Na pojęcie prawa cywilnego składają się trzy elementy:
przedmiot
podmioty działające na podstawie jego przepisów
metoda regulacji
ad. 1) przedmiotem regulacji cywilnoprawnej są stosunki cywilne ( definitio idem per idem ). Prawo cywilne
reguluje stosunki społeczne o charakterze majątkowym ( stosunki mające za przedmiot interes natury
ekonomicznej, własnościowe. Dotyczą one społecznego korzystania z dóbr i wymiany tych dóbr i usług )
i niemajątkowym ( są to dobra nie mające jako takiej bezpośredniej wartości ekonomicznej )
ad. 2 ) wynika to z art. 1 KC - podmiotami stosunków cywilnoprawnych które reguluje kodeks są osoby
fizyczne ( ludzie ) i osoby prawne ( twory prawne wyposażone w zdolność prawną )
ad. 3 ) podstawowym kryterium wyróżniającym prawo cywilne od innych gałęzi prawa jest metoda regulacji.
Dla stosunków cywilnoprawnych charakterystyczna jest zasada równorzędności stron – żadna ze stron nie
jest podporządkowana drugiej.
Definicja: Prawo cywilne można określić jako gałąź prawa obejmującą zespół przepisów normujących stosunki majątkowe oraz niemajątkowe między osobami fizycznymi i osobami prawnymi na zasadzie równorzędności podmiotów.
Prawo cywilne jest częścią prawa prywatnego.
Związane jest to z podziałem na prawo:
1) Publiczne – zmierzające do ochrony interesu ogólnego i
Prywatne – mające na względzie korzyść jednostki.
Podział przepisów prawnych
bezwzględnie obowiązujące względnie obowiązujące
normy imperatywne, ius cogens normy dyspozytywne ius dispositivum
przepisy te zawierają dyspozycje, których przepisy te stosuje się tylko wtedy gdy
zastosowanie nie może być wolą stron wyłączone, strony nie uregulowały danego stosunku
ograniczone prawnego w sposób odmienny albo w
sposób niekompletny
jednostronnie bezwzględnie obowiązujące
semiimperatywne, semidyspozytywne
są to przepisy które przewidują uregulowanie danego stosunku prawnego
w sposób bardziej korzystny dla strony przewidzianej w tych przepisach
Wykładnia przepisów
Przepisy których brzmienie nie nasuwa wątpliwości nie wymagają wykładni – clara non sunt interpretando .
Biorąc pod uwagę podmiot który dokonał wykładni wyróżniamy:
wykładnię autentyczną – pochodząca od organu który wydał interpretowany przepis
wykładnię legalną – dokonaną przez organ państwowy upoważniony do ustalenia wykładni przepisów wiążącej inne organy stosujące prawo
wykładnia praktyczna – dokonana przez organ stosujący prawo
wykładnia doktrynalna – przeprowadzona w pracach naukowych
Doktryna prawa cywilnego wyróżnia wykładnię
językową – dąży ona do wyjaśnienia sensu przepisu przez analizę tekstu słownego
logiczna – polega na interpretowaniu przepisów na drodze wnioskowania opartego na regułach logiki formalnej:
argumentum a maiori ad minus – polega a wnioskowaniu, że komu wolno czynić więcej, temu wolno czynić mniej, a kto jest zobowiązany do większego , ten jest też zobowiązany do mniejszego
argumentum a minori ad maius – oparte na wnioskowaniu, że komu wolno czynić mniej, temu tym bardziej nie wolno czynić więcej
argumentum a contario – wnioskowanie z przeciwieństwa
systemowa – polega na interpretacji wynikającej z faktu, że dany przepis jest częścią systemu norm prawnych
funkcjonalna – interpretacja wynika z faktu, że przepis spełnia określoną funkcję
rozszerzająca, ścieśniająca
Luka w prawie – stan rzeczy który nie został uregulowany przez ustawodawcę.
Luki usuwa się w drodze:
analogi
analogi z ustawy analogi z prawa
analogia legis – do danego stosunku prawnego analogia iuris – polega na rozstrzygnięciu
stosuje się normę prawną która dotyczy innego danego stanu faktycznego na podstawie
ale podobnego stanu faktycznego zasad ogólnych prawa
Stosunek cywilnoprawny - jest to stosunek prawny określony przez dyspozycję norm prawa cywilnego.
Stosunek prawny jest to stosunek społeczny uregulowany przez prawo, ustanowiona przez prawo wież o charakterze powinnościowym pomiędzy ludźmi lub utworzonymi przez nich podmiotami.
Stosunki cywilnoprawne opierają się na zasadzie równorzędności stron ( żadna ze stron nie jest podporządkowana drugiej ) oraz w większości stosunki te są kształtowane przez same strony.
wyróżniamy stosunki
dwustronnie zindywidualizowane jednostronnie zindywidualizowane
są to stosunki powstające pomiędzy dwoma są to stosunki łączące określony podmiot z
( lub więcej ) ściśle określonymi podmiotami, nieoznaczonym kręgiem osób
z prawem oznaczonej osoby sprzężony jest np. własność
obowiązek inne osoby
np. zobowiązania, pr. rodzinne
elementy stosunku cywilnoprawnego:
podmioty – art. 1 KC
przedmiot
uprawnienia i obowiązki ( treść stosunku prawnego )
Jeżeli kilka osób występuje po jednej stronie stosunku prawnego, to możemy mieć do czynienia z :
jeżeli uprawnienia lub obowiązki są podzielne, dzielą się one na tyle części ile jest podmiotów ( art. 379 kc )
może istnieć wspólność w częściach ułamkowych
wspólność do niepodzielnej ręki – pewne prawo przysługuje kilku osobom łącznie, ale żaden nie ma określonego udziału w tym prawie.
Ciężar dowodu – unormowany w art. 6 KC – ciężar udowodnienia faktu spoczywa na
osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne
Dobra wiara – w prawie cywilnym istnieje domniemanie istnienia dobrej wiary.
Art. 7 KC mówi że jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary
Jest to domniemanie obalane ( praesumptio iuris tantum ). Jest to zjawisko wewnętrzne, określające stan psychiczny danej osoby, polegający na jej błędnym ale usprawiedliwionym mniemaniu istnienia jakiegoś prawa lub stosunku prawnego. W stanie dobrej wiary jest osoba która pomimo dołożenia należytej staranności nie mogła dowiedzieć się o rzeczywistym stanie prawnym.
Domniemania - praesumptio – dowodzenie pośrednie – przedmiotem dowodu nie jest bezpośrednio fakt sporny, ale inny fakt, który fakt sporny czyni prawdopodobnym.
Domniemanie jest to więc woskowanie z faktu udowodnionego o fakcie nie udowodnionym a istotnym dla sprawy.
Domniemania
Faktyczne Prawne
Polega na tym, że osoba stosująca prawo ( sędzia, policjant ) występują wtedy gdy ustawa
wnioskują z faktu udowodnionego o fakcie nie udowodnionym nakazuje sędziemu aby uznał
na podstawie logiki, doświadczenia czy osiągnięć nauki. jakiś fakt, w razie ustalenia
Art. 231 kpc. innego faktu.
Usuwalne ( zwykłe, wzruszane, praesumptio iuris tantum ) Nieusuwalne ( niewzruszalne, praesumptio iuris ac de iure )
Mogą zostać obalone dowodem przeciwnym, polegającym
na wykazaniu, że w konkretnym przypadku, domniemanie
nie jest zgodne z rzeczywistością.
Domniemanie przerzuca ciężar dowodu.
Źródłem praw podmiotowych jest prawo przedmiotowe. Obejmuje ono jedno lub więcej uprawnień stanowiących element danego typu stosunku prawnego.
Np. uprawnienie do korzystania z rzeczy jest składnikiem różnych praw podmiotowych jak: prawa własności, użytkowania czy dzierżawcy.
Prawo podmiotowe jest to wynikająca ze stosunku prawnego sfera możności postępowania w określony sposób, przyznana przez normę prawną w celu ochrony interesów podmiotu uprawnionego i przez normę prawną zabezpieczona.
