

• silne otłuszczenie

• odsuniecie serca od ściany klatki piersiowej – spowodowane przez guzy, jelita

Osłabienie pierwszego tonu sercowego:

• niedomykalność zastawki dwudzielnej

Osłabienie drugiego tonu sercowego:

• zwężenie ujścia aorty lub tętnicy płucnej – mniej krwi płynie do pni płucnych – słabszy dźwięk

Barwa tonów (szmerów) serca – fizjologiczne czysta, brak dodatkowych dźwięków.

Szmery sercowe – ze względu na miejsce powstania dzielimy na:

• wewnętrzne – osierdziowe

• zewnętrzne – osierdziowe

Szmery wewnętrzne ze względu od przyczyny powstania dzielimy na:

• organiczne – przy schorzeniach serca prowadzących do zwężeń ujść serca lub niewydolności zastawek – nasilają się po wysiłku

• po podaniu leków nasercowych

Szmery wewnątrz sercowe organiczne dzielimy na: 12/02/2012

• skurczowe:

1. niewydolność zastawki dwudzielnej

2. niedomykalność zastawki trójdzielnej

3. zwężenie ujścia aorty

4. zwężenie ujścia zastawki trójdzielnej

• rozkurczowe:

1. niedomykalność zastawek półksiężycowatych

2. zwężenie ujść przedsionkowo – komorowych

Szmery wewnątrz sercowe czynnościowe – systoliczne – fonetycznie cichsze, miękkie, przypominają dmuchanie, zanikają po wysiłku lub po podaniu środków nasercowych. Powodowane są zmianami właściwości fizyko – chemicznych krwi (następstwo rozwodnienia krwi, w anemii pierwotnej – ściąganie wody do łożyska naczyniowego, krew bardziej wodnista, mniej lepka; przyczyna może być również zmniejszenie ilości białek w surowicy)

Szmery zewnątrz sercowe – dźwięki o charakterze tarć, powstają przy tworzeniu się złogów włóknikowych na powierzchni osierdzia i opłucnej.

Wyróżniamy szmery zewnątrz sercowe:

• osierdziowo – osierdziowe

• osierdziowo – opłucnowe

• opłucnowo – opłucnowe – zanikają

Dwa pierwsze szmery różnicuje się poprzez zatkanie nozdrzy –

osierdziowo – osierdziowe nie zanikają; osierdziowo – opłucnowe zanikają.

Rytm – u zdrowego zwierzęcia zawsze z tą samą siłą i w jednakowych odstępach czasu (wyjątek psy – arytmia oddechowa). Prawidłowy rytm serca zapewnia układ bodźczy i przewodzący:

• węzeł zatokowy

• węzeł przedsionkowo – komorowy

• pęczek Hissa z dwoma odnogami

BADANIE NACZYŃ OBWODOWYCH:

1. TĘTNO (PULSUS) – odkształcanie ściany tętnic spowodowane wyrzucona krwią. Fala tętna synchroniczna jest z tonem skurczowym serca. W ocenie tętna bierzemy pod uwagę:

1. częstość – ilość fal tętna na minutę.

W warunkach chorobowych:

• tętno przyspieszone – tachykardia – fizjologicznie: zaawansowana ciąża, wysiłek; patologicznie: przy gorączce, przy silnych bolach, porażenie nerwu błędnego, niewydolność serca (krążenia)

• tętno zwolnione – bradykardia – fizjologicznie: podczas snu; patologicznie: omdlenia, choroby ośrodkowego układu nerwowego, przy mocznicy, kwasicy, przy podaniu ketaminy.

1. rytm = miarowość – pochodna miarowości pracy serca. Każdemu rodzajowi zaburzeń pracy serca odpowiada określony rodzaj tętna:

• tętno normalne

• tętno niemiarowe (niemiarowość oddechowa)

• tętno nieprzewidywalne (fale o rożnej wysokości)

1. jakość tętna:

1. wypełnienie

2. napięcie

3. siła

4. wielkość

5. chybkość

1. równość tętna – ocenia się poprzez porównanie kolejnych fal tętna względem siebie:

1. tętno równe

2. tętno nierówne – rożne silne fale tętna powodowane niejednakowymi skurczami lewej komory np.: przy migotaniu komór

3. tętno naprzemienne – występowanie raz słabszej raz silniejszej fali tętna

4. tętno dwubitowe – dodatkowe tętno o rożnej sile po każdej prawidłowej fali tętna. Spiętrzenie krwi jest amortyzowane poprzez zwiotczale tętnice

1. jednakowość – ocenia się ją badając tętnice jednoimienne – patologicznie: tętno niejednakowe.

JAKOŚĆ TĘTNA: 11/03/2012

1. wypełnienie:

• tętno prawidłowo wypełnione – przekrój tętnicy jest owalny

• tętno pełne = duże (PULSUS MAGNUS) – przekrój tętnicy obły – praktycznie okrągły – świadczy to o dużym stopniu wytrenowania – raczej nie patologiczne

• tętno próżne = małe (PULSUS PARVUS) – w trakcie rozkurczu trudno wymacać tętnicę na podłożu, typowe dla chorób wyniszczających

1. napięcie – ocienia się je na podstawie siły ucisku potrzebnej do przerwania fali tętna, przy wzroście ciśnienia skurczowego trzeba użyć większej siły, wyróżniamy:

• tętno prawidłowo napięte

• tętno średnio napięte

• tętno twarde (PULSUS DURUM) – falę trudno przerwać, wyczuwalne są nawet małe tętnice, występuje: przy nadciśnieniu, co towarzyszy marskości nerek, w tężcu, w zatruciu ołowiem

• tętno miękkie (PULSUS MOLIS) – osłabienie serca, spadek ciśnienia krwi – następstwo niewydolności krążenia lub niedokrwistości, przy wstrząsie. Tętno nitkowate, próżne, małe, słabe – zły objaw prognostyczny, świadczy o daleko zaawansowanej niewydolności krążenia pochodzenia sercowego lub naczyniowego

• tętno drutowate – powstaje w wyniku wzmożonego skurczu mięśniówki tętnic, światło tętnic maleje – krwi jest mniej, ściany silnie napięte, odkształcają się w bardzo małym stopniu, jednak pod palcami wyczuwa się sznurowaty twór; występuje: przy stanach zapalnych otrzewnej lub opłucnej, przy krwotocznym zapaleniu żołądka, przy schorzeniach mózgu

1. siła – ocenia się w oparciu o sile jaką na opuszkę wywiera odkształcająca się tętnica, wyróżniamy:

• tętno prawidłowe

• tętno silne – dobre wytrenowanie

• tętno słabe

1. wielkość – to stopień rozszerzenia się ścian tętnic podczas przepływu fali krwi, świadczy o amplitudzie ciśnień, wyróżnia się:

• tętno wielkie, duże, wysokie – w dobrym zdrowiu, dobre wytrenowanie, patologicznie: przy niewydolności zastawek aorty

• tętno małe – tętno słabo rozszerza się, świadczy to o osłabieniu serca

• tętno falujące – świadczy o zaawansowanej niewydolności krążenia

1. chybkość – oceniana jest na podstawie unoszenia się i opadania ścian tętnic, wyróżnia się:

• tętno chybkie – niedomykalność zastawki aorty

• tętno leniwe – ściany tętnic wznoszą się wolno i wolno opadają – zwężenie ujścia aorty, przewlekłe zatrucie ołowiem

BADANIE ŻYŁ – ocena tętna żylnego:

Obejmuje ocenę wypełnienia żył – może ono być mniejsze lub większe w stosunku do prawidłowego.

• zwiększenie wypełnienia żył – na błonach śluzowych pojawiają się drzewkowate i sino – czerwone wzory naczyniowe – świadczy to o niewydolności zastawki trójdzielnej

• falowanie żył – występuje jako stopniowe wydechowe wznoszenie się i wdechowe zapadanie się żył. U bydła mlecznego jest to zjawisko fizjologiczne

• tętno żylne – rozszerzanie żył przez nadbiegającą falę krwi, wyróżniamy:

• tętno żylne przedsionkowe (ujemne) – nagłe obrzmienie żyły szyjnej przy każdorazowym skurczu przedsionków. Napływająca z obwodu żyłami czczymi krew wpada do przedsionków (w stronę serca)

• tętno żylne komorowe (dodatnie) – w wyniku niedomykalności zastawki trójdzielnej część krwi wpada do rozkurczonego przedsionka, dalej do żył czczych i żyły szyjnej zewnętrznej (dawniej zwaną jamową) jako fala przebiegająca w kierunku dogłowowym równocześnie z uderzeniami serca i tętnem

Różnicowanie tętna żylnego: uciskamy palcem w połowie wysokości (długości) żyłę szyjną zewnętrzną. Poniżej palca żyła zapada się – jest to tętno żylne ujemne, natomiast gdy występuje falowanie żyły to jest tętno dodatnie.

BADANIE NACZYŃ KAPILARNYCH:

Ma ono decydujące znaczenie w stanach zagrożenia życia. Ocena wydolności krążenia odwzorowana jest w oparciu o ich badanie. Oglądamy naczynia:

• twardówki

• worka spojówkowego

• dna oka

Ocenia się:

• wypełnienie,

• odgraniczenie na podłożu (kontrast),

• zabarwienie i ewentualne tętnienie.

