Ekologiczna rola pasożytów – wykład 27.02.2013

Adaptacje do znajdowania żywiciela

• Termo recepcja

• Higrorecepcja

• Chemorecepcja

• Fotorecepcja

• Tigmorecepcja

Wnikanie do organizmu żywiciela – zestaw enzymów penetracyjnych (miracydia, cerkarie, larwy nicieni)

Korzystanie z substancji żywiciela – antykoagulazy, substancje przeciwbólowe, enzymy hydrolityczne

Unikanie obrony żywiciela:

• Maskowanie molekularne

• Mimikra molekularna – blokowanie reakcji zapalnej u żywiciela (antyhistaminowe substancje u krwiopijnych)

Mechanizmy samo ograniczające pasożyta

• Zahamowanie rozwoju (redie, larwy nicieni jelitowych)

• Mechanizm „self-cure”

Kleszcze – przyciągają CO₂ (1% z 21m)

Pchła królicza – wyczuwa urynę żywiciela (1,5cm³ z 6-9m)

Kleszcz tajgowy – wyczuwa pot człowieka z 15m

Do związków o charakterze pasożytniczym włączane są często interakcje, które nie spieniają wszystkich kryteriów: parazytoidyzm, mikrodrapieżnictwo, pasożytnictwo czasowe, ale stanowiący możliwy punkt wyjścia do pasożytów

Cechą pasożytnictwa jest długotrwałość na poziomie osobniczym

Pasożyty mogą oddziaływać na swoich żywicieli w różny sposób, jednak z reguły do osiągnięcia równowagi z organizmem gospodarza

Zagadnienia biocenotyczne w parazytologii

1. Troficzne definicje pasożytnictwa

1. Biocenotyczna definicja

Zwierzęta szukające pokarmu są zbyt słabe, żeby zabić, wobec czego musza zadowalać się splądrowaniem zwierzęcia przeznaczonego na pokarm

1. Weterynaryjne definicje

• Interakcje, w której organizm żyjący kosztem innego szkodzi mu

• Obniża poziom jego procesów życiowych, a nawet prowadzi do śmierci

1. Ekologiczna definicja

• Układ ekologiczny, w którym jeden organizm jest środowiskiem życia drugiego

• Pasożyt wykorzystuje inny organizm jako źródło pokarmu i środowisko bytowania

• Żywiciel reguluje związki pasożyta z otoczeniem

Pasożytnictwo – interakcja dwóch organizmów, w której akcja rodzi reakcję

Środowisko życia pasożytów:

1. Makrohabitat – środowisko życia żywiciela

2. Mikrohabitat – organizm żywiciela

• Biotop

• Przestrzeń, wilgotność, temperatura, pH, ciśnienie gazów, hormony, związki chemiczne

• Biocenoza

• Układ obronny (fagocyty, limfocyty, przeciwciała), symbionty pro i eukariotyczne

Mikrohabitat

• Miejsce bytowania

• Jama otrzewna

• Przestrzenna, wypełniona mezotelium

• Nie ma pośredniego kontaktu ze środowiskiem przez ścianę ciała (cerkaria), przez jelito (onkosfera), dobre warunki obrony żywiciela

• Przewód pokarmowy – zwykle dwunastnica i jelito

• Zwiększona powierzchnia aktywnej absorpcji

• Jony buforujące

• Niskie pH

• Szlaki metaboliczne

• Układ krążenia

• Pobieranie pokarmu z krwi

• Wytwarzanie proteaz trawiących erytrocyty i hemoglobinę

• Rozdzielnopłciowość schisostom

• Mięśnie

• Torebka stanowi barierę ochronną przed obroną gospodarza, w otoczeniu kompleksu

• Transformowana komórka + larwa + torebka

• Może nie występować reakcja komórkowa

• Reakcja może być mierna lub odczyn może być bardzo silny

• Uszkodzona larwa jest sygnałem do reakcji komórkowej żywiciela prowadzącej do eliminacji larwy

• Żywiciel swoisty:

• Obniża pH

• Substancje chemiczne – hamujące działanie uryny na wykluwanie miracydium

• Ucisk mechaniczny jaja

• Obniżanie temperatury – ookineta

• Żywiciel nieswoisty (gatunek nietypowy dla rozwoju pasożyta)

• Uszkodzenie pasożyta

• Wydalanie pasożyta (np. z kałem)

• Zabicie pasożyta w miejscu inwazji (świąd)

• Zatrzymanie rozwoju pasożyta

• Podatność żywiciela na inwazję pasożytniczą

• Żywiciel oporny – genetycznie niepodatny na zarażenie, pasożyt nie może sforsować (np. powłok ciała żywiciela)

• Żywiciel odporny – zdolny do generowania reakcji obronnej przeciwko pasożytowi

• Żywiciel wrażliwy – podatny na zarażenie pasożytem, jego układ obronny nie jest w stanie przeciwdziałać jego inwazji

Transport parazytoz w biocenozie:

Zoonoza – inwazja pasożytnicza przenoszona między osobnikami jednego gatunku lub między gatunkami

1. Bezpośrednia – pasożyt utrzymany jest w obrębie jednego gatunku (kręgowca) np. owsik

2. Cyklozoonoza – pasożyt utrzymywany jest przez więcej niż jeden gatunek (kręgowca) np. włosień kręty

3. Metazoonoza – w utrzymaniu pasożytów w przyrodzie uczestniczą kręgowce i bezkręgowce (np. malaria)

4. Saprozoonoza – krążenie pasożyta żależy od kręgowca i nieożywionego rezerwuaru

Zoonozy bezpośrednie:

• Pełzakowica

• Balantidioza

• Kryptosoridioza

• Gardioza

• Hymenolepidoza

• Włośnica

• Świerzb

• Nużyca

Cyklozoonozy:

• Cenuroza

• Bąblowica

• Wągrzyca

• Tasiemczyca

Metazoonozy:

• Babeszioza

• Leiszmanioza

• Choroba Changasa

• Śpiączka

• Dfylobotrioza

• Hymenolepidoza

• Filarioza

Saprozoonozy:

• Glistnica

• Tungoza

• Włosogłówczyca

• Węgorzyca

• Zespół larwy trzewnej wędrującej