Prawo podmiotowe istnieje bez względu na to czy uprawniony z niego korzysta. Wynika ono ze stosunku prawnego a więc każdemu prawu podmiotowemu odpowiadają obowiązki innej osoby - są to obowiązki nienaruszania sfery możności postępowania uprawnionego. Prawo podmiotowe jest prawem przyznanym przez normę prawną. Norma określa zdarzenia prawne w których następstwie powstają poszczególne prawa. Zabezpieczenie przez podmiotowego przez normę prawną polega na tym, że w razie jego naruszenia państwo umożliwi podmiotowi uprawnionemu skorzystanie z pomocy aparatu państwowego.
wyróżniamy prawa podmiotowe
pr. podmiotowe bezpośrednie roszczenia pr. kształtujące
możność podejmowania przez uprawnionego możność żądania od konkretnej możność jednostronnego
wszelkich lub określonych działań w osoby konkretnego zachowania ukształtowania przez
odniesieniu do oznaczonego dobra, w się uprawnionego w sposób
szczególności na możności korzystania dla niego korzystny,
z niego stosunku prawnego
Prawa podmiotowe
bezwzględne względne
Prawa podmiotowe bezwzględne są to te prawa które Prawa względne są skuteczne przeciwko
Są skuteczne przeciwko każdej osobie. Ich korelatem oznaczonej osobie lub osobom. Ich korelatem
są obowiązki nieograniczonej liczby osób do jest obowiązek tych osób do określonego
zaniechania działań naruszających prawo podmiotowe zachowania ( działania lub zaniechania )
np. prawo własności ( art. 140 KC ) np. wierzytelność ( art. 353 §1 )
Prawa podmiotowe
majątkowe niemajątkowe
Prawa majątkowe są to: Prawa niemajątkowe są to prawa:
a) prawa rzeczowe a) prawa osobiste – dobra osobiste
b) wierzytelności b) prawa rodzinne ( nie mające charakteru
c) prawa do spadku majątkowego )
d) prawa rodzinne majątkowe
Prawa podmiotowe
zbywalne niezbywalne
prawa niemajątkowe są niezbywalne
Prawa podmiotowe
związane niesamoistne ( akcesoryjne )
podmiotem jednego prawa może być tylko osoba są to:
będąca podmiotem innego prawa - hipoteka
zastaw
poręczenie
więź prawa akcesoryjnego zależy od istnienia prawa głównego, nie może ono istnieć bez niego.
pochodne ( sukcesja ) pierwotne
Nabycie jest pochodne w przypadku gdy to nabycie pierwotne ma miejsce w
prawo istnieje u innej osoby i w wyniku przypadku gdy ta zależność nie
nabycia staje się następca prawnym uzyskującym występuje
takie samo prawo lub nowe.
Następuje to wyniku dziedziczenia, umowy lub
połączenia osób prawnych.
nabycie translatywne nabycie konstytutywne
prawo w całości przechodzi z jednego podmiotu dany podmiot nabywa nowe prawo, będące częścią
na drugi prawa dotychczas istniejącego
sukcesja pod tytułem ogólnym ( uniwersalna ) sukcesja pod tytułem szczególnym ( singularna )
nabywca wstępuje w ogół praw przedmiotem sukcesji jest tylko jedno czy więcej praw
Zasadą jest, że w wyniku nabycia pochodnego, nabywca nie może uzyskać więcej praw niż miał zbywca. Przechodzi ono na nabywcę w takim samym rozmiarze jakim miał je poprzednik.
Nadużycie prawa podmiotowego – zostało ono uregulowane w art. 5 KC.
„Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony”
Człowiek Osoby prawne Ułomne osoby prawne
Podmiotem prawa ( osobą fizyczną ) jest każdy człowiek bez względu na wiek, rasę narodowość, wykształcenie czy pochodzenie
Art. 8 §1 kc przyznaje każdemu człowiekowi od chwili urodzenia zdolność prawną
Chwila urodzenia została określona jako chwila odłączenia od ciała matki, dziecko aby nabyło zdolność prawną musi urodzić się żywe. Art. 9 wprowadza tu domniemanie obalane ( praesumptio iuris tantum ) że dziecko przyszło na świat żywe. Kto twierdzi inaczej musi to udowodnić
Nasciturus – jest to nienarodzony jeszcze płód znajdujący się w łonie matki. Na gruncie prawa polskiego Nasciturus ma zdolność prawną pod warunkiem rozwiązującym, którym jest urodzenie się dziecka martwego.
Mimo to wiele przepisów chroni dziecko nie narodzone – może ono być spadkobiercą ( 972 ) czy też ustalenie ojcostwa takiego dziecka może nastąpić tylko w wyniku uznania ( 75 krio )
ZDOLNOŚĆ
Zdolność PRAWNA Zdolność DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH
Zdolność prawna to zdolność do bycia Zdolność do tego aby poprzez swoje działania
podmiotem praw i obowiązków nabywać prawa lub zaciągać zobowiązania.
Osoba fizyczna może:
nie mieć zdolności mieć ograniczoną zdolność mieć pełną zdolność
wg art. 12 kc nie mają zdolności wg art. 15 kc ograniczoną zdolność do wg art. 11 kc pełną
do czynności prawnych osoby czynności prawnych mają osoby które zdolność nabywa się z
poniżej 13 roku życia oraz ukończyły 13 lat oraz osoby chwilą uzyskania
osoby ubezwłasnowolnione ubezwłasnowolnione częściowo pełnoletności
całkowicie
Pełna zdolność do czynności prawnych – osoba fizyczna nabywa pełną zdolność do czynności prawnych na skutek uzyskania pełnoletności. Zgodnie z art. 10 §1 kc pełnoletnim jest ten kto ukończył 18 lat.
Pełnoletność wg §2 art. 10 kc może uzyskać kobieta na skutek zawarcia małżeństwa ( nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa ), małżeństwo takie zawiera kobieta za zgodą sądu w wieku lat 16 z ważnych powodów.
Nie mają zdolności do czynności prawnych ( art. 12 kc ):
- osoby które nie ukończyły 13 lat,
- osoby ubezwłasnowolnione całkowicie
Ubezwłasnowolnienie całkowite – art. 13 kc – Ubezwłasnowolnić można osobę która ukończyła 13 lat, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo na skutek innego rodzaju zaburzeń psychicznych w szczególności pijaństwa i narkomanii nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem.
Osoba ubezwłasnowolniona traci zdolność do czynności prawnych, wg art. 13 §2 kc jeżeli nie pozostaje ona pod władzą rodzicielską powołuje się dla niej opiekuna.
[ Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ]
Osoba nie mająca zdolność prawnej nie może zawrzeć ważnej czynności prawnej. Czynność prawna zawarta przez taką osobę z mocy art. 14 §1 kc jest nieważna. W imieniu takiej osoby czynność prawna może być dokonana przez przedstawiciela ( o ile prawo dopuszcza taką możliwość – np. przedstawiciel nie może zawrzeć małżeństwa w imieniu reprezentowanego ). Czynność taka ma charakter nieważności bezwzględnej.
Art. 14 §2 zezwala osobie nie mającej zdolności do czynności prawnych zawierać ważne umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych sprawa życia codziennego, pod warunkiem, że umowa taka nie pociąga dla niezdolnego do czynności prawnych rażącego pokrzywdzenia.
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają ( art. 15 ):
- małoletni, którzy ukończyli 13 lat
- osoby ubezwłasnowolnione częściowo
- osoba dla której sąd ustanowił doradcę tymczasowego
Ubezwłasnowolnienie częściowe – art. 16 kc – Ubezwłasnowolnić częściowo można osobę która ukończyła 18 lat ( pełnoletnią ) jeżeli z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych w szczególności pijaństwa lub narkomanii potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw a stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego
Dla osoby ubezwłasnowolnionej ustanawia się kuratora ( art. 16 §2 kc )
Czynności prawne osoby mającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych:
Zgodnie z art. 17 kc – do ważności czynności prawnej na skutek której osoba taka rozporządza swoim prawem lub zaciąga zobowiązanie potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Chyba, że przepisy mówią inaczej.
Jeżeli osoba mająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych zawrze taką umowę to powstanie czynność prawna niezupełna ( negotium claudicans ). Wg art. 18 §1 kc ważność takiej czynności zależy od potwierdzenia tej czynności przez przedstawiciela ustawowego. W razie wyrażenia zgody, czynność taka staje się ważna i to od chwili jej zawarcia ( skutek ex tunc ). Osoba mająca ograniczoną zdolność do czynność prawnych może także sama potwierdzić taką umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych ( art. 18 §2 kc ).
Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności prawnej może wyznaczy termin jej przedstawicielowi ustawowemu na potwierdzenie umowy, staje się ona wolna po upływie tego terminu ( art. 18 §3 kc )
Zgodnie z art. 19 kc – czynność prawna jednostronna dokonana przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, do której wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego jest nieważna.
Sytuacje w których osoba ograniczona w zdolności prawnej jest traktowana jako mającą pełną zdolność:
w czynnościach prawnym w których nie rozporządza swoim prawem lub nie zaciąga zobowiązań ( argumentum a contario z art. 17 kc )
w przypadku zawierania umów powszechnie zawieranych w drobnych sprawach życia codziennego ( art. 20 kc )
rozporządzać swoim zarobkiem – chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów pozbawi go tego prawa ( art. 21 kc )
przedmiotami oddanymi do swobodnego użytku ( art. 22 kc )
Dobra osobiste – art. 23 kc – Kodeks Cywilny nie zawiera definicji dóbr osobistych, ogranicza się on do wyliczenia podstawowego katalogu dóbr osobistych, jest to jednak tylko katalog przykładowy, nie jest on ani wyczerpujący ani zamknięty.
Należy przyjąć, że dobra osobiste są to dobra związane ściśle z jednostką ludzką, pewne indywidualne wartości świata uczuć czy psychicznego człowieka. Jest to dobro niemajątkowe – powstaje i wygasa wraz z osoba fizyczną. Ochrona tych dóbr jest wszechstronna.
Art. 23 kc jako dobra osobiste wymienia ( w szczególności ):
zdrowie
wolność
cześć
swobodę sumienia
nazwisko lub pseudonim
wizerunek
tajemnicę korespondencji
nietykalność mieszkania
twórczość naukową, wynalazczą, racjonalizatorską
Ochrona dóbr osobistych – dobra osobiste pozostają pod ochronną prawa cywilnego i innych przepisów.