W warunkach chorobowych obserwuje się nastrzykanie (utrudniony odpływ), brak wypełnienia (przy utracie krwi przy wstrząsie). Ucisk błon śluzowych na twardym podłożu (CRT). Obserwujemy powstawanie pociskowego zblednięcia – następstwo niedotlenienia. Interesuje nas czas zniknięcia białej plamki. Im dłużej ona się utrzymuje tym gorszy stan pacjenta, prawidłowo powinna trwać 2 – 3 sekundy. Utrzymywanie się białej plamki świadczy o zaburzeniu perfuzji tkankowej – do komórki dochodzi zbyt mała ilość tlenu.

BADANIE UKŁADU TRAWIENNEGO:

1. PRZYJMOWANIE POKARMU I WODY:

• łaknienie i pragnienie

• sposób pobierania pokarmu i wody

• żucie i połykanie

• przeżuwanie

• regurgitacja, wymioty, nudności

1. Łaknienie:

1. lakiernie zmniejszone – hyporeksja

2. brak łaknienie – anoreksja – może świadczyć o chorobie choć niekoniecznie

3. wzmożone łaknienie – hyperreksja lub polifagia – obserwowane przy tzw. apetycie zmiennym, który towarzyszy niektórym robaczycom przewodu pokarmowego, cukrzycy, po stosowaniu glikokortykosteroidów oraz przy nadczynności kory nadnerczy (zespól Cushinga); triada objawów:

• polifagia – łaknienie

• polidypsja – pragnienie

• poliuria – wielomocz

1. wilczy apetyt – zwierze rzuca się na karmę ale po kilku minutach zaprzestaje jedzenia – przy zapaleniu przyzębia, w stanach bólowych w obrębie pyska, trudności w połykaniu – przełyk olbrzymi, przetrwały przewód Bothala

2. łaknienie spaczone – paroreksja – wynika ze spaczonego smaku, gdy zwierze zjada substancje gatunkowo nienormalne – przy wściekliźnie

3. lizawość – allotrofagia – zwierzęta liżą się nawzajem, liżą ściany, żłoby (zaburzenie w gospodarce mineralno – witaminowej), najczęściej obserwowane u bydła i przy chorobach pasożytniczych

4. koprofagia – zjadanie kupy swojej lub innych, związane najczęściej brakiem witamin oraz zaburzeniami flory przewodu pokarmowego. U psów na tle behawioralnym – Runehtox

5. kanibalizm – zjadanie w obrębie gatunku. U drobiu występuje dość często, również u świń i gryzoni

1. Zaburzenie pragnienia:

1. zmniejszone pragnienie

2. zanik pragnienia – podczas lekkiego lub dużego stopnia chorób żołądka lub jelit, ciężkich stanach zaburzenia świadomości – wścieklizna ~ wodowstręt

3. zwiększenie pragnienia – polidypsja – charakterystyczne dla: odwodnienia, biegunki, wymiotów, obfitego pocenia się, moczówki prostej, poliurii; pies przy moczówce potrafi wypić 15 litrów wody na dobę

1. Obserwacja zwierzęcia

1. ocena sposobu pobierania pokarmów i płynów – ocena ruchów warg, języka, ruchy gardła i krtani, przełyku. Właściwa ocena może być dokonana tylko wówczas gdy znana jest fizjologia pobierania płynów i pokarmów.

2. zaburzenia żucia – mogą być spowodowane przez:

• choroby zębów i przyzębia

• porażenie nerwu trójdzielnego

• bolesność żuchwy i mięsni żwaczowych

• trismus – bolesny długotrwały skurcz charakterystyczny dla tężca

• porażenie nerwu twarzowego

1. obserwacje kliniczne:

• zwolnienie żucia – żucie ostrożne – przy bolesności niezbyt dużego stopnia

• żucie przerywane – przy bólu większego stopnia

• żucie puste – w okresach miedzy pobieraniem karmy; towarzyszy temu zgrzytanie zębami, często związane z robaczycami

1. trudności w pobieraniu pokarmów:

• nieprawidłowe uzębienie

• stany zapalne jemy ustnej

• bolesność w odcinku szyjnym

• utrata węchu lub wzroku

• zmniejszona ruchomość języka lub jego porażenie

• zaburzenia połykania – dysfagia – najczęściej mamy z nimi do czynienia przy porażeniu gardła (przy wściekliźnie)

• regurgitacja (duże zwierzęta) – zwracanie karmy płynnej lub półpłynnej przez jamę nosowa – u bydła i koni zwykle obustronne

• regurgitacja (małe zwierzęta) – niezależne od woli zwracanie karmy płynnej lub półpłynnej zaraz po pobraniu, najczęściej karma pochodzi z przełyku (mega eso fagus – przełyk olbrzymi)

1. odbijanie – usuwanie przez jamę ustną i częściowo nosowa nadmiaru gazów z żołądka. U przeżuwaczy jest to zjawisko fizjologiczne; w ciągu 1 godziny obserwuje się następującą liczbę aktów odbijania :

• bydło 17 – 20

• owca 8 – 11

• koza 8 – 10.

Nasilenie odbijania spotyka się przy nadmiernym wytwarzaniu gazów w żwaczu i czepcu. U innych gatunków jest to zjawisko patologiczne, świadczące o nieprawidłowej fermentacji treści pokarmowej. U koni wskazuje na ostre rozszerzenie żołądka.

1. przeżuwanie – występuje tylko u przeżuwaczy. Jest to przesuwanie do jamy ustnej niedokładnie przeżutej treści pokarmowej ze żwacza w celu jej rozdrobnienia i naślinienia. Rozpoczyna się już w trzecim tygodniu życia. Od pobrania paszy do rozpoczęcia przeżuwania mija od 0.5 – 1.5 godziny.

1. zaburzenia przeżuwania:

• przeżuwanie leniwe – zmniejszenie liczby seansów poniżej wartości fizjologicznych na dobę – 4 – 6 razy na dobę przeżuwa krowa – związane jest to z atonia przedżołądków i niestrawnością prostą

1. wymioty (VOMITUS = EMETIS) – wydalenie przez jamę ustną i czasem nosowa treści żołądka, poprzedzone jest to nudnościami, najlepiej (najłatwiej) wymiotują mięsożerne, potem świnie, drób, bydło; a u koni wymioty nie występują.

Rodzaje wymiotów: 21.04.2012

• odruchowe (obwodowe) – gdy bodziec wymioto – twórczy pochodzi ze śluzówki gardła, przełyku, żołądka. Po wydaleniu treści zazwyczaj ustępują

• centralne (ośrodkowe) – podrażnienie ośrodka wymiotnego w rdzeniu przedłużonym substancjami toksycznymi (zatrucia, posocznice, przewlekłe choroby wątroby, choroby OUN, ropomacicze – są uporczywe, bardzo częste, puste)

• jednorazowe (sporadyczne) – u psów jako fizjologiczne lub jako następstwo przejedzenie; u kotów po klaczkach

• wielokrotne – powtarzają się bardzo często i są bardzo męczące

• wymioty kałowe – zatkanie przewodu pokarmowego

1. BADANIE JAMY USTNEJ:

1. ocena szpary ustnej – fizjologicznie jest zamknięta. Może występować niedomykanie warg, zwisanie wargi dolnej (następstwo porażenie nerwu twarzowego). Jeżeli szpara ustna jest zamknięta rozchylamy ją

2. ocena błon śluzowych

3. ocena zgryzu:

• wrodzone wady zgryzu:

• zgryz szczupakowaty – siekacze żuchwy przed siekaczami szczeki

• zgryz karpiowaty – siekacze szczeki przed siekaczami żuchwy

• u bydła brak siekaczy górnych – generalnie u wszystkich przeżuwaczy – po 6 – ciu latach żeby zazwyczaj zaczynają się ruszać

• ubytki szkliwa – u psów świadczą o przechorowaniu nosówki

• przetrwale żeby mleczne

• złamania zębów, ubytki i nadżerki odontoklastyczne u kotów

• nieprawidłowe ścieranie zębów – szczególnie u koni

1. ocena błony śluzowej podniebienia twardego – niekiedy występują stany zapalne i obrzęki, które sprawiają, że podniebienie wyklepuje się kopulasto ku dołowi lub wystaje ponad zęby sieczne – żucie jest wówczas bolesne – brak rozdrabniania karmy – brak odżywiania – spadek masy ciała – jest to tzw. zombie

2. język – oceniamy wielkość, ruchomość, konsystencje, zabarwienie – barwa zależy od ewentualnych zaburzeń ukrwienia i grubość nabłonka:

• język malinowy – mocznica u psów, dodatkowo występuje sina obwódka krawędzi dziąseł okalających zęby, trupi zapach z pyska

• nalot blado – szary lub zielony – przy przebiegu tzw. pleśniawek – grzybicze zapalenie jamy ustnej

• język obłożony niezłuszczonym nabłonkiem u ptaków – jest przyczyną zmian głosu – to tzw. pypeć

Omacywanie języka – guzki, wrzody, ewentualnie język drewniany (zmiany promieniowe u bydła)

1. dno jamy ustnej – oceniamy: więzadła językowe – w warunkach chorobowych mogą tam być cysty zastoinowe w wyniku zatrzymania odpływu ze ślinianek, ślinianki takie ulęgają stanowi zapalnemu – jest to tzw. żabka podjęzykowa występuje u bydła, psa i konia

2. ocena wydzielania śliny:

ślinienie czyli salivatio jest fizjologiczne

ślinotok – tialissmus – patologiczne – ślina wypływa z jamy ustnej w postaci ciągliwych powrózków.

Istota ślinienia zależy od gatunku:

U bydła ślinienie zawsze powinno skłaniać lekarza do wykluczenia pryszczycy

Ślinotok towarzyszy:

• zapaleniu gardła

• zapaleniu błon śluzowych

• porażeniom warg / języka

• podaniu pilokarpiny (leki)

• zapaleniu przyzębia

• stresowi

1. zapach z jamy ustnej – fizjologicznie bezwonny;

patologicznie:

• cuchnący – fetor ex ore

• trupi

• gnilny – zapalenie przyzębia

• wonny – zapach acetonu – ketoza u bydła; zapach chloroformu – glistnica u cieląt

1. BADANIE PRZEŁYKU – po lewej - przechodzenie kęsów i łyków wody; oceniamy: ciepłotę, wrażliwość, drożność

2. WOLE U PTAKÓW – oceniamy:

• wielkość,

• kształt,

• konsystencje,

• ciepłotę,

• wrażliwość,

• przesuwalność treści w kierunku dzioba

1. ZASADY BADANIA BRZUCHA – badanie brzucha odbywa się przez:

• opukiwanie

• osłuchiwanie

• u małych zwierząt także omacywanie

1. Oglądając powłoki brzuszne oceniamy : wielkość, kształt, symetrię

1. powiększenie fizjologiczne – przyjmowanie pokarmu, po najedzeniu u bydła oraz ciąża

2. powiększenie patologiczne:

• nagromadzenie płynów w jamie otrzewnowej (wodobrzusze – ascites). Płyn w jamie otrzewnowej może być pochodzenia wysiękowego lub przesiękowego. U małych zwierząt w następstwie urazów np.: pękniecie pęcherza

• zastój moczu w pęcherzu lub ropomacicze. Brzuch przyjmuje kształt gruszkowaty, jest obwisły i powiększony w dolno – bocznych częściach brzucha z zapadnięciem słabizn, niekiedy towarzyszy temu lordosis – wygięcie kręgosłupa ku dołowi

• nagromadzenie gazów w żołądku, przedżołądkach lub jelitach – wzdęcie nadaje beczkowaty kształt jamie brzusznej, równomierne wysklepienie ścian brzucha u zwierząt z żołądkiem jednokomorowym; u bydła uwypuklenie po stronie lewej – żwacz

1. zmniejszenie objętości brzucha – brzuch podkasany:

• stany wygłodzenia, biegunki

• skurcz mięsni brzusznych, włącznie tłoczni brzusznej; występuje przy: zapaleniu otrzewnej, zapaleniu jelit, niedrożności jelit, ciałach obcych w jelicie cienkim, które blokują światło jelita

1. Omacywanie brzucha:

U małych zwierząt badamy oburącz lub jedna ręka w zależności od wielkości osobnika:

1. Pies – możemy wymacać:

• wpochwiony odcinek jelita

• u zwierzęcia zdrowego – jelita, pęcherz, czasami wątrobę

1. Kot – w okolicy pępkowej można wyczuć twór wielkości orzecha włoskiego do śliwki – jest to wędrująca nerka, która ma tak długą kreskę, że opada na dno jamy brzusznej – lewa nerka

Przy omacywaniu małych zwierząt możemy wyczuć ewentualne guzy, które zazwyczaj są bolesne

Balatowanie – wykonuje się u dużych zwierząt, ma na celu wykazanie istnienia chełbotania (gdy jama wypełniona jest płynem). Przykładamy płaską dłoń i wykonujemy ruchy pulsacyjne – wprawienie płynu w ruch. Płyn się spiętrza i powraca jako fala powrotna – wyczuwamy uderzenie powracającej fali. U krowy w 6 – tym miesiącu ciąży w prawej słabiźnie można w ten sposób wyczuć macice z płodem.

1. Opukiwanie brzucha – ma ono mniejsze znaczenie niż opukiwanie klatki piersiowej. Odgłos opukowy związany jest ze stanem wypełnienia narządów, proporcji płynu i treści oraz gazów.

W górnych partiach brzucha odgłos bębenkowy niekiedy z podźwiękiem metalicznym, w przypadku wzdęć całe powłoki mogą dawać taki odgłos

1. Osłuchiwanie – przewód pokarmowy cechuje zdolność motoryczna (skurcze mięśniówki, mieszanie i przemieszczanie treści), powoduje to powstanie szmerów perystaltycznych.

Patologicznie obserwuje się osłabienie, zanik lub nasilenie (może to być zjawisko związane z płodem).

Szmery są dobrze słyszalne – dźwięczne mruczenie, burczenie.

Przy nasileniu motoryki (zbyt szybkie przesuwanie pokarmu) może dochodzić do braku wchłaniania – występuje przy biegunkach

1. Omacywanie wewnętrzne – eksploratio rectalis – podstawowe znaczenie u zwierząt dużych, u zwierząt małych możemy wyczuć masy kałowe, u psów – prostata; u suk – pochwa.

Zasady badania przez prostnice:

• zwierzę powinno być unieruchomione

• stajemy blisko tylnych kończyn

• konia możemy ustawić zadem do twardej przeszkody

• wyginamy ogon ku górze

• wkładamy dłoń klinowato, pokonujemy zwieracz odbytu i ruchem śrubowym wprowadzamy rękę.

W pierwszej kolejności znajdujemy się w bance okrężnicy, gdzie znajdują się masy kałowe, które należy usunąć tak aby nie wyciągnąć reki z prostnicy

Punkty orientacyjne: 22.04.2012

• sklepienie jamy brzusznej – staramy się unieść dłoń ku górze i wymacujemy okolice lędźwiową kręgosłupa – cechą charakterystyczną jest wyczuwanie fali tętna, bo ręka przylega od spodu do aorty brzusznej

• poniżej trzewia – unaczynione są przez korzeń kreski, który znajduje się na wysokości wnęki lewej nerki (jest to najdalej ku przodowi osiągalny element w jamie brzusznej); nerka prawa niedostępna w badaniu przez prostnice !!! Nerka bydła ma budowę płatowatą o pobrużdżonej powierzchni. Gdy wyczujemy lewa nerkę próbujemy przesunąć rękę na prawo i nieco ku dołowi – wyczuwamy opór i tętnienie (jest to przedni korzeń kreski). Dobrze dostępne do badania są narządy jamy miednicznej i narządy leżące przed nią:

• jajniki

• macica

• szyjka maciczna

• pochwa

1. BADANIE PRZEDŻOŁĄDKÓW:

Fizjologiczny proces trawienia – tuz po urodzeniu główną rolę odgrywa trawieniec. Przedżołądki są słabo rozwinięte – żwacz 2 x mniejszy od trawieńca. Ok. 6 – 8 tydzień życia – przedżołądki zaczynają się rozwijać, a w 10 – tym tygodniu życia zajmują już ¾ jamy brzusznej.

Rola przedżołądków:

• rozdrabnianie

• mieszanie

• przesuwanie treści

Żwacz – zajmuje 80% jamy brzusznej, błona śluzowa nie posiada gruczołów wydzielniczych, około 160 l. objętości.

Czepiec – leży na dnie jamy brzusznej, przylega do przepony, 5 l. objętości.

Księgi – przylegają do czepca, 7 – 8 l. objętości.

Trawieniec – leży po prawej stronie jamy brzusznej, jego część przednia może dochodzić do wyrostka mieczykowatego mostka, 8 l. objętości.

Rynienka przełykowa – polaczenie miedzy przełykiem a księgami; u osesków pozwala ominąć żwacz i czepiec, u zwierząt dorosłych karma płynna oraz woda może dostawać się bezpośrednio do czepca.

Podanie CuSO₄ (siarczanu miedzi) wywołuje skurcz rynienki, dzięki temu możemy podawać leki płynne bezpośrednio do trawieńca.

1. Badanie żwacza:

• oglądanie – oglądamy stan wypełnienia żwacza przez wysklepienie dołu głodowego

• omacywanie – ustalenie konsystencji i treści zalęgającej w żwaczu, możemy potwierdzić częstotliwość ruchów żwaczowych (motorykę żwacza). Ułożoną w pięść dłoń układa się po środku dołu głodowego i lekko uciska: fizjologicznie w okresie 5 minut:

• bydło 8 – 14 fali

• koza 7 – 14 fali

• owca 7 – 16 fali

Przy niestrawności następuje zwolnienie motoryki ewentualnie jej zanik.

Przy wzdęciach początkowo wzmożenie i nasilenie ruchów żwacza.

• opukiwanie – odgłos zależy od stopnia wypełnienia worka grzbietowego gazem, porcje gazu i treści pokarmowej dają odgłos bębenkowy, przy przeładowaniu żwacza – odgłos opukowy stłumiony, bo treść jest zbita

• osłuchiwanie – atonia = brak odgłosów

1. Badanie czepca:

• opukiwanie

• osłuchiwanie

• próby bólowe – omacywanie głębokie

Najistotniejsze znaczenie ma omacywanie głębokie, pozwala ono stwierdzić wrażliwość okolicy czepcowej. Ból świadczy o stanie zapalnym w ścianie czepca (wbicie ciał obcych)

Na prawo od czepca występuje przepona a zaraz za nią serce, czasami może dochodzić do perforacji osierdzia i zapalenia mięśnia sercowego.