Główną regulację zawiera art. 24 kc.
Art. 24 kc w §1 przewiduje, że w razie:
zagrożenia dobra osobistego cudzym działaniem – osoba ta może żądać zaniechania tego działania
w razie dokonania naruszenia – może ona żądać ażeby naruszający dopełnił wszelkich czynności potrzebnych do usunięcia skutków ( w szczególności złożył odpowiednie oświadczenie w treści i w formie )
Może on także żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej Sumy na
wskazany cel społeczny
Jeżeli naruszenie dobra osobistego spowodowało szkodę majątkową to wg art. 24 §2 kc
poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
Regulacja ta nie uchybia wg art. 24 §3 kc uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach w szczególności w prawie autorskim i prawie wynalazczym.
Zamieszkanie - Miejscem zamieszkania osoby fizycznej zgodnie z art. 25 kc jest miejscowość w którym osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu.
Do ustalenia miejsca zamieszkania osoby fizycznej potrzebne są dwa momenty – zewnętrzny czyli faktyczne przebywania ( corpus ) i wewnętrzny czyli zamiar stałego pobytu ( amicus ).
Art. 28 kc przewiduje, że można mieć tylko jedne miejsce zamieszkania.
Zamieszkanie pochodne – ( domicilium necessarium ) – jest to rodzaj zamieszkania, który określana się dla pewnych osób na podstawie zamieszkania innych osób.
Wyróżniamy tu:
Dziecko – wg art. 26 §1 kc miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce zamieszkania rodziców. Jeżeli władza przysługuje lub została powierzona tylko jednemu miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce zamieszkania tego właśnie rodzica.
W przypadku gdy władza przysługuje obojgu rodzicom mającym oddzielne miejsce zamieszkania, miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce u którego stale przebywa, a jeżeli nie można tego określić uczyni to sąd opiekuńczy ( art. 26 §2 kc )
Miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod opieką jest miejsce zamieszkania opiekuna – art. 27 kc.
Uznanie za zmarłego
Zginanym jest osoba fizyczna o której nie wiadomo czy żyje czy zmarła.
Przesłanki uznania za zmarłego:
fakt zaginięcia osoby
upływ od chwili zaginięcia określonego czasu
Wypadki normalne:
Zgodnie z art. 29 kc - zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli od końca roku w którym istniejących wiadomości jeszcze żył upłynęło 10 lat.
Okres ten ulega skróceniu do 5 lat, jeżeli w chwili uznania za zmarłego ukończyłby 70 lat.
Art. 29 §2 kc wprowadza obostrzenie, że nie można uznać za zmarłą osoby przed ukończeniem 23 lat.
Wypadki kwalifikowane:
Zgodnie z art. 30 §1 kc - Kto zaginął w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku katastrofą lub innym szczególnym zdarzeniem ten może być uznany za zmarłego po upływie 6 miesięcy od dnia katastrofy lub innego szczególnego zdarzenia. Jeżeli nie można stwierdzić daty katastrofy statku lub okrętu, bieg terminu 6 miesięcznego rozpoczyna się z upływem roku od chwili gdy miał przybyć do portu przeznaczenia, a jeżeli nie miał portu przeznaczenia z upływem 2 lat od dnia w którym była ostania wiadomość o nim ( art. 30 §2 kc )
Zgodnie z art. 30 §3 kc jeżeli zaginięcie jest związane z innym niebezpieczeństwem
( pożar, powódź, wyprawa wysokogórska ) ten może być uznany za zmarłego po upływie 1 roku od dnia ustania niebezpieczeństwa lub dnia w którym powinno było ustać.
Przepis art. 31 §1 kc wprowadza domniemanie, że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w orzeczeniu. §2 tego przepisu nakazuje jako chwilę domniemanej śmierci uznać chwilę jaka jest według okoliczności najbardziej prawdopodobna albo pierwszy dzień terminu, z którego upływem uznanie za zamarłego stało się możliwe. ( koniec dnia ).
Art. 32 kc wprowadza domniemanie równoczesności śmierci.
Osoba prawna
Podmiotowość prawna jest cechą normatywną, nadaną poprzez ustawę. Określone organizacje są więc tylko dlatego podmiotami prawa, że tak postanowił ustawodawca.
Za osobę prawną można uznać jednostkę organizacyjną która została przez normę prawną wyposażona w zdolność prawną – możność bycia podmiotem stosunków cywilnoprawnych.
Art. 33 kc wskazuje, że osobami prawnymi są Skarb Państwa i inne jednostki organizacyjne którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.
Przy powstaniu osoby prawnej wyróżniamy:
System aktów organów państwa – do powstania danej osoby prawnej potrzebna jest ustawa lub rozporządzenie
System koncesyjny – organizacja powstaje na mocy decyzji założycieli i zgody właściwego organu państwa
System normatywny – w systemie tym akt normatywny określa jakie przesłanki muszą zostać spełnione aby mogła powstać osoba prawna. Państwo w tym systemie zachowuje sobie prawo do kontroli
Art. 35 kc wskazuje, że powstanie, ustrój i ustanie osoby prawnej określają właściwe przepisy i statut.
Art. 37 §1 kc przewiduje istnienie odpowiedniego rejestru, gdzie na mocy wpisu do tego rejestru jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną
Zdolność do czynności prawnych osób prawnych – wg art. 38 kc osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie.
Tym samy prawo polskie stoi na stanowisku teorii organów – organ składa się z osób fizycznych, które zgodnie z przepisami określającymi ustrój danej osoby prawnej urzeczywistniają jej wolę.
Zgodnie z art. 42 §1 kc jeżeli osoba prawna nie ma organów i nie może z tego powodu prowadzić swoich praw ustanawia dla niej sąd kuratora
Kurator powinien niezwłocznie powołać organy osoby prawnej albo przeprowadzić jej likwidację (art. 42 §2 kc )
Odpowiedzialność za zawarcie umowy lub przekroczenie umocowania przez osobę działającą jako organ lub w imieniu spółki nie istniejącej wg art. 39 §1,2 kc:
obowiązany jest do zwrotu tego co uzyskał
oraz do naprawienia szkody którą na skutek działań tej osoby poniosła.
Art. 43 kc tworzy odesłanie do przepisów o dobrach osobistych osoby fizycznej i nakazuje te przepisy stosować odpowiednio do osób prawnych.
Przedsiębiorca - art. 431 kc – Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna jednostka organizacyjna której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
Podstawową zasadą przedsiębiorcy jest to, że działa on pod firmą ( art. 432 §1 kc ), która powinna zostać ujawniona w odpowiednich rejestrach jeżeli taki obowiązek przewidują przepisy ( art. 432 §2 kc ). W razie zmiany firmy czy przekształcenia osoby prawnej nałożony został także obowiązek ujawnienia tego w odpowiednim rejestrze – art. 437 kc.
Firma ta powinna spełniać określone warunki:
Firma przedsiębiorcy powinna się dostatecznie od innych firm prowadzących działalność na tym samym rynka – art. 433 §1 kc
Firma nie może wprowadzać w błąd w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności, miejsca jej prowadzenia i źródeł zaopatrzenia – art. 433 §2 kc
Kolejnym obostrzeniem jest zakaz sprzedaży ( zbycia ) firmy wprowadzony przez art. 439 §1 kc.
§2 tego przepisu pozwala przedsiębiorcy na zezwolenie do korzystania ze swojej firmy innemu przedsiębiorcy
( pod warunkiem, że nie wprowadza to w błąd ).
Firma
osoby fizycznej osoby prawnej
Została uregulowana w art. 434 – przepis ten Firma osoby prawnej uregulowana jest
uznaje za firmę osoby fizycznej jej imię, w art. 435 kc – wskazuje on w §1, że firmą
nazwisko. Pozwala tez na użycie pseudonimu, osoby prawnej jest jej nazwa.
określeń wskazujących na miejscem, przedmiot
działalności lub innych dowolnych
Firma powinna zawierać zgodnie z §2 art. 435 oznaczenie
formy prawnej i może wskazywać na przedmiot,
siedzibę lub inne określenia.
Firma osoby prawnej może zawierać nazwisko lub
pseudonim osoby fizycznej jeżeli ma to wyrażać
związek pomiędzy ta osobą a firmą. Użycie tych oznaczeń
wymaga zgody tej osoby ( pisemnej ) a w razie jej śmierci
zgody małżonka i dzieci – art. 435 §3 kc
Zgodnie z art. 436 kc oddział firmy powinien zawierać
pełną nazwę tej osoby oraz określenie „oddział”
art. 4310 kc wprowadza odpowiedzialność za naruszenia prawa do firmy
Przedmioty Stosunków Cywilnoprawnych
Przedmiotem stosunku prawnego jest każde dozwolone, nakazane lub zakazane zachowanie się człowieka, nie mniej w niektórych stosunkach można dodatkowo wyróżnić obiekty materialne i niematerialne, których to zachowanie dotyczy.