Dla potwierdzenia stanu zapalnego czepca służą próby bólowe:

1. sprowadzanie krowy z górki – momencie schodzenia z góry trzewia przesuwają się do przodu uciskając na przeponę zwiększając odczuwanie bólu (krowa idzie wtedy bokiem lub nie chce iść)

2. próba zawracania w miejscu – zwierze zawraca przekładając przednie nogi – ocenia się zawracając zgodnie i przeciwnie do ruchów wskazówek zegara, gdy jest bolesność zwierze niechętnie zawraca

3. omacywanie czepca przy użyciu ręki – pięść przykładamy do powłok w okolice czepca i unosimy ku górze, gdy unosimy czepiec występuje ból, a w momencie gwałtownego powrotu zwierze reaguje stęknięciem

4. próba drążkowa GOEDGO – pod brzuch wkładamy drążek i unosimy równocześnie z obu stron – unoszenie zaczynamy od wymienia i idziemy w kierunku mostka

5. próba opukiwania ciężkim młotkiem 9 – go zebra (przyczep przepony) – przeprowadzamy od kręgosłupa do mostka – jeżeli ciało obce jest w przeponie zwierze nas kopnie

6. próba Kalchschmidta – polega na tym, że na szczycie wdechu staramy się chwycić ręką fałd skórny w okolicy kłębu i podciągnąć, gdy nastąpi zatrzymanie wdechu i ból oznacza to wynik dodatni

7. próba Reantgena – chwytamy oburącz fałd skórny w okolicy kłębu jeżeli ciało obce jest w czepcu krowa upada na kolana

8. próba Williamsa – polega na wyłapaniu skurczu czepca, który występuje zawsze przed skurczem żwacza. Ktoś czeka na skurcz żwacza a pomocnik z fonendoskopem przyłożonym do tchawicy próbuje wyłapać ciche jękniecie zwierzęcia

9. użycie detektora ferromagnetycznego – wykrywacza metali

1. Badanie ksiąg – dostępne do badania w okolicy prawego zebra na wysokości linii guza łokciowego – badamy poprzez:

• omacywanie

• osłuchiwanie

1. Badanie trawieńca – dostępny do badania za łukiem żebrowym – badamy poprzez

• osłuchiwanie

• omacywanie

1. BADANIE WYDALANIA KAŁU (DEFEKACJA)

Zwracamy uwagę na:

• częstość

• konsystencję

• ilość

• barwę

• zapach

• występowanie domieszek

Częstość – w warunkach fizjologicznych:

Koń co 2 – 5 h

Krowa co 1.5 – 2 h

Pies 1 – 2 x na dzień

Częstsze wydzielanie kału to wzrost perystaltyki jelit czyli biegunka.

Rzadsze wydalanie = głodzenie, zatkanie jelit, skręt jelit, niedrożność jelit wszelkiego rodzaju.

Barwa – zależy od charakteru spożytej karmy, u noworodków kał jest jaśniejszy; kał ciemno – brunatny = pokarmy mięsne; kał czarny = krew.

Ocena makroskopowa kału:

• jaja, larwy pasożytów

• krew w kale – można wykonać test na obecność krwi utajonej

U zwierząt mięsożernych trzeba przejść na 7 – mio dniową dietę bez mięsa.

Zaburzenia oddawania kału:

• utrudnione oddawanie kału, parcie na kał – przyjecie przez zwierze pozycji charakterystycznej dla defekacji ale nie dochodzi do wypróżnienia – odwodnienie treści, zaparcia, zaleganie kału o konsystencji uniemożliwiającej jego przesuwanie, występuje przy powiększeniu prostaty (nowotwory prostaty, cysty)

• bolesne oddawanie kału:

• zapalenie prostnicy

• zapalenie zatok około odbytowych – zbyt rzadkie wyprowadzanie, karcenie za zabrudzenie mieszkania

• mimowolne oddawanie kału:

• uszkodzenie części krzyżowej rdzenia kręgowego

• następstwo źle wykonanego zabiegu chirurgicznego usunięcia gruczołu około odbytowego

• przecięcie mięśnia zwieracza odbytu – muscullus spichincter ani

• utrata świadomości przy stosowaniu np.: w czasie zastosowania analgezji

PLAN BADANIA UKŁADU MOCZOWEGO.

W oparciu o badanie fizykalne nie da się rozpoznać choroby układu moczowego, ale można postawić podejrzenia. Rozstrzygnięciem aktu rozpoznania jest badanie moczu.

1. BADANIE OKOLICY ZEWNĘTRZNEJ NEREK:

• oglądanie

• omacywanie

• opukiwanie

U dużych zwierząt wewnętrzne omacywanie nerek przez prostnice – oceniamy: wielkość, kształt, konsystencje. Moczowody fizjologicznie nienamacalne, w warunkach chorobowych mogą ulegać pogrubieniu.

U zwierząt małych nerki i pęcherz moczowy badamy przez omacywanie powłok brzusznych.

1. BADANIE PĘCHERZA MOCZOWEGO – trudny do badania palpacyjnego – możemy określić wielkość, kształt oraz położenie, ewentualnie przeprowadzić badanie USG

2. BADANIE CEWKI MOCZOWEJ – poprzez cewnikowanie – pomaga określić drożność

TOPOGRAFIA NEREK:

Koń – w badaniu per rectum dostępna nerka prawa na wysokości 18 – go kręgu piersiowego, nerka lewa niedostępna.

Bydło – prawa nerka 12 – 13 kręg lędźwiowy (nieruchoma), lewa nerka 3 – 5 kręg lędźwiowy – zawieszona jest na długiej kresce i często przechodzi na stronę prawą

Świnie – od zewnątrz i od wewnątrz nerki są nieosiągalne do badania

Pies – prawa nerka od 13 – go kręgu piersiowego do 3 – go kręgu lędźwiowego dostępna do badania przez powłoki brzuszne, lewa nerka miedzy 1 – 4 kręgiem lędźwiowym dostępna do omacywania przez powłoki brzuszne

Kot – prawa nerka 1 – 4 kręg lędźwiowy; lewa nerka 1 – 5 kręg lędźwiowy – bardzo dobrze dostępne do badania przez powłoki brzuszne; lewa nerka wędrująca, może być w okolicy pępkowej.

Istotne znaczenie w rozpoznaniu chorób układu moczowego ma wywiad !!!:

• pragnienie – cukrzyca, ropomacicze, choroba Cushinga, moczówka prosta

• zachowanie w trakcie wydalania moczu – parcie na mocz, utrudnione wydalanie moczu, brak wydalania moczu

• częstość i sposób oddawania moczu

• brawa, konsystencja i zapach

Najczęściej mamy do czynienia ze schorzeniem układu moczowego tj. jednocześnie występują dwie lub więcej chorób układu moczowego.

Schorzenia układu moczowego najczęściej występują u psów i kotów, potem u bydła, a pozostałe gatunki chorują rzadko.

W początkowym okresie choroby nerek maja przebieg bezobjawowy.

BADANIE FIZYKALNE.

1. Badanie zewnętrznej okolicy nerek:

• oglądanie – niekiedy u bydła uwypuklenie prawego dołu głodowego

• omacywanie – ucisk wyprostowanymi palcami lub opukiwanie młoteczkiem okolicy nerek

Powiększenie nerek występuje przy:

• wodonerczu – w wyniku utrudnionego odpływu moczu z miedniczki nerkowej (kamienie)

• guzy nowotworowe nerek

• powiększenie w wyniku odmiedniczkowego zapalenia nerek.

1. Badanie pęcherza moczowego (fizykalne) – od zewnętrz u małych zwierząt; od wewnątrz u bydła i koni (badanie przez prostnice)

Oceniamy:

• objętość

• położenie

• kształt

• konsystencja

• wypełnienie

• przesuwalność

Pęcherz leży w jamie miednicznej i może się przemieszczać do jamy brzusznej, u samców pod prostnicą, a u samic pod macicą.

Powiększenie pęcherza moczowego może być spowodowane przez:

• zablokowanie odpływu przez kamienie, piasek, nowotwór, skrzepy krwi, powiększenie prostaty i jej ucisk

• zapalenie cewki

• nowotwór

• skurcz zwieracza cewki – u psów na tle nerwowym; u koni, które bezpośrednio po posiłku i pojeniu używane są do ciężkiej pracy.

1. Badanie cewki – trudna do badania!!! U samic (gat. pies) dostępne ujście znajdujące się w przedsionku pochwy, u samców (gat. pies) na końcu prącia – badamy drożność poprzez cewnikowanie.

U samców (pies, lis) należy pamiętać, iż występuje zagięcie esowate.

Do zatkania najczęściej dochodzi przed kością prącia (psy, lisy).

Może towarzyszyć temu parcie na mocz - charakterystyczna postawa do oddawania moczu, ale brak efektu (ischuria) lub mocz oddawany jest kropelkami, czemu towarzyszy ból.

Fizjologicznie – oddawanie moczu jest zależne od woli. Bezpośrednim bodźcem jest rozciągnięcie ścian pęcherza przez nagromadzony mocz.

Fizj.:

Bydło / konie 5 – 7 x dziennie

Owce 1 – 3 x dziennie

Świnie 2 – 3 x dziennie

Zaburzenia oddawania moczu (w warunkach chorobowych) – zaburzona jest ilość, częstość i sposób oddawania moczu:

• Moczenie słabe – cienki strumień pod małym ciśnieniem lub kropelkowo, z towarzyszącym bólem, stękaniem – są to: bolesne procesy w pęcherzu lub cewce.

• Parcie na mocz – częste, bolesne; mocz wypierany jest w drobnych ilościach – przy: zapaleniu pęcherza moczowego, zapaleniu cewki moczowej, przy nowotworach pęcherza moczowego, piasku, kamieniach w pęcherzu

• Bezwiedne / mimowolne oddawanie moczu – zwierze nie przyjmuje charakterystycznej do oddawania moczu postawy, mocz wypływa kropelkami lub słabym strumieniem – występuje przy: porażeniu pęcherza moczowego (dochodzi do znacznego wypełnienia pęcherza ale nie obserwuje się napięcia jego ścian), po sterylce (nietrzymanie moczu), niedowładzie pęcherza moczowego (następstwo porażenia ostatnich kręgów w kręgosłupie)

• Zbyt częste oddawanie moczu = częstomocz (poliuria) – zwiększone dobowe oddawanie moczu – występuje przy:

• moczówce prostej

• ropomaciczu

• cukrzycy

• chorobie Cushinga

• w początkowym stadium zapalenia nerek

• zespole Fanconiego

• Zatrzymanie moczu:

• pęcherz wypełniony

• oliguria – brak wypełnienia pęcherza / zmniejszone wydalanie moczu w ciągu doby – przy częściowej niewydolności nerek

• anuria – całkowita niewydolność nerek; wyróżniamy:

~ prawidłowa / prawdziwa

~ rzekoma – gdy zatkaniu ulegają oba moczowody lub w wyniku pęknięcia pęcherza moczowego

BADANIE / DIAGNOSTYKA UKŁADU PŁCIOWEGO:

1. Badanie samca:

1. Ocena libido:

1. Osłabienie popędu – obojętne zachowanie wobec samicy będącej w rui (może być spowodowane niedożywieniem, przemęczeniem, słabą kondycją, nadmierna eksploatacja płciowa)

2. Niemożność skoku – mimo prawidłowego popędu samiec nie skacze na samice lub czyni to w sposób bezskuteczny, spowodowane przez:

• bolesne procesy chorobowe racic / nóg tylnich

• schorzenia kręgosłupa

1. Niemożność krycia – prącie niewprowadzone do pochwy, może to być spowodowane przez:

• zaburzenia erekcji

• przeszkody mechaniczne uniemożliwiające wysuniecie się prącia z napletka

• stulejka

• załupka – otworek nie w tym miejscu gdzie powinien być

1. Bezpłodność – sterylitis / impotentia generais – prawidłowy akt krycia ale nie dochodzi do zapłodnienia:

• schorzenia jąder

• wnętrostwo

• aspermia

1. Nadmierne wzmożenie popędu – zmiany w zachowaniu i niekiedy zaburzenia czucia (u samic nimfomania):

• zaraza stadnicza koni

• wścieklizna

• wnętrostwo

1. Częste, bolesne erekcje bez pobudzenia seksualnego:

• miejscowy stan zapalny błony śluzowej

• nadmierne nagromadzenie CO₂ we krwi

• zmiany na skutek urazów mózgu

• tężec

Naturalne zaspokajanie popędu = masturbacja występuje u tryka, kozła, psa i buhaja.

1. Badanie zewnętrznych narządów płciowych:

1. napletek – badanie od zewnątrz i badanie błony śluzowej. U koni napletek to puzdro, mogą się tam gromadzić grudki – kamienie napletkowe, spowodowane nadmiernym gromadzeniem się smegmy stany zapalne – koń oddaje mocz bez wysuwania prącia.

• „granie śledziony” – dźwięk powstający na skutek ocierania prącia o napletek – zjawisko uznane za fizjologiczne występujące u ogierów i wałachów

• zmiany napletka:

• śluzowaty wypływ

• przewlekły nieżyt napletka (u psów)

• zwężenie otworu napletka (stulejka)

1. oglądanie i omacywanie prącia – należy je wysunąć z worka napletkowego. Utrudnione jest to u koni – trzeba włożyć dłoń do napletka, uchwycić za wyrostek cewkowy i wyciągnąć prącie. Gwałtowne manipulowanie powoduje skurcz mięśnia i cofniecie się prącia. Ocena wzrokowa przy naturalnym wysunięciu prącia (erekcja, oddawanie moczu):

2. oglądanie i omacywanie jąder:

• przepuklina mosznowa – przez kanał pachwinowy do moszny dostaje się pętla jelitowa

• brak jąder w mosznie – wnętrostwo obu- lub jedno- stronne

• wodniaki, guzy jąder

• asymetria wielkości jąder – (niewielka => fizjologicznie)

1. oglądanie skory moszny – urazy, stany zapalne, obrzęki.

1. Badanie układu rozrodczego samicy:

• Ocena rui

• Ocena ciąży

• Ocena porodu

• Badanie drugorzędnych cech płciowych – srom, pochwa

1. brak rui – brak lub niedorozwój jajników, fizjologicznie: brak rui w trakcie ciąży (u wszystkich samic) oraz w okresie karmienia u macior

2. wzmożony popęd płciowy – nimfomania => częste ruje:

• krowy porykują, obskakują inne krowy, smak oddawanego mleka jest gorzki

• klacze są pobudzone, łyskają sromem (wypieranie łechtaczki), często oddają mocz

1. bezpłodność:

• zaburzenia hormonalne

• stany niedoborowe miedzi

• choroby zakaźne

• schorzenia narządów rodnych – ropomacicze

1. ronienia – można podzielić na wczesne i późne.

Badanie drugorzędnych cech płciowych:

• badanie sromu – poprzez oglądanie i omacywanie. Może wystąpić obrzęk sromu (fizjologicznie => w trakcie rui oraz przed porodem). U starszych samic wargi sromowe mogą się zespolić z odbytem – jest to tzw. marskość sromu

• badanie pochwy – oceniamy błonę śluzową (barwa, wilgotność, ewentualne wykwity) – badanie przeprowadza się przy użyciu wzierników dopochwowych z zachowaniem aseptyki (Uwaga! Wkładamy złożony, otwieramy w środku i jeśli trzeba cos poprawić – zmienić położenie rozwieracza – lub po zakończonym badaniu => NIE ZAMYKAMY GO W ŚRODKU, tylko wyjmujemy taki rozłożony, ponieważ zamykając go wewnątrz możemy uszczypnąć błonę śluzową) – u niektórych zwierząt można ocenić zewnętrzne ujście szyjki macicy. U zdrowych jest ona zawsze zamknięta czopem śluzowym, za wyjątkiem początku choroby.

• badanie macicy – u dużych zwierząt per recctum (u małych jak podaje literatura => przez powłoki brzuszne, ale poprzez omacywanie jest to raczej mało możliwe, można natomiast wykonać badanie USG). Można wykonać płukanie diagnostyczne macicy.

W badaniu przez prostnice oceniamy:

• szyjkę maciczna, która jest zawsze namacalna (oceniamy wielkość i kształt)

• macicę

• jajniki – konsystencja, wrażliwość i zawartość

Jajniki są fizjologicznie namacalne na rogach macicy.

Jajowody nienamacalne fizjologicznie; w stanach chorobowych można je wymacać

Oceniając jajniki można wyczuć pęcherzyk grappa lub ciałko żółte <= fizjologicznie; natomiast patologicznie można wyczuć torbiele (to zwyrodnienie pęcherzyka grappa) – torbielowatość jajnika może być przyczyną nimfomanii.

Badanie gruczołu mlekowego:

• oglądanie z obu stron – wielkość, kształt, symetria => fizjologicznie – ćwiartki przednie SA mniejsze niż tylne. W chorobach dochodzi do powiększenia się ćwiartek, stany zapalne cechuje zwiększona bolesność. Przy omacywaniu macamy od podstawy do zatoki mlecznej – zwracamy uwagę na zrazikowa ta budowę (fizjologicznie), ewentualne guzy, które zwykle zdążają się u suk. Zwracamy uwagę na strzyki – wielkość, kształt, symetria oraz budowa otworu wyprowadzającego mleko – ewentualne dodatkowe otworki

• ocena dojenia – oceniamy grubość strumienia mleka

• obecność otworów dodatkowych – często następstwem stanu zapalnego jest zanik tkanki gruczołowej i utrata zdolności wytwarzania mleka. Mastitis (stan zapalny wymienia u krów; u świń => MMA [mastitis metritis agalactiae]) powoduje duże straty, dlatego ważna jest profilaktyka i wczesna diagnoza – służy do tego TOK – terenowy odczyn komórkowy (jest to badanie ilości komórek somatycznych w mleku) – do szalki z każdej ćwiartki pobiera się mleko i dodaje się odczynnika, im więcej komórek somatycznych, tym więcej kłaczkowatego osadu.