Przedmiotem stosunków cywilnoprawnych są:
rzeczy i zwierzęta
energie
dobra niematerialne
zorganizowane kompleksy majątkowe ( np. przedsiębiorstwo )
Nie może być przedmiotem stosunków cywilnoprawnych człowiek.
Rzecz – zgodnie z art. 45 kc rzeczami są przedmioty materialne – rozumie się przez to materialne części przyrody zarówno w stanie przetworzonym jak i stanie pierwotnym, na tyle wyodrębnione, że w stosunkach cywilnoprawnych mogą być traktowane jako dobra samoistne.
Nie są rzeczami:
człowiek
energie
dobra niematerialne
części składowe rzeczy
woda, powietrze, morze określane jako res omnium communes
złoża minerałów
zbiry rzeczy – universitas rerum –np. biblioteka, za rzecz uważa się poszczególne książki
zwierzęta
Klasyfikacje rzeczy:
Rzeczy
ruchome ( ruchomości ) nieruchome ( nieruchomości )
rzeczą ruchomą jest każda rzecz która nie art. 46 §1 kc wskazuje, że nieruchomościami
jest nieruchomością na gruncie prawa cywilnego są:
grunty – części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności
budynki trwale z gruntem związane
lokale – wyodrębnione trwale części budynków stanowiące odrębny przedmiot własności
Rzeczy
oznaczone tylko co do gatunku oznaczone co do tożsamości
Część składowa rzeczy – zgodnie z art. 47 §2 kc – częścią składowa rzeczy jest wszystko, co należąc do niej jako do całości, nie może być odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo przedmiotu odłączonego.
Art. 50 kc wprowadza pewną fikcję prawną i wskazuje on, że częściami składowymi nieruchomości są także prawa związane z tą nieruchomością.
Część składowa rzeczy musi stanowić wraz z pozostałymi rzeczami pewną całość w sensie gospodarczym i fizycznym. Odłączenie tej rzeczy powoduje uszkodzenie lub istotną zmianę całości albo odłączonej części.
Częściami składowymi są zarówno przedmioty sztucznie do niej przyłączone jak i jej naturalne składniki.
Część składowa rzeczy wg art. 47 §1 kc nie może być odrębnym przedmiotem własności czy innych praw rzeczowych. Równocześnie kodeks stanowi w art. 47 §3, że rzeczy połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych.
Przynależność gruntowa – art. 48 kc – do części składowych gruntu nalezą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane oraz drzewa i inne roślinny od chwili zasadzenia lub zasiania.
Art. 49 kc wyłącza z części składowych grunty czy nieruchomości urządzenia służące do doprowadzania, wody, pary, gazu, prądu i inne podobne urządzenia jeżeli nalezą one do zakładu.
Przynależności – art. 51 §1 kc uznaje za przynależności rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy ( głównej ) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli rzeczy te pozostają w faktycznym związku odpowiadającemu temu celowi.
Aby daną rzecz uznać za przynależność, rzecz ta musi spełniać warunki określone w art. 51 kc:
przynależność musi być rzeczą samoistną
przynależność musi być rzeczą ruchomą - rzecz główna może być zarówno nieruchomością jak i rzeczą ruchomą
rzecz główna jak i przynależność muszą należeć do tego samego właściciela – art. 51 §2 kc
przynależność musi być potrzebna do korzystania z rzeczy głównej
przynależność musi pozostawać z rzeczą główna w faktycznym związku ( chodzi o związek przestrzenny ). Przemijające pozbawienie tego związku nie wpływa na istnienie przynależności – art. 51 §3 kc
Skutki czynności prawnych dotyczących przynależności reguluje art. 52 kc – wprowadza on zasadę , że czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną, odnosi skutek także względem przynależności.
Pożytki
Pożytki
pożytki rzeczy pożytki prawa
wg art. 54 pożytki prawa są to dochody jakie prawo to przynosi zgodnie ze swym
pożytki naturalne pożytki cywilne społeczno-gospodarczym przeznaczeniem
wg art. 53§1 kc, są to płody wg art. 53 §2 są to dochody
i inne naturalnie odłączone jakie rzecz przynosi na
od niej części składowe ( o podstawie stosunku prawnego.
ile stanowią normalny
dochód z rzeczy )
Komu przypadają pożytki – zgodnie z art. 55 §1 kc - przypadają one osobie uprawnionej która była uprawniona w chwili odłączenia pożytków naturalnych od rzeczy, a pożytki cywilne przez czas trwania tego uprawnienia.
Jeżeli uprawniony poczynił nakłady to zgodnie z art. 55 §2 kc należy mu się wynagrodzenie od osoby której przypadły te pożytki. Wartość nakładów nie może przekroczyć wartości pożytków.
Przedsiębiorstwo
Przedsiębiorca - art. 431 kc – Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna jednostka organizacyjna której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
Konsument – art. 221 kc – za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
Przedsiębiorstwo – art. 551 kc – jest to zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej.
W szczególności są to:
nazwa przedsiębiorstwa
własność ruchomości ( urządzenia, towary ) i nieruchomości
prawa wynikające z umów najmu, dzierżawy
wierzytelności, pieniądze, prawa z pap. wart.
koncesje, licencje, zezwolenia
patenty i inne prawa własności przemysłowej
prawa autorskie
księgi i dokumenty
tajemnice przedsiębiorstwa
Gospodarstwo rolne – art. 553 kc – uważa się grunty rolne ( zgodnie z art. 461 kc są to nieruchomości które są lub mogą być wykorzystane do prowadzenia działalności wytwórczej, w zakresie produkcji roślinnej, zwierzęcej, ogrodniczej, sadowniczej i rybnej. ), wraz z gruntami leśnymi, budynkami i ich częściami, urządzeniami i inwentarzem oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego i stanowią zorganizowaną całość gospodarczą.
Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo wg art. 552 kc obejmuje wszystko co wchodzi w skład przedsiębiorstwa. Chyba, że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych
Nabywca przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego wg art. 554 kc jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Chyba, że nabywca nie wiedział o nich, mimo dołożenia należytej staranności.
Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa wg stanu z chwili nabycia a cen w chwili zaspokojenia.
Mienie - art. 44 kc – jest własność i inne prawa majątkowe.
Mienie obejmuje wszystkie prawa podmiotowe majątkowe – aktywa. Pasywa czyli długi nie wchodzą do majątku, ale ciążą na nim.
Każdy podmiot ma w zasadzie jeden majątek
Są instrumentem za pomocą którego podmioty stosunków cywilnoprawnych mogą wg własnej woli kształtować te stosunki doprowadzając do ich powstania, zmiany i ustania.
Czynność prawna – jest to stan faktyczny, w skład którego wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli, stanowiące uzewnętrznioną decyzję podmiotu prawa cywilnego wywołania określonego skutku prawnego.
Jest to zachowanie się świadome.
Zgodnie z art. 56 kc czynności prawne wywołują nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.
Nie można przez czynność prawną wyłączyć ani ograniczyć uprawnienia do przeniesienia, obciążenia, zmiany czy zniesienia prawa jeżeli jest ono zbywalne. Osoba dysponująca takim prawem może się zobowiązać, że nie dokona tych rozporządzeń ( art. 57 §1,2 kc )
Czynność prawna:
sprzeczna z ustawą
mająca na celu obejście ustawy
jest nieważna.
Chyba, że właściwe przepisy przewidują inny skutek, w szczególności ten, że na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy.
Czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego jest nieważna.
Jeżeli nieważność czynności prawnej dotyczy tylko części czynności, pozostała cześć jest ważna, chyba że nie została by dokonana bez elementów nieważnych.
( art. 58 §1,2,3 kc )
Oświadczenie woli – art. 60 kc – wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, także w postaci elektronicznej. Chyba, że ustawa przewiduje formę szczególną, w wyjątkowych sytuacjach.
Oświadczenie woli jest wynikiem procesu. W początkowym okresie powstaje akt woli, decyzja wewnętrzna – nie rodzi jednak ona skutków prawnych, dopiero urzeczywistnienie tej woli w postaci wyrażenia woli rodzi skutki prawne. Akt woli u jego uzewnętrznienie tworzą nierozerwalną całość zwaną oświadczeniem woli.
Warunki uznania skuteczności oświadczenia:
musi być zrozumiałe ( poprzez wykładnie można ustalić jego sens )
decyzja ta musi dotyczyć spraw normowanych przez prawo cywilne
nie jest spowodowane przymusem zewnętrznym
złożone jest na serio
Oświadczenie woli, złożone innej osobie, uznaje się za złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią – art. 61 §1 kc. Odwołanie takiego oświadczenia jest możliwe w przypadku gdy doszło wcześniej lub równocześnie z tym oświadczeniem.
Oświadczenie złożone w postaci elektronicznej, jest złożone z chwilą gdy zostało wprowadzone do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią ( art. 61 §2 kc ).
Art. 64 kc przewiduje, że prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek złożenia odpowiedniego oświadczenia woli zastępuje to oświadczenie.
Jeżeli składający oświadczenie zmarł lub utracił zdolność do czynności prawnych, zanim doszło do adresata to zgodnie z art. 62 kc nie traci ono mocy. Chyba, że co innego wynika z treści oświadczenia, z ustawy lub z okoliczności.
Zgoda osoby trzeciej do dokonania czynności prawnej może być złożona wg art. 63 §1 kc zarówno przed jak i po złożeniu oświadczenia przez osoby dokonujące czynności. Złożona po ma skutek wsteczny od momentu dokonania tej czynności.
§2 art. 63 przewiduje, że jeżeli dla dokonania danej czynności potrzebna jest forma szczególna, to dla oświadczenie osoby trzeciej powinno także być złożone w tej formie.
Oświadczenie woli może być poza sytuacjami określonymi w przepisach złożone w sposób dowolny. Może być złożone w sposób wyraźny jak i dorozumiany ( per facta concludentia )
Milczenie może być uznane za złożenie oświadczenia woli gdy dana osoba mogła i powinna była mówić.
Wykładnia oświadczenia woli zgodnie z art. 65 §1 kc powinna być dokonana w taki sposób jakiego ze względu na okoliczności w jakich została złożone wymagają zasady współżycia społecznego i ustalone zwyczaje.
Art. 65 §2 kc stwierdza, że w umowach należy badać jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy a nie dosłowne brzmienie.
Wady oświadczeń woli:
Wady
brak świadomości lub swobody pozorność błąd groźba
zwykły podstęp
Brak świadomości lub swobody – art. 82 kc – nie ważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.
Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby przemijanego, zaburzenia czynności psychicznych.
Pozorność – art. 83 kc – nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.
Tzn. że strony są zgodne co do tego, że złożone oświadczenie albo ma w ogóle nie wywołać
( pozorność zwykła ) albo ma wywołać inne skutki prawne ( pozorność kwalifikowana ).
Art. 83 §2 kc przewiduje tzw. zastrzeżenie potajemne – reservatio mentalis – oświadczenie woli nie ma wprawdzie wywołać skutków prawnych ale tego nie ujawnia i druga strona nie wyraża na to zgody. Pozorność nie ma wpływu na odpłatną czynność prawną, jeżeli osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona z zobowiązania. Chyba, że działa w złej wierze.
Jeżeli oświadczenie takie została złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się wg właściwości tej czynności ( art. 83 §1 zd. 2 kc )
Błąd
Może polegać na:
mylnym wyobrażeniu o rzeczywistym stanie rzeczy ( błąd sensu stricto )
mylnym wyobrażeniu o treści złożonego oświadczenia woli ( pomyłka )
Polskie prawo cywilne jako błąd traktuje tu sytuację 1
Art. 84 §1 kc przewiduje, że w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych tego oświadczenia woli.
§2 tego artykułu wskazuje, że błąd musi być istotny – oznacza to, że gdyby składający oświadczenie nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści.
Ponadto jeżeli oświadczenie woli było skierowane do drugiej osoby to zgodnie z art. 84 §1 zd. 2 kc, to uchylić się od takiego oświadczenia można gdy:
błąd został wywołany przez tą osobę ( nawet bez jej winy )
gdy wiedziała ona o błędzie
mogła błąd z łatwością zauważyć
Ograniczenie te nie dotyczą czynności prawnych nieodpłatnych.
Zgodnie z art. 88 kc od błędu można się uchylić poprzez oświadczenie złożone drugiej stronie na piśmie w przeciągu roku od jego wykrycia.
Podstęp – art. 86 kc – błąd kwalifikowany – wywołany umyślnie w celu skłonienia danej osoby do złożenia oświadczenia woli określonej treści.
Uchylenie się od jego skutków może nastąpić także gdy błąd nie był istotny i gdy nie dotyczył treści czynności prawnej ( art. 86 §1 kc ).
Groźba – art. 87 kc – ma miejsce gdy jedna osoba ( druga strona lub osoba trzecia ) zmusza inną osobę do złożenia oświadczenia woli o oznaczonej treści i zapowiada użycie środków które sprowadzą niekorzystne następstwa ( osobiste lub majątkowe ) dla tej osoby lub osoby trzeciej, gdy to oświadczenie woli nie zostanie złożone.
Jeżeli groźba jest bezprawna ( użyto środków niezgodnych z prawem, albo przewidzianych w przepisach prawa ale których nie można stosować dla uzyskania oświadczenia woli ) i gdy poddana osoba mogła się obawiać, że zostanie spełniona – wtedy osoba ta może uchylić się od skutków złożonego przez nią oświadczenia woli.
Zgodnie z art. 88 kc od groźby można się uchylić poprzez oświadczenie złożone drugiej stronie na piśmie w przeciągu roku od ustania zagrożenia
Formy czynności prawnych:
ad solemnitatem – forma pod rygorem nieważności
ad probationem - forma dla celów dowodowych
ad eventum – forma dla wywołania określonych skutków prawnych
zgodnie z art. 60 kc czynność prawna może być wyrażona w sposób dowolny. Formy te wskazują wyjątki od tej zasady.
Ad solemnitatem – jest to forma szczególna której niezachowanie pociąga za sobą nieważność czynności prawnej.
Źródłem tej formy czynności może być ustawa i czynność prawna.
Uregulowana została w art. 73 kc:
§1 – przewiduje, że jeżeli ustawa zastrzega formę pisemną, czynność dokonana bez zachowania tej formy jest nieważna, gdy ustawa przewiduje taki skutek. ( pełnomocnictwo ogólne, oświadczenie poręczyciela )
§2 – zastrzega, że jeżeli ustawa dla czynności prawnej przewiduje inną formę szczególną , czynność prawna jest nieważna bez zachowania tej formy.
Art. 76 kc przewiduje, że jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona czynność prawna między nimi powinna być dokonana w określonej formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko w tej określonej formie.
Jeżeli strony zastrzegły jako formę czynności prawnej formę pisemną, bez określenie skutków niezachowania tej formy, uznaje się ją za zastrzeżoną dla celów dowodowych.
Pismo z datą pewną – 81 kc – jest to zgodnie z §1 urzędowe poświadczenie daty. Jest skuteczne także względem osób nie biorących udziały w czynności.
Art. 81 §2 kc traktuje jeszcze jako datę pewną stwierdzenie dokonania czynności w jakimkolwiek dokumencie urzędowym i umieszczenie na dokumencie obejmującym czynność jakiejkolwiek wzmianki przez organ ( państwowy lub samorządowy ) lub notariusza.
§3 wprowadza zasadę, że w razie śmierci osoby która podpisała się na dokumencie z datą za pewną od chwili śmierci.
Formy:
notarialna
pisemna
z datą pewną
z notarialnym poświadczeniem daty
inne formy
Ad probationem - jest to forma pisemna, z tym, że jej niezachowanie nie powoduje nieważności czynności prawnej a jedynie ogranicza możliwość skorzystania z niektórych środków dowodowych w razie zaistnienia sporu.
Art. 74 §1 kc przewiduje, że zastrzeżenie formy pisemnej, bez określenia rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie nie zachowania tej formy w razie sporu nie jest dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Przepis ten nie ma zastosowania, gdy forma pisemna przewidziana jest dla wywołania określonych skutków czynności prawnej
Art. 74 §2 kc przewiduje, że można przeprowadzić dowód ze świadków lub przesłuchania stron w następujących przypadkach:
strony wyrażą na to zgodę
fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma
zażąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą
§3 – tego przepisu stwierdza, że nie stosuje się go do czynności prawnych dokonanych pomiędzy przedsiębiorcami.
Art.. 77 §1 kc – przewiduje, że uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały do jej zawarcia.
Jednakże rozwiązanie za zgodą stron, czy odstąpienie od umowy, zgodnie z art. 77 §2 kc powinno być zawarte na piśmie, jeżeli umowa też została zawarta na piśmie. Jeżeli umowa została zawarta w innej formie, formy tej wymaga się zgodnie z §3 art. 77 kc tyko dla jej rozwiązania za zgodą stron, odstąpienie powinno być złożone na piśmie.
Art. 771 kc przewiduje sytuację gdy umowę zawarto bez zachowania formy pisemnej, jedna strona prześle drugiej pisemną umowę zawierającą zmiany lub uzupełnienie nie dotyczące istotny jej treści, strony są tą umową związane, chyba, że druga strona wniosła sprzeciw na piśmie.
Art. 751 kc przewiduje, że dla wydzierżawienia, zbycia lub ustanowienia na przedsiębiorstwie użytkowania powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi
§2 i §3 przewidują w tych sytuacjach wpis do rejestru, jeśli przed. jest wpisane do rejestru, a §4 stwierdza, że przepis ten nie narusza przepisów o formie czynności prawnych dotyczących nieruchomości.
Ad eventum – ustawa w tym przypadku uzależnia wywołanie niektórych skutków czynności prawnej od zachowania szczególnej formy.
Forma pisemna – zgodnie z art. 78 do zachowania tej formy wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów podpisanych przez strony.