SZCZEGÓŁOWE BADANIE UKŁADU RUCHU:

1. Postawa:

• stojąca

• leżąca

• w swobodnym ruchu

1. Ocena mięsni:

• oglądanie

• omacywanie

1. Ocena kości:

• oglądanie

• omacywanie

• opukiwanie

• linia kręgosłupa

1. Stawy:

• oglądanie

• omacywanie

• ruchomość bierna

Układ mięśniowo – kostny odpowiada za utrzymanie postawy i sprawny ruch – schorzenia układu ruchu:

1. pierwotne – zmiany dotyczą mięsni, kości, stawów, kopyt, bądź opuszków u małych zwierząt

2. wtórne – gdy zmiany dotyczą nerwów

3. aseptyczne zmiany zapalne – związane z przeciążeniem mięśni, pękaniem włókien kurczliwych (mięśniochwat porażenny u koni)

4. septyczne zmiany zapalne – zapalenie stawów, mięsni, ścięgien

5. zmiany zwyrodnieniowe – wszystkiego rodzaju dysplazje, zwyrodnienia rozrostowe lub nowotworowe

6. zaburzenia rozwojowe

Ad. 1 Postawa

Postawa stojąca:

• kryphozis – wygięcie kręgosłupa ku górze – bolesność w obrębie kręgosłupa, dyskopatie

• lordozis – wygięcie kręgosłupa ku dołowi – u konia bardzo często

• torticalis – bolesny skręt szyi – ograniczona ruchomość głowy i szyi – zwierze ogląda się przemieszczając cały tułów

Postawa leżąca:

• ulgowa – zwierze leży, natomiast jesteśmy w stanie do podnieść / postawić

• wymuszona – zwierze nie jest w stanie stać na nogach.

Ad. 2 Ocena mięsni – patologie:

• zwyrodnienie mięsni – miopathia – prowadzi do osłabienia mięsni i niemożności utrzymania ciężaru ciała

• PDM – pokarmowa dystrofia mięsni (zanik) – niedobór witaminy E i selenu – dotyczy jagniąt i źrebiąt

• mięśniochwat porażenny – zwyrodnienie cytoplazmy włókien mięśniowych pod wpływem kwasu mlekowego – mięsień jest obrzękły, bolesny i traci swoją funkcję

• zapalenie mięsni – przyczyny:

• urazy

• infekcje

• inwazje – urazy inwazyjne – włośnica, sarkosporidioza

• reakcje immunologiczne – autoagresje

• czynniki reumatyczne

• przewianie

• wychłodzenie

Ad. 3 Ocena kości – zmiany kostne w badaniu klinicznym zazwyczaj nie są stwierdzane – najczęściej dochodzi do nich w skutek zaburzeń niedoborowych – stosunek Ca / P

• Punktowe odwapnienia kośćca – wygląd pumeksu = Fosfor (łamikost). W wyniku niedoboru u małych zwierząt dochodzi do złamań patologicznych kości (tzw. złamanie zielonej gałązki)

• Acropathia – nadmierny rozrost trzonu kości długich, które ulęgają rozdęciu = koślawość kończyn.

16/06/2012

Ad. Badanie stawów – zwracamy uwagę na zmiany wrodzone – dysplazję stawów – najczęściej dotyczy stawów biodrowych, natomiast może dotyczyć wszystkich stawów w organizmie (staw skokowy, barkowy, nadgarstki, kręgosłup):

• Dysplazja stawów biodrowych polega na niepełnym wykształceniu się panewki miednicy, która staje się zbyt płytka dla głowy kości udowej, która z kolei wypada z panewki powodując tym samym zwyrodnienie stawu biodrowego.

• Zapalenie stawów (arthritis) – może dotyczyć:

• jednego stawu, najczęściej dochodzi do niego po perforacyjnym urazie,

• bądź zapalenie wielostawowe (kulawka) gdzie źródłem zakażenia jest pępowina, słabo rozwinięty układ odpornościowy, rozprzestrzenienie drobnoustrojów po organizmie = stan zapalny wielostawowy

W zależności od umiejscowienia stawu mamy różne objawy kliniczne => najczęściej objawy bólowe

• zwyrodnienie kręgosłupa – przemieszczenie tarczek międzykręgowych, bądź wypadniecie jadra galaretowatego powoduje ucisk na rdzeń kręgowy wywołując silny ból bądź w zaawansowanych przypadkach porażenie.

Ocena postawy w badaniu stawów – oglądanie w pozycji stojącej oraz przy swobodnym ruchu.

Dobrze jest ocenić sposób wstawania i kładzenia się.

Ocena chodów u konia – najpierw w stepie, potem w kłusie i w galopie, wykonywanie zwrotów wokół własnej osi na obie strony.

Na ocenę postawy maja wpływ 3 układy: mięśniowy, kostny i nerwowy.

ZASADY BADANIA UKŁADU NERWOWEGO – ocena dotyczy części somatycznej i czynnościowej – badanie wstępne:

1. ocena świadomości zwierzęcia

2. ocena czucia:

• czucie powierzchowne – dotyk, ból

• czucie głębokie – ocena postawy (postawa = czucie głębokie) – ewentualne porażenie

• czucie z pni nerwowych

• czucie zmysłowe wyższego rzędu

1. ocena czynności układu nerwowego:

• stan naprężenia mięsni => wzrost bądź spadek

• sprawność mięsni

• rodzaje skurczu => tężcowy, tiki nerwowe

• pobudliwość nerwów – mięśniowa => ocena odruchów powierzchniowych i głębokich

Zwracamy uwagę czy odruch jest związany ze świadomością zwierzęcia.

Funkcje układu nerwowego:

1. czucie bodźców

2. koordynacja funkcji ruchowej

3. regulacja funkcji wegetatywnych

Wstępne badanie układu nerwowego – ocena stanu psychicznego, ocena świadomości – przytomność. Zwracamy uwagę na:

• spojrzenie, błysk oka – połysk rogówki

• wyraz twarzy – szerokość szpary powiekowej, ruchy gałek ocznych, mruganie, mimika twarzy

• postawa (stojąca, leżąca, prawidłowa, nieprawidłowa)

• reakcja na obecność innych zwierząt i ludzi

• reakcja na wołanie i chwytanie

• orientacja i zachowanie w obcych pomieszczeniach

• reakcja na przeszkody

Zaburzenia świadomości – rożne od prawidłowego reagowanie na bodźce:

1. osłabienie czynności psychomotorycznych

2. pobudzenie czynności psychomotorycznych

3. omdlenie – chwilowa i przemijająca utrata świadomości wynikająca najczęściej z niedotlenienia – może wystąpić przy ciężkich stanach chorobowych, przy dużym zmęczeniu lub przy zatruciach toksynami

4. zawroty głowy – vertigo – zaburzenia równowagi przy zachowanej lub lekko ograniczonej świadomości

5. sen – zjawisko fizjologiczne, brak świadomej kontroli, zwierze może wykonywać ruchy mimowolne (sny)

6. stan braku czuwania – patologia – obniżenie czynności układu nerwowego, osłabienie reakcji na bodźce zewnętrzne – występuje niemożność wybudzenia zwierzęcia

Przyczyny zaburzeń świadomości:

1. ograniczone schorzenia mózgu => udar, wstrząśnienie mózgu

2. zaburzenia czynnościowe – po przekroczeniu bariery krew – płyn mózgowo-rdzeniowy przez substancje toksyczne lub metabolity => śpiączka cukrzycowa, śpiączka wątrobowa, kwasica ketonowa u bydła, zatrucie solą kuchenną

Pamięć – magazynowanie informacji, które mogą modyfikować zachowanie zwierzęcia np.: bat

Typy pamięci u zwierząt:

• pamięć ruchów

• pamięć obrazów

• pamięć uczuć

Myślenie – u zwierząt to zjawisko świadczące o inteligencji => zaburzenia emocjonalne, behawioralne związane z wyższym stopniem rozwoju kory mózgowej.

Do zaburzeń behawioralnych mogą doprowadzić doznania bólowe, świąd => mogą mieć charakter napadów lęku lub stale utrzymującego się lęku.

Psychodermatozy => należą do zaburzeń behawioralnych, są to uszkodzenia skóry na tle psychicznym – wylizywanie łap przez psy, nadmierne wylizywanie u kota.

[ Zaburzenia świadomości – różne od prawidłowego reagowania na bodźce – zmiany zachowania.

Do zaburzeń świadomości prowadzi:

1. osłabienie czynności motorycznych

2. pobudzenie czynności motorycznych

Osłabienie czynności motorycznych:

• osowiałość

• senność

• otępienie

• zamroczenie = głęboki sen (śpiączka)

Omdlenie – chwilowa i przemijająca utrata świadomości wynikająca najczęściej z niedotlenienia:

1. spowolnienie reakcji na bodźce – towarzyszy lekkim stanom chorobowym lub dużemu zmęczeniu

2. zw. jest ociężałe, przestaje zwracać uwagę na otoczenie. Koń opuszcza głowę, przymknięte oczy, zaburzone poruszanie. Pies nie reaguje na właściciela. Gdy na zw. zadziała odpowiednio silny bodziec zw. reaguje ale z trudem.

3. bardziej pogłębione od w/w

4. = odurzenie – zw. śpi lub leży nieprzytomne. Na silny bodziec (uderzenie butem, kopnięcie prądem, zimna woda do ucha – krótkie ocucenie)

5. coma – tylko zachowane odruchy wegetatywne. Może wystąpić w sposób nagły lub stopniowo. Długotrwała utrata świadomości (brak odruchów powłokowych i skórnych), zachowane oddychanie i krążenie.

Vertigo (zawroty głowy) – ciężkie zaburzenia równowagi, przy lekko zachowanej lub lekko ograniczonej równowadze.