§2 dopuszcza wersję elektroniczną – podpis weryfikowany przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu
Jeżeli osoba nie może:
pisać – art. 79 - lecz może czytać, przykłada na dokumencie tuszowy odcisk palca, obok inna osoba wpisze jej imię i nazwisko i umieści swój podpis lub podpisze się za tą osobę inna osoba a podpis poświadczy notariusz, burmistrz, wójt, starosta, marszałek i zaznaczy, że podpis złożono na życzenie nie umiejącego pisać, lecz mogącego czytać.
czytać – 80 – oświadczenie jej woli powinno być złożone w formie aktu notarialnego
Klasyfikacje czynności prawnych:
Czynność prawna
jednostronna dwustronna ( umowy, uchwały )
do ich ważności potrzeba oświadczenia do dokonania tych czynności wymagana jest
woli tylko jednej osoby. Większa liczba oświadczeń woli ( min. 2 ).
Np.: testament, porzucenie rzeczy
Obowiązuje zasada numerus clasusu
czynności jednostronnych
czynność prawna
między żyjącymi na wypadek śmierci
inter vivos - mortis causa – odznaczają się tym
że ich skuteczność jest zależna od śmierci
osoby która jej dokonała
czynność prawna
konsensualna realna
Czynność prawna jest dokonana gdy strona do ważności czynności prawnej oprócz
lub strony złożą oświadczenia woli oświadczeń woli potrzebne są jeszcze inne
elementy.
Np. przy umowie przechowania – wydanie
rzeczy
czynność prawna
rozporządzające zobowiązujące
jest to taka czynność której celem i skutkiem jest to taka czynność prawna przez którą
jest przeniesienie, obciążenie lub zniesienie osoba ją dokonująca powiększa swoje
prawa majątkowego. pasywa – zobowiązuje się ona do
Dotyczy ono istniejącego prawa i prowadzi świadczenia względem innej osoby
do jego utraty
o podwójnym skutku
czynność prawna
odpłatna nieodpłatna
czynność prawna jest odpłata jeżeli strona która
dokonała przysporzenia ma otrzymać korzyść
majątkową
czynność prawna
kazualna ( przyczynowa ) abstrakcyjna ( oderwana )
causa – są to pobudki, przyczyny dla których
dana osoba dokonuje określonego przysporzenia
postacie :
causa solvendi – celem jest zwolnienie od obowiązku ciążącego
na osobie dokonującej przysporzenia, zmieszenie pasywów
causa obligandi vel acquirendi – celem jest nabycie prawa lub
innej korzyści majątkowej, zwiększenie aktywów
causa donandi – dokonuje się aby przysporzenie nastąpiło na
rzecz innej osoby bez ekwiwalentu
Czynność jest kazualna jeżeli jej ważność zależy od
ważności causy
czynność prawna przysparzająca - jest to czynność której skutkiem jest przysporzenie korzyści majątkowej innej osobie, może ona polegać na zwiększeniu aktywów czy zmniejszeniu pasywów
ZAWARCIE UMOWY
Elementem istotnym każdej umowy jest zgodność oświadczeń woli a nie woli wewnętrznej. Gdy brak tej zgodności umowa nie dochodzi do skutku.
Sposoby zawarcia umowy:
rokowania,
przetarg
oferta
Rokowania – ( negocjacje ) polegają na tym, że strony kolejno uzgadniają poszczególne postanowienia umowy.
Zgodnie z art. 72 §1 kc umowa zostaje zawarta w wyniku negocjacji, jeżeli strony dojdą do porozumienia co do wszystkich postanowień umowy które były przedmiotem rokowań.
Art. 72 §2 kc przewiduje obowiązek naprawienia szkody, jaką druga strona poniosła licząc na zawarcie umowy gdy prowadziła ona rokowania z naruszeniem dobrych obyczajów lub bez zamiaru zawarcia umowy.
Z rokowaniami związany jest art. 71 kc – wskazujący, że ogłoszenia, reklamy czy cenniki skierowane do ogółu lub do oznaczonych osób nie stanowią oferty a zaproszenie do zawarcia umowy.
List intencyjny – letter of intent – pojawia się on zazwyczaj w skomplikowanych umowach
( np. inwestycyjnych ) i stanowi potwierdzenie przez jedną czy wszystkie strony dotychczasowych ustaleń.
Przetarg ( art. 701-705 kc ). Istotą przetargu jest poszukiwanie najkorzystniejszej z punktu widzenia strony pragnącej zawrzeć umowę oferty i przyjęcia jej.
Organizator oferent / licytant
W ogłoszeniu o aukcji lub przetargu należy zawrzeć ( zgodnie z art. 701 §2 kc )
przedmiot
czas
miejsce
warunki i sposób ich udostępnienia
jeżeli przewidziane są zmiany lub odwołanie należy to zaznaczyć w ogłoszeniu
( art. 701 §3 kc ) - nieobowiązkowe
informacja o wadium ( art. 703 kc ) -nieobowiązkowe
Organizator od chwili ogłoszenia a oferent od chwili złożenia oferty zgodnie z art. 701 §4 kc są obowiązani postępować zgodnie z ogłoszeniem a także warunkami przetargu.
Przetarg
Aukcja ( przetarg ustny ) Przetarg właściwy
Oferta złożona w toku aukcji przestaje wiązać Oferta przestaje obowiązywać gdy
gdy inny licytant złoży ofertę korzystniejszą. wybrana inną ofertę lub żadnej, chyba
Warunki mogą przewidywać co innego. że co innego przewidują warunki
Zawarcie umowy następuje z chwilą udzielenia Organizator zawiadamia na piśmie
przybicia ( art. 702 §1,2 kc ) uczestników przetargu o jego wyniku
( art. 703 §1,2 kc )
Wadium – Jeżeli w warunkach aukcji lub przetargu zastrzeżono, że przystępujący powinien pod rygorem niedopuszczenia do nich zgodnie z art. 704 §1 kc, wpłacić określoną sumę albo ustanowić odpowiednie zabezpieczenie.
Unieważnienie aukcji - zgodnie z art. 705 §1,2 kc można żądać unieważnienia przetargu ( organizator, uczestnik, dający zlecenie, „figurant” ) jeżeli strona, uczestnik lub inna osoba wpłynęła na wynik przetargu w sposób sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami. Z uprawnienia tego można skorzystać w okresie miesiąca od dowiedzenia się o przyczynie unieważnieni, nie później niż z upływem roku
Oferta – zgodnie z art. 66 §1 kc jest to oświadczenie woli zawarcia umowy złożone drugiej stronie i zawierająca istotne postanowienia tej umowy.
Oferent jest swoją oferta związany przez czas określony w art. 66 §2 kc:
jeżeli wyznaczył czas, termin czy okres jest ofertą związany przez tą jednostkę czasu
gdy została złożona drugiej stronie osobiście lub za pomocą środka bezpośredniego porozumiewania się, przestaje wiązać gdy nie zostanie przyjęta niezwłocznie. Chyba, że wyznaczono jakiś termin.
złożona w inny sposób przestaje wiązać gdy druga strona nie odpowiedziała bez nieuzasadnionej zwłoki.
Złożona w postaci elektronicznej zgodnie z art. 661 §1 kc wiąże drugą stronę jeżeli potwierdzi ona niezwłocznie jej otrzymanie.
Przedsiębiorca składający ofertę w postaci elektronicznej jest obowiązany poinformować drugą stronę zgodnie z art. 661 §2 kc o:
czynnościach technicznych składających się na procedurę zawarcia umowy
skutkach prawnych potwierdzenia otrzymania oferty
zasadach, sposobach utrwalania, zabezpieczania i udostępniania drugiej stronie treści umowy
sposobach korygowania błędów w przekazanych danych
językach
kodeksach etycznych
Zastrzeżenia:
zgodnie z art. 68 kc – przyjęcie oferty z zastrzeżeniem zmiany lub uzupełnienia jej treści poczytuję się za nową ofertę
zgodnie z art. 681 §1 kc w warunkach pomiędzy przedsiębiorcami odpowiedź na ofertę z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnieniem treści umowy poczytuje się za jej przyjęcie.
Sytuacja taka zostaje wyłączona gdy zgodnie z §2 tego przepisu oferent zaznaczył, że oferta może być przyjęta bez zastrzeżeń, albo gdy druga strona złożyła zastrzeżenia i zawarcie uzależniła od wyrażenia zgody na te zastrzeżenia.
Przyjęcie oferty:
w razie wątpliwości zgodnie z art. 70 §1 kc umowę uważa się za zawartą w chwili otrzymania przez składającego oświadczeniu o jej przyjęciu, lub w chwili przystąpienia drugiej strony do wykonania umowy. Art. 70 §2 kc przewiduje, że umowa została zawarta w miejscu otrzymania przez składającego zawiadomienia o przyjęciu., albo w miejscu zamieszkania lub siedzibie.
Milczące przyjęcie – art. 69 kc – przewiduje, że w przypadku gdy przewidują to zwyczaje lub treść stosunku, przyjmujący nie musi składać oświadczenia o przyjęciu, umowa dochodzi do skutku poprzez jej wykonanie.
Jeżeli przedsiębiorca otrzymał od osoby pozostającej w stałych stosunkach gospodarczych ofertę zawarcia umowy w ramach swojej działalności, to zgodnie z art. 682 kc brak niezwłocznej odpowiedzi poczytuję się za przyjęcie oferty.
Jeżeli oświadczenie o przyjęciu doszło z opóźnieniem, lecz z treści wynika, że zostało wysłane w czasie właściwym to zgodnie z art. 67 kc umowa dochodzi do skutku. Pod warunkiem, że składający ofertę nie zawiadomi, że w wyniku opóźnienia poczytuje ją za niezawartą.
Odwołanie oferty – art. 662 kc – W stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami ofertę można odwołać, jeżeli oświadczenie o odwołaniu oferty zostało złożone drugiej przed wysłaniem przez nią oświadczenia o przyjęciu oferty. Nie można odwołać oferty, jeśli wynika tak z jej treści lub wyznaczono termin na przyjęcie.
Ius ad rem – art. 59 kc – Osoba trzecia może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku od niej, gdy, strony umowy wiedziały o roszczeniu tej osoby lub umowa jest nieodpłatna i gdy ta umowa czyni całkowicie lub częściowo niemożliwe zadośćuczynienie roszczeniu tej osoby. Z uprawnienia tego osoba ta może skorzystać w przeciągu roku od dnia zawarcia umowy.
Treść czynności prawnej:
Składniki:
essentialia negotii - elementy przedmiotowo istotne - bez których czynność prawna danego typu nie mogła by dojść do skutku i które ją indywidualizują pod względem prawnym
naturalia negotii – elementy nieistotne – ich nie objęcie treścią czynności prawnej nie ma wpływu na dojście tej czynności do skutku
accidentalia negotii – elementy podmiotowo istotne – są to albo elementy należące do przedmiotowo istotnych albo w ogóle nie przewidziane dla tego typu czynności prawnej, ale znajdujące się w niej z woli stron
Warunek – zgodnie z art. 89 kc jest to zdarzenie przyszłe i niepewne od którego strony uzależniają powstanie lub ustanie czynności prawnej. Zastrzeżenie warunku możliwe jest tylko w przypadku gdy dopuszcza to ustawa lub wynika to z właściwości czynności prawnej.
Warunki dzieli się na:
zawieszające i rozwiązujące
dodatnie i ujemne
zależne od woli stron, przypadku i mieszane
Art. 94 przewiduje zasadę – że warunek niemożliwy do spełnienia, przeciwny ustawie lub zasadą współżycia społecznego pociąga za sobą nieważności gdy jest zawieszający i uważa się go za niezastrzeżony gdy jest rozwiązujący.
Sankcje wadliwych czynności prawnych:
nieważność bezwzględna
nieważność względna
bezskuteczność zawieszona
bezskuteczność względna
NIEWAŻNOŚĆ BEZWZGLĘDNA – najostrzejsza sankcja w prawie dla wadliwych czynności prawnych. Polega ona na tym, że mimo istnienia zewnętrznych pozorów konkretnej czynności prawnej, nie wywołuje ona zamierzonych skutków prawnych.
Czech charakterystyczne:
możne na nią powołać się każda osoba zainteresowana
istnieje z mocy prawa i dlatego sąd musi ją uwzględniać z urzędu
czynność prawna bezwzględnie nieważna nie może być konwalidowana ( nie może stać się czynnością ważną ). Może być przeprowadzona konwersja ( mimo iż czynność prawna zamierzona jest nieważna, to inna czynność której spełniono przesłanki jest ważna, realizowana zbliżony cel ).
Ma to miejsce w następujących sytuacjach:
strona nie ma zdolności prawnej lub zdolności do czynności prawnej
jeżeli nie zachowana formy ad solemnitatem
przy braku świadomości i swobody a przy testamencie przy wszystkich
jeżeli czynność ma na celu obejście ustawy, jest sprzeczna z ustawą lub zasadami współżycia społecznego
NIEWA ŻNOŚĆ WZGLĘDNA – polega na tym, że czynność prawna może być uchylona i to od chwili dokonania, z inicjatywy osób wskazanych w ustawie
Cechy:
czynność prawna nie jest bezskuteczna z mocy prawa, może taka się stać z woli stron
może się na nią powołać tylko określony krąg osób
sąd uwzględnia ten rodzaj nieważności z inicjatywy stron
BEZSKUTECZNOŚĆ ZAWIESZONA – ma miejsce w przypadku gdy do ważności czynności prawnej jest wymagana zgoda osoby trzeciej.
BEZSKUTECZNOŚĆ WZGLĘDNA – są to czynności które wywołują skutki tylko w stosunku do niektórych osób
PRZEDSTAWICIELSTWO ( art. 95-1099 KC )
Konstrukcja prawna polega na tym, że jedna osoba ( przedstawiciel ) dokonuje w imieniu drugiej osoby
( reprezentowanego ) czynności prawnej, która jeśli mieści się w granicach upoważnienia przedstawiciela do działania w cudzym imieniu ( umocowanie ), pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.
( forma przedstawicielstwa czynnego )
W przypadku gdy przedstawiciel odbiera oświadczenie woli od osoby trzeciej skierowane do reprezentowanego – występuje forma bierna przedstawicielstwa – z mocy art. 109 Kc do formy biernej stosuje się przepisy formy czynnej ).
Umocowanie
Przedstawicielstwo ustawowe pełnomocnictwo prokura
wynika z art. 96 KC – polega na tym, że wynika z art. 96 KC, umocowanie wynika z art. 1091Kc
umocowanie do działaniu w cudzym imieniu do działania opiera się na udzielić jej może tylko
opiera się na ustawie oświadczeniu reprezentowanego kupiec rejestrowy
Domniemanie – z art. 97 kc – osobę czynną w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonym do obsługiwania publiczności poczytuje się w razie wątpliwości za umocowaną do dokonywania czynności, jakie zwykle są dokonywane w tym lokalu z publicznością
Posłaniec – jest to osoba która przenosi gotowe już oświadczenie woli, sama żadnego oświadczenia nie składa.
Posłaniec może być nawet osoba niezdolna do czynności prawnych, nie musi ona znać ani rozumieć przenoszonego oświadczenia.
Zniekształcenie oświadczenia przez posłańca traktowane jest na równi z błędem ( art. 85 kc )
Zastępca pośredni – jest to osoba która działa we własnym imieniu ale na cudzy rachunek. Skutki prawne dokonanych czynności realizują się w jego osobie ( nabywa prawa czy zaciąga zobowiązania ), a osoba na rzecz której działa pozostaje nieujawniona. Dopiero w dalszym toku czynności zastępca pośredni przenosi prawa na osobę na rzecz której działał (jest to np. komisant, dom maklerski )
Przesłanki skuteczności przedstawicielstwa:
przedstawiciel musi mieć umocowanie i działać w jego granicach. Umocowanie opiera się na ustawie albo na oświadczeniu woli reprezentowanego.
Działanie w cudzym imieniu przez osobę która nie ma umocowania, lub w przypadku gdy pełnomocnik przekracza swoje upoważnienie jest działaniem bezskutecznym. W przypadku pełnomocnictwa określa się to jako – falsus procurator.
Przy przedstawicielstwa ustawowego nie ma od tej zasady wyjątków, natomiast przy pełnomocnictwie ważność takiej umowy wg art. 103 §1 kc zależy od potwierdzenia tej umowy przez osobę na rzecz której była ona zawarta.
Art. 103 §2 kc pozwala na wyznaczenie terminu ( może, ale nie jest to konieczne ) osobie ma rzecz której umowa została zawarta na potwierdzenie tej umowy ( po upływie tego terminu staje się ona wolna )
Art. 103 § 3 kc rodzi obowiązek odszkodowawczy po stronie pełnomocnika - nakazuje, że w wyniku braku takiego potwierdzenia, ten kto taką umowę zawarł jest obowiązany do zwrotu tego co uzyskał oraz do naprawienia szkody wynikłej z zawartej nieważnej umowy.
Przy czynnościach prawnych jednostronnych sytuacja gdy oświadczenie nie jest skierowane do konkretnej osoby czynność jest nieważna, jednakże gdy jest skierowane do konkretnej osoby a ta godzi się na działanie bez umocowania, a reprezentowany to potwierdzi, czynność taka jest ważna ( art. 104 kc )
W obu powyższych przypadkach mamy do czynienia z czynnością prawną niezupełną – negotium claudicans
Szczególna sytuacja ma miejsce gdy pełnomocnik działa po wygaśnięciu umocowania ale w jego granicach – wg art. 105 kc w takiej sytuacji umowa jest ważna, chyba że druga strona o wygaśnięciu pełnomocnictwa wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć.
Przedstawiciel ustawowy musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych, natomiast pełnomocnik musi mieć wg art. 100 kc przynajmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych ( motywuje się to tym, że skutki czynności dotyczą reprezentowanego a nie pełnomocnika, pełnomocnikiem może być także osoba prawna – uchwała 7 sędziów SN z 23.09.1963r. )
Pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności, której dokonuje w imieniu mocodawcy, ani nie może reprezentować obu stron równocześnie – art. 108 kc. Wyjątek od tej zasady może być zawarty w pełnomocnictwie lub z treści czynności prawnej wynika że nie mogą zostać naruszone interesy mocodawcy.
Pełnomocnik musi działać w imieniu reprezentowanego, oraz czynność prawna musi należeć do czynności prawnych przy których można posłużyć się pełnomocnikiem.
Jest źródło umocowania które wynika z woli reprezentowanego. Przedstawiciela nazywa się pełnomocnikiem a reprezentowanego – mocodawcą.