Pobudzenie czynności motorycznych:

• podniecenie (excitacio) – nagłe pojawiające sie napady pobudzenia nerwowego, któremu towarzyszy ograniczona poczytalność. Zw. jest niebezpieczne dla siebie i otoczenia (choroby kolkowe koni = bólowe ograniczenie świadomości) – wzmożona pobudliwość ruchowa (grzebanie, kopanie, przestępowanie z nogi na nogę). Stan ograniczenia świadomości przychodzi i odchodzi wraz z napadami bólowymi.

• szał (mania) – niekontrolowane zaburzenia świadomości – zw. stanowi zagrożenie.

Przyczyny zaburzeń świadomości:

• organiczne schorzenia mózgu

• zaburzenia czynnościowe (po przekroczeniu bariery krew-płyn mózgowordzeniowy – dostawanie się substancji toksycznej i metabolitów), śpiączka cukrzycowa, śpiączka w kwasicy ketonowej – zaburzenia czynnościowe.

Sen – zjawisko fizjologiczne gdy zw. nie przejawia świadomej kontroli, a może wykonywać ruchy mimowolne (marzenia senne).

Stan braku czuwania (patologia):

Przy ograniczeniu świadomości – zaburzenia świadomości – brak lub upośledzenie – dezorientacja = zachowywanie się w sposób niedostosowany do sytuacji.

Stan czynnościowy ukł. nerwowego to też emocje – stan „uczuciowy” organizmu (wynik czynności struktur korowych i podkorowych), które mają na celu wyodrębnienie bodźców pożytecznych lub szkodliwych i warunkuje zachowanie zw. z emocjami i są to: lęk, agresja, zadowolenie.

Dzięki emocjom zw. szybko rozróżnia rodzaj bodźca (+) lub szkodliwy (-).

Bodziec (-) – uderzenie butem – na sam widok zw. ucieka.

Bodziec (+) – na dźwięk głosu – zw. może się zbliżyć

Pamięć – magazynowanie informacji, które mogą modyfikować zachowanie zw. (np. bat) – widoczny 1 raz – bodziec obojętny – zadanie bólu – może być zapamiętane. Skojarzenie bat – ból = reakcja. Pamięć najlepiej rozwinięta u człowieka, mniej rozwinięta u innych gatunków.

Typy pamięci u zw.:

1. pamięć ruchów (np. taniec konia cyrkowego) – melodia – skojarzenie

2. p. obrazów – rozpoznawanie stałego właściciela

3. p. uczuć - rozpoznawanie stałego właściciela

Myślenie – u zw. zjawisko świadczące o inteligencji.

Skojarzenia – dają się łatwo wywołać u zw. i łatwo jest stwierdzić ich występowanie. Wchodzą tu pamięć i emocje (bat – ból – lęk). Bat może być przyczyną stanu lękowego i doprowadzić do zaburzeń emocjonalnych. Zaburzenia emocjonalne określane są jako nerwice.

Zaburzenia emocjonalne = często zaburzenia behawioralne (u zw. z wyższym stopniem rozwoju kory mózgowej (pies, koń).

Więź między zw. a człowiekiem może być rozpoznawana z punktu widzenia nie tylko zw. ale i człowieka.

Pierwszy przypadek (opisany) agresji klaczy – tulenie uszu, obnażanie kłów, podkulanie ogona, jeżenie grzbietu, cofanie w kąt i gotowość do obrony. Częsta przyczyna pokąsań młodych lekarzy.

Zaburzenia psychiczne (skrajny przypadek) – agresja w stosunku do siebie np. kot atakuje własny ogon obgryzając go – podłożem może być utrwalony, ciągły stan lękowy u zwierzęcia.

Do zaburzeń behawioralnych mogą doprowadzić doznania bólowe lub świąd (mogą mieć char. napadów lękowych lub trwale utrzymującego się lęku) – oba stany muszą być leczone równocześnie. Łatwiej leczy się zaburzenia somatyczne.

Psychodermatozy – duża rola psychiczna ale pierwotnie przyczyna jest dermatologiczna. ]

DIAGNOSTYKA OBWODOWEGO UKŁADU NERWOWEGO:

1. REAKCJE POSTAWY I STAWIANIA – obejmują one kompleksowe fizjologiczne procesy regulacyjne, w których biorą udział czynności ruchowe, odruchy rdzeniowe, czucie oraz mechanizmy koordynacyjne.

Badanie reakcji postawy i stawiania umożliwiają badanie zarówno szlaków wstępujących i zstępujących dlatego jest bardzo pomocne przy wykryciu niedowładów. Ważne jest porównanie wszystkich 4-ch kończyn, ponieważ testy mogą wykazać różnicę między lewą i prawą stroną ciała.

Testy:

1. Reakcja podskakiwania na jednej kończynie lub parze kończyn => w tej reakcji uczestniczą nerwy obwodowe, rdzeń kręgowy, pień mózgu, móżdżek i kora mózgu. Przeprowadza się ją następująco: Pacjenta trzeba podnieść tak wysoko aby stanął na jednej lub dwóch kończynach, następnie przesuwa się go na bok. Wyprostowanie nieobciążonych kończyn a następnie ich korygowanie podczas przesuwania na bok należy interpretować jako fizjologiczne.

Nieprawidłowymi wynikami są:

• zmniejszenie szybkości reakcji => przeważnie spowodowane zaburzeniem czucia głębokiego

• niefizjologiczne stawianie kończyn => zaburzenia ruchowe

• pacjenci z uszkodzeniem rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym nie mogą przeważnie stać lub podskakiwać na obu kończynach po stronie uszkodzenia

1. Potykanie lub reakcja świadomej propriocepcji (czyli reakcja korektury) => przy tej reakcji sprawdza się zarówno wstępujące jak i zstępujące szlaki czuciowe. Pierwsze są odpowiedzią za postrzeganie pozycji przestrzennej kończyn, drugie za fizjologiczne stawianie kończyn. Wykonanie: obwodowy odcinek kończyn należy zgiąć w ten sposób, że grzbietowa powierzchnia śródręcza względnie śródstopia dotyka podłoża => zwierze powinno postawić kończynę powrotem w ciągu pół sekundy.

2. Reakcja wyprostowania – tym testem sprawdza się zdolność zwierzęcia do przyjęcia fizjologicznej pozycji w polu grawitacyjnym.

Spośród 4-ch układów biorących udział w utrzymaniu równowagi pobudzane są najpierw:

• układ wzrokowy i przedsionkowy (ślimak)

• układ czucia głębokiego

• układ ruchowy

Istnieją dwie metody sprawdzania reakcji wyprostowania:

1. należy unieść zwierze za miednicę i obserwować położenie głowy w stosunku do ciała przy silnie wyprostowanych kończynach => prawidłowo kąt głowa – ciało powinien wynosić 45 ^o. Jeżeli sprawdzamy tylko układ przedsionkowy to oczy powinny być zasłonięte.

2. należy położyć zwierze na jedną stronę, a następnie obserwować jak wstaje => zdrowe zwierzęta bez uszkodzeń w układzie przedsionkowym najpierw przyjmują położenie mostkowe a dopiero potem wstają. U zwierząt z chorobami układu przedsionkowego jest to niemożliwe.

1. Reakcja podporowa – zwierze należy ująć pod łopatki i podnieść tak wysoko aby nie dotykało podłoża, a następnie ostrożnie postawić powrotem => powinno wystąpić przeprostowanie kończyn tylnych. W drugiej fazie tego testu zwierze przesuwa się łagodnie do tyłu, co wywołuje naprzemienne zginanie i prostowanie się tylnych kończyn. Zaburzenia szlaków rdzeniowo – korowych i przedsionkowo – móżdżkowych powodują nieprawidłowy przebieg reakcji i są interpretowane jako patologiczne.

2. Reakcja taczkowania (chodzenie na przednich kończynach) – głowa równolegle do podłoża. Nieprawidłowym jest opóźniony chód, potykanie się i załamywanie kończyn, spowolnienie fazy początkowej lub dostawiania, a przy dużym uszkodzeniu w odcinku szyjnym rdzenia kręgowego silne zgięcie głowy i opieranie jej na lusterku nosowym.

3. Próba krawędzi stołu => składa się ona z części optycznej i dotykowej:

• optyczna – przydatna do oceny wzroku => lekarz podnosi zwierze do góry, podtrzymując za klatkę piersiowa i wolno zbliża się do przeszkody (krawędź stołu, mur, ściana) => reakcja prawidłowa polega na skoordynowanym postawieniu kończyn na przeszkodzie bez jej wcześniejszego dotknięcia

• dotykowa – przeprowadzana jak wyżej, z tym że zwierze musi mieć zakryte oczy tzn.: lekarz podnosi zwierze do góry, podtrzymując za klatkę piersiowa i wolno zbliża się do przeszkody (krawędź stołu, mur, ściana), => należy dotknąć krawędzi stołu kończynami na wysokości nadgarstków.

Nieprawidłowe reakcje to:

• Potykanie się

• Brak stawiania kończyn

• Nadmierne ruchy kończyn przy stawianiu (tzw. pływanie)

• Zbyt wolne albo opóźnione korygowania.

1. Toniczna reakcja szyi => kompleksowa odpowiedz na ta reakcje jest sterowana przez receptory w obszarze szyi i dokładną koordynacje układu przedsionkowego z mięśniami karku i receptorami w obszarze szyi. Tym testem sprawdza się prawidłową reakcje na podniesienie głowy pacjenta, czyli zgięcie kończyn tylnich i wyprostowanie kończyn przednich.