Pełnomocnictwa udziela się na skutek jednostronnej czynności prawnej.
Do udzielania pełnomocnictwa, mocodawca musi mieć taką zdolność prawną jak jest wymagana do dokonania określonej czynności prawnej.
Pełnomocnictwo może być udzielone w dowolnej formie:
ustnie
pisemnie
wyraźnie
dorozumiane ( per factia concludentia )
Pełnomocnictwo ( z art. 98 kc )
Ogólne szczególne rodzajowe
obejmuje umocowanie do czynności pełnomocnictwo do pełnomocnictwo do
zwykłego zarządu poszczególnej czynności czynności określonego
wg art. 99 §2 kc powinno być rodzaju
udzielone na piśmie pod rygorem
nieważności
Jeżeli do dokonania czynności wymaga jest szczególna forma, pełnomocnictwo powinno być udzielonne w tej samej formie – art. 99 §1 kc.
Odwołanie pełnomocnictwa ( cofnięcie ) – może nastąpić w każdym czasie – art. 99 §1 kc, chyba że mocodawca zrzekł się tego prawa ze względu na rodzaj czynności prawnej.
Wygaśnięcie pełnomocnictwa wg art. 99 kc następuje na skutek śmierci mocodawcy lub pełnomocnika, chyba, że z treści wynika co innego ze względu na rodzaj czynności prawnej
Po wygaśnięciu pełnomocnictwa, pełnomocnik ma obowiązek zwrócić dokument pełnomocnictwa, ale może żądać odpisu – wynika to z art. 100 kc
Wielość pełnomocników – „pełnomocnictwo łączne” z art. 107 kc - mocodawca może ustanowić w pełnomocnictwie kilku pełnomocników z takim samy zakresem i może im nakazać współdziałanie lub zezwolić na działanie każdego z osobna.
Substytucja – wg art.106 kc mocodawca może zezwolić w pełnomocnictwie, pełnomocnikowi na ustanowienie innych pełnomocników – musi to wynikać wyraźnie z treści pełnomocnictwa, z ustawy lub stosunku prawnego
Uregulowana w art. 1091 do 1099 kc.
Jak wynika z art. 1091 Prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa które może zostać udzielone tylko przez przedsiębiorcę podlegającemu wpisowi do odpowiedniego rejestru, i które obejmuje czynności sadowe i pozasądowe związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Obowiązki:
Prokura musi być udzielona na piśmie pod rygorem nieważności art. 1092 §1.
Prokury można udzielić tylko osobie fizycznej mającej pełną zdolność do czynności prawnych – art. 1092 §2
Prokura – jej udzielenie i wygaśnięcie powinno być zgłoszone do rejestru w którym przedsiębiorca jest wpisany ( określać jej rodzaj i w przypadku łącznej sposób jej wykonania) - art. 1098 §1,2 kc
Prokurent składa własnoręczny podpis – zgodny ze znajdującym się w aktach rejestrowych z dopiskiem wskazującym na prokurę ( chyba, że to wynika z
dokumentu ) art. 1099
Odwołanie – prokura może być w każdym czasie odwołana – art. 1097 §1
Wygaśnięcie – prokura wygasa na skutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji czy przekształcenia. Wygasa także na skutek śmierci prokurenta. – art. 1097 § 2,3 kc. Śmierć przedsiębiorcy czy utrata zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury - art. 1097 § 4 kc
Rodzaje:
Pełnomocnictwo do poszczególnych czynności jest wymagane w przypadku: - zbycia przedsiębiorstwa, - do zbycia lub obciążenia nieruchomości, - oddanie do czasowego korzystania – art. 1093 kc
Prokura łączna – udzielona kilku osobą które mają działać razem lub oddzielnie - art. 1094 §1 kc
Prokura oddziałowa – jest to prokura ograniczona do zakresu spraw przewidzianych dla danego oddziału przedsiębiorstwa – art. 1095 kc
Prokura nie może być przeniesiona, ale prokurent może ustanowić pełnomocnika do poszczególnych czynności ( pełnomocnictwo szczególne ) lub określonego rodzaju czynności ( pełnomocnictwo rodzajowe ) – art. 1096 kc
Dawność – wszystkie instytucje prawa cywilnego, określające skutki prawne będące następstwem niewykonywania uprawnień przez czas określony w ustawie.
Należą do dawności:
zasiedzenie ( instytucja prawa rzeczowego art. 172-176 kc )
przemilczenie ( instytucja prawa rzeczowego )
przedawnienie ( charakter ogólny, art. 117 – 123 kc )
terminy zawite ( charakter ogólny )
Jak wynika z art. 117§1 przedawnieniu ulegają tylko roszczenia majątkowe, chyba, że ustawa stanowi inaczej.
Wyjątkami są roszczenia nie ulęgające przedawnieniu ( roszczenie o zniesienie współwłasności z art. 220kc i roszczenia windykacyjne i posesoryjne z art. 223 KC oraz te które ulegają wygaśnięciu – o przywrócenie stanu poprzedniego czy wstrzymanie budowy )
Art. 117§2 wprowadza zasadę, że zarzut przedawnienia uwzględnia się na wniosek uprawnionego a nie z urzędu. Po upływie terminu uprawniony może uchylić się od zaspokojenia roszczenia.
Ustawodawca dał także prawo dłużnikowi do zrzeczenia się uprawnienia wynikającego z przedawnienia. Oświadczenie takie dłużnik może złożyć dopiero po upływie tego terminu, złożone wcześniej jest nieważne.
Terminy przedawnienia – art. 117 KC
Terminy te są terminami ogólnymi, terminy szczególne są przewidziane w rożnych przepisach normujących określone stosunki prawne.
10 lat – ogólny termin przedawnienia
3 lata – termin przedawnia dla świadczeń okresowych i roszczeń związanych z prowadzeniem
działalności gospodarczej
Terminy te nie mogą być przedłużane ani skracane przez czynność prawną – art. 118 KC
Bieg terminów przedawnienia:
Wyróżniamy tu:
początek
zakłócenia – zawieszenia, przerwania
określenie końca terminu przedawniania
Wg art. 120§1 KC - Bieg przedawniani rozpoczyna się od dnia w którym roszczenia stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność zależy od dokonania jakiś czynności prawnych, bieg terminu rozpoczyna się od dnia w którym roszczenie stało się wymagalne gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.
Przy roszczeniach o zaniechanie stosuje się zasadę, że bieg terminu przedawnia rozpoczyna się od dnia w którym obowiązany do zaniechania nie zastosował się do treści roszczenia ( art. 120§2 KC )
Zawieszenie biegu przedawniania – art. 121 KC
( w przypadku rozpoczętego lub w ogóle się nie zaczyna )
co do roszczeń dzieci przeciwko rodzicom – zawieszenie przez czas trwania władzy rodzicielskiej
co do roszczeń przysługujących osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli
co do roszczeń które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa
co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie mógł ich dochodzić przed sądem lub odpowiednim organem – przez czas trwania przeszkody.
Przerwanie biegu przedawnienia – art. 123 KC
Przerywa bieg przedawnienia każda czynność:
przed sądem, innym organem powołanym do rozpatrywania lub egzekwowania spraw oraz przed sądem polubownym.
Nie stanowi czynności przed sądem wezwanie wierzyciela do zapłaty. Czynność przed sądem lub organem ma zmierzać do dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Czynność ma zmierzać bezpośrednio do dochodzenia roszczenia a nie do przygotowania roszczenia ( np. wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych ). Czynności mają być powzięte przed właściwym organem lub sądem, przed niewłaściwym nie powodują przerwania. Czynności muszą być skierowane przeciwko właściwej osobie
bieg przedawnienia zostaje przerwany przez uznanie roszczenia przez osobę przeciwko której roszczenie przysługuje
Po każdym przerwaniu przedawnianie biegnie na nowo. – art. 124 KC
W przypadku dokonania przerwania biegu przedawniania poprzez czynności przed sądem lub innym uprawnionym organem, bieg przedawnienia nie biegnie na nowo do momentu zakończenia postępowania przed sądem lub organem ( art. 124 KC )
Zakończenie biegu przedawniania oblicza się wg przepisów KC o terminach ( art. 110 i n. KC )
wyróżniamy:
prekluzję sądową – obejmującą terminy dla dochodzenia praw przed sądem lub innym powołanym do tego organem
prekluzję pozasądową – określającą granice czasowe dla dokonania czynności materialnoprawnych
Termin zawity jest to termin ograniczający w czasie dochodzenie przed powołanym do tego organem lub inną realizację prawa podmiotowych, jeżeli bezskuteczny ich upływ powoduje wygaśnięcie prawa.
Zasady Współżycia Społecznego – termin ten zastąpił przedwojenne terminy takie jak: względy słuszności, dobre obyczaje, ważne powody, zasady uczciwego obrotu. Termin ten określa normy pozaprawne, są to normy moralne. Stanowią one kryterium wzajemnych zachowań. W prawie cywilnym są wprowadzone jako klauzule generalne.
Są to normy społeczne, których przestrzeganie jest obowiązkiem obywatelskim i które mają znaczenie ogólne dla wszystkich rodzajów stosunków społecznych. Reguły postępowania ludzkiego