Nieprawidłowe reakcje to:

• nierównomierne ruchy

• nieprawidłowe wyprostowanie lub zgięcie jednej lub wielu kończyn

Opuszczenie głowy do dołu powoduje fizjologiczne zgięcie połowiczne kończyn przednich i wyprostowanie kończyn tylnych. Przy skręceniu głowy na jedną stronę widoczne jest wyprostowanie kończyny po tej samej stronie. Uszkodzenie rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym powodują w większości przypadków niefizjologiczne zgięcie wszystkich kończyn.

1. BADANIA NERWÓW CZASZKOWYCH:

• I para => nerwy węchowe => anatomia i fizjologia: bodźce chemiczne są kierowane przez komórki węchowe do kory węchowej, gdzie są świadomie odbierane. Badanie i ocena:

• wywiad

• próba z karmą

Ocena zmysłu węchu jest bardzo trudna, można stosować odstraszające lub nieprzyjemne zapachy. Opary alkoholu lub goździki pomagają stwierdzić całkowitą utratę zmysłu węchu (anosmia = całkowita utrata węchu). Najczęstszymi przyczynami utraty węchu są nowotwory i choroby zakaźne.

• II para => nerwy wzrokowe => anatomia i fizjologia: światło pobudza receptory wzrokowe siatkówki, ich aksony tworzą nerw wzrokowy. Ulega on skrzyżowaniu (skrzyżowanie wzrokowe) i przebiega jako pasmo wzrokowe do bocznych ciał kolanowatych wzgórza. Neurony te przekazują impulsy do kory wzrokowej, gdzie zostają świadomie odebrane. Większość włókien nerwowych ulega u zwierząt skrzyżowaniu (chiasma opticum) i przechodzi na drugą stronę.

Pacjent z uszkodzeniem kory mózgu jest oceniany klinicznie jako ślepy tylko po stronie przeciwnej do uszkodzenia.

Badanie i ocena: wykonujemy następujące testy neurologiczne:

• odruch grożenia – każde oko bada się oddzielnie => wykonuje się nagły ruch ręką w kierunku oka – normalna reakcja polega na zamknięciu powiek, ale ten odruch nie występuje u zwierząt młodych poniżej 4 tyg. życia; brak odruchu stwierdza się przy rozsianych uszkodzeniach móżdżku, gdy pacjent nie jest ślepy wykazuje fizjologiczny odruch powiekowy (prosty, niezależny od woli zwierzęcia)

• odruch źrenicowy – sprawdza się czynność nerwu wzrokowego; najpierw bada się wielkość i symetrie źrenic – powinny być one jednakowe po obu stronach. Przy nierównomiernych źrenicach mówi się o anizokorii (Mydriasis = źrenica rozszerzona; Miosis = źrenica zwężona). Aby zbadać odruch źrenicowy należy skierować silny strumień światła na oko – normalną reakcją jest zwężenie sie źrenicy w oku oświetlonym (odruch bezpośredni) i w oku nieoświetlonym (odruch pośredni) z tym że reakcja bezpośredniego odruchu jest silniejsza

• test z kłębkiem waty – wynik negatywny, mówimy o ośrodkowej ślepocie po obu stronach

• optyczna próba krawędzi stołu – umożliwia ona odróżnienie drobnych zaburzeń zdolności widzenia

• III para => nerwy okoruchowe – odpowiadają za obracanie gałki ocznej Badanie i ocena:

• IV para => nerwy bloczkowe – odpowiadają za unoszenie oka w gore sprawdza się pozycje

• VI para => nerwy odwodzące – odpowiadają za poruszanie się gałki ocznej na boki oczu i zdolność do

korygowania wzroku podczas ruchów głowy

• VII para => nerwy przedsionkowo – ślimakowe (słuch i równowaga):

• nerw przedsionkowy => anatomia i fizjologia: odpowiedzialny jest za statyczną i dynamiczną pozycję głowy; OUN otrzymuje informacje z obu błędników o zmianach pozycji

Badanie: w ostrej fazie zespołu przedsionkowego jest trudne, ponieważ pacjent jest zdezorientowany i apatyczny. Objawy syndromu przedsionkowego: ospałość, skrzywienie głowy, niezborność, zaburzenia nerwów czaszkowych, oczopląs, ewentualnie zespól Hornera

• nerw ślimakowy => odpowiedzialny za zmysł słuchu – badanie i ocena: należy wywołać nagły bodziec akustyczny poza polem widzenia zwierzęcia. U zdrowego zwierzęcia reakcja polega na zwróceniu głowy w kierunku dźwięku.

1. ODRUCHY RDZENIOWE – funkcjonowanie tych odruchów zależy od prawidłowego stanu nerwów ruchowych i czuciowych, mięsni i substancji szarej odpowiednich segmentów rdzenia kręgowego. W praktycznym badaniu neurologicznym wyróżnia się odruchy mięsni prostowników i odruchy powierzchowne. Przy odruchach mięsni prostowników mięsnie oraz ich wrzeciona nerwowo-mięśniowe są rozciągane biernie przez uderzenie młoteczkiem. Wyzwalany jest sygnał, który prowadzi przez nerwy czuciowe, substancję szarą odpowiednich segmentów rdzenia kręgowego (ośrodek odruchowy) i nerwy ruchowe do odpowiedniego mięśnia.

Przy odruchach powierzchniowych skurcz mięsni wywoływany jest przez stymulacje skóry np.: w skutek ucisku na opuszki palców lub na skórę miedzy palcami, powstaje tzw. odruch zginaczy. Możliwe są odruchy prawidłowe, brak odruchów (arephlexia), osłabienie odruchów (hyporephlexia), wzmożenie odruchów (hyperrephlexia) oraz klonus (kilkuminutowa, drgawkowa reakcja na jednorazową stymulację)

1. Odruchy kończymy tylnej:

1. odruchy rzepkowe (nerw udowy) => ośrodek tego odruchu znajduje się miedzy L4 – L6 => zwierze kładziemy na boku, następnie podtrzymujemy lekko kończyny i opukujemy więzadło pośrodkowe rzepki (więzadło proste)

2. odruch piszczelowy przedni (nerw strzałkowy) => ośrodek tego odruchu znajduje się miedzy L6 – S2 => opukiwanie mięśnia piszczelowego po stronie grzbietowo – bocznej w górnej ¹/₃ podudzia powoduje zgięcie stawu skokowego

3. odruch zginaczy (nerw kulszowy) => ośrodek znajduje się miedzy L4 – S3 => uszczypniecie palców powoduje gwałtowne podciągniecie całej kończyny (odruch bezwarunkowy)

1. Odruchy kończyny przedniej:

1. odruch prostowania nadgarstka promieniowego => ośrodek odruchu znajduje się miedzy C7 – Th1 => kończynę podtrzymujemy w stawie łokciowym => lekkie opukiwanie mięśnia prostacza nadgarstka promieniowego powoduje wyprostowanie nadgarstka

2. odruch mięśnia trójgłowego (nadpromieniowego) => ośrodek odruchu znajduje się miedzy C6 – Th1 => kończynę przednia podciąga się lekko do przodu i przekręca nieco na zewnątrz przy zgiętym łokciu, uderzenie w ścięgno mięśnia trójgłowego powyżej wyrostka łokciowego powoduje wyprostowanie kończyny.

1. BADANIE CZUCIA

Wyróżnia się układ rejestrujący informacje ze środowiska, czucie powierzchowne (zmysł doty­ku, temperatury, bólu, ucisku) i układ otrzymujący informacje z ciała, czucie głębokie (propriocepcję), który informuje wyższe ośrodki o pozycji po­szczególnych części ciała w stosunku do siebie i w przestrzeni.

U małych zwierząt trudno jest sprawdzić i oce­nić wrażliwość na ucisk i temperaturę, dlatego czu­cie bólu jest praktycznie jedynym użytecznym składnikiem czucia powierzchownego. Czucie bólu głębokiego (propriocepcję) ocenia się na podsta­wie reakcji postawy i stawiania.

Przewodzenie czucia bólu kończy się we wzgó­rzu lub bodźce przesyłane są dalej, do kory móz­gowej. Tam powstają odpowiednie reakcje rucho­we, jak obrona, uchylenie się, kąsanie. Obszary skó­ry unerwione przez jeden lub wiele nerwów okre­śla się jako dermatomy. Każdy dermatom składa się z obszarów o różnej wielkości

Uszkodzenie w OUN powoduje zmniejszenie wrażliwości na ból doogonowo od uszkodzenia, dlatego kończyny bada się systema­tycznie od części dalszych do bliższych. Test kleszczykowy daje badającemu ogólne wrażenie o zdol­ności odbierania bólu na tułowiu i kończynach. Sty­mulacja skóry kleszczykami w różnych miejscach wywołuje zróżnicowane reakcje. Może to być reakcja obronna, jak kąsanie i odgłosy bólowe. Jako rzeczywiste czucie bólu ocenia się jedynie reakcje, które pokazują że bodziec został świadomie ode­brany. Może również dojść do reakcji odruchowej, polegającej na miejscowym skurczu skóry i mięśni, a wiec odbieranej nieświadomie. Systematyczne badanie czucia bólu jest szczególnie ważne, kiedy występują wyraźne zaburzenia ruchowe.